چرا دندان ها تغییر رنگ می دهد؟
عوامل تغییر رنگ دندان ها
یکی از مهمترین شاخصه های زیبائی داشتن دندان های سفید ودرخشنده ومرتب می باشد.به طور معمول دندان ها در هنگام رویش شفاف ،سفید ودرخشنده اند ولی به مرور زمان وبا گذشت سن دچار تغییراتی می شوند وسفیدی ودرخشندگی خود را از دست می دهند .
از این رو در بسیاری از موارد می توان سن افراد را با میزان سفیدی دندان های آن ها حدس زد. متأسفانه در برخی از موارد دندان ها از زمان رویش نیز دچار تیرگی یا زردی هستند وزیبائی ودرخشندگی طبیعی خود را ندارند.دانستن عوامل به وجود آورنده این گونه تیرگی ها می تواند در جلوگیری از وقوع آن برای خود و فرزندانمان کمک نماید.
عوامل تیرگی دند ان ها را ی توان به دو دسته داخلی وخارجی تقسیم نمود. عوامل داخلی آن دسته از مسائلی هستند که باعث تیره شدن دندان ها از داخل دند ان می شوند.عوامل خارجی از سطح بیرونی دندان بر آن اثر می کند.
عوامل داخلی تغییر دندان را می توان به این صورت بر شمرد:
۱) داروها :
مصرف برخی داروها در دوران جنینی ، نوزادی وکودکی که دندان ها در حال تشکیل هستند باعث تغییر رنگ دندان ها می شود.متأسفانه این گونه تغییر رنگ ها بسیار شدید هستند ودرمان آن ها نیز بسیار مشکل وپر هزینه است .
بنا بر این باید با جلوگیری از مصرف خود سرانه دارو از این گونه تغییر رنگ ها خودداری کرد.از مهمترین دارو های شناخته شده در این زمینه می توان به تترا سایکلین اشاره کرد .این لکه های آبی ،خاکستری وسیاهی بر روی دندان ایجاد می نماید.دنددان هائی که درگیر می شوند بستگی به زمان مصرف دارو دارد .در برخی از موارد این تیرگی ممکن است در تمامی دندان ها ایجاد گردد.
۲) فلوراید:
فلوراید عنصری است که وجود آن برای محکم شدن دندان ومقاومت آن در مقابل پوسیدگی لازم است ولی مقدار زیاد آن باعث تغییر رنگ زرد تا قهوه ای دندان ها همراه با لکه های سفید وقهوه ای بر روی آن ها می شود .
فلوراید اضافی ممکن است در آب آشامیدنی برخی مناطق وجود داشته باشد که در این مواقع باعث زردی رنگ دندان های اکثر افراددر آن مناطق می شود.
در رابطه با اثرات فلوراید در زردی دندان ها قبلا” مطلب مفصلی در این وبلاگ قرارداده ام که برای مطالعه آن می توانید اینجا را کلیک کنید.
۳) درمان روت کانال دندان ها:بسیاری از دندان ها پس از درمان روت کانال با گذشت زمان دچار تغییر رنگ می شوند.علل زیادی برای این گونه تغییر رنگ وجود دارد که از آن جمله می توان به خونریزی از پالپ دندان در موقع درمان روت کانال ، باقی ماندن بقایای پالپ در تاج دندان ، اثر مواد پرکننده کانال و.. اشاره کرد.در صورتی که درمان روت کانال به موقع وبه درستی انجام شود به مقدار زیادی از این اثرات کاسته می شود .
مواد ترمیمی دندان نظیر آمالگام نیز می توانند باعث تیرگی دندان شوندد.جیوه موجود درآمالگام (ماده پرکننده فلزی دندان) به تدریج در بافت دندان نفوذ کرده وآن را تیره می نماید.در این گونه موارد حتی اگر بعد از چند سال بخواهیم دندان را با مواد سفید پرکنیم باز هم دندان تیره به نظر می رسد.
۴) ضربه به دندان ها:در خیلی از موارد باعث تغییر رنگ دندان می شود .خونریزی پالپ در هنگام ضربه خوردن ونفوذ آن به توبول های عاجی عامل تغییر رنگ در این موارد است.
۵) عفونت دندانها: دندانهای عفونی شیری ودائمی اگر به موقع درمان نشوند دچار تغییر رنگ می شوند.
۶) بیماری های مادرزادی ، ارثی واکتسابی
در این دسته از عوامل ،بیماری هائی نظیربرخی بیماری های خونی ، پوستی یا بیماری های مادر زادی نقص مینا وعاج قرار می گیرند.
● عوامل خارجی که در تغییر رنگ دنداهن مؤثرند شامل موارد زیر هستند:
▪ رنگیزه های غذاها:مواد غذائی رنگی در طولانی مدت باعث تیرگی دندان می شوند.از این جمله می توان به غذاهای حاوی رب گوجه زعفران آب مرکبات و…اشاره کرد.
▪ چای:مصرف بیش از اندازه چای به خصوص اگر پررنگ باشد باعث تیرگی دندان می شود.باید دانست که چای حاوی فلوراید می باشد ودر صورتی که مصرف آن بی رویه باشد باعث فلوئوریزاسیون دنددان نیز می گردد.
▪ قهوه: این نوشیدنی هم مثل چای اگر بی رویه مصرف شود باعث تغییر رنگ دندان می گردد.
▪ دود سیگار: یکی از بدترین انواع عوامل تغییر رنگ دندان ها است .
▪ دهان شویه ها: دهان شویه در دندانپزشکی استفاده درمانی داردو دندانپزشکان ممکن است در موارد مختلفی آن رت تجویز نمایند ولی مصرف خودسرانه وبی رویه آن مثل هر داروی دیگری مضر است.استفاده مداوم از دهان شویه ها علاوه بر برهم زدن فلور میکروبی دهان باعث تیرگی دندان ها می شود.
همانطور که قبلا” اشاره شد سن فاکتورمهمی در تیرگی دندان هااست .مینای دندان ها در هنگام رویش سفید،براق وشفاف هستند ولی باگذشت زمان شفافیت خود را از دست داده کدر و زرد رنگ می شند.به علت نیروهای وارده به دندان در هنگام جویدن به مرور زمان ترک هائی در مینای دندان ها به وجود می آید که با نفوذ رنگیزه های غذائی در این ترک ها تیرگی دندان بیش تر می شود.
● نقش مراقبت های بهداشتی در جلوگیری از پوسیدگی دندان ها
برای آن که طراوت وشادابی دندان هایتان حفظ شود وهمواره لبخند زیبائی داشته باشید نکات زیر را در نظر داشته باشید:
مسواک ونخ دندان بهترین پیشنهاد برای تمیز کردن دند ان ها است .با استفاده مداوم از آن ها علاوه بر کاهش پوسیدگی وبیماری های لثه به سفیدی وزیبائی آن ها کمک کنید.
از به کار بردن خمیر دندان های ساینده خودداری کنید.برخی از افراد سیگاری برای از بین بردن تیرگی های ناشی از سیگار از خمیر دندانها یا پودر های ساینده استفاده می نمایند که این گونه موتد با سایش مینای طبییعی دندان باعث تیره تر شدن دندان ها در طولانی مدت می شوند.
برای جرم گیری وتمیز کردن دندان هایتان به طور مرتب به دندانپزشک مراجعه نمائید .متأسفانه درمورد جرم گیری باور های غلطی در جامعه ماوجود دارد مبنی بر این که باعث از بین بردن دندان ها می شود.در این مورد مطلب مفصلی قبلا” آورده شده است که برای خواندن آن می توانید اینجا راکلیک کنید.
از کشیدن سیگار ومصرف بی رویه چای ،قهوه وجویدن آدامس خودداری کنید.
از مصرف آدامس ها ،برچسب ها و ژل هائی که در مغازه ها تحت عنوان سفید کردن دندان فروخته می شود خودداری کنید.برای سفید کردن دندان هایتان حتما” به دندانپزشک مراجعه کنید.
● درمان تغییر رنگ دندانها
خوشبختانه هم اکنون درمان های خوبی برای اکثر موارد بد رنگی دندان وجود دارد که از آن جمله می توان به روش های سفید کننده دندان ها (بلیچینگ) و ونیر چینی (لامینیت) اشاره کرد .برای یافتن بهترین راه سفید کردن دندان هایتان با دندانپزشک خود مشاوره نمائید.
عادات دهانی (مکیدن انگشت، سائیدن دندانها ، پوسیدگی اولیه کودکی )
عادات دهانی در دوران کودکی
دندانپزشکانی که با کودکان کار می کنند، اکثراً علتی برای نگرانی درباره عادات دهانی بیمارانشان دارند. در مواجهه با یک عادت دهانی باید این سؤالات را مورد ملاحظه قرار دهید:
۱) آیا این عادات می تواند برای سن یا مرحلة تکاملی بخصوص عادی باشد؟
۲) چرا کودک این عادت را کسب نموده است؟
۳) عوارض روانی اینکه بگذاریم کودک به عادت ادامه دهد چیست؟
۴) آیا عادت برای دهان یا بافتهای مربوطه، به طور بالقوه زیان آور است؟
۵) در صورت زیان آور بودن عادت، آیا آسیب وارده به دهان و بافتهای مربوط پس از قطع عادت رفع می شود یا اینکه نتایج زیان آور عادت باقی می ماند؟
۶) چه موقع رفع عادت مورد علاقه می باشد؟
۷) چه وسایلی جهت مأیوس نمودن کودک در استفاده از آن عادت مناسب است؟
مکیدن انگشت:
- حدود ۴۵-۱۳% کودکان انگشتان خود را می مکند. این کار را کودکان در طی سال اول زندگی انجام می دهند.
- در سن ۴-۵/۳ سالگی اکثر این کودکان این عادت را خودبخود ترک می کنند.
- مکیدن انگشت برای شیرخوار از نظر مواجهه با احتیاجات روانی و تغذیه ای مهم است.
- کودکان تحت حالات مختلف، انگشتان خود را می مکند، وقتی که خواب هستند، زمانی که گرسنه هستند، وقتی در طی حالت افسردگی و حالت استرس زا هستند.
- توجه به تفاوتهای فردی بین کودکان و عادت مکیدن آنها را پزشک باید تشخیص دهد و باید آگاه باشند که بعضی از کودکان برای حمایت احساسی و امنیتی به مکیدن انگشت متکی هستند، در صورتی که بقیه آن را یک عادت پوچ و بیهوده می دانند که می توان آن را بدون ضربه های روانی ترک نمود.
- شدت مال اکلوژن حاصله از مکیدن انگشت به وسعت، تعداد دفعات و مدت دوام عادت بستگی دارد.
• وسعت: تا چه حد عادت بطور جدی دنبال می شود. ممکن است انگشت به طور غیرفعال در دهان قرار گیرد یا اینکه با جدیت زیاد مکیده شود.
• تعداد دفعات: آیا فقط برای چند دقیقه که کودک به خواب رفته از این عادت استفاده می شود یا اینکه دائماً انگشت در دهان می باشد.
• مدت دوام: تعداد سالهایی است که عادت ادامه داشته است.
- مال اکلوژنهای حاصله از مکیدن انگشت شامل:
• اوپن بایت قدامی، ایجاد اورجت و کاهش اوریابت
• کمتر کراس بایت خلفی دوطرفه
• کام بلند و گنبدی
• تنگی قوس فک بالا
- توصیه به والدین: اگر مکیدن انگشت در حدود ۴ سالگی قطع گردید مال اکلوژنها حاصله، خودبخود و در زمان رویش ثنایاهای دایمی تصحیح می شود.
- در تنظیم معالجه برای مکیدن انگشت بهتر است دندانپزشک مستقیماً با کودک رابطه برقرار نماید. والدین ساکت باشند می توان یک آینه به کودک داده مشکلات دندانی را به او نشان دهیم.
• مهم است کودک درک نماید که شما قصد سرزنش یا تنبیه را ندارید بلکه می خواهید در معالجه یک عادت زیان آور کمک کنید.
وقتی که دندانپزشک متقاعد شد که کودک حقیقتاً می خواهد عادت را ترک کند و هیچگونه احساس روانی بعدی پیش نمی آید.
- می توان یادآورهایی را به صورت Band-Aids، پالیش ناخن با مواد بدطعم، روی شست یا انگشت قرار داده شود. وقتی کودک این انگشتان را در دهانش می گذارد فوراً به او یادآوری می شود که انگشتش را از دهانش بیرون بیاورد.
- در صورت بی کفایتی روشهای فوق الذکر، می توان به کودک انواع دستگاههای داخل دهانی را که می تواند قدرت مکیدن انگشت را کم نموده و جلوی لذت را بگیرد (ثابت و متحرک) توصیه کرد.
در دوره دندانهای شیری ناهنجاری ایجاد شود با ترک عادت، فشارهای بافت نرم، مشکل را خودبخود برطرف می کنند.
اگر با رویش دندانهای دائمی ادامه داشته باشد درمان ارتودنسی حتماً احتیاج است زیرا تنگی قوس بالا خودبخود اصلاح نمی شود ولی با expansion فک بالا، این بایت قدامی و پروتروژن ثنایاها خودبخود اصلاح می گردد.
براکسیزم (Bruxism ) ( سائیدن دندانها به هم ) :
- شکایت والدین درمورد گزارش اینکه کودک دندانهایش را بهم می ساید و غالبا در طی خواب، صدای سایش شنیده میشود .
مقدار ملایم از ساییدگی سطح جونده دندانهای شیری ممکن است فیزیولوژیک باشد . ولی در اثر براکسیزم سطح جونده دندانهای شیری خود را طور قابل ملاحظه ای بیش از میزان فیزیولوژیک می سایند.
- در معاینه دندان های کودک، نه تنها مینای کاسپها ساییده شده است بلکه عاج نیز نمایان می گردد ولی بندرت این ساییدگی منجر به اکسپوژر پالپ و متعاقب آن آبسه دندانی می شود.
- تعیین عامل اتیولوژیک براکسیزم جهت انجام درمان صحیح :
اگر علت تداخل اکلوزالی باشد رفع تماسهای زودرس باید صورت پذیرد.
اگر علت مشکلات روانی باشد، ارجاع به پزشک متخصص لازم است تا درمان صورت گیرد .
تنفس دهانی:
- وقتی که مسیر بینی حلقی به علت نوع آناتومی صورت تنگ باشد،احتمالاً عوامل موضعی بیشتر باعث انسداد بینی می شوند.
- کودکانی که به سبب آدنوئیدهای متورم مجبور به تنفس دهانی هستند.
- اگر تنفس دهان در اثر حساسیت آلرژیک یا انسداد آناتومیکی باشد در آن صورت صلاح است که یک متخصص گوش و حلق و بینی بیمار را معاینه و درمان نماید.
علائم دهانی صورتی
• صورت کشیده باریک
• بینی باریک، اکثراً نوک بینی در جلو به جهت بالا تمایل داشته به نحوی که می توان مستقیماً داخل منخرین را ملاحظه نمود
• لبهای شل
• لب بالای کوتاه
• باریک شدن قوس دندانی بالا
• باز شدن دندانهای ثنایا در جهت لبی و احتمال ایجاد اوپن بایت قدامی
سایر عوارض:
• ژنژیویت در اثر تنفس دهانی
• ازدیاد پوسیدگیهای دندانی
Tongue – Thrusting:
عبارت است از قراردادن نوک زبان بین ثنایاها در هنگام بلع
علائم T.T:
• فعالیت عضلانی در لبها تا یکدیگر را به هم برسانند
• جدایی دندانهای خلقی
• پروترود کردن زبان تا خود را بین دندانها قرا ردهد.
• به طور کلی T.T را در دو دسته از افراد مشاهده می شود:
۱) در افرادی که به علت عادت مکیدن، دارای اپن بایت قدامی (تقریباً همیشه) و پروتروژن ثنایای بالا و اورجت زیاد (در اغلب مواقع) می باشند. در این افراد T.T یک تطابق فیزیولوژیک می باشد.
۲) در کودکان جوان، بلع نوزادی در سال اول زندگی ناپدید می شود و معمولاً بلع بالغین در ۶ سالگی ایجاد می شود. حد فاصل این دو نوع بلع، Transitional Swallowing می باشد که ویژگیهای T.T را دارد. در این سنین، حرکات هماهنگی زبان خلفی و elevation مندیل، قبل از اینکه به پروتروژن نوک زبان بین دندانهای قدامی حذف شود، تکامل می یابد. بنابراین آنچه که در کودکان جوان T.T نامیده می شود در حقیقت، مرحله انتقال طبیعی بلع نوزادی به بلع بالغین میباشد.
در اینجا دو نکته را ذکر می کنیم:
۱) تنها د رکودکانی که دچار فلج مغزی هستند بلع نوزادی باقی می ماند
۲) تا وقتی که کودک عادت مکیدن دارد،در انتقال بلع نوزادی به بالغین به تأخیر می افتد.
در مورد T.T.S به چند نکته توجه شود:
۱) فردی که این بایت قدامی دارد، باید دارای T.T.S باشد ولی می تواند فردی که اکلوژن قدامی مناسبی دارد هم T.T.S داشته باشد.
۲) با ترک عادت، تا زمانی که اپن بایت قدامی بسته نشده است T.T.S ادامه دارد.
۳) با بستن اپن بایت قدامی، الگوی بلع، خودبخود اصلاح می شود و در این موارد، هیچگونه احتیاجی به درمان مایو فانکشنال برای تصحیح عمل بلع نمی باشد.
۴) T.T.S عامل جابجایی دندانهای ثنایا نمی باشد بلکه نتیجه جابجایی ثنایاها است. بنابراین زبان، عامل جابجایی نمی باشد مگر آنکه در یک فرد، posture زبان حالت قدامی داشته باشد که این امر باعث ایجاد اپن بایت قدامی می شود.
پوسیدگی اولیه کودکی (ECC) یاCaries Nursing:
- ECC در کودک ۲، ۳، ۴ ساله تیپیک است.
- الگوی این نوع پوسیدگی:
• دندانهای قدامی فک بالا، اولین مولرهای شیری بالا و پایین و کانینهای پایین
• ثنایهای پایین معمولاً گرفتار نمی شوند.
• سابقه شیر دادن یا استفاده طولانی از نوشیدنیهای شیرین بخصوص در طی خواب
در مان پوسیدگی Rampant : اولین قدم، درمان اولیة تمام ضایعات پوسیدگی است.
در طی دوره ای ۴-۶ هفته ای، ۴ یا ۵ بار تا زمانی که پوسیدگی کنترل شود.
در درمان پوسیدگی rampant ، برداشت عمده پوسیدگی به عنوان روش ابتدایی استفاده می گردد.
نکته:
اکثراً هیپوپلازی مینایی ثنایاها، بطور اشتباهی پوسیدگیهای شیشه شیر تشخیص داده می شود.
بهترین روش تمایز هیپوپلازی مینا، شکل قرینه و دایره ای آن است که لبه انسیزالی را شامل می شود و از طرح رسوب مینا متابعت می نماید.
بهداشت دهان و دندان در دوران بارداری
مراجعه به دندانپزشک در دوران بارداری و شیردهی
بر خلاف تصور بسیاری از خانم‌ها، انجام درمان‌های دندانپزشکی در طول دوران بارداری و شیردهی برای کودک آنها هیچ خطری ندارد، اگرچه در مورد نوع درمان و زمان انجام آنها، اولویت‌ها و الزاماتی وجود دارد که باید به آنها توجه کرد.
اگر دوره ۹ ماهه بارداری را به ۳ قسمت تقسیم کنیم، بهترین زمان برای انجام درمان‌های دندانپزشکی ۳ ماهه دوم حاملگی است.
درمان‌های دندانپزشکی در طول مدت بارداری شامل درمان‌های ساده و پیشگیرانه، مانند جرم‌گیری و ترمیم پوسیدگی‌هاست. انجام درمان‌های پیچیده‌تر معمولا به بعد از این دوران موکول میشود، مگر آنکه به دلیل ابتلای مادر به درد دندان، گریزی از آنها نباشد. در ۳ ماهه اول بارداری جنین در رحم مادر، در حال شکل‌گیری است و از آنجا که مصرف برخی داروها (از جمله داروهای مسکن) و احتمال بروز عفونتهای دندانی می‌تواند روی روند رشد و تکامل جنین اثر بگذارد، ترجیح بر آن است که مادران درمان‌های دندانپزشکی را به ۳ ماهه دوم موکول کنند. در این دوران خانم‌ها باید احتمال حاملگی خود را با دندانپزشک در میان بگذارند چراکه طرح درمان انتخابی و نوع داروهای تجویزی توسط دندانپزشک ممکن است روی سلامت جنین اثر مستقیم یا غیرمستقیم داشته باشد.
در ۳ ماهه سوم بارداری، تحمل مادر برای نشستن روی یونیت (صندلی) دندانپزشکی کاهش می‌یابد؛ چراکه بزرگ شدن جنین، روی مثانه مادر و ورید اجوف تحتانی او فشار وارد می‌کند. در این حالت ممکن است نیاز باشد مادر هر از گاهی از حالت خوابیده به حالت نشسته به پهلو، در آید و یا با فواصل زمانی کوتاه به دستشویی برود.
● نکات مورد توجه هنگام مراجعه به دندانپزشک؟
از شایع‌ترین داروهایی که در دوران بارداری یا شیردهی منع مصرف دارند می‌توان به مسکن‌ها (بروفن و استامینوفن کدئین) اشاره کرد که بسیاری از خانم‌ها به مصرف روزانه آنها اعتیاد پیدا کرده‌اند!حتی پنی‌سیلین نیز برای مادران شیرده منع مصرف دارد. سفالکسین، جایگزینی است که معمولا پزشکان و دندانپزشکان در صورت نیاز به آنتی بیوتیک آن را تجویز می‌کنند.
دغدغه خاطر دیگر مادران در این موارد، اثر تابش اشعه ایکس حین تهیه کلیشه رادیوگرافی است که ممکن است برای جنین خطرناک باشد اما تحقیقات نشان می‌دهند که در صورت استفاده مادر از روپوش سربی که حین انجام رادیوگرافی از آن استفاده میشود، هیچ خطری متوجه جنینی که در شکم دارد نیست؛ مخصوصا اگر مادر در سه ماهه میانی بارداری باشد. با این وجود اغلب دندانپزشکان، تا حد امکان، از انجام رادیوگرافی برای مادران حامله اجتناب می‌کنند.
● بهداشت دهان برای مادران
در دوران بارداری، تغییرات هورمونی بدن مادر، او را مستعد ابتلا به بیماری و التهاب لثه می‌کند. روی همین اصل دندانپزشکان به زنان حامله توصیه می‌کنند بیش از سایر دوران زندگی به رعایت بهداشت دهان و دندان خود بپردازند.
این توصیه زمانی جدی‌تر میشود که مادران جوان به دلیل دغدغه‌های تازه‌ای که در جریان زندگی مشمول آن شده اند، از انجام بسیاری از وظایف روزانه خود، نظیر مسواک زدن و شست‌وشوی دهان، غفلت می‌ورزند. مراجعه دوره‌ای به دندانپزشک برای بررسی وضعیت سلامت دندانها توصیه دیگر دندانپزشکان به زنان حامله و شیرده است، تا پوسیدگی و بیماریهای احتمالی دهان و دندان ایشان در همان مراحل ابتدایی متوقف یا درمان شوند و نیاز به درمان‌های پیچیده و پر هزینه در این دوران مرتفع گردد.
