خونريزي و هماتوم زيرسخت‌شامه
اطلاعات اوليه
توضيح كلي
خونريزي و هماتوم زير سخت‌شامه عبارت است از خونريزي كه باعث تجمع خون و لخته (هماتوم) در زير خارجي‌ترين غشا از سه غشاي پوشاننده مغز مي‌گردد. دو نوع هماتوم زيرسخت‌شامه وجود دارد. هماتوم حاد زيرسخت‌شامه در فاصله كمي پس از آسيب شديد به سر ايجاد مي‌گردد. هماتوم مزمن زيرسخت شامه، عارضه است كه ممكن است هفته‌ها تا ماه‌ها پس از آسيب به سر ايجاد شود. آسيب ممكن است چنان ضعيف بوده باشد كه بيمار آن را به خاطر نياورد.
علايم شايع
سردردهاي راجعه كه هر روز بدتر ميشوند.
خواب‌آلودگي، گيجي، تغييرات ذهني يا منگي متغير
ضعف يا كرختي يك طرف بدن
اختلالات بينايي
استفراغ بدون تهوع
مردمك‌هايي به اندازه متفاوت (گاهي اوقات)
علل
آسيب به سر
عوامل افزايش‌دهنده خطر
پس از موارد زير آسيب بيشتر رخ ميدهد:
استفاده از داروهاي ضد انعقاد از جمله آسپيرين
سوء مصرف الكل
استفاده از داروهاي روانگردان
پيشگيري
به طرق زير از آسيب به سر اجتناب كنيد:
در اتومبيل از كمربند ايمني استفاده كنيد.
در ورزش‌هاي تماسي يا هنگام راندن دوچرخه يا موتور، از كلاه ايمني محافظ سر استفاده كنيد.
پس از استفاده از داروهاي روانگردان و خواب‌آور، رانندگي نكنيد.
عواقب مورد انتظار
ميزان بهبود به سلامت عمومي، سن، شدت آسيب، سرعت درمان و وسعت خونريزي يا لخته بستگي دارد. پس از برداشتن لخته، بافت مغز كه تحت فشار قرار گرفته است، معمولاً به آهستگي گسترش مييابد تا به فضاي اوليه خود برگردد. در بهترين شرايط، دورنماي خوبي دارد.
عوارض احتمالي
مرگ يا آسيب مغزي پايدار شامل فلج نسبي يا كامل، تغييرات رفتاري و شخصيتي و مشكلات گفتاري.
درمان
اصول كلي
آزمون‌هاي تشخيصي ميتوانند شامل بررسي‌هاي آزمايشگاهي خون و مايع مغزي ـ نخاعي، راديوگرافي، اسكن راديوسكوپيك و سي‌تي‌اسكن باشند.
بستري شدن در بيمارستان براي درمان اورژانس
جست و جوي جراحي و برداشتن لخته
داروها
داروهاي كاهنده تورم داخل جمجمه.
فعاليت
استراحت در بستر هنگام بستري در بيمارستان
پس از درمان، بيماران بايد در حد توان خود، فعاليت كنند. فوراً كار و ورزش را آغاز كنيد. در هنگام خستگي استراحت كنيد. در صورتي كه تكلم. كنترل عضلات دچار آسيب شده باشد، بيماران ممكن است به فيزيوتراپي يا گفتار درماني نياز پيدا كنند.
رژيم غذايي
بيشتر بيماران غالباً در طور مرحله حاد به تغذيه داخل وريدي يا به تغذيه با لوله معده‌اي نياز خواهند داشت و سپس ميتوانند در حد تحمل از غذاي معمولي استفاده كنند.
در اين شرايط به پزشك خود مراجعه نماييد
اگر شما يا يكي از اعضاي خانواده‌تان دچار آسيب سر شده باشيد (هرچند خفيف به نظر برسد) و هر يك از علايم خونريزي زير سخت شامه ايجاد شود. اين، يك اورژانس است!
اگر در طول يا پس از درمان هر يك از موارد زير رخ دهند: ـ تب ـ زخم جراحي، قرمز، متورم يا حساس به لمس گردد. ـ سردرد بدتر شود.
حمله قلبي (انفاركتوس عضله قلب)
اطلاعات اوليه
توضيح كلي
حمله قلبي عبارت است از مرگ سلولهاي عضلاني قلب در اثر كاهش يا توقف جريان خون سرخرگ‌هاي قلب. غالباً در افراد بالاي 40 سال رخ ميدهد. اين بيماري در مردان شايعتر است، اما ميزان بروز آن در خانمها نيز رو به افزايش گذاشته است.
علايم شايع
درد قفسه سينه يا احساس «سنگيني، فشردگي يا له‌شدگي» در قفسه سينه
دردي كه از ميان قفسه سينه به جناغ و گاهي به آرواره، گردن، بازوها، بين دو كتف يا بالاي شكم نيز تير ميكشد.
احساس نزديكي مرگ
تنگي نفس
تهوع و استفراغ
تعريق
منگي
ضعف
احساس خفگي
علل
بسته شدن نسبي يا كامل سرخرگ‌هاي قلب توسط لخته خون، گرفتگي يا انقباض عروقي؛ يا اختلال شديد در ضرباهنگ قلب
عوامل افزايش دهنده خطر
سيگار كشيدن
چاقي
استرس
بالا بودن سطح كلسترول بد خون، يا پايين بودن سطح كلسترول خوب خون
بالا بودن فشارخون / ديابت
رژيم غذايي پر از چربي‌هاي اشباع شده
سابقه خانوادگي بيماري سرخرگ‌هاي قلب
اكثراً انجام كارهاي نشستني و نداشتن فعاليت بدني كافي
ورزش در گرماي زياد يا سرما و باد
پيشگيري
حتي‌المقدور اجتناب از يا كنترل عوامل خطر
عواقب مورد انتظار
با درمان اورژانس و بستري كردن بيمار در بخش مراقبت‌هاي ويژه قلبي (سي‌سي‌يو)، اكثر بيماراني كه دچار اولين حمله قلبي خود شده‌اند بهبود مي‌يابند. تأخير در درمان غالباً مرگبار خواهد بود. پس از رفع خطر بايد 8-4 هفته فرصت داد تا بهبودي حاصل شود. تكرار حمله قلبي امري شايع است.
عوارض احتمالي
نامنظم بودن ضرباهنگ قلب شوك؛ التهاب پرده‌هاي دور قلب
نارسايي احتقاني قلب
جمع شدن مايع در فضاي دور ريه‌ها
لخته شدن خون در سياهرگ‌هاي عمقي
آمبولي ريوي
پاره شدن ديواره بين بطني يا ديواره خارجي قلب
آنوريسم (بيرون‌زدگي) ديواره بطن
خطر حمله قلبي در آينده
درمان
اصول كلي
اگر هرگونه علامتي از حمله قلبي را داريد، فوراً كمك پزشكي بخواهيد. توجه داشته باشيد كه داروهاي حل‌كننده لخته تنها در ساعات اوليه حمله مؤثر خواهند بود.
اگر فردي كه دچار حمله قلبي شده است بي‌هوش است و نفس نمي‌كشد: ـ با فرياد كمك بخواهيد و وي را ترك نكنيد. ـ از يك نفر بخواهيد اورژانس را خبر كند. ـ فوراً تنفس دهان به دهان را شروع كنيد. ـ اگر ضربان قلب وجود ندارد، ماساژ قلبي بدهيد. ـ تا زماني كه كمك نرسيده باشد عمليات احيا را ادامه دهيد. به هنگام بستري شدن در بيمارستان:
بررسي‌هاي تشخيصي ممكن است شامل نوار قلب، اسكن راديواكتيو با تكنسيم 99، آنژيوگرافي (عكسبرداري از رگ‌ها با اشعه ايكس به كمك تزريق ماده حاجب درون آنها)، و اندازه‌گيري آنزيم‌هايي كه از عضله قلب آسيب ديده به درون خون آزاد ميشود.
اكسيژن و داروهاي مختلف
امكان دارد براي به كار انداختن قلب نياز به تحريك الكتريكي وجود داشته باشد.
شايد جراحي (كار گذاشتن دستگاه ضربان‌ساز، آنژيوپلاستي با بادكنك كوچك، يا جراحي باي‌پاس سرخرگ‌هاي قلب)
داروها
داروهايي كه به سرعت لخته‌هاي خون را حل ميكنند (بايد در عرض 3-1 ساعت از زمان بروز حمله داده شوند).
داروهاي ضد درد
داروهاي ضد بينظمي قلب و داروهاي ضد آنژين صدري، مثل مسدودكننده‌هاي بتا آدرنرژيك يا مسدودكننده‌هاي كانال كلسيمي، براي پايدار كردن نامنظمي ضربان قلب
داروهاي ضد انعقاد براي جلوگيري از تشكيل لخته خون
نيتروگليسيرين براي گشاد كردن سرخرگ‌ها و افزايش خونرساني قلب
داروي ديژيتال براي تقويت انقباضات عضله قلب و پايدار كردن ضربان قلب
فعاليت
به هنگام بهبودي، كارهاي روزمره خود را تدريجاً از سر گيرد. قبل از آغاز مجدد فعاليت جنسي يا رانندگي با پزشك خود مشورت نماييد.
در صورت در دسترس بودن، در يك برنامه بازتواني قلبي شركت كنيد.
رژيم غذايي
رژيم غذايي كم‌چرب (چربي بايد كمتر از 20% كل كالري دريافتي را تأمين كند) و پر فيبر
وزن خود را در حد مطلوب نگاه داريد. اگر اضافه وزن داريد، يك رژيم لاغري مناسب و تأييد شده توسط پزشك بگيريد.
در اين شرايط به پزشك خود مراجعه نماييد
اگر شما يا يكي از اعضاي خانواده‌تان علايم حمله قلبي را داريد. اين يك مورد اورژانس و تهديدكننده زندگي است!
اگر به هنگام بهبودي يكي از موارد زير رخ دهد: ـ دردي كه با داروهاي تجويز شده خوب نشود. ـ تنگي نفس يا سرفه به هنگام استراحت ـ تهوع، استفراغ، اسهال، تب ـ خونريزي از لثه‌ها يا ساير جاها ـ تپش قلب يا جا افتادن يك ضربان قلب
حمله ايسكميك گذرا (tia)
اطلاعات اوليه
توضيح كلي
حمله ايسكميك گذرا عبارت است از كاهش موقتي خونرساني به بخشي از مغز. بخش آسيب‌ديده مغز موقتاً كاركرد طبيعي خود را از دست ميدهد. بيشتر، افراد بالاي 40 سال مبتلا مي‌گردند. بهبودي تقريباً هميشه كامل است.
علايم شايع
علايم زير مختصر هستند و از چند دقيقه تا چند ساعت طول مي‌كشند:
از دست رفتن كاركرد عضلات در يك طرف بدن
سردرد
گيجي
گزگز در اندام‌هاي فوقاني و تحتاني
كرختي
اختلال بينايي يا كوري گذرا در يك چشم
منگي
غش بدون كاهش هوشياري
تكلم مختل يا عدم توانايي تكلم
علل
حملات ايسكميك گذرا ناشي از انسداد نسبي يك شريان كوچك مغز يا يك شريان بزرگتر (معمولاً شريان كاروتيد در گردن) هستند كه خون را به شريان‌هاي مغز مي‌رساند. انسداد غالباً حاصل يك لخته كوچك از قلب يا رگ خوني است كه رها ميشود و به مغز ميرسد. اين امر باعث كاهش موقتي جريان خون به بخشي از مغز و ايجاد علايم شبيه سكته مغزي مي‌گردد.
عوامل افزايش‌دهنده خطر
سيگار كشيدن
سابقه طبي شخصي يا خانوادگي فشار خون بالا و تصلب شرايين
ديابت شيرين
حمله قلبي
بيماري قلبي
پلي‌سيتمي (پرخوني)
پيشگيري
حداقل 3 بار در هفته ورزش كنيد تا از وضعيت قلبي ـ عروقي خوبي برخوردار شويد.
او توصيه‌هاي قسمت رژيم غذايي پيروي كنيد.
سيگار نكشيد.
مرتب فشار خون خود را كنترل كنيد. اگر بالا باشد، براي درمان جهت كاهش آن، از توصيه پزشك بهره گيريد.
آسپيرين روزانه ممكن است كمك كند. از پزشك خود در اين مورد سؤال كنيد.
عواقب مورد انتظار
حملات ايسكميك گذرا معمولاً نشانه‌هايي از يك سكته مغزي قريب‌الوقوع هستند. اين حملات بايد درمان شوند تا خطر سكته مغزي در آينده كه ممكن است باعث آسيب مغزي خطرناك و پايدار گردد، كاهش يابد.
احتمال وقوع حملات ايسكميك گذرا وجود دارد. شخص ممكن است دچار چندين حمله در روز يا تنها 3-2 حمله در چند سال گردد. علايم هر حمله ممكن است مشابه يا كاملاً متفاوت از ساير حملات باشند. در برخي بيماران، علايم بدون باقي گذاشتن آسيب پايدار مكرراً ظاهر ميشوند.
عوارض احتمالي
سكته مغزي. بدون درمان حدود 50% از بيماران دچار حمله ايسكميك گذرا در عرض 5 ساله دچار سكته مغزي ميشوند.
درمان
اصول كلي
آزمون‌هاي تشخيصي ميتوانند شامل آزمون‌هاي آزمايشگاهي خون، نوار قلب (روش تشخيصي بيماريهاي قلب با اندازه‌گيري فعاليت الكتريكي قلب)، راديوگرافي قلب، ريه‌ها و جريان خون (آنژيوگرافي) و سونوگرافي باشند.
درمان ممكن است شامل داروها، كنترل عوامل خطرزا (ديابت شيرين، پرفشاري خون، بيماري قلبي و غيره) و تغيير شيوه زندگي باشد.
سيگار را ترك كنيد. براي كمك به ترك، از مشاوره استفاده كنيد؛ به گروه‌هاي حمايتي ملحق شويد يا ساير روش‌ها را بيابيد.
جراحي (اندآرتركتومي) براي برداشتن پلاك‌ها (رسوبات چربي) از شريان‌هاي كاروتيد در گردن
داروها
ضد انعقادها مثل وارفارين براي كاهش تشكيل لخته‌هاي خوني
آسپيرين روزانه. آسپيرين ميتواند تشكيل لخته را چنان كاهش دهد كه احتمال ايجاد سكته مغزي به دنبال حملات ايسكميك گذرا را كاهش دهد. آسپيرين در مردان مؤثرتر از زنان به نظر ميرسد.
تيكلوپدين براي افرادي كه نمي‌توانند آسپيرين بخورند.
فعاليت
اگر مكرراً دچار حمله ايسكميك گذرا مي‌شويد، رانندگي نكنيد؛ در اماكن مرتفع كار نكنيد و با ماشين‌آلات كار نكنيد.
رژيم غذايي
از يك رژيم غذايي طبيعي و كاملاً متعادل استفاده كنيد كه نمك و چربي و به‌ويژه چربي اشباع شده كمي داشته باشد.
در اين شرايط به پزشك خود مراجعه نماييد
اگر خود يا يكي از اعضاي خانواده‌تان علايم حمله ايسكميك گذرا را داشته باشيد.
اگر پس از تشخيص علايم حمله ايسكميك گذرا عود كنند و بيش از 2 ساعت پايدار بمانند.
جدا شدن جفت قبل از زايمان
اطلاعات اوليه
توضيح كلي
جدا شدن جفت قبل از زايمان عبارت است از جدا شدگي جفت از ديوارة رحم به طور ناقص در سه ماهة آخر بارداري. لازم به يادآوري است كه تمامي مواد مغذي و نيز اكسيژن از راه جفت به جنين مي‌رسند. اگر جفت زودتر از موعد به طور ناقص از ديوارة رحم، زندگي جنين، در خطر مي‌افتد. درمان به شدت جداشدگي، وضعيت جنين و مدت زماني كه از بارداري گذشته است، بستگي دارد.
علايم شايع
جدا شدگي جفت از ديوارة رحم به مقدار كم:
خونريزي
درد مختصر يا تنها احساس ناراحتي
جنين سالم مي‌ماند جداشدگي جفت از ديوارة رحم به مقدار زياد:
خونريزي شديد
درد شديد در پايين شكم يا پايين كمر
سفت شدن شكم و احساس درد در شكم به هنگام لمس شكم
شوك (در اين حالت قلب تندتر مي‌زند، تنفس تندتر ميشود و به بيمار حالت منگي يا گيج زدن دست ميدهد).
زجر جنين؛ به طوري كه ضربان قلب جنين قابل شنيدن نباشد.
انعقاد خون در داخل رگهاي بدن ـ به هنگام جدا شدن جفت، برخي مواد از آن به خون مادر وارد ميشوند و باعث انعقاد گستردة خون در داخل رگهاي مادر ميشوند.
به علت مصرف شدن بيش از حد مواد انعقادي در داخل رگهاي بدن مادر و ناكافي بودن آنها براي بند آوردن خونريزي، امكان دارد خونريزي‌هايي در نقاط مختلف بدن ديده شوند، مثلاً خونريزي از بيني، خونريزي در ادرار، خونريزي از نواحي زخم شده، خونريزي به داخل پوست، پديد آمدن نقاط گرد و قرمز رنگ در پوست
علل
هنوز علت مشخصي پيدا نشده است.
عوامل افزايش دهندة خطر
زياد بودن فشار خون
سيگار كشيدن
سن بالاتر از 35 سال
زياد بودن تعداد بارداري‌هاي قبلي
در يكي از بارداري‌هاي قبلي همين وضعيت رخ داده باشد.
وارد آمدن ضربه مستقيم به رحم
وجود يك بيماري مزمن مثل ديابت (مرض قند)
مصرف الكل يا مواد مخدر (به خصوص كوكايين)
استفاده از دماسنج‌هاي مقعدي يا وسيلة مخصوص تنقيه
پيشگيري
اگر باردار هستيد، فعاليت‌هايي را انجام دهيد كه پيش از بارداري انجام مي‌داديد و به آن عادت داشتيد. فعاليت شما نبايد شديدتر از آن حد باشد.
تا حد امكان از عوامل خطر اجتناب ورزيد.
البته با توجه به اينكه علت دقيق اين وضعيت هنوز معلوم نشده است، هيچ راه تضمين شده‌اي براي پيشگيري از آن وجود ندارد.
عواقب مورد انتظار
اگر جداشدگي جفت زياد شديد نباشد، و با انجام اقدامات فوري، پيش آگهي مادر و جنين خوب است.
عوارض احتمالي
شوك يا خونريزي به حدي كه زندگي مادر را به مخاطره اندازد.
مرگ جنين و مادر
آسيب به مغز جنين 17% ـ 10% از مادراني كه دچار جداشدگي جفت قبل از زايمان ميشوند، در يكي از بارداري‌هاي آينده دچار اين وضعيت خواهند شد.
درمان
اصول كلي
جدا شدگي جفت قبل از زايمان يك اورژانس است، اما معمولاً زمان براي اخذ توصيه‌هاي لازم با تلفن و ترتيب دادن انتقال بدون خطر به بيمارستان به حد كافي وجود دارد. اگر جداشدگي جفت خفيف باشد، امكان دارد كه بتوانيد پس از معاينه به خانه باز گرديد و در تخت استراحت نموده و تحت مراقبت دقيق قرار بگيريد.
به غير از موارد خفيف، بستري در بيمارستان ضروري است.
جراحي براي تولد نوزاد به روش سزارين يا گاهي اوقات زايمان طبيعي
داروها
اگر زايمان فوري ضروري باشد، براي شروع شدن و تسريع زايمان از اكسي‌توسين استفاده ميشود.
تزريق وريدي مايعات (سرم درماني) ممكن است ضروري باشد.
امكان دارد كه براي جايگزين كردن خون از دست رفته نيازي به تزريق خون باشد.
فعاليت
اگر معلوم شد كه جداشدگي خفيف بوده و شما ميتوانيد در خانه تحت مراقبت باشيد، تا زمان قطع خونريزي و رفع ساير علايم، در تخت استراحت نماييد. فعاليت‌هاي عادي خود را تا زماني كه دستورالعمل اختصاصي جهت آن داده نشده است از سر نگيريد.
رژيم غذايي
اگر در خانه در حال استراحت هستيد، رژيم غذايي عادي خود را ادامه دهيد.
اگر در بيمارستان بستري هستيد، امكان دارد كه تا زمان تصميم‌گيري دربارة عمل جراحي، يك رژيم منحصراً مايعات براي شما تجويز شود. در صورتي كه مشخص شد كه جراحي احتمالاً انجام نخواهد شد، جامدات اضافه خواهند شد. علت اتخاذ اين روش آن است كه در صورت ضرورت انجام جراحي اورژانس، رژيم حاوي جامدات ممكن است باعث بروز عوارضي شود.
در اين شرايط به پزشك خود مراجعه نماييد
اگر شما دچار خونريزي به همگام بارداري (هر مقدار كه بيش از لكه‌بيني مختصر باشد). اين مسأله واقعاً يك اورژانس است .
