دانستنیهای ورزش در هوای گرم تابستان...
این روزها با نزدیک شدن به فصل تابستان شاید ورزش کردن برای بسیاری از ما سخت شود و حتی بعضی از ما کلا دور ورزش و پیاده روی را خط بکشیم و به فعالیت های ساده تر و فرح بخش تری مثل شنا بسنده کنیم. اما در رابطه با تاثیر گرما بر ورزش و مشکلاتی که می تواند به دنبال داشته باشد، دکتر احمد باقری مقدم، متخصص طب ورزشی، نکته ها و توصیه های جالبی دارند که خواندنش خالی از لطف نیست....
▪ آقای دکتر! آیا ورزش در هوای گرم می تواند سبب گرمازدگی شود؟
ـ بله؛ گرمای هوا می تواند تاثیر عمیقی بر پاسخ فیزیولوژیک بدن بگذارد و خطر گرمازدگی را افزایش دهد. در یک فرد سالم محدوده دمای مرکزی بدن بین ۱/۳۶ تا ۸/۳۷ درجه سانتی گراد است. انسان با دمای مرکزی بیش از ۴۱ درجه سانتی گراد مدت کوتاهی می تواند دوام آورد زیرا در دمای ۴۵ درجه سانتی گراد پروتئین های بدن تخریب می شوند. افزایش دمای بدن می تواند ناشی از منابع درونی مانند فعالیت عضلانی و متابولیسم و منابع بیرونی مانند گرمای محیط باشد. بدن در زمان افزایش دما به طرق مختلف حرارت را دفع می کند که مهم ترین آن تعریق است. زمانی که تولید گرمای بدن بر دفع آن غلبه کند، استرس گرمایی حاصل خواهد شد.
▪ و عواقب ثانویه این استرس گرمایی؟
ـ استرس گرمایی بسته به شدت و مدت آن می تواند باعث بروز اختلالات و عوارضی شود. مهم ترین این عوارض شامل کرامپ عضلانی، سنکوپ گرمایی، خستگی گرمایی، حمله گرمایی و در نهایت هیپوناترمی (کمبود سدیم خون) هستند.
▪ ممکن است معانی این اصطلاحات را هم توضیح بدهید؟
ـ بله؛ از کرامپ عضلانی شروع می کنم. کرامپ عضلانی به صورت انقباض غیرارادی، دردناک و مکرر به صورت ناگهانی در حین و بعد از ورزش و فعالیت فیزیکی در گرما بروز می کند که مسبب آن، از دست دادن آب بدن، به هم ریختن تعادل الکترولیت و خستگی سیستم عصبی عضلانی است. درباره سنکوپ گرمایی نیز باید بگویم که ناشی از کاهش سطح هوشیاری در پایان ورزش به خصوص ورزش های استقامتی طولانی در هوای گرم به علت تجمع بیش از حد خون و آب بدن در نواحی تحتانی است. خستگی گرمایی هم در حین ورزش خود را به صورت تعریق شدید، کاهش آب بدن، از دست دادن سدیم و کاهش انرژی نشان می دهد. حمله گرمایی نیز در حین ورزش در هوای گرم اتفاق می افتد. دمای مرکزی بدن در این حالت بیش از ۴۰ درجه سانتی گراد است و همراه با اختلال و نارسایی حاد در سیستم حیاتی خود را نشان می دهد. افزایش ضربان قلب، کاهش فشارخون، پوست خشک، اختلال وضعیت شناختی و استفراغ از علایم آن بوده که می تواند به مرگ منجر شود. در نهایت هیپوناترمی یا کمبود سدیم خون است که این اختلال به علت مصرف بیش از حد آب قبل از ورزش های استقامتی مانند دویدن رخ می دهد. ورزشکار با این تصور که مصرف هر چه بیشتر آب مانع از دست دادن آب در گرما شده و مانع از افت کارایی وی خواهد شد، اقدام به مصرف فراوان آب کرده که رقیق شدن خون به ویژه سدیم را به همراه دارد که بالقوه خطرناک و کشنده است. علایم آن به صورت اختلال در قوه شناختی، سردرد، استفراغ و از همه شاخص تر تورم دست ها و پاها است و از همه مهم تر تورم ریوی و مغزی است که می تواند کشنده باشد لذا در صورتی که احساس تنگ شدن بند ساعت، گردن بند یا مچ بند و جوراب را داشته باشید و قبل از ورزش هم مقادیر معتنابهی آب مصرف کرده باشید، نشانه هیپوناترمی است.
▪ اگر به هر یک از این موارد دچار شدیم، چه باید بکنیم؟
ـ اگر به کرامپ عضلانی مبتلا شدید، با توقف فعالیت، کشش، ریلکسیشن، ماساژ و جایگزینی آب و املاح به خصوص مایعات حاوی نمک طعام باید این علایم را بهبود ببخشید. در مورد سنکوپ گرمایی لازم است فرد در وضعیت طاق باز قرار گرفته و با بالا بردن پاها برای مدتی، هوشیاری را به سطح عادی برگرداند. برای پیشگیری از این حالت، انجام مرحله سرد شدن در آخر ورزش به صورت ادامه فعالیت به میزان سبک و تفریحی به مدت ۵ تا ۱۰ دقیقه الزامی است. اگر فردی دچار خستگی گرمایی شد و نشانه های آن در وی ظهور کرد، باید فعالیت هایش را متوقف کرده و فورا به محیط خنک و سایه انتقال یابد و لباس هایش را از تن اش در آورند. همچنین بیمار در وضعیت طاق باز با پاهای بالاتر از سطح قلب قرار می گیرد و جایگزینی مایعات انجام می شود. در صورت بهبود نیافتن باید به اورژانس اطلاع داد.
درمان حمله گرمایی نیز نیاز به اقدامات سریع و شدید دارد که به صورت سرد کردن کل بدن به شکل غوطه وری در آب سرد با دمای ۵/۱۴ درجه سانتی گراد تا ۷/۱۶ درجه سانتی گراد انجام می پذیرد. یادتان باشد که اطلاع فوری به اورژانس باید صورت گیرد. در نهایت در مورد کاهش سدیم خون باید توجه داشته باشید که از دادن آب به بیمار خودداری کرده و بیمار را سریع به اورژانس منتقل کنید. مصرف به اندازه و کافی آب طبق دستورالعمل های مربوطه می تواند باعث پیشگیری از این مشکل شود.
▪ شما به طور کلی انجام چه نوع ورزشی را در فصل گرما توصیه می کنید؟
ـ کلا ورزش هایی که دارای ویژگی شدت بالا و مدت طولانی هستند (دویدن طولانی) و ورزش هایی که در زیر اشعه خورشید انجام می شود (ورزش های خارج سالنی) و ورزش هایی که در محیط های بسته بدون تهویه مناسب و تجهیزات خنک کننده انجام می شوند و ورزش هایی که به علت پربرخورد بودن نیاز به تجهیزات محافظتی دارند (بوکس و فوتبال آمریکایی) در فصل گرما مناسب نیستند. لذا توصیه می کنم به جای دویدن طولانی مدت یا ورزش های مشابه آن مانند دوچرخه سواری یا راه پیمایی در یک فاز طولانی در ساعات گرم روز، همین فعالیت ها را در چند فاز کوتاه مدت و با فاصله زمانی مشخص در روز انجام بدهید. در ضمن، به کسانی که مستعد گرمازدگی هستند مانند افراد چاق یا تمرین نکرده ها یا بیماران خاص توصیه می شود ترجیحا شنا در سالن سرپوشیده را انتخاب کنند و ورزش های کوتاه مدت (چه با شدت بالا یا پایین) مانند کار کردن با وزنه ها که خطر گرمازدگی دارند را برگزینند.
باورهای غلط ورزشی درباره سلامت
توصیه های نادرست و باورهای غلطی در حوزه تناسب اندام و کاهش وزن وجود دارند که می توانند مانع رسیدن شما به هدف تان شوند. این مطلب به ۹ نمونه از این باورهای رایج، اما غلط می پردازد.واقعیت این است که افراد به تمرین های مختلف، واکنش های متفاوتی نشان می دهند و تمرین هایی که برای یک نفر موثرند، ممکن است برای فرد دیگر، کارآیی چندانی نداشته باشند. در این مواقع شما باید ورزش و تمرینی که برای شما مفید است و مشکل تان را حل می کند، بیابید.
۱) «دویدن روی تردمیل، در مقایسه با پیاده روی یا دویدن روی آسفالت،فشار کمتری به زانوها وارد می کند.» یکی از مربیان ورزشی در مرکز درمانی دانشگاه نیویورک می گوید: «دویدن،ورزشی عالی است، ولی روی زانوها اثر می گذارد، چون فشار ناشی از وزن بدن بر مفاصل وارد می شود و فرقی نمی کند که روی آسفالت بدوید یا روی دستگاه دوی ثابت.»او می گوید: «بهترین راه برای کاستن فشار وارده بر زانوها، تنوع بخشیدن به ورزش است. اگر دویدن را با سایر فعالیت های ورزشی که باعث سلامت قلب می شوند بیامیزید، مثل نوار غلتان یا استفاده از دوچرخه ثابت، فشار وارد شده بر زانوها را کاهش می دهید و در نتیجه می توانید سال ها بدوید.»
۲) «ورزش های ایروبیک (هوازی)، میزان متابولیسم بدن را تا ساعت ها بعد از ورزش بالا نگه می دارند.» در حقیقت این فرضیه درست است، ولی مقدار کالری مصرفی آن گونه که شما فکر می کنید نیست! کارشناسان می گویند، درست است که متابولیسم بدنتان بعد از ورزش ایروبیک با مقدار اندکی افزایش، همچنان ادامه می یابد، ولی مقدار آن از نظر آماری قابل توجه نیست. در حقیقت، این کار فقط بیست کالری بیشتر از مقدار عادی، در هر روز، مصرف می کند. با وجود اینکه مقدار کمی افزایش در متابولیسم، بعد از انجام ورزش های استقامتی دیده می شود، ولی نمی تواند نقشی اساسی ایفا کند. این مساله واقعا به عنوان موفقیت در مصرف انرژی محسوب نمی شود.
۳) «احساس سلامتی در حین ورزش نشان می دهد که زیاده روی نمی کنید.» یکی از بزر گ ترین اشتباهات مردم این است که وقتی یک برنامه ورزشی را شروع می کنند، فشار زیادی را به خود وارد می کنند، زیرا آنها در هنگام ورزش، احساس تندرستی می کنند و در خود مشکلی نمی بینند. پیامدهای زیاده روی در ورزش، یک یا دو روز بعد از ورزش آشکار می شود.
۴) «شنا کردن برای کاهش وزن عالی است.» درست است که شناکردن به افزایش ظرفیت شش ها و بزرگ کردن ماهیچه ها بسیار کمک می کند و استرس های اضافی بدن را از بین می برد، اما تا وقتی که برای ساعت ها شنا نکرده اید، شناکردن به کاهش وزن بدن کمکی نمی کند. به علت اینکه خاصیت شناوری و رانش آب، بدن شما را حمایت می کند، فعالیت بدنی شما هنگام راه رفتن در آب کمتر از راه رفتن در شرایط عادی می شود. وقتی از آب بیرون می آیید، احساس گرسنگی شدیدی می کنید که ممکن است موجب شود که بیشتر از حالت معمولی غذا بخورید و این موضوع، پیروی از یک رژیم غذایی را سخت می کند.
۵) «تمرینات یوگا برای تمام انواع کمردردها توصیه می شود.» واقعیت این است که یوگا می تواند به بهبود کمردرد کمک کند، ولی نه برای هر نوع کمردردی. اگر کمردرد شما منشا ماهیچه ای داشته باشد، برخی از حرکات کششی و بعضی وضعیت های یوگا می تواند به شما کمک کند، ولی اگر کمردرد شما ناشی از مشکلات دیگری باشد (مثل بیماری دیسک کمر)، به نظر نمی آید که یوگا بتواند کمکی کند، بلکه باعث بدتر شدن مشکل و درد بیشتر خواهد شد.
۶) «اگر در حال ورزش کردن عرق نکنید، یعنی به اندازه کافی فعالیت بدنی ندارید.» عرق کردن، لزوما نشان دهنده فعالیت سخت بدنی نیست. بدن شما از این طریق دمای خود را پایین می آورد. بدون عرق کردن هم می توان مقدار قابل توجهی انرژی مصرف کرد. شما می توانید پیاده روی یا بدن سازی سبک را امتحان کنید.
۷) «کار کردن با وسایل چربی سوز، چربی شکم را از بین می برد.» چیزهایی را که در تبلیغات می بینید،باور نکنید. دستگاه چربی سوز ممکن است به محکم کردن ماهیچه های بخش میانی بدن کمک کند و حالت بدن را متناسب نماید، ولی توانایی مشاهده ماهیچه های شکمی، با مقدار کلی چربی بدن متناسب است. اگر چربی های شکمی خود را از دست ندهید،ماهیچه های شکمی را نخواهید دید. اما آیا استفاده از این دستگاه ها می تواند به شما در کم کردن چربی های شکم کمک کند؟ کارشناسان می گویند: نه! شما نمی توانید قسمت خاصی از بدنتان را در نظر بگیرید و چربی های آن قسمت را بسوزانید، بنابراین این دستگاه ها نمی توانند به کاهش وزن در آن قسمت های بدن کمکی کنند. برای سوزاندن چربی بدن، باید تمریناتی را انتخاب کنید که هم شامل ورزش های کمک کننده به قلب و عروق و هم شامل ورزش ها و تمرینات استقامتی هستند.
۸) «دستگاه های ورزشی، مطمئن ترین راه برای ورزش هستند و به کمک آنها همیشه می توانید به روشی علمی و صحیح، ورزش کنید.» ممکن است فکر کنید که یک دستگاه ورزشی، بدن شما را در وضعیتی درست تنظیم می کند و باعث می شود تمام حرکات را به روش صحیح انجام دهید. این گفته، زمانی درست است که دستگاه مورد نظر برای قد و وزن شما به طور دقیق و صحیح تنظیم شده باشد. این نظر کارشناسان است. تا زمانی یک مربی ورزشی و یا فردی که شایستگی لازم را دارد، تنظیمات لازم را برای شما انجام ندهد، در شیوه ورزش کردن دچار اشتباهات فراوانی خواهید شد و اگر بدون نظارت مربی، با هر دستگاهی یا حتی بدون استفاده از دستگاه ورزشی ورزش کنید، خطر آسیب دیدن بدن خود را افزایش خواهید داد.
۹) «اگر می خواهید ورزش برایتان مفید باشد، باید در هنگام ورزش کردن، اندکی احساس درد کنید.» از بین تمام شایعات پخش شده در مورد پرورش و زیبایی اندام، کارشناسان معتقدند که بحث بدون رنج، چیزی به دست نمی آید، بیشترین خسارت را به افراد می زند. درست است که یک یا دو روز بعد از ورزش، نوعی درد را در عضلات احساس خواهیم کرد، ولی این حس تفاوت بسیاری با درد عضلات در هنگام ورزش کردن دارد. شما نباید در هنگام انجام فعالیت ورزشی، احساس درد و ناراحتی کنید، زیرا در غیر این صورت یا حرکات را به روشی غلط انجام می دهید و یا از قبل، نوعی آسیب دیدگی داشته اید. کارشناسان، ورزش با درد را توصیه نمی کنند. اگر در حین ورزش، در بخشی از بدن احساس درد کردید، ورزش را متوقف کنید. بعد کمی استراحت کنید تا درد متوقف شود. اگر نشد و یا با ورزش مجدد، دوباره درد شروع یا حتی بیشتر شد، به پزشک مراجعه کنید.
آسیب دیدیگی استخوان رایج ترین مشکل ورزشکاران؟!
آسیبهای ورزشی در اثر ضربه های شدید یا کششهای متمادی و بیش از حد در حین انجام حرکات ورزشی به وجود می آیند. صدمات ورزشی میتوانند استخوانها یا بافت نرم (رباط، ماهیچه و تاندون) و یا هردو را دچار مشکل نمایند. برخلاف تصور بسیاری افراد، کودکان، با عکس العملهایی ناپخته، عدم توانایی در تشخیص و پرهیز از خطر و توانایی کم در ایجاد هماهنگی در حرکات، بسیار بیشتر از بزرگسالان در معرض آسیبهای ورزشی هستند.
سالانه تعداد افراد بسیاری دچار صدمات ورزشی میشوند که نیمی از آنها با انجام معالجات خانگی و یا بدون رسیدگی خاص بهبود یافته و نیم دیگر به رسیدگی پزشکی نیاز پیدا میکنند. بر اساس محاسبات آماری در هر ۱۰۰۰ نفر، ۲۶ نفر به آسیبهای ورزشی دچار میشوند و بالاترین میزان این صدمات متوجه کودکان ۱۴ ۵ سال است. در این آمارها بیشترین تعداد مصدومین را پسران ۱۷ ۱۲ ساله تشکیل میدهند، که میزان این آسیبها از نظر تعداد نفرات صدمه دیده، در ورزشهای جمعی که امکان برخورد در آنها زیاد است و از نظر وخامت، در ورزشهای انفرادی بیشتر است.
● انواع آسیبهای ورزشی
حدود ۹۵% این آسیبها را کوفتگی و ضرب دیدگی بافت نرم تشکیل میدهد. کبودی رایج ترین اثر این ضرب دیدگی هاست و دلیل بروز آن زخم های زیر پوست یا آسیب دیدگی موی رگهای سطحی و جمع شدن خون در زیر پوست است.
یک سوم تمام صدمات ورزشی را اصطلاحا رگ به رگ شدن میگویند. این آسیب در واقع پیچیدن یا پارگی قسمتی ازرباط است. رباط رشته محکمی است که پیوند دهنده استخوانها به یکدیگر بوده و مفاصل را محکم در جای خود نگه میدارد.
ضرب دیدگی یا پیچ خوردگی از انواع دیگر آسیبهای شایع در ورزش است. این حالت پیچیدگی و کشش ماهیچه یا تاندون است که گاهی به پارگی آنها می انجامد. تاندونها بافتهای محکمی هستند که پیوند دهنده ماهیچه ها به استخوانها هستند.
التهاب تاندون و یا التهاب یکی از محفظه های کوچک پر از مایعی که موجب حرکت روان تاندون بر روی استخوان میشوند در اثر تکرار بیش از حد حرکاتی که موجب وارد شدن فشار بر مفاصل میشوند به وجود می آید.
● آسیبهای استخوانی
شکستگی استخوان ۵ تا ۶% کل آسیبهای ورزشی را تشکیل میدهد. استخوانهای بازو و پا بیش از همه در معرض شکستگی قرار دارند. شکستگی ستون فقرات یا جمجمه در حین حرکات ورزشی بسیار نادر است. استخوانهای پا از ران تا کف آن بسیار مستعد شکستگی در اثر فشار هستند و زمانی رخ میدهند که ماهیچه ها دچار پیچیدگی شده یا در اثر انقباض بیش از حد موجب خم شدن و شکستن استخوان میشوند. این نوع شکستگی بخصوص در میان رقصندگان باله، دوندگان استقامت و افرادی که استخوانهای باریک دارند شایع است.
شکستگی ساق پا با دردناک شدن و تورم جلو، داخل و پشت ساق پا همراه است که در هنگام حرکت بسیار دردناک شده و درد آن مدام شدت پیدا میکند. این آسیب در اثر حرکات پر فشار یا کوبیدن های مداوم پا بر روی زمین در ورزشهایی چون ایروبیک، دو استقامت، بسکتبال و والیبال عارض میشود.
آسیب دیدیگی مغزی خطرناکترین حالت آسیب دیدگی ها می باشد.
● آسیبهای مغزی
آسیبهای مغزی، دلیل اصلی صدمات منجر به مرگ در حرکات ورزشی است. ضربه مغزی ممکن است حتا با ضربه ای مختصر به سر ایجاد شود و به بیهوشی یا از دست دادن تعادل، هماهنگی حرکات، قوه ادراک، شنوایی، حافظه و بینایی منجر شود.
عوامل اصلی صدمات ورزشی شامل :
▪ لوازم ورزشی که اشتباه به کار برده شده اند
▪ سقوط
▪ برخورد شدید دو بازیکن که بر اثر سرعت زیاد (مثلا در هاکی روی یخ) یا خشونت ذاتی ورزش (مانند راگبی) ایجاد میشود
▪ آسیب دیدگی سطحی یا پارگی بخشهایی از بدن که به طور مداوم تحت فشار یا کشیدگی قرار گرفته اند
علائم این آسیبها عبارتند از :
▪ لقی یا از جا درآمدن یک مفصل
▪ تورم
▪ ضعف
● بررسی آسیب شناسی
علائمی که به طور مداوم موجب تشدید یا کاهش توانایی ورزشکار در بازی شده و گاهی هم دردناک نبوده و فقط با خستگی غیر معمول همراه هستند، باید توسط جراح ارتوپد مورد معاینه قرار گیرد. تشخیص به موقع از تبدیل شدن مشکلات کوچک به صدمات جدی و مشکلات طولانی جلوگیری میکند.
یک جراح ارتوپد اشخاصی را که،
▪ از شرکت در ورزش به دلیل درد ناشی از آسیب شدید منع شده اند
▪ قابلیت ورزشی آنها به دلیل مشکلات مزمن ناشی از یک آسیب ورزشی کم شده است
▪ کسانی که آسیب ورزشی در آنها موجب از شکل افتادگی بازو یا پا شده است
را مورد نظر قرار می دهد. او با معاینه موضعی، پرسیدن سوالهایی در رابطه با چگونگی آسیب دیدگی و نوع علائمی که بیمار داشته است و همچنین با گرفتن عکسهایی با اشعه ایکس، استخوانها و بافت نرم آسیب دیده را بررسی میکند. اشخاصی که دچار ضربه مغزی شده اند باید فورا مورد معاینه قرار گیرند و تا زمان دریافت نتیجه نرمال تحت نظر باشند و تا این زمان هر ۵ دقیقه یک بار مورد معاینه قرار بگیرند. معاینات اصلی در هر ۵ دقیقه عبارتند از اندازه گیری هشیاری، تمرکز و حافظه کوتاه مدت فرد مصدوم.
علائم دیگر تشخیص صدمه مغزی عبارتند از گیجی، سردرد، تهوع و مشکل بینایی.
● شیوه های درمان
درمان صدمات مختصر بافت نرم معمولا شامل محکم بستن محل آسیب دیده با نوار کشی، کمپرس یخ و استراحت است. داروهای ضد التهاب خوراکی یا تزریقی برای تورم کیسه های مفصلی تجویز میشوند.
برای تاندونهای آسیب دیده داروهای ضد التهاب همراه با ورزش مخصوص تجویز میشود. اگر تاندونی دچار پارگی شده باشد، برای درمان آن به عمل جراحی نیاز است. جراحیهای ارتوپدی برای پیچیدگیها یا ضرب دیدگیهای جدی توصیه میشوند. درمان این صدمات نه تنها شامل برطرف کردن درد و التهاب که شامل برگرداندن ورزشکار به حالت و تواناییهای اولیه او است.
معمولا به ورزشکاران آسیب دیده توصیه میشود که تا بهبود کامل، فعالیتهای خود را محدود نمایند. پزشک آنها شاید تمرینهای خاصی را برای ورزشکاری که دچار آسیبهای متعدد شده است تجویز نماید اما صدمات جدی،ورزشکار را برای مدتی از انجام عملیات ورزشی محروم خواهد کرد.
● پیشگیری
کودکانی که میخواهند در یک فعالیت ورزشی سازمان یافته شرکت کنند باید ابتدا توسط متخصص معاینه شوند و در باره نوع ورزشی که میخواهند انجام دهند با پزشک خود مشورت نمایند. پزشک متخصص باید،
▪ هر گونه آسیب قبلی را با دقت معاینه کرده و اهمیت آنرا در ورزش مورد نظر بسنجد.
▪ در صورت لزوم برای جلوگیری از رشد یا عدم رشد نامطلوب عضلات و استخوانهای کودک تمرینهای اضافه تجویز کند
▪ به سیستم استخوان بندی و دستگاه گردش خون کودک توجه کند و قابلیت بدنی او را تایید یا رد کند
همانطور که میبینید اگر پزشک بداند که ورزش مورد نظر شما چیست میتواند بگوید که کدام بخش بدن بیشتر در معرض فشار خواهد بود و برای جلوگیری از آسیبهای احتمالی توصیه هایی بکند
چند برنامه دیگر برای جلوگیری از آسیبهای ورزشی عبارتند از:
▪ حفظ فرم صحیح و سلامت بدن
▪ اطلاع و اطاعت از قوانینی که موجب تنظیم حرکات میشود
▪ استراحت در هنگام خستگی، بیماری یا درد
▪ عدم استفاده از نیرو بخشهای مصنوعی. این مواد ممکن است توانایی شما را در لحظه افزایش دهند اما در دراز مدت با خطر مرگ همراه هستند
▪ مراقبت و استفاده صحیح از لوازم ورزشی
▪ پوشیدن البسه مناسب و به کار بردن لوازم محافظ (مانند زانو بند و کلاه ایمنی)
نقش ســـدیم در گرفتگی عـــضلات بدن
برخی عقیده دارند که نیازی به این کار نیست. شاید برای بعضی این موضوع صدق پیدا کند. ولی بدن هر شخص با شخص دیگر فرق می کند.
به همین خاطر فرد می بایست کاری را انجام دهد که برایش کارائی دارد. من به شخصه پی برده ام که بدنم آب را در خود نگه می دارد. بنابراین من باید سدیم را کاهش بدهم. زمانی که قصد کاهش سدیم را دارید می بایست خیلی مراقب باشید. چون احتمال بروز یک سری مشکلات که شایع ترین آنها گرفتگی عضلانی است وجود دارد. اولین چیزی که اکثریت مواقع برای گرفتگی عضله توصیه می کنند اضافه کردن پتاسیم است. اما در این مورد این بدترین کاری است که می شود انجام داد می پرسید چرا؟
یکی از اصلی ترین کارهای سدیم و پتاسیم تنظیم مایعات درون بدن است. البته سدیم و پتاسیم دارای عملکرد دیگری نیز در بدن هستند. اما بحث ما در ارتباط با تأثیرات کاهش سدیم بر روی بدن است. پتاسیم که از آن به عنوان الکترولیت نیز نام می برند. در درون سلول حضور دارد و سدیم نیز در مایع بیرون سلول قرار دارد.
سلول های داخل بدن چندین وظیفه دارند که از جمله می توان به ارسال پیام های عصبی، انقباض عضلانی عملکرد قلب و… نام برد. مایعات داخل سلولی به تداوم بقاء بدن کمک می کنند. نسبت دقیق سدیم به پتاسیم در داخل و خارج سلول ها جزء یکی از موارد حیاتی است که بدن به آن وابستگی شدید دارد.
وقتی سطح سدیم و پتاسیم کاهش یابد چه اتفاقی می افتد؟ از علائم کاهش پتاسیم می توان به خستگی، ضعف عضلانی و گرفتگی عضلانی و فلج روده ها که نهایتاً منجر به تجمع گاز و نفخ و درد شکم اشاره کرد.
برخی از علائم کمبود سدیم می توان به سردرد، بی خوابی، استفراغ، گرفتگی عضلانی، خستگی، گیجی و… اشاره کرد.
همان طور که ملاحظه کردید علائم کمبود سدیم و کمبود پتاسیم خیلی شبیه به هم هستند و به همین خاطر هست که افراد دچار سردرگمی در خصوص افزایش هر یک از این دو می شوند. زمانی که فرد دچار گرفتگی عضله می شود. به صورت اتوماتیک وار فکر می کند که نیاز به پتانسیم دارد. در صورتی که شاید نیاز به افزایش سدیم دریافتی و یا کاهش پتاسیم دریافتی داشته باشد.
زمانی که سدیم را از برنامه غذائی کم می کنید و دچار گرفتگی عضله می شوید. نیازی به مصرف پتاسیم بیشتر ندارید. چون مشکل تان بر هم خوردن بالانس پتاسیم به سدیم است و اصل مشکل تان در عدم دریافت کافی سدیم است.
در این شرایط میزان مصرف آب تان خیلی بالا است بدن هم آب را در خود نگه نمی دارد.
وقتی در حال تمرین هستید بدن آب و سدیم بیشتری را از طریق تعریق از دست می دهد و در این دوران در رژیم غذای تان سیب زمینی که یک منبع غنی از پتاسیم است نیز به وفور وجود دارد. در ضمن مولتی ویتامین هایتان نیز حاوی پتاسیم هستند. این طور است که سطح سدیم کاهش قابل ملاحظه ای کرده و از سوی دیگر سطح پتاسیم خیلی بالا رفته بهترین راه به منظور برقراری توازن در کاهش پتاسیم دریافتی است.
با جابه جا کردن یک در میان سیب زمینی با برنج در وعده های غذائی می توانید تا حدودی از میزان پتاسیم دریافتی از طریق رژیم غذائی بکاهید. این کار امری بسیار حیاتی به شمار می آید. در آخرین مسابقه ای که حضور داشتم در آخرین مسابقه ام دو نفر از شرکت کنندگان کنار رفتند. که اولی قبل از پیش داوری به وسیله آمبولانس به بیمارستان انتقال یافت و دومی نیز در اواسط پیش داوری به دلیل گرفتگی شدید عضلانی مجبور به کناره گیری شد. من به شخصه از همان اولین مسابقه ام به اهمیت نسبت سدیم به پتاسیم پی بردم. خوشبختانه این شرایط برای من در دوران آماده سازی برای شرکت در مسابقه پیش آمد در آن دوران گرفتگی رنج می بردم و مربی ام به من توصیه کرد که باید موز بخورم. وقتی در خصوص مشکلم با متخصص تغذیه ام مشورت کردم او به من در ارتباط با خطرات پتاسیم بیش از حد نکاتی را گوشزد کرد.
در بیشتر مواقع در مورد خطرات سدیم بیش از حد چیزهائی می شنویم. اما در خصوص پتاسیم بیش از حد چطور. همین امر موجب کنجکاوی من گردید و به همین خاطر درصدد جمع آوری اطلاعات بیشتر در این ارتباط برآمدم.
مسمومیت ناشی از پتاسیم که از آن به عنوان (hyperkal lemia) نیز نام می برند.
در صورتی بروز می کند که سطح پلاسمای یون های پتاسیم بیش از حد بالا برود. این مشکل در افراد مسن بیشتر مشاهده می شود. در اکثر آدم های سالم بدن سطح پتاسیم را از طریق سلول های گوناگون و هم چنین یک سری از ارگان های تنظیم می کند و کلیه ها و در آخر استفراغ جزء این موارد به شمار می آیند.
زمانی که مقدار پتاسیم دریافتی بیش از حد باشد می تواند باعث برهم خوردن ریتم ضربان قلب شود که نهایتاً می تواند منجر به ایست قلبی گردد و مسمومیت ناشی از پتاسیم می تواند خطرساز باشد اما احتمال آن بسیار پائین است چون بدن به صورت طبیعی آن را از طریق استفراغ تنظیم می کند.
● کمبود پتاسیم یا همان hypokalemia
از شایع ترین دلایل کاهش پتاسیم می توان به استفراغ شدید، اسهال و استفاده از داروهای دیورتیک (ادرارآور) و یک سری از نارسائی های کلیوی و یا تغییرات اساسی در متابولیسم نام برد.
● مسمومیت ناشی از سدیم
مسمومیت ناشی از سدیم بسیار خطرناک است و می تواند منجر به حمله صرعی و یا حتی مرگ شود. از عوارض دیگری که سدیم بیش از حد می تواند در پی داشته باشد می توان بالارفتن فشارخون، تپش قلب، اختلال در تنفس، پف کردن بدن و تشنج اشاره کرد.
آزمـــون آمـــادگی جـــسمانی
شما درباره آمادگی جسمانی خودتان چقدر آگاهی دارید؟ با شرکت در آزمون ۱۰سوالی زیر و مراجعه به پاسخنامه ای که در انتهای این آزمون آمده، اطلاعات خودتان را در این خصوص محک بزنید....
۱)کسی که وزنش ایده آل است و نیازی به کاهش وزن ندارد، مجبور نیست ورزش کند.
ـ صحیح/ غلط
۲) برای دستیابی به تناسب اندام، عضویت در یک باشگاه ورزشی و استفاده از لوازم ورزشی ضرورت دارد.
ـ صحیح/ غلط
۳) حداقل ۶۰ دقیقه فعالیت بدنی و ورزش در روز توصیه می شود.
ـ صحیح/ غلط
۴) ورزش های لازم برای تناسب اندام شامل ورزش های ایروبیک یا هوازی، آمادگی عضلانی، ورزش های کششی و.... است.
ـ صحیح /غلط
۵) اگر پرتحرک هستید و ورزش می کنید، می توانید بدون محدودیت، غذا بخورید.
ـ صحیح /غلط
۶) فعالیت جسمانی منظم، نیاز به مصرف برخی داروها را کاهش می دهد.
ـ صحیح /غلط
۷) ورزش بعد از ۶۵ سالگی ضرورت ندارد.
ـ صحیح/ غلط
۸) بهترین راه برای رسیدن به تناسب اندام شروع برنامه های ورزشی است.
ـ صحیح/ غلط
۹) اگر انرژی کافی برای انجام فعالیت های جسمانی ندارید، بهتر است آن را متوقف کنید.
ـ صحیح/ غلط
۱۰) برای بهره مندی از مزایای فعالیت های جسمانی و ورزش بهتر است هرگز آن را قطع نکنید.
ـ صحیح/ غلط
● پاسخنامه
▪ غلط. فعالیت بدنی نقش مهمی در سلامت دارد. مهم نیست که وزن تان ایده آل باشد یا نه؛ در کنار داشتن وزن ایده آل، ورزش مزایای دیگری هم برای بدن دارد که از آن جمله می توان به این موارد اشاره کرد: ورزش خلق و خوی شما را بهتر می کند، خطر ابتلا به بسیاری از بیماری ها را در شما می کاهد، سبب تقویت عضلات قلب و عروق و حتی ریه های تان می شود و خواب راحت تر و حتی بهبود روابط جنسی شما را به دنبال خواهد داشت.
▪ غلط. لازم نیست برای داشتن بدنی خوش فرم و اندام زیبا، هزینه صرف کنید و لوازم ورزشی گران قیمت بخرید. اگر کمی دقت کنید، می توانید ببینید که ورزش های گروهی در پارک نزدیک محل زندگی شما انجام می شود. شما هم می توانید به این گروه بپیوندید. حتی می توانید با پیاده روی شروع کنید، از پله بالا و پایین بروید، از کتابخانه ها یا مغازه های فروش لوازم ورزشی یک سی دی آموزشی ورزش بخرید. ببینید چه مکان هایی را می توانید بدون اینکه سوار خودروشوید پیاده بروید و کارهای معمول خود را با قدم زدن انجام دهید.
▪ غلط. طبق توصیه های انجمن قلب آمریکا، حداقل ۳۰ دقیقه ورزش روزانه، آن هم ورزش های آرام و سبک برای سالم ماندن کافی است. شنا و پیاده روی را پنج روز در هفته به مدت ۳۰ دقیقه انجام دهید. انجام این ورزش ها به همراه نرمش های کششی برای تقویت عضلات دو بار در هفته موجب سلامت شما می شود، البته اگر فرصت داشتید و بیشتر ورزش کردید که چه بهتر. اگر هم وقت نداشتید، ۳۰ دقیقه ورزش کنید. ۱۰ دقیقه در طول روز هم کافی است.
▪ صحیح. برنامه های آمادگی جسمانی شامل ورزش های هوازی یا همان ایروبیک، ورزش های کششی برای تقویت عضلات، قوای جسمانی و... است.
غلط. اگر از نظر جسمانی فعال هستید و تحرک کافی دارید، کالری بیشتری می سوزانید اما این دلیلی بر بی رویه غذا خوردن نیست. برای داشتن وزن ایده آل باید بین دریافت کالری و مصرف کالری تعادل برقرار کرد.
▪ صحیح. فعالیت های جسمانی برای همه افراد خوب است اما بیشترین مزیت را برای کسانی دارد که مبتلا به بیماری هایی مانند دیابت نوع دوم و فشارخون بالا هستند. فعالیت جسمانی سبب کاهش قند و فشارخون می شود و حتی در بسیاری از بیماران نیاز به مصرف داروها را می کاهد.
▪ غلط. شما برای انجام فعالیت های جسمانی هرگز پیر نخواهید شد. با افزایش سن توده عضلانی به طور طبیعی کاهش پیدا می کند. اگر ورزش نکنید، عضلات شما با توده های چربی جایگزین می شوند. به علاوه، ورزش کردن با افزایش سن می تواند باعث تقویت قوای جسمانی، تعادل و هماهنگی اعضای بدن تان شود.
▪ غلط. افزایش فعالیت های بدنی بهترین راه سلامت ماندن شماست اما توجه کنید که ناگهان نباید به ورزش های سخت بپردازید. اگر برای مدتی ورزش را کنار گذاشته اید یا اصلا تاکنون ورزش نمی کردید، مثلا مبتلا به بیماری خاصی مثل ناراحتی قلبی، فشارخون بالا یا دیابت بوده اید، اول باید با پزشک خود مشورت کنید و از او اجازه بگیرید، سپس آهسته آهسته شروع کنید و به تدریج آن را افزایش دهید.
▪ غلط. اگرچه باید برای انجام فعالیت های بدنی انرژی کافی داشته باشید اما بدون فعالیت بدنی هم انرژی نخواهید داشت.
▪ صحیح. حتی اگر سال های طولانی ورزش می کرده اید، در صورتی که دیگر ادامه ندهید آمادگی جسمانی شما به سرعت تحلیل می رود. پس به این کارتان ادامه دهید و هرگز زندگی بی تحرک را جایگزین زندگی پر از فعالیت و ورزش نکنید. در صورتی که به دلیل وجود بیماری مجبور به کنار گذاشتن ورزش شدید بعد از بهبود مجددا به آرامی و تدریجا ورزش را شروع کنید.