شعرا

زندگينامه

افضل الدين ابراهيم بن علي خاقاني حقايقي يكي از بزرگترين شاعران ايران است كه رقيب انوري در قصيده سرايي مي باشد. پدرش به شغل درودگري مشغول بود كه خاقاني بارها در اشعار خود به درودگري پدرش اشاره كرده است و مادرش از مسيحياني بوده كه اسلام آورده و مسلمان شده است. عموي او كافي الدين عمر بن عثمان مردي طبيب و فيلسوف بود كه خاقاني تا سن 25 سالگي تحت نظر او بود كه بارها او از عمويش به نيكي ياد كرده است. بعد از اينكه او علوم ادبي و حكمي را نزد عمويش فرا گرفت به خدمت ابوالعلاء گنجوي كه در زمان خود شاعر بزرگي بوده رسيد و به فراگيري فنون شاعري پرداخت.



ابو العلاء گنجوي شاعر دربار شروان شاه بود كه بعدها او به احترام درخواست استاد خود ابوالعلاء و همچنين به احترام خاقان يا حكمران شيروان تخلص حقايقي را به خاقاني تبديل كرد. بعد از وارد شدن به خدمت خاقان فخر الدين فريدون شروانشاه خاقاني از شاعران دربار شروانشاهان شد و هدايا و صله هاي گرانبها و بسياري دريافت كرد. ولي بعد از مدتي از خدمت در دربار خسته شد و به اميد ديدار با استادان خراسان و دربارهاي ديگر آرزوي سفر به عراق و خراسان را كرد ولي شروانشاه اجازه نداد كه او به اين سفر برود و همين تصميم باعث ناراحتي شاعر شد و او پنهاني به سمت عراق حركت كرد؛ اما در نزديكي ري بيمار شد و نتوانست به سفر خود ادامه بدهد به ناچار بازگشت و مدتي را در حبس گذراند. پس از آزاد شدن به قصد حج و زيارت خانه خدا از شروانشاه اجازه خواست و پس از كسب اجازه سفر خود را آغاز نمود و در اين سفر بود كه ايوان مداين را در نزديكي بغداد ديد و آن قصيده معروف خود را در اين باره سرود.



هنگامي كه خاقاني از سفر حج بازگشت و به دربار شروانشاه آمد بنا بر دلايل نامعلومي بين او و شروانشاه تيرگي و كدورتي به وجود آمد كه باعث به حبس كشيدن اين شاعر شد و بعد از مدتي با اصرار عزالدوله نجات يافت كه حبس خاقاني باعث سرودن چند قصيده حبسيه زيبا شد كه بسيار معروف است.



خاقاني بعد از آزاد شدن به سفر حج رفت و در هنگام بازگشت به شروان، پسرش را كه جواني به نام رشيدالدين بود از دست داد و بعد از مدتي همسرش را نيز از دست داد كه اين حوادث باعث شد كه خاقاني از دربار كناره بگيرد و گوشه گير شود و در اواخر عمر در تبريز زندگي مي كرد و در همان شهر در سال 595 ﻫ . ق دارفاني را وداع گفت و در مقبرة الشعرا، در محله سرخاب تبريز مدفون شد.



در مورد خاقاني گفته شده كه بين او و استادش ابوالعلاء گنجوي كه او را به دربار كشاند و باعث پيشرفت او شد در سالهاي بعد دشمني پيش آمد كه تاريخ نويسان گفته اند به علت پيشرفتها و معروفيتي كه خاقاني در زمينه شعر و شاعري پيدا كرد استاد او يعني ابوالعلاء نسبت به او حسادت مي ورزيد و بارها شاعر جوان را مورد استهزا قرار داد و شاعر جوان هم نسبت به او نيز هجونامه اي سروده است. خاقاني در طول حيات خود نه تنها به مدح شروانشاه پرداخته بلكه امراي ديگر را نيز مدح گفته مانند خواررزمشاهيان. از شاعران معاصر خود با چند تن روابطي دوستانه و يا دشمني داشته و همچنين با نظامي و رشيدالدين وطواط نيز هم دوره بوده است. او با نظامي رابطه دوستانه و محكمي داشته ولي با رشيدالدين ابتدا روابطي خوب داشته ولي بعد به دشمني تبديل شد. كمتر شاعري مانند خاقاني مي باشد كه در زمان خود با عده ایي از شاعران و عالمان زمان خود روابط نزديك داشته و به آن درجه از معروفيت رسيده باشد.





ويژگي سخن
خاقاني از جمله بزرگترين شاعران قصيده گوي ايران و يكي از بزرگان ادب فارسي است. قصيده هاي او و ساير اشعارش از شيوايي و فصاحت و تعبيرات و كنايه هاي بسيار ظريف و مشكل برخوردار است كه براي فهم آن مانند اشعار انوري به تفسير مشروح نيازمند است. خاقاني به علت اينكه در اغلب علوم و اطلاعات زمان خود احاطه داشته توانسته است مضامين علمي خاصي در شعر ايجاد كند كه قبل از او، اين روش در شعر سابقه نداشته و همچنين او در شعر فارسي از كلمات و لغات عربي بسياري استفاده كرد كه تمام اينها سبب شده كه در ظاهر فهم اشعارش مشكل شود. او شاعري بسيار حساس و زود رنج بوده كه حوادث و وقايع روزگار، وي را سخت تحت تأثير قرار مي داد تا آنجا كه در تمام قصايدش از بي وفايي مردم و بد روزگار شكوه مي كند چون او هم رنج زندان و هم ماتم از دست دادن عزيزان خود را ديده و همين امر باعث شده كه او مراثي را بسرايد كه اشعار مراثي او واقعاً ساده و از دل بر آمده و نشان دهنده احساسات دروني او مي باشد.




معرفي آثار
او داراي ديوان اشعاري است كه شامل قصايد و مقطعات و ترجيعات و غزلها و رباعيات است و يك مثنوي نامه به نام تحفة العراقين دارد كه به نام جمال الدين ابو جعفر محمد بن علي اصفهاني - وزير و از رجال معروف قرن ششم - سروده است كه اين منظومه را خاقاني در شرح نخستين مسافرت خود به مكه و عراقين (عراق عرب و عراق عجم) سروده و در ذكر هر شهر از رجال و معاريف آن ياد كرده و در آخر هر كدام ابياتي را به مناسبت موضوع آورده است كه اين مثنوي نامه علاوه بر مشخصات ذكر شده داراي مضامين عارفانه نيز هست.



***



گزيده اي از اشعار

صبحدم چون كله بندد آه دودآساي من
چون شفق در خون نشيند چشم شب پيماي من

مجلس غم ساخته است و من چو بيد سوخته

تا به من رواق كند مژگان مي پالاي من

تير باران سحر دارم سپر چون نفگند

اين كهن گرگ خشن باراني از غوغاي من

اين خماهن گون كه چون ريم آهنم پالود و سوخت

شد سكاهن پوشش از درد دل در واي من

مار ديدي در گياپيچان كنون در غار غم

مار بين پيچيده بر ساق گيا آساي من

اژدها بين حلقه گشته خفته زير دامنم

ز آن نجنبم ترسم آگه گردد اژدرهاي من

تا نترسند اين دو طفل هندو اندر مهد چشم

زير دامن پوشم اژدرهاي جان فرساي من
دست آهنگر مرا در مار ضحاكي كشيد

گنج افريدون چه سود اندر دل داناي من

آتشين آب از خوي خونين برانم تا به كعب

كه آسيا سنگي است بر پاي زمين پيماي من

حبيب من بر صد ره خارا عتابي شد ز اشك

كوه خارا زير عطف دامن خاراي من

روي خاك آلود من چون كاه بر ديوار حبس

از رخم كهگل كند اشك زمين انداي من

چون كنار شمع بيني ساق من دندانه دار

ساق من خاييد گويي بخت دندان خاي من

تا كه لرزان ساق من بر آهنين كرسي نشست

مي بلرزد ساق عرش از آه صور آواي من

بوسه خواهم داد و يحك بند پند آموز را

لاجرم زين بند چنبردار شد بالاي من

در سيه كاري چوشب روي سپيد آرم چو صبح

پس سپيد آيد سيه خانه به شب مأواي من

پشت بر ديوار زندان روي بر بام فلك

چون فلك شد پر شكوفه نرگس بيناي من

محنت و من روي در روي آمده چو جوز مغز

فندق آسا بسته روزن سقف و محنت زاي من

غصه هر روز و يارب يارب هر نيمه شب

تا چه خواهد كرد يارب يارب شبهاي من

هست چون صبح آشكارا كاين صباح چند را

بيم صبح رستخيزست از شب يلداي من

روزه كردم نذر چون مريم كه هم مريم صفاست

خاطر روح القدس پيوند عيسي زاي من

نيست بر من روزه در بيماري دل ز آن مرا

روزه باطل مي كند اشك دهان آلاي من

اشك چشمم در دهان افتد گه افطار از آنك

جز كه آب گرم پستي نگذرد از ناي من

پاي من گويي بدرد كج روي مأخوذ بود

پاي را اين دردسر بود از سر سوداي من

ز آنكه داغ آهنين آخر دواي دردهاست

ز آتشين آه من آهن داغ شد بر پاي من

ني كه يك آه مرا هم صد موكل بر سر است

ور نه چرخشي مشبك ز آه پهلو ساي من



***



شاهد روز از نهان آمد برون خوانچه زر ز آسمان آمد برون

چهره آن شاهد زربفت پوش از نقاب پرنيان آمد برون

نقب در ديار مشرق برد صبح خشت زرين ز آن ميان آمد برون

شاه انجم از قباي فستقي همچو فستق ز استخوان آمد برون

نعره مرغان بر آمد كالصبوح بيدلي از بند جان آمد برون

بامدادان سوي مسجد مي شدم پيري از كوي مغان آمد برون

من به بانگ مؤذنان كز خمكده بانگ مرغ زند خوان آمد برون

عاشقي توبه شكسته همچو من از طواف خم ستان آمد برون

دست من بگرفت و اندر خانه برد با من از راز نهان آمد برون

گفت مي خور تا برون آيي زپوست لاله نيز از پوست ز آن آمد برون

مي خوري به كز ريا طاعت كني گفتم و تير از كمان آمد برون

پاي رندان بوسه زن خاقانيا خاصه پا كز جهان آمد برون



***

خاقانيا چو آب رخت رفت در سؤال مستان نوال كس كه وبال آشناي اوست

بر خستگي دل مطلب مرهم قبول نه دل نه مرهمي كه جراحت فزاي اوست

آن را كه بشكنند نوازش كنند باز يعني كه چون شكست نوازش دواي اوست

پنداري آن شتر كه شكستند گردنش پر زر از آن كنند كه آن خونبهاي اوست

گيرم كه كان زر شود آن گردن شتر او را زر چه سود كه سودش بقاي اوست



***



ز آن زلف مشك رنگ نسيمي به ما فرست يك بوي سر به مهر به دست صبا فرست

ز آن لب كه تا ابد مدد جان ما از اوست نوشي به عاريت ده و بوسي عطا فرست

چون آگهي كه شيفته و كشته توايم روزي براي ما زي و ريزي به ما فرست

بندي ز زلف كم كن و زنجير ما بساز قندي ز لب بدزد و خونبها به ما فرست

بردار پرده از رخ و از ديده هاي ما نوري كه عاريه است به خورشيد وافرست

گاهي به دست خواب پيام وصال ده گه بر زبان باد سلام وفا فرست

خاقاني از تو دارد هر دم هزار درد آخر از آن هزار يكي را دوا فرست

ابن يمين

قرن 8

امير فخرالدين محمود بن امير يمين الدوله طغرايي مستوفي، يكي از شاعران مشهور ايران در قرن هشتم هجري و ساكن "فريومد" خراسان بود. پدرش مردي فاضل و متصدي تحرير طغرا در آغاز حكمها بود و وي نيز به طغرايي شهرت يافت. ابن‌يمين از جواني در شمار شاعران و منشيان عهد خويش درآمد و چنانكه خود در مقدمه ديوانش گفته مقام استيفا يافت و "مستوفي" خوانده شد.

ديوان ابن‌يمين در جنگي به غارت رفت و او ناگزير شد با گرد آوردن شعرهاي پراكنده خويش و افزودن اشعاري كه بعد از اين واقعه سروده بود ديواني جديد ترتيب دهد. ديوان جديد او كه اكنون در دست است با مقدمه اي كه شاعر بر آن نوشته است، از قصيده، غزل، تركيب بند، قطعه و رباعي، در حدود پانزده هزار بيت دارد.

سخن او روان، منسجم و خالي از تكلف و علم فروشي و به تمام معني دنباله سبك ساده گويان خراساني است.

قطعه هاي ابن‌يمين به سبب در برداشتن پند و اندرز و طعن و طنز، رواج و شهرت بسيار يافت. در قصيده و مثنوي سرايي هم توانا بود.

ابن‌يمين شاعري شيعي مذهب بود و ذوق عرفاني هم داشت و از قديمترين شاعراني است كه به تصريح از ائمه و نيز شهيدان كربلا سخن گفته است.

جز مدح، ابن‌يمين گاه به هزل نيز مي پردازد و سخن خود را اينگونه بيان مي‌دارد.

آخرين قسمت زندگي ابن‌يمين در زادگاهش "فريومد" به سرآمد. تاريخ درگذشت او را 673 يا 675 و يا 679 ه‍.ق نوشته اند.

۱۳۳۴/۱/۱ - تولد - روستای مَرغاب، ايذه بختياری، خوزستان.
فرزند سوم خانواده‌ای چهارده‌نفره. پدر: کشاورز، شاعر و شاهنامه‌خوان. مادر: خانه‌دار

۱۳۴۰ - شيوع بيماری حصبه در ولايت، مرگ‌ومير کودکان، درگذشت برادر کوچکتر (عبدالله) بر اثر بيماری حصبه
کوچ دائمی خانواده به مسجد سليمان و نجات علی از بيماری حصبه.

۱۳۴۱ - ورود به دبستان سعدی در مسجد سليمان

۱۳۴۳ - تاسيس روزنامه ديواری "ناقوس" در دبستان (ماهانه) و درج اولين زمزمه‌های کودکانه در همين روزنامه.
تصادف شديد با اتومبيل، قطع اميد پزشکان از بازگشت صالحی به زندگی.
صالحی از سال اول دبستان، کار و نان‌آوری را در کنار تحصيلات تجربه می‌کند: شاگرد پادو، آب‌يخ فروشی، تدريس خصوصی همکلاسی‌های خود، خرازی فروشی، شاگرد بنايی و فعلگی.

۱۳۴۷ - ورود به دوره‌ی اول دبيرستان - دبيرستان ۲۵ شهريور مسجدسليمان
ادامه‌ی کار تهيه و تنظيم روزنامه‌ی ديواری "ناقوس" در دبيرستان تا دو سال، اما سرانجام به علت درج شعرهای معارض با شرايط، روزنامه ديواری تعطيل می‌شود.

۱۳۵۰ - معرفی شعر صالحی در راديوهای استان خوزستان (آبادان و اهواز) و حمايت مهدی اخوان ثالث از شعر صالحی. چاپ اشعار ايشان در مجله‌ی بومی شرکت نفت، به اهتمام ابوالقاسم حالت.
ادامه‌ی مشاغل گوناگون و سخت در ياری رساندن مالی به خانواده.

۱۳۵۱ - شرکت در اولين شب شعر مسجد سليمان در کنار شاعران پيشکوست و دبيران شاعر اهل جنوب و استقبال مردم از شعر صالحی.
پاره‌ای از شعر "شبان" که سال ۱۳۵۰ سروده شد و سال ۱۳۵۱ در شب شعر خوانده شد:
شب،
شرجی،
نان و ستاره و نفت،
حتما
شبانی که شبان آمد
شبان هم رفت.

ورود صالحی به دوره‌ی دوم دبيرستان و انتخاب رشته‌ی رياضيات.

۱۳۵۲ - احضار صالحی به دفتر دبيرستان که توسط دو غريبه بازجويی می‌شود و سرانجام از او می‌خواهند که در شعر و انشاهايی که سر کلاس می‌خواند، دست از انتقاد و معارضه با شرايط بردارد. صالحی مدتی سکوت می‌کند.

۱۳۵۳ - احضار مجدد و تنبيه و تهديد از سوی مقامات وقت. صالحی ترک تحصيل می‌کند.
بازی در نمايشنامه‌ی "چشم در برابر چشم" اثر غلامحسين ساعدی. اين نمايش تنها دو شب در شهر اجرا و سپس گروه را از ادامه‌ی کار بازمی‌دارند.
استقبال جرايد پايتخت از شعر صالحی.

۱۳۵۴ - به درخواست رئيس دبيرستان و خواهش خانواده، صالحی بر سر کلاس درس بازمی‌گردد و ديپلم رياضی را می‌گيرد.
سال ۱۳۵۳ تا ۱۳۵۴ صالحی همراه تنی چند از شاعران پيش‌کسوت و هم‌نسل خود جريان "موج ناب" را در شعر سپيد پی‌ريزی می‌کند. منوچهر آتشی و نصرت رحمانی در تهران از اين جريان پيشرو حمايت می‌کنند و برای شعر صالحی ويژه‌نامه‌هايی در مطبوعات جدی و معتبر ادبی منتشر می‌کنند. (ديدار صالحی با اخوان ثالث، منوچهر آتشی، منوچهر نيستانی، نادر نادرپور و سهراب سپهری در تهران)
اواخر ۱۳۵۴ اعزام به خدمت نظام وظيفه. سه ماه در پادگان لشکرک تهران که به علت نافرمانی، دو ماه آن را صالحی در زندان گذراند. سه ماه خدمت در پادگان صُفه اصفهان که قريب به چهار هفته‌ی آن را صالحی در زندان گذراند. او در يکی از مصاحبه‌هايش گفته است: "قادر نبودم زور و جور و تحميل بی‌دليل رنج را تحمل کنم". دو ماه و هجده روز خدمت در قوشچی رضاييه، که در واقع درجه‌ی گروهبان سومی او را حذف کرده و به قوشچی رضاييه تبعيدش کرده بودند. سرانجام پس از سی روز در قوشچی، صالحی به دليل ضعف بينايی و رفتارهای غير قابل کنترل (به زعم فرماندهان) معافيت پزشکی می‌گيرد و سال ۱۳۵۵ به مسجد سليمان باز می‌گردد. در تمام اين مدت اشعارش به صورت مستمر در جرايد مرکز به چاپ می‌رسيده است.

۱۳۵۵ - تلاش در راه تحکيم موج ناب در شعر.
انتخاب مشاغلی مثل معلمی (تدريس خصوصی)، تدريس رياضيات در سطح دبيرستان و کتاب‌فروشی.
استخدام موقت در شرکت ساختمانی خارج از شهر به عنوان سرنگهبان، مسئول خريد و حسابدار. اعتراض صالحی به سران شرکت اروپايی پرزيسيون به دليل به تعويق افتادن حقوق کارگران و دعوت نگهبانان به اعتصاب. احضار صالحی، محاکمه و کسر سه ماه حقوق.

۱۳۵۶ - دی ماه اين سال نام صالحی همراه با هوشنگ گلشيری در داستان‌نويسی و پرويز فنی‌زاده در بازيگری، به عنوان برنده‌ی جايزه‌ی فروغ فرخزاد در شعر اعلام می‌شود.
صالحی سه روز به تهران می‌آيد، تقاضای استخدام در مطبوعات از سوی سردبيران را رد می‌کند و به مسجد سليمان بازمی‌گردد. اما در کمال تعجب به او گفته می‌شود که: "تو اخراجی!" صالحی از شرکت ساختمانی اخراج می‌شود و به تدريس خصوصی فيزيک، شيمی و رياضيات در سطح دبيرستان می‌پردازد.

۱۳۵۷ - صالحی از گروه "موج ناب" فاصله می‌گيرد. او در اين باره گفته است: "حس می‌کردم همه‌ی ما شاعران موج ناب داريم شبيه هم می‌شويم. درک و دريافتم درست بود. ديگر زبان موج ناب جوابگوی احوال و خلاقيت من نبود. يکی دوبار با دوستان شاعرم درباره‌ی نقض تقطيع غلط و سطربندی سنتی در شعر سفيد بحث کردم و گفتم اين شيوه‌ی زيرهم نويسی و پراکنده کردن کلمات بر صفحه‌ی سپيد کاغذ درست نيست!"

۱۳۵۸ - يازدهم اردی‌بهشت اين سال صالحی تصميم می‌گيرد تا برای اقامت دايمی در تهران، شهر خود را ترک کند. او بر اين باور بود که ماندن در مسجد سليمانِ محروم، دستاوردی جز استمرار محروميت (حتی در خلاقيت) ندارد. بی‌آن که کسی يا آشنايی در تهران داشته باشد، با صد تومان، مدرک ديپلم و مدرک معافيت از نظام وظيفه، راهی تهران می‌شود.
بعد از تحمل سختی‌های بسيار، پاييز ۱۳۵۸ در کنکور رشته‌ی ادبيات دانشکده هنرهای دراماتيک قبول می‌شود، و همزمان با حمايت اسماعيل خويی، غلامحسين ساعدی، نسيم خاکسار و عظيم خليلی به عضويت کانون نويسندگان ايران درمی‌آيد و در مطبوعات آزاد مشغول به کار می‌شود.

۱۳۵۹ - در جريان انقلاب فرهنگی، زخمی می‌شود و سپس در مسجد سليمان محاکمه شده و مورد کيفر قرار می‌گيرد.
شهريور ۱۳۵۹ صالحی با دشواری توانست مجددا به تهران بازگشته و به کار روزنامه‌نگاری و شعر خود بپردازد. اما با تعطيلی روزنامه‌ها، او نيز بيکار می‌شود.

۱۳۶۰ - برای گذران زندگی به مشاغل گوناگونی در تهران روی می‌آورد: کتاب‌فروشی کنار خيابان، دکه‌ی کبابی، رانندگی و مسافرکشی، کار در مهدکودک‌های تهران به عنوان قصه‌گوی کودکان، مربی شنا و نجات غريق، و چاپ دفاتر شعر و استقبال ناشران و مردم از کتابهای صالحی.

۱۳۶۱ و ۱۳۶۲ - در پی حوادثی، دچار مشکلات عصبی و بيماری، سکوت و گريز از مجامع فرهنگی می‌شود. اما با حمايت دوستان بی‌دريغ‌اش، به زندگی طبيعی خود بازمی‌گردد.

۱۳۶۳ - نقض تقطيع سنتی و سطربندی کلاسيک در شعر سپيد، و پيشنهاد "تقطيع هموار و مدرن" و ايجاد واکنش‌های مختلف از سوی شاعران در برابر اين پيشنهاد. اما سرانجام صالحی موفق می‌شود تا امروز دستاورد او را در سرنوشت شعر سپيد ببينيم. قريب به دو دهه است که کليه آثار و کتب تازه در شعر و يا اشعار مندرج در مطبوعات، به روش صالحی تقطيع می‌شوند. (رجوع شود به کتاب "شعر در هر شرايطی" و ديگر مصاحبه‌های صالحی در اوايل دهه‌ی هفتاد.)
صالحی در همين سال ازدواج می‌کند. همسر او که تحصيل‌کرده‌ی آمريکاست، صاحب و مدير مهدکودک است. صالحی بارها گفته است که بدون حمايت همسرم،‌ شايد حتی شعر را هم کنار می‌گذاشتم.

۱۳۶۴ - بنيان‌گذاری "جنبش شعر گفتار" - زبان ساده و فاهمه‌ی صالحی - و حرکت موثر و ملی او در سرنوشت شعر پيشرو پارسی، و پيشنهاد راهی تازه و فراگير در "شعر زبان" (رجوع شود به کتاب "شعر در هر شرايطی") که با آغاز دهه‌ی هفتاد به جريانی همگانی بدل و بويژه مورد استقبال نسل‌های پوياتر قرار گرفت.
بعد از اين سنت‌شکنی بود که جريان‌های جوان ديگری از دل "جنبش شعر گفتار" به در آمد. صالحی با اين جنبش به يکی از موثرترين شاعران زنده تبديل شده و با کاستِ "نامه‌ها" حقانيت اين راه را تثبيت کرد.
علی صالحی معتقد است که: "ريشه‌ی شعر گفتار به گات‌های اوستا بازمی‌گردد. معمار نخست آن حافظ است و نيما و شاملو هم چند شعر نزديک به اين حوزه سروده‌اند. اما فروغ دقيقا يک شاعر کامل در "شعر گفتار" است. من تنها برای اين حرکت "عنوانی دُرُست" يافتم و سپس در مقام تئوريسينِ مولف، مبانی تئوريک آن را کشف و ارائه کردم. همين!"

۱۳۶۴ تا ۱۳۷۳ - تلاش و پويش در راه تحکيم و توسعه‌ی "جنبش شعر گفتار".

۱۳۶۹ تا ۱۳۷۹ - دبير سرويس ادبی و صفحه شعر مجله "دنيای سخن".

۱۳۷۳ تا ۱۳۸۰ - شرکت در مجامع ادبی و فرهنگی بين‌المللی در کانادا، سوئد و آمريکا. سخنرانی و شعرخوانی در دانشگاههای کشورهای ميزبان.
سرآغاز ترجمه‌ی شعر صالحی به زبان‌های فرانسه، عربی، آلمانی، انگليسی، ارمنی، روسی و کردی به صورت پراکنده در مطبوعات جوامع نامبرده. ترجمه دو دفتر شعر از صالحی در کردستان عراق (به زبان کردی) و استقبال از شعر او. پيوند و دوستی با "شيرکو بی‌کَس" شاعر نامدار کردستان عراق و ديگر شاعرانی مثل لطيف هملت، رفيق صابر، عبدالله پَشيو، و ...

۱۳۷۸ - بازگشت و فعاليت مجدد در کانون نويسندگان ايران

۱۳۸۰ - انتخاب صالحی از سوی مجمع عمومی به عنوان يکی از دبيران اصلی کانون نويسندگان ايران که تا هم‌اکنون (۱۳۸۲) اين وظيفه را ادامه می‌دهد.
او بارها در همين زمينه از سوی مراجع قضايی و دادگاهها احضار و مورد بازجويی قرار گرفته است.

۱۳۸۲ - صالحی به عنوان سردبير، يک شماره مجله "معيار ادبی" را منتشر کرد که متعاقبا ممنوع‌المصاحبه و از ادامه کار در مجله محروم می‌شود.

شل سیلوراستاین در 25 سپتامبر 1932 در شیکاگو متولد شد.

نام کامل او «شلدن آلن سیلوراستاین» (Sheldon Allan Silverstein) بود.

او در سال 1950 در ارتش آمریکا به خدمت فراخوانده شده و از همان زمان، کار نقاشی کارتونی را برای برخی مجلات آغاز کرد.

سیلوراستاین از کودکی استعداد ذاتی خاصی در نقاشی و نوشتن داشت. خودش بعدها در جایی می نویسد که این دو کار- نقاشی و نوشتن- تنها اموری بودند که وی در آنها موفق بود:

"وقتی بچه بودم، حدود 12 الی 14 سالگی، بیشتر ترجیح دادم که یک بازیکن بیس بال باشم و یا با دوستانم معاشرت داشته باشم. اما بیس بال بلد نبودم و خوشبختانه دختران و پسران دور و برم هم چندان از من خوششان نمی آمد. در این مورد، کاری از دست من بر نمی آمد. بنابراین شروع به نوشتن و نقاشی کردم و خوشبختانه در این دو زمینه، کسی را نداشتم که از او تقلید کنم، و یا تحت تأثیرش قرار بگیرم. بنابراین کم کم به سبک خودم دست پیدا کردم و قبل از این که با آثار نویسندگان و هنرمندان دیگر آشنا شوم، مشغول کارهای خلاقانه شدم.

در واقع حدود سی سالگی بود که به طور جدی با آثار نویسندگان دیگر آشنا شدم. در آن زمان با وجود این که مورد توجه مردم قرار گرفته بودم، اما باز هم، کار را به هر چیز دیگر ترجیح می دادم، چون دیگر کار کردن برایم به شکل عادت درآمده بود."

معروف ترین آثار سیلور استاین، آثاری است که او برای کودکان نوشته است، هر چند بیشتر آثار او در گروه سنی خاصی نمی گنجد و به نظر می رسد که همه آدمها در هر سنی می توانند مخاطب او قرار بگیرند.

آثاری از او که در کتابفروشی های کودک به فروش می رسند هم از سوی مخاطبان بزرگسال مورد توجه زیادی قرار می گیرند و این از ویژگیهای خاص اشعار اوست که همه گروههای سنی می توانند با آن هم ذات پنداری کنند.

اشعار او، در عین برخورداری از عنصر طنز، صریح، ساده و تکان دهنده هستند و هر یک، جنبه ای از زندگی را از بعدی جدید، به نمایش می گذارند. بعدی که با نظریات شناخته شده فلسفی، روان شناختی و جامعه شناسی کاملاً تفاوت دارد و نوع نگاه و فلسفه جدیدی را به زندگی مطرح می کند.




فلسفه ای که در طی آن، انسان با ابزار طنز و سادگی، به درک صادقانه ای از خود و جهان پیرامونش نائل می شود.

سبک نگارش سیلوراستاین، سرشار از شور و انرژی و احساسی است. ویژگی اساسی نگاه او، آزادی و رهایی از هر گونه قید و بندی است که احساس و ادراک انسان را دچار قالبها و کلیشه های از پیش تعریف شده می کند.

خود او در مقدمه کتاب «چراغی زیر شیروانی» می گوید: "من آزادم، هر کجا که دلم می خواهد می روم و هر کاری که دلم می خواهد انجام می دهم و معتقدم هر کسی باید چنین زندگی کند. نباید به هیچ کس وابسته بود".

بسیاری از کسانی که فکر می کنند سیلوراستاین تنها نویسنده ای برای کودکان است، وقتی می فهمند که بزرگسالان بیشتر از کودکان، از آثار او استقبال می کنند، بسیار متعجب می شوند.

اما بزرگ ترها سیلوراستاین را بخشی از وجود خود می دانند. چرا که حرفهای ناگفته آنها را با زبان طنز بیان می کند. یکی از لقب هایی که در مورد سیلوراستاین داده شده این است: "مردی که کودکی اش را در چمدانی با خود می برد".

وقتی که سیلوراستاین در سال 1960، نخستین کتاب کودکش را به نام «درخت بخشند» به چاپ رساند، خیلی زود به عنوان نویسنده موفق کودکان به شهرت رسید.

هجو، نوعی سادگی و نادانی ماهرانه و بازی استادانه با لغات، از ویژگی های کار اوست. گویی که او با طبیعت انسان های هر سنی آشناست. برخلاف آنچه به نظر می رسد سیلوراستاین از ابتدا تصمیم نداشت نویسنده یا تصویر گر کتابهای کودکان شود.

اولین بار یکی از دوستانش سیلوراستاین را قانع کرد که برای کودکان بنویسد و اولین کتاب او "درخت بخشنده" که بعدها با موفقیت زیادی روبرو شد.

ابتدا توسط یک ویراستار مردود شناخته شد. چرا که به نظر می رسد کتاب میان ادبیات کودک و بزرگسال دست و پا می زند و چون مخاطب مشخصی ندارد، فروش خوبی نخواهد داشت.

البته بعدها هر دو گروه کودک و بزرگسال از این کتاب استقبال کردند و کتاب "رقصهای مختلف" که حاوی مجموعه شعرها و قصه هایی برای کودکان است نیز مورد توجه بزرگسالان قرار گرفت. نویسنده در این کتاب از ورای طنز، نگاهی به پوچی و هرج و مرج حاکم بر جامعه بزرگسالان دارد و همین موضوع جاذبه اصلی کتاب از دید بزرگترها است.

سیلوراستاین، با نگاه دو گانه و طنزآمیز خود، نویسنده ای است که تحت هیچ قالب معین و بر چسب خاصی نمی گنجد.

روح جسور و آزاد او هیچ گونه محدودیتی را بر نمی تابد و این سرزندگی مورد توجه هر انسانی با هر سن و موقعیتی قرار می گیرد.

سبک او، نو و منحصر به فرد است، چرا که به قول خودش: "خوشبختانه کسی در اطرافم نبود که از او تقلید کنم، پس راه خودم را دنبال کردم...."




!آثار
آثار سیلوراستاین عبارتند از:

نمایشنامه :بانو و ببر"
"درخت بخشنده"
"جایی که پیاده رو تمام می شه"
"نوری در اتاق زیر شیروانی"
"قطعه گمشده"
"آشنایی قطعه گمشده با دایره بزرگ"
"لافکادیو"
"همت به روایت مردم کوچه و بازار"
"یک زرافه و نصفی"


نمونه آثار
از کتاب جایی که پیاده رو تموم می شه

اختراع

موفق شدم، موفق شدم!
حدس بزنین موفق به چه کاری شدم!
یه چراغ اختراع کردم که پریزش به خورشید می خوره.
خورشید خودش به قدر کافی پر نوره
لامپ هم به کفایت قدرتمنده
ولی، ای وای، فقط یه چیز کار رو خراب کرده ...
سیم به اندازه کافی بلند نیست.

چاشنی آسمون

یه تیکه ای از آسمون
کنده شده و
از توی درز پشت بون
افتاد درست توی آش من،
تالاپ!
می خوای راستش رو بگم برات؟
من معمولاً از آش عدس بدم میاد
اما به هر حال می دونم
که این رو تا آخر می خورم!
چه خوشمزه س، خوشمزه
(فقط چون از تو سقف افتاده، یک کم طعم گچ میده)
اما خیلی خوشمزه س، خدا جونم
می تونم قد یه دریا از این آتش بخورم
یه ذره چاشنی آسمون
چه طعمی عوض می کنه، خدا جون.

درباره قيصر امين پور




لحظه هاى كاغذى


- قيصر امين پور شاعر، اديب و فارسى پژوه متولد ، 1338 گتوند خوزستان

- ترك تحصيل از رشته دامپزشكى دانشگاه تهران 1357

- ترك تحصيل از رشته علوم اجتماعى دانشگاه تهران 1363

- اخذ دكتراى ادبيات فارسى از دانشگاه تهران با راهنمايى دكتر شفيعى كدكنى 1376

- تدريس در دانشگاه الزهرا 70 - 1367

- تدريس در دانشگاه تهران 1370 تاكنون

- دبير شعر هفته نامه سروش 71-60

- سردبير ماهنامه ادبى - هنرى سروش نوجوان 83- 67

- عضو پيوسته فرهنگستان زبان و ادب فارسى

- برخى از آثار او عبارتند از: ظهر روز دهم (برنده جايزه جشنواره كتاب كانون پرورش فكرى) به قول پرستو (برنده جايزه جشنواره كتاب كانون پرورش فكرى) تنفس صبح، در كوچه آفتاب، منظومه روز دهم، توفان در پرانتز، بى بال پريدن، گلها همه آفتاب گردانند و...

- برنده تنديس مرغ آمين 1368

- برنده تنديس ماه طلايى (برگزيده شعر كودك و نوجوان 20 سال انقلاب)

اگر بخواهيم شعرى از جنگ بگوييم حتماً سرآمد شاعران آن، قيصر امين پور به يادمان خواهد آمد همانكه روزگارى براى من و هم نسلانم سروده بود:


مى خواستم شعرى براى جنگ بگويم

ديدم نمى شود

ديگر قلم زبان دلم نيست.

گفت:

بايد زمين گذاشت قلم ها را

ديگر سلاح سرد سخن كار ساز نيست

بايد براى جنگ

از لوله تفنگ بخوانم

با واژه فشنگ

قيصر امين پور در آستانه دهه پنجم عمرش اما ديگر به دنبال واژه و فشنگ نيست. چه مدتهاست كه زادگاه و سرزمين مادرى اش به دور از «وضعيت خطر» و «آژير قرمز» نفس مى كشد. با اين همه گويى غبار آن سالهاى نه چندان همچنان بر چهره شاعر «خانه هاى خونين» و «عروسك خون آلود» تازه مانده كه گاه به گاه به ياد آن ايام داغ ولى تازه مى كند. گر چه «اين حرمهاى داغ دلش را ديوار هم توان شنيدن نداشته است.» از همين روست شايد كه امين پور لحظه هاى كاغذى اش را مى سرايد و مى گويد:

خسته ام از آرزوها، آرزوهاى شعارى

شوق پرواز مجازى، بال هاى استعارى

لحظه هاى كاغذى را روز و شب تكرار كردن

خاطرات بايگانى، زندگى هاى ادارى

آفتاب زرد وغمگين، پله هاى رو به پايين

سقف هاى سرد و سنگين، آسمان هاى اجارى

عصر جدول هاى خالى، پارك هاى اين حوالى

پرسه هاى بى خيالى، نيمكت هاى خمارى

رونوشت روزها را روى هم سنجاق كردم:

شنبه هاى بى پناهى، جمعه هاى بى قرارى

عاقبت پرونده ام را با غبار آرزوها

خاك خواهد بست روزى، باد خواهد برد بارى

روى ميز خالى من، صفحه باز حوادث

درستون تسليت ها، نامى از مايادگارى

قيصر امين پور، چنانچه از شعرهايش مى آيد، جنوبى است و اهل «گتوند». منطقه اى در محدوده دزفول. به همين خاطر هست كه جنگ را مى توان در اشعار روزگار جوانى اش به ديده ذهن ديد و پريشان شد و باريد. او كه در سال 1338 متولد شده، تا سال 1357 در همان منطقه به تحصيل پرداخت و در اين سال بود كه براى ادامه تحصيلات و ورود به دانشگاه تهران عزيمت كرد.

امين پور جوان در بدو ورودش به تهران و آغاز تحصيلات دانشگاهى جذب حوزه هنرى آن سالها مى شود و آشنايى اش با شاعران جوانى كه در حوزه هنرى گردآمده بودند او را به حضور در جمع آنان كشاند و باعث شد تا او تحت تأثير ياران هم سلك و مرامش و به اشتياق شاعرانگى هايش رشته تحصيلى اش را از علوم اجتماعى به ادبيات تغيير دهد.

او در سال 1366 به همراه دوستان نويسنده و شاعرش، بيوك ملكى و فريدون عموزاده خليلى، نشريه سروش نوجوان را طراحى و منتشر كرد كه تا چندى پيش هم انتشار اين مجله و مسؤوليت قيصر امين پور در سمت سردبيرى ادامه داشت.



از سال 1367 امين پور تدريس در دانشگاه الزهرا را آغاز كرد و دبيرى بخش ادبيات فصلنامه هنر و مسؤوليت در دفتر شعر جوان را به كارهاى خود ضميمه كرد كه تاكنون ادامه دارد. امين پور در سال 1376 با دفاع از رساله خود با عنوان «سنت و نو آورى در شعر معاصر» كه با راهنمايى دكتر محمدرضا شفيعى كدكنى به سامان رسيده بود و موفق به اخذ مدرك دكتراى ادبيات فارسى از دانشگاه تهران شد و بعدها اين پايان نامه در شمارگان بالايى به چاپ رسيد.

قيصر امين پور درباره اين اثر مى گويد: « پيشنهاد بررسى درباره اين موضوع از طرف استاد ارجمند دكتر شفيعى كدكنى بود و من از ميان موضوعات مختلف، اين موضوع را به ضرورت بحث سنت و نوآورى، براى پايان نامه دكترى برگزيدم.»(1)

او مى گويد: «دشوارى كار آنجا بود كه چون من به نسلى آرمانگرا تعلق دارم و كار ادبى و خلاق را براى خود انجام مى دهم، شعرى كه دلم مى خواهد مى نويسم و هيچ كس هم در آن دخالت ندارد، فكر كردم در كار تحقيقى هم مى شود، اين گونه بود؛ اما چنين نبود.»(2)

او ادامه مى دهد:« به هر حال من، آدمى دوزيست بودم. هم در مطبوعات هستم و هم در دانشگاه. دانشگاه از من توقعى داشت و لابد انتظار داشت از چشم انداز سنت، نو آورى را بررسى كنم و دوستان مطبوعات بر عكس. بين اين دو ديدگاه سرگردان بودن مشكل كار من بود و موقعى اين مسأله حل شد كه تصميم گرفتم يك چشم سوم برگزينم و به قول گادامر يك جور فاصله گرايى.»(3)

با اين همه آنچه پس از بررسى اين كتاب نصيب خواننده مى شود، اين موضوع است كه امين پور در اين كتاب قصد نداشته تا تاريخ معاصر ادبيات را به رشته تحرير درآورد. چه ،كار اين كتاب به جاى اينكه تاريخ ادبيات باشد، اين است كه سنت و نو آورى را با توجه به تفكيك تعاريف سنت به معناى دينى و ادبى، به شكل دو عرصه لازم و ملزوم نگاه مى كند. او در اين كتاب از نظريه پردازى پرهيز كرده و به بررسى مكاتب مختلف پرداخته است.

اهميت اين كتاب به زعم كسانى چون ضياء موحد در آن است كه بعد از حافظ تماماً نقد شعر ما تقليد و چسبيدن به قالبهاى آهنين تا دوره مشروطه است و كتابهاى شعر ما از اول تا زمان حاضر تماماً تكرار و امر به تقليدات و اينكه مبادا پايتان را از سنت بيرون بگذاريد.

موحد متذكر مى شود: اگر كسى عظمت نيما را با اين كتاب نفهمد و متوجه نشود كه جاى اين آدم در تاريخ شعر ما كجاست، در جاى ديگرى نمى فهمد. من واقعاً بى طرفانه مى گويم كه با اين كتاب حق نيما ادا شده است.(4)

گرچه اين كتاب در سال 1372 آماده به چاپ بود اما به اقتضاى اينگونه پژوهشهاى دانشگاهى دامنه موضوع معين و محدود بود و تبديل آن به كتاب نيازمند گسترش و پرورش يا پردازش بيشتر بود. پس قيصر امين پور به اميد ادامه پژوهش و كشاندن دامنه سخن تا شعر امروز و شاخه هاى گونه گونش، در چاپ آن تا سال 1383 دريغ كرد. با اين همه خودش مى گويد: دريغا كه در اين درنگ 5 ساله، از بسيارى كار و گرفتارى و بيمارى و ديگر پيشامدهاى ناگوار روزگار، حتى فرصت و فراغت بازنگرى در آن را نداشته ام چه رسد به بازنگارى.



آثار قيصر امين پور در محافل و جشنواره هاى ادبى همواره مطرح بوده و هستند. چنانكه او درسال 1368 توانست تنديس مرغ آمين را از جايزه ويژه نيما دريافت كند و دو كتابش با نام هاى «ظهر روز دهم» و «به قولى پرستو» در همان سالهاى نشريعنى در سال هاى 1365 و 1375 جايزه جشنواره كتاب كانون پرورش فكرى كودكان و نوجوان را از آن خود كرد.

قيصر امين پور همچنين جايزه تنديس ماه طلايى را كه به برگزيدگان شعر كودك و نوجوان 20 ساله اخير تقديم شده است، به دست آورده است.

درباره كتاب معروف او «سنت و نو آورى در شعر معاصر» برخى از اهالى شعر و ادب معتقدند كه او درباره شاملو كمى بى عنايتى كرده و به حرفهاى اخوان بيشتر پرداخته كه شايد مأخذ لازم را در اختيار نداشته و درباره بعضى ها هم مثل خانلرى و توللى، گزينش غير لازم صورت گرفته است.

با اين همه بسيارى از كارشناسان مثل محمود فتوحى معتقدند كه اين كتاب امين پور در نوع خودش اولين پژوهش جدى دانشگاهى است كه به مسأله سنت و تجدد پرداخته است. او درباره اين كتاب مى گويد: «بررسى كتاب را مى توان از سه نظر تاريخ ادبى، مدرنيزم و توهم مدرنيزم و جامعه شناسى ساختگراى تكوينى مورد بررسى قرار داد و به نظر من از فصل نهم تا پانزدهم كتاب ماهيتاً نگرش تاريخ ادبى دارد؛ اما شاهد آن سنت تاريخ نويسى كه خلأيى 80 ساله محسوب مى شود، نيستيم و در اين كتاب تا حدى جبران شده است. در حقيقت بخش هاى مغفول تاريخ ادبيات مورد توجه قرار گرفته است؛ مثلاً تقى رفعت، محمد مقدم و تندركيا مورد توجه هستند؛ اما مثلاً پروين اعتصامى در اين كتاب نمى تواند جايگاهى داشته باشد.»(5)

چنانچه پيش از اين آمد امين پور محصول تلاش فكرى سالهاى 57 و نسل دوم انقلاب است. او كه در سال 1357 زادگاهش را براى تحصيل در رشته دامپزشكى در دانشگاه تهران ترك كرده بود و پس از مدتى از اين رشته انصراف داده بود و به رشته علوم اجتماعى نقل مكان كرده بود و باز هم اين رشته را پس زد و در رشته موردعلاقه اش ادبيات سرانجام گرفته بود، در همان سالها در شكل گيرى حلقه هنرى و انديشه اسلامى در حوزه هنرى با افرادى چون سيد حسن حسينى، سلمان هراتى، محسن مخملباف، حسام الدين سراج، محمدعلى محمدى، يوسفعلى مير شكاك، حسين خسروجردى و ... همكارى داشت. گروهى كه بنيانگذاران جوان حوزه هنرى نام گرفتند و بعد ترها چهره هايى چون سهيل محمودى، ساعد باقرى، عبدالملكيان، كاكايى و فاطمه راكعى و عليرضا قزوه نيز به آنان پيوستند. البته هشت

سال بعد يعنى در سال 1366 او به همراه بسيارى از هم دوره اى هايش، از حوزه هنرى خارج شد و 2 سال بعد به كمك دوستانش دفتر شعر جوان را راه اندازى كرد.



امين پور در دهه هاى دوم و سوم زندگى اش شاعرى انقلابى و جنگ زده مى نمايد و شعرهاى دوران جنگش از نوادر ادبيات جنگ و پايدارى آن سالهاست. اوخودش در پاسخ به اين سؤال كه «قضاوت شما در مورد شعر دفاع مقدس از ابتدا تا كنون چيست؟» مى گويد: قضاوت به ويژه براى ادبيات و هنر دوره هاى خاص، بسيار دشوار است. منظور از دوره هاى خاص دوره هايى مانند مشروطيت، انقلاب، جنگ و دفاع مقدس است كه انگار شعر و ادبيات در اين دوره ها وظيفه، كار كرد و رسالت و در نتيجه گويى تعريف ديگرى پيدا مى كند. بنابراين اگر بخواهيم با همان معيارهاى آرمانى و هميشگى دوره هاى ديگر به سراغ اين دوره ها برويم چه بسا كه دست خالى بر گرديم و گمان كنيم كه خبرى از هنر و ادبيات نبوده است. در حالى كه در بررسى چنين دوره هايى بهتر است كه به جاى نقد ايده آل به نقد رئال بيشتر بپردازيم. يعنى واقعگرايانه تر نگاه كنيم نه صرفاً آرمانى و ايده آل.

امين پور كه تجربه تدريس و مقطع راهنمايى را در فاصله سال هاى 60 تا 62 در كارنامه خود دارد، از سال 67 نيز به تدريس در دانشگاه الزهرا پرداخت، اما شروع تدريس او در دانشگاه تهران به سال 1370 بر مى گردد كه همچنان ادامه دارد.

فعاليت هاى قيصر امين پور سال گذشته از فعاليت هاى مطبوعاتى اش فاصله گرفت و از مهرماه سال گذشته نيز به همراه كامران فانى، حسن انورى، محمد على موحد، يدالله ثمره، سليم نيسارى و هوشنگ مرادى كرمانى، به عضويت فرهنگستان زبان و ادب فارسى در آمد.

قيصر امين پور و اشعارش هر چه كه باشند، نمونه كامل زبان نسل دوم انقلاب است. نسلى كه از آرمان گرايى رفته رفته به واقع گرايى رخ پوشانده و همين واقع گرايى موجب نوشدن افكار و آراى آنها را داشته است. شايد به همين خاطر باشد كه اشعار دهه آخر عمر امين پوربيش از پيش مورد استقبال و اشتياق نسل سوم انقلاب قرار گرفته است و آنها در كتابخانه هاى خود لااقل يكى از ديوان هاى او را در كتابخانه خود به غنيمت برده اند. بهتر است مهرگان امروز را با يكى از اشعار امين پور به پايان و از خواندنش لذت ببريم:

سراپا اگر زرد وپژمرده ايم

ولى دل به پاييز نسپرده ايم

چوگلدان خالى لب پنجره

پر از خاطرات ترك خورده ايم

دلى سربلند و سرى سربه زير

از اين دست عمرى به سر برده ايم

كيميا جون تاپيك شعراي قشنگ كه يك جا ديگه بود اينجا زندگي نامه مي زديم . نه ؟

انوري ابيوردي

قرن 6

اوحدالدين محمد يا علي ابن اسحاق انوري ابيوردي، قصيده سراي بزرگ قرن ششم، در قريه بدنه از ولايات ابيورد خراسان متولد شد و چون ابيورد در جنب دشت خاوران بود، در آغاز "خاوري" تخلص مي كرد.

دوران جواني انوري، در طوس به تحصيل علوم رايج روزگار از جمله رياضي، نجوم، ادبيات، فلسفه، ادبيات عرب، علوم عقلي و نقلي و موسيقي گذشت. در جواني به دربار سلطان سنجر راه يافت و بخش اعظم زندگيش در دربار او سپري شد.

انوري مردي عشرت طلب بود و ميراث فراواني كه از پدر به ارث برده بود را در اندك زماني صرف عيش و نوش كرد و در نهايت به دليل تنگدستي به شاعري روي آورد و از روي ضرورت به مدح افراد گوناگون پرداخت. در واقع براي اين شاعر نمي توان اخلاقي ثابت تعيين كرد زيرا در شرايط مختلف، حالاتي گوناگون از خود بروز مي دهد كه تصميم گيري در مورد اخلاق او را دشوار مي سازد؛ يك روز قانع است و قناعت را كيميا مي داند و روزي ديگر به تقاضا مايل مي شود و كمترين چيز را از ممدوح خود مي طلبد، گاهي به فلسفه روي مي آورد و از شعر مي گريزد و گاهي به هجو و هزل ديگران مي پردازد. در نهايت شاعري است دنيايي و به لذات نفساني متمايل.

ويژگي شعري انوري:

انوري داراي طبعي مقتدر و فكري نيرومند و مدام در پي معاني ديرفهم بود. با همه اقتدار طبع با نظر دقيق و غور كامل شعر مي گفته است و به گفته خود تا از عهده يك سخن برون آيد، صد بار به عقده در مي شد. در نتيجه اين دقت، توانسته سبكي مخصوص اختراع كند. بزرگترين وجه اهميت او در استفاده از زبان محاوره در شعر است!

بهرام گور ـ بهرام بن یزدگرد سابور، وهرام، بهرام پنجم ـ
قرن 3 هجری
پانزدهمین پادشاه ساسانی بود كه جلوس او 421 و فوت او 438 میلادی ذكر شده است. عوفی، شمس قیس، دولتشاه و رضا قلی‌خان هدایت او را نخستین شاعر پارسی‌گو دانسته‌اند و همگی بیت زیر را به او نسبت داده‌ و آن را نخستین شعر فارسی خوانده‌اند:
منم آن پیل دمان و منم آن شیر یله/ نام من بهرام گور و پدرم بوجبله
این بیت، با تفاوت در بعضی كلمات، به چند صورت نقل شده كه احتمالاً در طی زمان اصلاح شده و تغییر یافته است. داستانهای بسیاری درباره‌ی شجاعت او در جنگها، عشق‌بازیها و شكارهای او نقل كرده‌اند كه هم در ادبیات و هم نقاشی ایران رواج و شهرت یافته و قرنهای بسیار، زیور پرده‌های نقاشی و قالی‌ها بوده است!

شاملو ، احمد
شاعر - مقاله نويس-مترجم - داستان نويس

سال و محل تولد: 1304 - تهران
سال و محل وفات: 1379 تهران

زندگينامه: احمد شاملو در سال 1304 در تهران متولد شد. تحصيلات کلاسيک نامرتبي داشت؛ زيرا پدرش که افسر ارتش بود اغلب از اين شهر به آن شهر اعزام مي شد و خانواده هزگز نتوانست براي مدتي طولاني جايي ماندگار شود. در سال 1322 به سبب فعاليت هاي سياسي به زندانهاي متفقين کشيده شد، و اين در حقيقت تير خلاصي بود بر شقيقه همان تحصيلات نامرتب. به سال 1325 براي بار نخست، در سال 1336 براي بار دوم، و در سال 1343 براي سومين بار ازدواج کرد. از ازدواج اول خود چهار فرزند دارد، سه پسر و يک دختر. احمد شاملو در سوم مرداد ماه سال 1379 چشم از جهان فروبست.

آثار: اولين اثري که از شاملو منتشر شد، مجموعه کوچکي از شعر و مقاله بود که در سال 1326 به چاپ رسيد. پس از آن آثار بسياري از اين شاعر، نويسنده، مترجم و محقق به چاپ رسيده است که براي سهولت بر حسب موضوع تقسيم بندي مي شود:
مجموعه شعر: قطعنامه، آهنگها و احساس، هواي تازه، باغ آينه، آيدا و آينه، لحظه ها و هميشه، آيدا: درخت و خنجر و خاطره، ققنوس در باران، مرثيه هاي خاک، شکفتن در مه، ابراهيم در آتش، دشنه در ديس، ترانه هاي کوچک غربت، ناباورانه، آه! مدايح بي حوصله و...

مجموعه هاي منتخب: از هوا و آينه ها، گزيده اشعار، اشعار برگزيده کاشفان فروتن شوکران، شعر زمان ما: احمد شاملو، گزينه اشعار.

شعر ( ترجمه ): غزل هاي سليمان، همچون کوچه اي بي انتها ( از شاعران معاصر جهان )، هايکو، ترانه شرقي و اشعار ديگر(کورکا) ترانه هاي ميهن تلخ ( ريتسوس و کامپانليس )، سياه همچون اعماق آفريقاي خودم ( لنگستن هيوز )، سکوت سرشار از ناگفته هاست ( برگردان آزاد شعرهاي مارگوت بکل )، چيدن سپيده دم ( برگردان آزاد شعرهاي مارگارت بکل ). قصه: زير خيمه گر گرفته شب، درها و ديوار بزرگ چين.

رمان و قصه ( ترجمه ): لئون مورن کشيش ( بئاتريس بک )، برزخ ( ژ. روورز )، خزه ( ه. پوريه )، پابرهنه ها ( ز. استانکو)، نايب اول(روبر مرل)، قصه هاي بابام ( ا. کالدول )، پسران مردي که قلبش از سنگ بود ( موريو کايي )، 81490 ( آ. شمبون )، افسانه هاي هفتاد و دو ملت ( 3 جلد )، دماغ ( آگوتا گاوا )، افسانه هاي کوچک چيني، دست به دست ( و. آلبا )، سربازي از يک دوران سپري شده، زهر خند، مرگ کسب و کار من است ( روبر مرل )، لبخند تلخ، بگذار سخن بگويم ( دچو نگارا )، مسافر کوچولو، عيسي ديگر - يهودا ديگر! ( بازنويسي رمان " قدرت و افتخار " گراهام گرين ).

نمايشنامه ( ترجمه ): مفتخورها ( چي کي )، عروسي خون ( لورکا )، درخت سيزدهم ( ژيد )، سي زيف و مرگ ( روبر مرل )، نصف شب است ديگر، دکتر شوايتزر ( ژ. سبرون ).

شعر و قصه براي کودکان: خروس زري - پيرهن پري، قصه هفت کلاغون، پريا، ملکه سايه ها، چي شد که دوستم داشتند؟(ساموئل مارشاک)قصه دختراي ننه دريا، قصه دروازه بخت، بارون، قصه يل و اژدها.

مجموعه مقالات: از مهتابي به کوچه، انگ از وسط گود ( مقالات سياسي، سخنراني ها و مصاحبه ها).

آثار ديگر: حافظ شيراز، افسانه هاي هفت گنبد ( نظامي )، ترانه ها ( ابوسعيد، خيام، باباطاهر)، خوشه ( يادنامه شبهاي شعر مجله خوشه به مثابه جنگ شعر امروز )، کتاب کوچه و ....

سال و محل تولد: 853ق -
سال و محل وفات: 923ق
زندگينامه: اصفى هروى ،آصف بن نعيم الدين نعمت الله بن علاءالدين على قهستانى . (853-923ق) ,شاعر. پدرش وزير سلطان ابو سعيد تيمورى بوده است و ظاهراً بنا بر سابقه‌‌اى كه به وزيران لقب آصف (وزير حضرت سليمان) ميدادند كلمه «آصفى» را تخلص خويش قرارداده است . جد آصفى, علاءالدين على نيز در عهد امير تيمور خدمت ديوانى ميكرده است . آصفى باامير عليشير نوايى محشور بودو نزد شاهزاده ميرزا بديع‌‌الزمان تقرب داشت و خدمت سلطان حسين بايقرا را نيز دريافت. خواجه آصف غزل و قصيده را نيكو مىسرود و در رباعى و مثنوى نيز استادى داشت, و مثنويى نيز بر وزن «مخزن الاسرار» سروده است «ديوان» اشعار او به اهتمام هادى ارفع به طبع رسيده است هر چند در تاريخ وفات او بين 920تا 928 ق اختلاف آراء وجود دارد, ولى بنا برماده تاريخى كه در مرگ وى در «تذكره نصر آبادى» آمده است چنين بر مى آيد كه 923ق صحيح تر باشد.

آثار: آتشكده آذر (2/750-752),ايضاح‌‌المكنون (1/483),تاريخ ادبيات در ايران(4/369-374),تاريخ نظـــــــــم ونثــر (308-309) تحفه سامى (165),تذكره روز روشن (10),تذكره نصر آبادى(471),تذكرةالشعراء(584-586حبيب‌‌السير (4/354) دانشنامه ايران و اسلام (1/102),الذريعه(9/8-9),روضـة‌‌الصفــا(7/290),ريحــــــــــانه (1/49-50),فرهنگ سخنوران (9), لغت نامه (ذيل/آصفى),مجالس النفائس (58-59, 231-232 )موادالتواريخ (358- 359), نام آوران فرهنگ (93-94), هفت اقليم (2/326-327), يغما (س 17,ش ,6 ص282-284.فرهنگ اثر آفرینان

شهيار قنبري متولد 1329، فرزند هنر پيشه و خواننده قديمي حميد قنبري(اولين خواننده ده آهنگهاي پاپ در ايران)است.
ـــــــــــــــــــــــــ ــــــــــــــــــــــــ


در تهران به دنيا آمده ام.هزار سال زيسته ام،اما هنوز و همچنان 17 ساله ام.
حرفه كه نه،زندگي ام شعر است و واژه بازي،از 15 سالگي.
در ميانه دهه شصت ميلادي به بريتانياي نه چندان كبير مي روم.
اوج ترانه بيدار را شهادت مي دهم .
همه را مي بينم و ياد مي گيرم.


سال 1965 است.
نوجواني من در موسيقي پاپ گره مي خورد.

سال 1968،
سال اعتراض به جنگ ويتنام.در تظاهرات بزرگ لندن شركت مي كنم.
همه را مي بينم.همه را مي خوانم.همه را مي شنوم.
ديگر ترديد ندارم كه شاعر خواهم شد.ترانه خواهم نوشت.
به ايران برميگردم و در نشريه هفتگي مي نويسم.
براي راديو تهران.صبحهاي جمعه برنامه هايي به نام "آواي موسيقي" مي سازم.
در تلوزيون،گوينده و ترانه نويس برنامه"زنگوله ها"مي شوم.
جايي براي كشف استعدادها،صداهاي نو!


در 18 سالگي با "ستاره آي ستاره"و "ديگه اشكم واسه من ناز مي كنه"به رداي ترانه مي رسم.
ترانه شناسنامه من مي شود.

نوزده سالگي من،
ترانه "قصه دو ماهي" است.سر آغاز ترانه نوين ايران زمين.
و از آن پس:
اگه بموني..قصه بره و گرگ..حرف...نفس...هجرت...جمعه...م ردتنها...هفته خاكستري ... كودكانه...آوار...نجواها...بوي خوب كندم...نفرين نامه .... هميشه غايب ....سقوط... نياز...چند صد ترانه!


در 25 سالگي
فيلم "شام آخر" را با بازي "پرويز فني زاده" مي نويسم و كارگرداني مي كنم.
پيش از آن هم در فيلم "خانه خراب"كاتر نصرت كريمي بازي مي كنم.

پيش از هجرت هم،
فيلم موزيكالي به نام "پاييز"،ايستگاه آخر" براي تلويزيون مي سازم كه هرگز پخش نمي شود.

در كنار سيمين بهبهاني،فريدون مشيري،يدالله رويايي و عماد خراساني،عضو شوراي ترانه هاي روز راديو ايران مي شوم.

پيش از ترك وطن ،يك مجموعه شعر خواني به نام "يك دهان آوازسرخ"
منتشر مي كنم
يك مجموعه شعر و ترانه هم به نام "پيشمرگانه ها" يا "اگه همه شاعر بودند" با صداي خود در تهران صبط مي كنم و در پاريس به بازار مي فرستم.




در اين سالها دو كتاب منتشر مي كنم:
درخت بي زمين-دريا در من.

و شش آلبوم ديگر با صداي خودم:
قدغن-سفرنامه-برهنگي-صداي درخت بي زمين - در مهر آباد.

بيش از شش سال است كه يك برنامه راديويي به نام "قدغن ها" دارم.
سفري تا بلنداي زيبايي آفرينان ايران و جهان.
بيش از همه ترانه نوشته ام.نمايشهاي راديويي و تلويزيوني ساخته ام.
كاري به نام غزلنمايش به روي صحنه برده ام.
سيزدهم آگوست 1999 هم،به عنوان شاعر-ترانه خوان ايراني، در "جشنوارهي جازسن خوزه San Jose Jazz Festival"
كه از مهمترين جشنواره هاي موسيقي آمريكاست حضور مي يابم و چند ترانه به فارسي،انگليسي و فرانسه مي خوانم كه تجربه درخشاني ست
و پنجره اي ديگر بر منظره هايي تماشايي تر.
و هنوز و همچنان:
شعر خوردن،شعرنوشيدن،شعربوييدن ،شعرگريستن،شعر خنديدن، شعر خوابيدن و شعر نفس كشيدن،تنها كسب و كار من است.

وليام شكسپير شاعر و نمايشنامه نويس درخشان انگليس و جهان ، در آوريل 1564 در استراتفورد به دنيا آمد .
پدرش از صاحب منصبان ديواني بود كه ظاهرا بعدها دچار مشكلات مالي شد.
به نظر مي رسيد كه پس از اتمام تحصيلات پايه ، شكسپير براي ادامه تحصيل به دانشگاه آكسفورد ياكمبريج نرفت.
در دوران جواني اش افسانه فراواني است و مدرك معتبر اندك.
اولين مدرك اين دوران مربوط به ازدواج او در سال 1582 است.
به هر حال بر اساس اسناد موجود ، او در سال 1592 از هنرپيشگان و نمايشنامه نويسان به نام لندن بوده است.


در دوران ملکه الیزابت ، تاتر رونق بسیاری داشت و کمپانی های متعدد تاتر فعال بودند .
شکسپیر هنرپیشه ، نمایشنامه نویس و سهامدار اصلی کمپانی "مردان لرد چمبرلین" بود .
این گروه نمایشی در سال 1599 معروف ترین سالن تاتر دوران یعنی گلوب Globe (کره) را بنیان نهاد .
اما فعالیت های ادبی شکسپیر به نمایشنامه نویسی محدود نمی شد .
به سال 1593 منظومه اساطیری عاشقانه "ونوس و آدونیس Venus and Adonis" و سال بعد اثر بزرگ تر " تاراج لوکریس The Rape of Lucrese" را به حامی خود اشرافزاده ساوث همپتون اهدا کرد .
در سال 1597 شکسپیر خانه زیبایی در استرانفورد خرید


در سال 1598 محقق انگلیسی ، فرانسیس میرز "Meres" در کتاب خود گنجینه ذوق ، شكسپير را با ادیبان بزرگ سبک رم قیاس می کند و او را سر آمد نویسندگان کمدی و تراژدی می داند .
قدر مسلم این که تا سال 1600 ، شكسپير کمدی های خود ، دو نجیب زاده ورونا ، رویای شب نیمه تابستان ، تاجر و نیزی ، کمدی اشتباهات ، و تلاش بییهوده عشق را نوشته بود .
در این دوران او نگارش نمایشنامه های تاریخی خود ریچارد سوم ، هنری چهارم و شاه جان را نیز به پایان برد .
نمایش های تاریخی در دوران رنسانس بسیار محبوب و رایج بود و بر اساس کتبی چون وقایع نگار اثر "هالینشد Holinshed" به باز سازی تاریخ انگلستان میپرداخت.
در آغاز قرن بعد شكسپير رمانتیک - کمدی های خود هر طور که بخواهید ، هیاهوی بسیاری برای هیچ ، و شب دوازدهم را آفرید .
دهه بعد را به آفرینش تراژدی های بزرگش هملت ، مکبث ، اتللو ، شاه لیر و آنتونی و کلوپاترا پرداخت .


فرانس ميرز مي نويسد كه "غزلواره هاي شكربار" شكسپير در جمع دوستان شاعر شهرت دارد.

هر چند غزلواره "سانت Sonnet " به عنوان يك قالب شعري غنايي در آن زمان رونق داشته ، اما سروده هاي شكسپير با غزلواره هاي معاصران و پيشينيان او تفاوت بسيار دارد.

دوره كامل اين ترانه ها گوياي يك قصه است ، هر چند جزييات آن مبهم باشد.



به راستي برخي از زيباترين سروده هاي شكسپير در متن نمايشنامه هاي او آمده است :

ترانه بامدادي Aubade ، آواز شباني Pastoral ، عاشقانه ها و ترانه ها ، و چكامه هاي روايي از زبان خنياگران سرگردان .

اين ترانه ها وجوه مختلف نبوغ شكسپير را آشكار مي كند ، هم چون قريحه شاعرانه او ، طنز و شوخ طبعي اش ، و حساسيت خارق العاده اش به ديدني ها و شنيدني ها زندگي در انگلستان.





وقتي شكسپير در سال 1616 در گذشت ،

مجموعه نمايشنامه هاي او منتشر نشده بود.
تنها بعضي آثار او در نسخه هاي جدا گانه به نام "كوارتو Quatrain"
و بدون ويرايش خود او چاپ شده بود.

در سال 1623 كليات نمايشنامه اي او به نام "نخستين فوليو First Folio" منتشر شد.

در اين كتاب نامه اي خطاب به همه خوانندگان هست
كه در آن توصيه مي شود شكسپير را بارها و بارها بخوانيم ،
و اگر او را نپسنديم بدان معناست كه دركش نمي كنيم.

در اين مجموعه ، سند مهم ديگري هم آمده
و آن قطعه شعري است از "بن جانسن Ben Jonson"
سراينده ، اديب ، نمايشنامه نويس و رقيب سر سخت شكسپير كه در آن
وليام شكسپير را از همه شعراي انگلستان و حتي اروپا برتر مي شمارد.
اين شعر با مطلبي آغاز مي شود كه امروز همگان مي پذيرند :



سر فراز باش ، اي بريتانياي من ،
تو سراينده اي را به جهان بخشيده اي
كه صحنه هاي اروپا سراسر به او مديون اند.

او نتها شاعر زمانه
كه شاعر همه زمان ها بود!

رهی معیری


رهي معيري، متخلص به «رهي» فرزند محمدحسن خان مويد خلوت در دهم اردبيهشت ما ۱۲۸۸ هجري شمسي در تهران چشم به جهان گشود. پدرش محمدحسن خان چندگاهي قبل از تولد رهي رخت به سراي ديگر کشيده بود.
تحصيلات ابتدايي و متوسطه را در تهران به پايان برد، آنگاه به استخدام دولت درآمد و در مشاغلي چند انجام وظيفه کرد و از سال ۱۳۲۲ رياست کل انتشارات و تبليغات وزارت پيشه و هنر منصوب گرديد.
رهي از اوان کودکي به شعر و موسيقي و نقاشي علاقه و دلبستگي فراوان داشت و در اين هنر بهره اي به سزا يافت. هفده سال بيش نداشت که اولين رباعي خود را سرود:
کاش امشبم آن شمع طرب مي آمد وين روز مفارقت به شب مي آمد
آن لب که چو جان ماست دور از لب ماست اي کاش که جانف ما به لب مي آمد
در آغاز شاعري، در انجمن ادبي حکيم نظامي که به رياست مرحوم وحيد دستگردي تشکيل مي شد شرکت جست و از اعضاي مؤثر و فعال آن بود و نيز در انجمن ادبي فرهنگستان از اعضاي مؤسس و برجسته آن به شما مي رفت. وي همچنين در انجمن موسيقي ايران عضويت داشت. اشعارش در بيشتر روزنامه ها و مجلات ادبي نشر يافت و آثار سياسي، فکاهي و انتقادي او با نام هاي مستعار «شاه پريون»، «زاغچه»، «حقگو»، «گوشه گير» در روزنامه «باباشمل» و مجله «تهران مصور» چاپ مي شد.
رهي علاوه بر شاعري، در ساختن تصنيف نيز مهارت کامل داشت. ترانه هاي: خزان عشق، نواي ني، به کنارم بنشينَ، آتشين لاه، کاروان و ديگر ترانه هاي او مشهور و زبانزد خاص و عام گرديد و هنوز هم خاطره آن آهنگها و ترانه هاي شورانگيز و طرب افزا در يادها مانده است.
رهي در سال هاي آخر عمر در برنامه گل هاي رنگارنگ راديو، در انتخاب شعر با داوود پيرنيا همکاري داشت و پس از او نيز تا پايان زندگي آن برنامه را سرپرستي ميکرد.
رهي در طول حيات خود سفرهايي به خارج از ايران داشت که از جمله است: سفر به ترکيه در سال ۱۳۳۶، سفر به اتحاد جماهير شوروي در سال ۱۳۳۷ براي شرکت در جشن انقلاب کبير، سفر به ايتاليا و فرانسه در سال ۱۳۳۸ و دو بار سفر به افغانستان، يک بار در سال ۱۳۴۱ براي شرکت در مراسم يادبود نهصدمين سال در گذشت خواجه عبدالله انصاري و ديگر در سال ۱۳۴۵، عزيميت به انگلستان در سال ۱۳۴۶ براي عمل جراحي، آخرين سفر نعيري بود.
رهي معيري که تا آخر عمر مجرد زيست، در چهارم آبان سال ۱۳۴۷ پس از رنجي طولاني و جانکاه از بيماري سرطان بدرود زندگاني گفت و در مقبره طهيرالاسلام شميران مدفون گرديد.
رهي بدون ترديد يکي از چند چهره ممتاز غزلسراي معاصر است. سخن او تحت تاثير شاعراني چون سعدي، حافظ، مولوي، صائب و گاه مسعودسعد و نظامي است. اما دلبستگي و توجه بيشتر او به زبان سعدي است. اين عشق و شيفتگي به سعدي، سخنش را از رنگ و بوي سيوه استاد برخوردار کرده است به گونه اي که همان سادگي و رواني و طراوت غزلها سعدي را از بيشتر غزلهاي او ميتوان دريافت.
اگر بخواهيم با موازين کهن - که چندان اعتباري هم ندارد- سبک شعر رهي را تعيين کنيم، بايد او را در مرزي ميان شيوه اصفهاني و عراقي قرار دهيم، زير بسياري از خصوصيات هريک از اين دو سبک را در شعر او ميبينيم، بي آنکه بتوانيم او را به طور مسلم منتسب به يکي از اين دو شيوه بشماريم.
گاه گاه، تخيلات دقيق و انديشه هاي لطيف او شعر صائب و کليم و حزين و ديگر شاعران شيوه اصفهاني را به ياد ما مي آورد و در هما لحظه زبان شسته و يکدست او از شاعري به شيوه عراقي سخن ميگويد.
رنگ عاشقانه غزل رهي، با اين زبان شيته و مضامين لطيف تقريبا عامل اصلي اهميت کار اوست، زيرا جمع ميان سه عنصر اصلي شعر - آن هم غزل- از کارهاي دشوار است.

ياد ايامي
ياد ايامي که در گلشن فغاني داشتم در ميان لاله و گل آشياني داشتم
گرد آن شمع طرب مي سوختم پروانه وار پاي آن سرو روان اشک رواني داشتم
آتشم بر جان ولي از شکوه لب خاموش بود عشق را از اشک حسرت ترجماني داشتم
چون سرشک از شوق بودم خاکبوس در گهي چون غبار از شکر سر بر آستاني داشتم
در خزان با سرو و نسرينم بهاري تازه بود در زمين با ماه و پروين آسماني داشتم
درد بي عشق زجانم برده طاقت ورنه من داشتم آرام تا آرام جاني داشتم
بلبل طبعم «رهي» باشد زتنهايي خموش نغمه ها بودي مرا تا هم زباني داشتم

...

سال و محل تولد: سده ي ششم هـ.ق. - مرو
زندگينامه: وی ملقب به شرف الحكماء بود و در "مرو" به دنيا آمد و در آن جا نشو و نمو يافت. معاصر "سلطان سنجر سلجوقي" (511- 552) بود و با "اديب صابر" دوستي و معاشرت داشت و براي يكديگر شعر مى فرستادند. وي همچنين همعصر با "حكيم انوري" بود. كه با هم خصومت داشتند و به هجو يگديگر مى پرداختند.

آثار: فتوحي در نظم و نثر استاد بود.

منابع: تاريخ ادبيات در ايران(2/688- 690)، تذكره روز روشن(603)، الذريعه(9/808)، ريحانه(4/295- 296)، سخن و سخنوران(361)، فرهنگ سخنوران(689)، لباب‌الالباب(2/148- 153)، لغت نامه (ذيل/اثيرالدين)، مجمع‌‌الفصحا (2/630- 932)، هفت اقليم(2/16- 20)، يادگار(س 2، ش 9، ص 74- 75).

امروز نسل جوان ما شاعرى به نام «فريدون كار» را به خاطر نمى آورد. او در سال هاى اول دهه سى از شاعران مطرح كشور بود. كم وبيش همتا و همطراز نادر نادرپور، نصرت رحمانى، ه . ا. سايه، فريدون مشيرى، فروغ فرخ زاد، سيمين بهبهانى و ديگر شاعران جوان آن زمان، بسيارى براى او آينده اى درخشان پيش بينى مى كردند دست كم نظير آنچه برخى از شاعران هم زمان او به آن رسيدند.

در آن سال ها شعر در كشور ما منزلتى خاص پيدا كرده بود. بعد از 28 مرداد 1332 بسيارى از جوانان ما در اثر سرخوردگى سياسى به شعر و افيون پناه بردند. بعضى شاعر شدند. بعضى افيونى شدند. بعضى شاعر افيونى شدند. «فريدون كار» هم از روشنفكران جوانى بودكه در اين طبقات قرار گرفت از آنجا كه صفحات شعر مجله اى را هم در دست داشت هم خودش زود به شهرت رسيد هم به كسان ديگربراى رسيدن به شهرت كمك كرد.

چندى قبل كه خبر درگذشت او را شنيدم سال ها به عقب برگشتم. به ياد نخستين روزهاى آشنايى با او افتادم.

... اوايل سال 1332 بود. آخرين ماه هاى پرالتهاب دولت ملى دكتر مصدق. دوران آزادى بى قيد و بند احزاب و مطبوعات. اوج فعاليت حزب توده با نام هاى مختلف و بدون ذكر اسم حزب توده. زمان رواج درگيرى هاى خيابانى بين هواخواهان آيت الله كاشانى، دكترمظفر بقائى، حسين مكى با طرفداران دكتر مصدق و جبهه ملى، جنگ راستى ها با چپى ها، شاهى ها و ضدشاهى ها و دوران رونق شعرنيمائى و شعر سياسى.

در چنين حال و هوائى من به عنوان مدير عامل چاپخانه مسعود سعد خودم را براى انتشار مجله سپيد و سياه آماده مى كردم. روزها به جاى آنكه در دفتر بنشينم و به كار مديريت بپردازم، وقتم را در شعبات مختلف چاپخانه مانند حروفچينى، صفحه بندى، ماشين خانه صحافى و اتاق تصحيح و غلطگيرى مى گذراندم. اين اتاق ها محل رفت و آمد مشتريان چاپخانه بود و مشترى هاى چاپخانه، نويسنده هاشاعرها و روزنامه نويس ها بودند كه من اشتياق زيادى به آشنائى با آنها داشتم.

يكى از كسانى كه در آن زمان در چاپخانه رفت و آمد داشت جوانى بود به نام «فريدون كار» يا درست تر بگويم «فريدون كار خيران»متواضع، باادب و صميمى اندامى باريك، چهره اى استخوانى و رنگ پريده چشم هائى سياه و نافذ و طبق سنت زمان سبيلى نازك و به ادعاى خودش روحى عاشق پيشه داشت. با همه، حتى كارگران با احترام رفتار مى كرد. مى گفتند شاعر است. مشغول چاپ كتاب شعرى از خودش بود. طى همان مدت كوتاه كه با او آشنا شدم مرا قانع كرد برخلاف ميل و تصميم قبلى ام، صفحاتى از مجله را به چاپ شعراختصاص دهم. در طرحى كه قبلاً براى سپيد و سياه تهيه كرده بودم جائى براى شعر وجود نداشت اما از همان شماره اول تا سال ها بعدبه توصيه او صفحاتى را به چاپ شعر و نقد كتاب و معرفى شاعران و نويسندگان اختصاص دادم.

در نخستين شماره مجله سپيد و سياه كه در تاريخ 18 مرداد 1332 منتشر شد. «فريدون كار»اشعارى از: امير معزى شاعر قرن ششم، دكتر مهدى حميدى شاعر مشهور معاصر، صدرالدين الهى از شاعران جوان و گمنام آن زمان و خودش چاپ كرد. شعر «فريدون كار» با اين ادبيات شروع مى شد:

اين كيست كه جويمش به تشويش

روزان و شبان بى قرارى

خواهم به كنارش آرميدن

زين روست كه خوانمش به زارى



اين كيست كه قلب آرزومند

پيوسته به راه اوست لرزان

جسمى به اميد اوست زنده
............
با خواندن اين شعر مىتوان پذيرفت كه فريدون كار بيست و سه چهار ساله ذوق شاعرى داشت. در شماره نهم مجله شعر ديگرى از «فريدون كار» با عنوان ياد دوست چاپ شد:

زچشمى كه مى سوخت از رنج و حسرت

فرو ريخت اشكى به دامانم امشب

فغانى به دل مرد و اشكى فرو ريخت

به بالين تب گشت درمانم امشب

كجا شد در اين شرح هجران كجا شد

چرا از وفا نيست مهمانم امشب

چو مرغى كه آزاديش رفته از كف

به كنج قفس زار و نالانم امشب

گهر بارم از چشم و سيماب ريزم

به ياد رخ دوست حيرانم امشب

شعرى كه در شماره 12 سپيد و سياه از «فريدون كار» چاپ شد «ابهام» نام داشت:

چه مى گويد به من با چشم گريان

چه مى كاود درون خسته من

چه مى خواهد ز اندوه نگاهش

چه مى خواهد به گوش بسته من



به پيش روى او خاموش، خاموش

ز رنجى سر به سر غمگين نشستم

نگاهى از سر حسرت فكندم

به دل اندوه ديرين را شكستم



چرا دايم به خاموشى گرايد؟

چه دارد با من اين رنج دمادم؟

چه مى جويد بدين سوداى باطل؟

چه مى خواهد زقلب نامرادم؟

در شماره 13 مجله شعر «شام يلدا» را از او مى توان خواند:

دور آنجا كه خفته مرغ سحر

راحت از غصه هاى بود و نبود

دور آنجا كه آذرخش زمان

مى درخشد زابرهاى كبود

و بعد از چند سطر مى گويد:

دورتر زين سپهر پهناور

دورتر زين جهان زيبائى

من و فكر وى از سر پردرد

اى دريغا زشام يلدائى

اين هم شعر «خيال» فريدون كار

كه بر اين پله گذارد پاى؟

كه زند حلقه بر اين آهن؟

كه زكوبنده بپرسد كيست؟

كه به پرسنده بگويد من؟

كه بر اين كلبه خاموشى؟

نفحه مهر و وفا بارد؟

كه در اين مهد فراموشى؟

قصه لطف و صفا آرد؟

بعد از چند سطر با اين بيت به پايان مى رسد

كه بر ا ين راه بپويد؟ ـ او!

كه در اين رنج بماند؟ ـ من!

و حالا شعر «پيامى هم نيامد» فريدون كار را بخوانيم:

ترن آهسته و غمگين و نالان

تن خود مى كشد بر سينه دشت

مرا افسرده مى دارد در آغوش

ديار آشنا بگذشت، بگذشت

و بعد از چند سطر:

اميد افروز شام آرزويم

تجلى مى كند بر دشت و صحرا

تجلى مى كند با هر نگاهم

سر و زلفش به عطر صد تمنا

تا اين زمان «فريدون كار» هنوز شعر بزرگش را نسروده بود. شعرى كه هر شاعر با آن به اوج شهرت مى رسد اما «فريدون كار» بيست و سه چهار سال بيشتر نداشت و براى اين كار وقت باقى بود. بسيارى از شعرشناسان اميدوار بودند و مى گفتند او در سال هاى بعد شعرهاى شيواترى خواهد سرود.

اين سخن ديگران بود اما ارزشى كه من براى «فريدون كار» قائل هستم به شاعرى او ختم نمى شود. كارف بزرگ «كار» معرفى شاعران جوان و گمنام با چاپ كردن اشعارشان در مجله بود. دراختيار داشتن صفحات شعر مجله سپيد و سياه كه در آن زمان از مجله هاى مشهور و پرتيراژ بودبه او امكان مى داد شعر شاعران گمنامى را كه هيچ نشريه و ناشرى حاضر به چاپ اشعارشان نمى شد، چاپ كند. او به عنوان يك راهنما به بسيارى از شاعران جوان كمك كرد تا مسيرسنگلاخ و برفراز و نشيب «از گمنامى تا شهرت» را آسان تر بپيمايند.

اين كارى بود كه بعضى از شاعران ديگر هم در آن ايام مى كردند مانند نصرت رحمانى كه صفحات شعر مجله روشنفكر در اختيارش بود. مجله هاى فردوسى و اميد ايران و اطلاعات هفتگى و تهران مصور كه صفحه هاى شعر داشتند امّا برنامه هاى فريدون كار در اين زمينه بى نظيربود. اگر بگويم او باعث شناساندن و شهرت دست كم ده پانزده شاعر جوان و گمنام آن زمان شدسخنى به گزاف نگفته ام.

يك روز «فريدون كار» با يك زن جوان لاغر اندام با رنگى مهتابى و چشم هائى سياه كه به دختران تازه بالغ شباهت داشت به دفتر مجله آمد و او را اين طور معرفى كرد:

ـ فروغ فرخ زاد يك شاعر با ذوق و بى پروا!

فروغ در سفرى از جنوب به تهران با «فريدون كار» از نزديك آشنا شد. او از مدتى قبل با«فريدون كار» مكاتبه داشت. شعر مى فرستاد و او در مجله چاپ مى كرد. در اين سفر «فريدون كار» فروغ را به محافل ادبى برد. او را با شاعران معروف آشنا كرد. بعد او را نزد عبدالرحيم جعفرى مدير خوش فكر انتشارات اميركبير برد و سبب شد اميركبير نخستين كتاب شعر فروغ راچاپ كند. در آن زمان كسى كتاب شعر شاعران گمنام را چاپ نمى كرد. اين كار ريسك بزرگى محسوب مى شد. اما فريدون خواست جعفرى هم كرد.

منظور من از نوشتن اين مطلب آن نيست كه بگويم اگر «فريدون كار» نبود فروغ فرخ زاد شاعرنمى شد و اگر شاعر مى شد مشهور و جاودانى نمى شد. در وجود فروغ جوهر شعر مى جوشيد وبه هر حال روزى فوران مى كرد. اما همه مى دانيم چه بسيار شاعران، نويسندگان، نقاشان و به طور كلى هنرمندان كه ذوق و استعداد داشتند اما چون امكان ابراز آن را پيدا نكردند هنرشان هدررفت.

«فريدون كار» ستونى در مجله باز كرده بود و در آنجا شاعران جوان و گمنام را در مورداشعارى كه برايش مى�?فرستادند راهنمائى مى كرد. به جز اين برايشان نامه مى نوشت، با آنهاملاقات مى كرد. وسيله چاپ كتاب شعرشان را فراهم مى ساخت. از متصديان صفحات ادبى مجله هاى ديگر مى خواست اشعار آنها را چاپ كنند. طى چند سالى كه «فريدون كار» به اين كارمى پرداخت بدون اغراق ده ها نفر با كمك و راهنمايى او شاعر شدند و چندين نفر به شهرت رسيدند. يادش گرامى باد.

اين كه برشمردم گوشه هائى از خدمت «فريدون كار» به شاعران معاصر بود اما او به خودش ظلم كرد. ظلم او اين بود كه ناگهان در عين شهرت و موفقيت كارش را در ايران رها كرد و به انگلستان رفت. تا اين زمان «كار» چندين كتاب در زمينه هاى مختلف منتشر كرده بود: يك مجموعه داستان به نام «ميعاد» يك مجموعه شعر به نام «تلخ» كتابى به نام «قديمى ترين مكاتب فلسفى يونان» و ترجمه چند كتاب براى كودكان و كتاب «غلط ننويسيم» كه نخست آن را با نام مستعار «علامه» در مجله سپيد و سياه منتشر كرد بعد به صورت يك كتاب مستقل روانه بازارساخت. انتشار اين كتاب سر و صداى زيادى برپا كرد. عده اى بر آن انتقادهائى وارد كردند و از آن ايرادهائى مى گرفتند امّا با توجه به آنكه جزو نخستين كتابهائى بود كه در اين زمينه منتشر مى شددر حد خود يك خدمت محسوب مى شد استقبال از آن هم خوب بود.

سفر اول فريدون كار به انگلستان كوتاه بود. دوستانش آن را براى فرا گرفتن زبان و آشنائى بادنياى غرب مفيد مى دانستند. در بازگشت يك كلاس آموزش زبان انگليسى با سبكى جديدافتتاح كرد. از آنجا كه نامش هنوز مشهور و داراى جاذبه بود آگهى هاى آن در مجله سپيد و سياه سبب شد شاگردان بسيارى به آموزشگاه زبان او مراجعه كردند. او در مدتى كوتاه محلى مناسب در خيابان حافظ براى آموزش زبان كرايه كرد، خانه اى كوچك در حوالى خيابان صفى عليشاه خريد. چون برعكس شاعران و هنرمندان ديگر عقل معاش داشت سرمايه قابلى گردآورد. بارديگر شور زندگى در وجودش شكفت. به گفتن شعر پرداخت. براى صدمين بار عاشق شد بارديگر شهرت و موفقيت به او لبخند زد. اما به دليلى كه هرگز نفهميدم و او هم درباره اش چيزى نگفت شعر و شاعرى را كنار گذاشت. شهرتى را كه نيمه دشوارش را پيموده بود رها كرد. از منابع در آمد كار و نشر كتاب گذشت. خانه و اثاث زندگى را فروخت و براى هميشه به انگلستان رفت آن هم در سال هاى اول دهه چهل خورشيدى كه كسى ايران را براى اقامت دائم در خارج ترك نمى كرد.

فدا كردن يك زندگى شاعرانه، عاشقانه، پرشور و شعر و آميخته با شهرت و رفاه در ايران براى يك زندگانى آرام، و بى هيجان در لندن باعث اعجاب همه دوستان و آشنايان «فريدون كار»شد. بارها به وسيله نامه و طى سفرهائى كه در آن زمان به انگلستان كردم از او خواستم ارتباطش را با مجله قطع نكند. براى مجله شعر بفرستد. اما در تمام اين مدت شعرى از او به دستم نرسيد.گاهى شعرهائى از دكتر گلچين گيلانى شاعر نامدار معاصر و مصاحبه هايى با مسعود فرزاد اديب فرزانه برايم فرستاد اما از خودش هيچ...

هجرت فريدون كار از وطن حتماً بنا به يك مصلحت بود. اما هر چه بود «فريدون كار»مصلحت انديش «فريدون كار» شاعر را كشت. گمان من اين است كه طى اين چهل سال او اصلاًشعرى نگفت چون طى اين مدت طولانى در هيچ يك از نشريات داخلى و خارجى شعرى از اونديدم. گوئى شاعران و نويسندگان ما براى آفرينش هنرى بايد در ايران بمانند. به جز «فريدون كار» دوست و همكار ديگرم در مجله سپيد و سياه يعنى «دكتر حسن هنرمندى» كه مدتى طولانى صفحات ادبى مجله را اداره مى كرد و شاعرى خوب بود، طى اقامت چندين ساله در پاريس شعرى نگفت كه ارزش كارهاى گذشته اش را داشته باشد و سرانجام هم كارش به خودكشى كشيد.

درباره مرگ فريدون كار فقط يك روزنامه يك خبر سه چهار سطرى چاپ كرد در حاليكه اگرحمايت مؤثر او را از تعدادى از شاعران در زمان گمنامى شان مورد نظر قرار دهيم جاى آن راداشت كه دست كم آنها كه اكنون شهرت دارند از او ياد مىكردند.

سال و محل تولد: دوران زندگی 446هـ. ق. -
زندگينامه: از داستان سرايان بزرگ ايران معاصر و مداح "امير ابوطالب طغرل بيگ محمد بن ميكائيل سلجوقي" (429- 455هـ.ق.)، بود. از دانش هاي روزگار خود آگاهي داشته و زبان پهلوي را نيز مى دانسته و از ادبيات عربي نيز آگاه بوده است. شهرتش به واسطه منظومه عاشقانه "ويس و رامين" است كه به تشويق "ابوالفتح مظفر نيشابوري" از زبان پهلوي به نظم آورد و به نام او در (446 هـ.ق.) به پايان برد.

آثار: ويس و رامين

منابع: آتشكده آذر(2/804- 805)، با كلروان حله(69- 83)، تاريخ ادبيات در ايران(2/370- 383)، تاريخ گزيده(743)، تاريخ نظم ونثر(51- 52)، دائرةالمعارف فارسي(2/1846)، الذريعه(9/813- 814)، سخن و سخنوران(362- 438) شاعران بي ديوان(530- 531)، شعراي گرگان و مازندران(218- 220)، صبح گلشن(313)، فرهنگ ادبيات فارسي(532)، فرهنگ سخنوران(692- 693)، كارنامه بزرگان(57- 58)،كشف‌‌الظنون(2025)،گنج سخن(1/180- 191)، گنج و گنجينه(557- 560)، لباب الالباب(2/240)، لغت نامه(ذيل/فخرالدين، فخرالدين گرگاني، فخري گرگاني)، مجمع الفصحا(2/934- 936)، المعجم في معايير اشعار العجم(82)، مؤلفين كتب چاپي(1/563)، هفت اقليم(3/103- 105)، يغما(س 10، ش 9، ص 417- 421)، ش 10، ص 461-464).

يادى از عماد خراسانى

و يك گفتگوى منتشر نشده

استاد عماد خراسانى در سه شنبه 28 بهمن ماه درگذشت و كار مجله به پايان رسيده بود كه اين خبر به ما رسيد. در خزان 1381 حدود يك ماه پيش از برگزارى مراسم نكوداشت استاد عمادخراسانى، به اتفاق سيّدفريد قاسمى، سهيل محمودى، قاسمعلى فراست، پرويز گلچين معانى،عليرضا پوراميد و چند تن ديگر به «خانه عماد» رفتيم. در آن عصر پاييزى گپ و گفتى با استادعماد در گرفت كه ضبط شد. آنچه در پى مى آيد گزيده اى از متن پياده شده از نوار است، كه به يادش اينجا چاپ مى كنيم.

على دهباشى
- استاد از خودتان بگوييد، متولد چه سالى هستيد؟

در 1299 در مشهد متولد شدم؛ روزش معلوم نيست؛ مأمور ثبت روزش را معلوم نكرده؛ فقط نوشته 1299. در 3 سالگى مادرم�?مرحوم شد، در 6 سالگى پدرم. پدربزرگ و مادربزرگ زحمت من را قبول كردند. يك مزرعه داشتيم در 40 فرسخى مشهد، به اسم «كاهوخرمن» و خلاصه تحت سرپرستى پدربزرگ و مادربزرگ، بزرگ شدم. بعد از اينكه مرحوم شدند ديگر به خدا واگذار شدم؛ البته مادربزرگم تا اين اواخر زنده بود؛ درس خواندم ولى رياضياتم ضعيف بود و ضريب داشت؛ 52 نمره از فارسى و ديكته گرفته بودم وخلاصه بقيه اش را نتوانسته بودم از رياضيات نمره بياورم؛ اين بود كه تجديد شدم. آن وقت�?ها امتحان تجديدى 6 - 7 ماه بعد بود؛ دراختيار آنها بود. من هم نخواندم و زحمتى نكشيدم؛ خوب آدم وقتى زحمتى نكشد، نتيجه اى هم نمى برد.

- استاد! شعر را از چه سالى شروع كرديد؟

از 9 سالگى تقريباً، البته آن هايى كه من مى گفتم شعر نبود، در آن روزگار. ولى دايى اى داشتم به نام «حسن على تقوى» براى اينكه من را تشويق كند خيلى زحمت مى كشيد؛ ميهمانى مى داد و به من تكليف شعر خواندن مى كرد؛ خوب من هم تشويق مى شدم. و آن زمان،خوب فرق شعر خوب را از بد نمى فهميدم چيزهايى مى گفتم.

- آيا دايى شما، شما را پيش استادان شعر مى بردند، كه شعرتان را نشان بدهيد و عيب هايش را بگيرند؟

نه؛ فقط تشويقم مى كرد كه شعر بخوانم.

- خودتان بعدها، با چه استادانى آشنا شديد و شعرتان را با آن ها كار كرديد؟

والله، استادى به آن صورت نداشتم، من خودم به ادبيات علاقه داشتم، دنباله اش را گرفتم؛ خوب به يك نتيجه اى هم رسيدم؛ ولى چندان خودم را قبول ندارم.

- استاد! شما از 5 ميليون فرزند بيشتر داريد يا كمتر؟!

خيلى كمتر.

- فكر كنم بيشتر باشد؛ چون كسى نيست كه اهل كتاب باشد و استاد عماد خراسانى را نشناسد يا حتى، اصلاً نشناسد؛ولى وقتى شعرش را به هر زبانى بشنود؛ خوشش نيايد.

والله، نسبت هايى به من دادند كه پسر عماد خراسانى...، من پسرى نداشتم؛ اصلاً فرزندى نداشتم؛ زنى كه گرفتم همان موقع مرحوم شد؛ اصلاً زنى نداشتم و فرزندى نداشتم و شعرى هم دارم با عنوان: به فرزند نداشته خويش... .

- درباره ازدواجتان كمى بگوييد، جالب است.

24 - 25 ساله بودم كه ازدواج كردم، با يك خانمى كه تهران زندگى كرده بود و مشهد يك خرده اى از نظر امكانات زندگى مشكل بود؛ بعد او را برده بودند، مسجد، آب آنجا كثيف بوده يايك چنين چيزى... آمده بودند تهران، ميهمانخانه اجاره كرده بود آن ها خرجش را داشتند و تهران گذاشتنش مريض خانه و نتيجه اى نگرفتند و مرحوم شد. به رحمت خدا رفت ولى اصلاً از كارمن مطلع نبودند. تخلص من، اول، تا يك مدت كوتاهى «شاهين» بود. تا مدتى «عمادالدين برقعى»، سپس «عماد خراسانى» بود. آن هم «فريدون مشيرى» خدا بيامرز باعث شد و نام «عمادخراسانى» مشيرى برايم انتخاب كرد.

- آقاى عماد! همين كه يك عده دوست دارند از اسم شما استفاده بكنند و خودشان رابه شما منتسب كنند علامت اين نيست كه شما در كارتان موفق بوديد؟

چرا، همين طور است. ولى خيلى از اين نسبت ها راضى نيستم.

[ برای مشاهده لینک ، با نام کاربری خود وارد شوید یا ثبت نام کنید ]


چند سال پيش من اين خبر را ديدم كه نوشته بودند؛ استاد عماد خراسانى (دور ازجون شما) فوت كرده وقتى اين خبر را شنيديد چه حسى داشتيد؟

خنده ام گرفت، كه راجع به آدم زنده اى بنويسند كه فوت كرده ]الان [ آن خانم، خانم ]...[؟! يك همچنين چيزى، كتاب چاپ كرده؛ تحقيق نكرده، تنبلى كرده و تحقيق نكرده بود، ديگر آن خانم ?تحقيق نكرده وگرنه آن خانم من را مى�?شناخته.

- ولى شما از شنيدن اين خبر خنديديد؛ حالا به نظر شما نسبت آدم ها با مرگ چگون ?است و چيست؟

آدم ها مى آيند به دنيا و مى روند؛ مى گويد:

از اينجا به كجا مى روي

چرا آمديم و چرا مى رويم

شعر از من نيست از كس ديگر است.

- از شعر شاعران جديد چيزى مى خوانيد؟ با شاعران جديد چه قدر آشنا هستيد؟

بله، با اخوان خيلى دوست بودم؛ يك عكسى هم هست با زن و فرزندش گرفتيم. آدم خيلى شوخ و با نمكى بود. آدم سير نمى شد از مصاحبتش.

[ برای مشاهده لینک ، با نام کاربری خود وارد شوید یا ثبت نام کنید ]

- دوستى شما با اخوان از راه شعر بود يا نه، دوستى اى بود كه بعد به شعرمى انجاميد؟ يعنى چون شاعر بوديد با هم دوست بوديد؟

بله خوب، خيلى نزديك فكر مى كرديم.



- امّا او بيشتر در شعر نو فعاليت مى كرد و كمتر غزل مى سرود، ولى شما در زمينه ديگر، آيا بحث و مجادله در زمينه شعر با هم داشتيد؟

نخير، من از شعر نو اخوان خوشم مى آمد، وادارش مى كردم بخواند.



- آيا اخوان شما را وادار نمى كرد شعر نو بگوييد؟



نه البته يك شعر بعد از مرحوم شدنش گفتم:



زين سفر نامده رفتى به سفر بار دگر



سفرى كش نبود دولت ديدار دگر



آمده بود پيش من، من رفته بودم مشهد، همديگر را نديديم كه او مرحوم شد.



- چرا از مشهد به تهران آمديد؟ در تهران چه كارهايى كرديد؟ وارد چه انجمنها ومحافل شعرى شديد و از چه كسانى تأثير گرفتيد؟



در سال 31 به تهران آمدم؛ اندكى در اين انجمن ها حاضر مى شدم ولى چيزى به آدم اضافه نمى كردند ممكن بود چيزى كم كنند ولى اضافه نمى كردند.



- آيا در تهران جايى تدريس مى كرديد؟ كلاسى داشتيد؟ كسانى بودند كه از محضرشما استفاده بكنند و شعرشان را نشان بدهند؟ پاتوق شما كجاها بود؟



با اخوان بودم، از شعر نو هم خيلى دور نبودم. اخوان واقعاً شعر نيما را زنده كرد. در «زمستان»بهار بود.



- رابطه شما با مرحوم نيما چگونه بود؟



يك شب او را ديدم و بعد از آن ديگر نديدم.



- رابطه شما با دانشگاه چگونه بود، زمانى كه به تهران آمديد؛ آيا با محافل دانشگاهى رفت و آمد داشتيد؟



نخير، من آدمى منزوى بودم؛ خيلى با مردم حشر و نشر نداشتم.



- بسيارى از ادبا و هنرمندان و بخصوص علما، كسانى كه اينگونه كار مى كنند،اساساً آدم هاى منزوى هستند؛ فكر مى كنيد چرا؟



شايد خوى و خصلت اينگونه اقتضا مى كند.



- كسانى هم كه اين افراد را دوست دارند يك حقى دارند، دوست دارند اين افراد راببينند از محضرشان استفاده كنند، از آن ها ياد بگيرند آن حق چه مى شود؟! آن ها بايدبيايند اين افراد را كشف كنند؟!



ياد گرفتن كه ندارد ولى اينگونه مجالس نشانه آن است كه به فكر افتاده اند.



- اين به نظر شما خيلى دير نيست؟



خوب، دير هست.



- ولى شما مقصر نيستيد؟!



نخير.



- كسانى كه بايد كشف كنند و بيايند و بگردند...



بله؛ خيلى دير هست ولى خوب باز هم هر وقت اين قضيه را دنبال كنند به صلاح است.



- استاد! زمانى كه شما منزوى بوديد تفريح گاههاى شما كجا بوده؟ حال مى گوييم درونگرا در حقيقت آيا مى رفتيد براى خودتان تفريحى بكنيد؟



مى رفتم مشهد باغ ملى اى داشت؛ آنجا مى رفتم و دوستان را مى ديدم.



- در ايام جوانى در تهران چى؟ تهران كجا مى رفتيد.



تهران تقريباً هيچ جا، دوستان مى آمدند خانه ما. گاهى ما مى رفتيم پيش دوستان، دور و برتهران، يك سفر هم رفتيم به لندن براى معالجه.



- درباره مرحوم مشيرى و تخلصتان مى شود بيشتر بفرماييد.



بله، روزنامه «ايران ما» شعر از ما چاپ مى كرد و بالايش مى نوشت عماد مشهدى، آن موقع آقاى مشيرى مجله روشنفكر را دا شت در صفحه هنريش ديدم يك غزل از من چاپ كرده وبالايش نوشته «عماد خراسانى» خوشم آمد از اين تخلص. اسم بنده، سيدعماد الدين برقعى است؛ و از ايشان تشكر كردم كه باعث شد كه از اين تخلص استفاده كنم.

سال و محل تولد: ۱۳۰۴ - دامغان
سال و محل وفات: ۱۳۶۰
زندگينامه: اسماعيل شاهرودی (متولد دامغان: ۱۳۰۴) با نام شاعری «آينده» از شاعران جوانی بود که در طی اين سالها استعداد سياسی بالايی از خود نشان داد. پس از مدتی تحصيل در شاهرود به تهران آمد و آموزگاری را برگزيد. در سالهای نيمه دوم دهه بيست به حزب توده پيوست و با پيشرفت و لياقتی که در شعر سياسی از خود نشان داد، عنوان « فرزند حزب» و «شاعر خلق» را به خود اختصاص داد. به همين دليل پس از شکست نهضت ملی (۲۸ مرداد ۱۳۳۲) ممنوع القلم شد و به فشار روحی و افسردگی سختی دچار گرديد. شاهرودی از دانشگاه تهران ليسانس هنرهای زيبا گرفت و علاوه بر يک دوره تدريس در دبيرستانهای تهران و دانشگاه عليگر هند، مدتی با لغت نامه دهخدا و نيز يا محمد معين برای تدوين فرهنگ فارسی همکاری داشت. در سال ۱۳۴۴ به دنبال دوران کوتاهی که در بازداشت بود، تعادل روحی خود را از دست داد و تا پايان عمر (آدز ۱۳۶۰) به حالت عادی بازنگشت. از آينده در سالهای اول دهه سی مجموعه آخرين نبرد (۱۳۳۰) و در دهه چهل، آينده( ۱۳۴۹) و در دهه بعد دو مجموعه راه راه راه (۱۳۵۰) و آی ميقات نشين (۱۳۵۱) به چاپ رسيده است. آخرين نبرد او همان سالها توجه نيما را به خود جلب کرد، به طوری که در سال ۱۳۲۹، پيش از آن که به چاپ برسد بر آن مقدمه ای مفصل نوشت و بسياری از اشعار آن را تحسين کرد. شاهرودي شاعري آرام وبه دور از جنجال هاي ادبي آن سال ها بود و به اعتقاد اغلب منتقدين به زبان و سبكي در شاعري رسيده بود كه او را از شاعران هم نسلش متمايز مي كرد.

آثار: مجموعه آخرين نبرد (۱۳۳۰) ،آينده( ۱۳۴۹) ،مجموعه راه راه راه (۱۳۵۰) و آی ميقات نشين (۱۳۵۱)

منابع: منزلگاه مشاهیر

سال و محل تولد: 730 هـ.ق -
سال و محل وفات: 827/834/ 837 هـ.ق
زندگينامه: سيد نورالدين شاه نعمت‌‌‌الله ولي كوه بنائي كرماني متخلص به "سيد" و گاه متخلص به "نعمةالله"، مشهور به "ولي". وي در "ماهان" كرمان متولد شد. پس از كسب مقدمات علم نزد "شيخ ركن‌‌الدين شيرازي"، "شيخ شمس‌‌‌الدين مكي"، "جلال‌الدين خوارزمي" و "قاضي عضدالدين" به سير و سلوك پرداخت. به "مصر"، "مغرب"، "مكه"، "ماوراءالنهر" و "سمرقند" سفر كرد. به كرمان بازگشت و خانقاه و باغ حمام بنا نهاد و سلسله ی نعمةاللهيه را به وجود آورد. وي در زمان حياتش شهرت و نفوذ بسيار و مريدان فراواني داشت كه از آن جمله مردم عامي و شاهان و شاهزادگان ايران و هند را مى توان نام برد. به طوري كه در ميان سلسله‌‌‌هاي باقي‌‌‌مانده صوفيان هنوز هم دسته‌اي معروف و مهم مى باشند. وي از جمله بزرگان تصوف معتقد به شيعه بود و مورد توجه شيعيان. وي در يكصد و سه سالگي در ماهان درگذشت و در همان جا دفن شد. بعدها به امر "سلطان احمد بهمني" پادشاه "دكن" بقعه‌اي براي او ساخته شد كه اكنون زيارت گاه معروفي است. پس از وي بنا بر وصيتش پسرش "سيد خليل‌‌الله" به جاي وي نشست.

آثار: در مناقب وي كتابهاي بسيار تأليف شده از جمله: «سوانح‌‌الايام في مشاهدات العوام/ سلسله العارفين»؛ تأليف صنع‌الله نعمةاللهي كه پس از (1066هـ.ق.) نوشته شده. از جمله آثارش: «ديوان» شعر كه سيزده هزار بيت حاوي اشعار عرفاني و توضيحاتي در مورد عقايد صوفيه؛ «رساله اصطلاحات»؛ «رساله قل هو الله احد»؛ «رساله توكل»؛ «رساله تحقيقات»؛ «مكاشفات»؛ «تعريفات»؛ «آداب خلوت».

منابع: آتشكده آذر(2/620- 621)، از سعدي تا جــامي(459، 682- 693)، تـــاريخ ادبيات در ايران(4/28- 233)، تاريخ نظم و نثر(187- 190)، تذكرةالشعراء(371-379)، حبيب‌السيـــر(4/7-8)، دائــرةالــمعارف فـــارسي(2/1446)، دنباله جستجو در تصوف(1/95-200)،الذريعه(9/1215-1216)،رساله‌هاي حضرت سيد نورالدين(مقدمه/3-24) رياض‌العارفين(144- 148)، ريحانه(6/339)، ستارگان كرمان(233- 239)،صبح گلشن(214، 532، 534)،طبقات اعلام‌الشيعه(قرن9/147)، طرائق‌الحقايق(3/403)، فــرهنــگ سخنوران(946-947)، لغت نامه(ذيل/نعمت‌الله)، مؤلفين كتب چاپي(6/630-633)، مجمع‌الفصحا(2/87- 101)، مجمــل فصيحــي(ذيل/سال834)، مجمـــوعه درترجمه احوال شاه نعمت‌الله ولي، معجم‌‌‌المؤلفين(13/111).

وصاف الحضره

قرن 7 و8 ه.ق

اديب شهاب الدين (شرف الدين) عبدالله بن عزالدين فضل الله شيرازي، ملقب به "وصاف الحضره" و متخلص به "شرف" و مشهور به "وصاف"، از اديبان، مورخان و شاعران معروف قرن هفتم و هشتم هجري است. در حدود سال 663ه.ق در شيراز به دنيا آمد و تحصيلات خود را در همان شهر به پايان برد. سپس مانند پدر به خدمت در دربار دولت ايلخانان در فارس پرداخت و از خواص "خواجه صدرالدين احمد خالدي زنجاني"- نايب امير طغاجار حاكم فارس- گرديد و اديب شهاب الدين نيز او را مدايح بسيار گفته است.

وصاف از سال 699 يعني از حدود سي و شش سالگي به قصد كامل كردن كتاب "جهانگشا" اثر "جويني" شروع به نوشتن كتاب معروفش "تجزيه الامصار و تزجيه الاعصار" كرد و گويا مي خواست براي آن كتاب كه ارزش ادبي خاصي يافته بود نظيري ترتيب دهد اما نتوانست از عهده تقليد انشاء استادانه جويني برآيد و دچار تصنع شد. اين كتاب به نام "تاريخ وصاف" نيز شهرت يافته است.

موضوع "تجزيه الامصار"، بيان وقايع تاريخ ايلخانان ايران و تاريخ شاهان و اميران اطراف از سال 656 تا 728 ه.ق- يعني تا نيمي از عهد سلطان ابوسعيد بهادر- است. كتاب وصاف در پنج مجلد تنظيم يافته و از ويژگيهاي آن دربرداشتن بسياري از مطالب درباره وضع اجتماعي عهد نويسنده و انتقاداتي است كه از اوضاع نا به سامان مردم زمان خود در زير چنگال ايلخانان، كرده است.

سبك انشاء وصاف الحضره در اين كتاب كاملا مصنوع و همراه با مبالغات شگفت انگيز در استفاده از واژگان و تركيبات و امثال و اشعار عربي و نيز آوردن لغات مهجور و دشوار و ذكر اخبار و احاديث و به كار بردن انواع صنايع در كلام است. اما به هر حال كتاب او، هم از نظر تاريخي و هم داشتن لغات و تركيبات قديم فارسي و برخي قطعات زيباي منظوم و منثور قابل توجه است.

وصاف الحضره علاوه بر نثر متكلف، در شعر عربي و فارسي نيز دست داشته و بسياري از ابيات، قصايد و قطعات خود را در كتاب خويش آورده است و البته شعر او نيز به روش شاعران متصنع نزديكتر است.

مقبره وصاف در شيراز، ميان تكيه "خواجه حافظ" و تكيه "چهل تنان" است.

دقیقی

ابو منصور محمد بن احمد دقیقی (وفات حدود ۳۷۰ ه.ق.) شاعر بزرگ ایرانی بود. زادگاه وی بنا به روایات گوناگون، توس، بلخ، سمرقند و بخارا ذکر شده است.

وی یکی از پیشگامان شاهنامه سرایی در ادبیات فارسی محسوب میگردد. دقیقی در زمان امارت سامانیان کار شاهنامه سرایی آغاز کرد. او که در دربار امیران سامانی میزیست، پس از یک دوره طولانی سکوت از ترس سرکوب بیگانگان، سکوت را شکست و این کار شگفت را آغاز نمود. از اشعار دقیقی بر میآید که وی گرایش زیادی به می و دین زردشتی داشته است. باور متقدمان این است که وی نظم شاهنامهاش را بدستور امیر نوح بن نصر سامانی آغاز نموده است. به قولی هزار بیت و به قول حمدالله مستوفی صاحب تاریخ گزیده سه هزار بیت و به گفته عوفی هزار بیت آنرا در ظهور زرتشت و جنگ گشتاسپ و ارجاسپ به نظم آورد ولی ناگهان به علت نامعلومی بدست غلامش کشته شد.

امير خواند محمد بن امير برهان الدين خاوند شاه

837- 903 ه.ق

امير خواند محمد بن امير برهان الدين خاوند شاه، نام كامل اوست. وي در بلخ متولد شد. تاريخ تولد او را 837 ه.ق نوشته اند. از جواني به هرات رفت و در آنجا به اتمام تحصيلات خود در علوم مختلف معقول و منقول، همت گماشت. با وجود نزديكي به "امير عليشير نوايي" و "سلطان حسين بايقرا"، به مشاغل ديواني روي نياورد و در اواخر عمر نيز كارش به انزوا كشيد تا در رمضان 902 به علت بيماري به هرات منتقل شد و در سال 903 ه.ق درگذشت.

اثر معروف مير خواند "روضة الصفا في سيرة الانبياء و الملوك و الخلفا" است كه آن را به نام امير عليشير نوايي پرداخته است. ميرخواند در جمع آوري اين تاريخ مفصل از آثار مختلف عربي و فارسي كه پيش از او در ذكر احوال انبياء، پادشاهان و علما تأليف شده بود استفاده كرد.

رضا قلي هدايت، ذيلي بر اين كتاب در سه جلد- تا حوادث زمان خود- نگاشته و آن را به اسم "ناصرالدين شاه قاجار"، "روضة الصفاي ناصري" ناميده است.

سال و محل تولد: شهريورماه 1339 - تهران
زندگينامه: ساعد باقري در شهريورماه 1339 در تهران متولد شد. فعاليت او در شعر و شاعري با ورود به جلسات حوزة انديشه و هنر اسلامي در سال 1360 وارد مرحله‏اي جدي تر شد و از سال 1363 به عضويت شوراي شعر آ‎ن نهاد هنري درآمد و در سال 1366 به اتفاق ديگر اعضاي شورا ( دكتر قيصر امين‏پور ، دكتر سيد حسن حسيني ، سهيل محمودي و محمدرضا محمدي نيكو ) از حوزه كه اكنون حوزه هنري سازمان تبليغات ناميده مي‏شد خارج شد و همان زمان در راديو ، كه از سال 1362 به عنوان نويسنده و گوينده برنامه‏هاي هنري و ادبي در آنجا مشغول فعاليت بود، بخش كارشناسي شعر را در برنامه جنگ جوان راديو به عهده گرفت. او در اين برنامه در كنار بررسي منتقدانه آثار شاعران جوان ، بخش « با شاعران آينده» را نيز طراحي و اجرا كرد كه بسياري از شاعران مطرح سال‏هاي بعد نخستين بار در اين برنامه به جامعه هنري و ادبي معرفي شدند. سرانجام نيز در همين برنامه ضرورت وجود نهادي را براي شعر جوان كشور پيشنهاد كرد كه اين پيشنهاد به گوش مسئولان وقت وزارت ارشاد رسيد و منجر به دعوت از او و مهندس محمدرضا عبدالملكيان شد تا دفتر شعر جوان را طرّاحي كنند و بدينگونه در سال 1368 دفتر شعر جوان با همراهي اين دو تن و دكتر قيصر امين پور ، دكتر فاطمه راكعي و دكتر سيد حسن حسيني شكل گرفت.

آثار: مجموعه هاي شعر: 1- "نجواي جنون " چاپ اول انتشارات برگ 1363 2- "ترانه‏ هاي شيدايي" مجموعه شماره 30 از گزيده ادبيات معاصر انتشارات نيستان 3- "پياده روي در اتوبوس" مجموعه در دست چاپ 4- ”يارالي اوخومالار – ترانه‏هاي زخمي” مجموعه در دست چاپ اشعار و ترانه ها به زبان آذري تحقيق: كتاب ” شعر امروز” پژوهشي با همراهي و همكاري محمدرضا محمدي نيكو در زمينه سير تحول هريك از قالبهاي كهن و نوين در شعر امروز فارسي. انتشارات الهدي 1371 همچنين وي در سالهاي اخير بيشتر در زمينه ترانه سرايي فعاليت داشته و از جمله آثار او در اين زمينه مي‏توان به ”هفت ترانه‏ها” ، مجموعه ” هنگامه” با صداي عليرضا افتخاري ، مجموعه چهار ترانه ” يار نازنين” با صداي حسام الدين سراج و ترانه ” شبانگاهان” با صداي مختاباد اشاره كرد.

ايرج‌ ميرزا جلال‌ الملك‌ شاعر تواناي‌ ايران‌ در اواخر دوره‌ ‌قاجاريه در سال‌ 1251ه.ش‌ در تبريز بدنيا آمد . پدر وي‌ غلامحسين‌ ميرزا ملقب‌ به‌ صدر الشعرا(با تخلص‌ بهجت‌)از شعراي‌ معروف‌ عصر خود بود و جدش‌ ملك‌ ايرج‌ ميرزا پسر فتحعلي‌ شاه‌ نيز اهل‌ شعر وادب‌ بود وبا تخلص‌ انصاف‌ شعر مي‌ سرود.
ايرج‌ ميرزا در دامان‌ چنين‌ خانواده‌اي‌ رشد و نمو يافت‌ و بعد ها از نظر جوهر شعر وپايه‌ شعري‌ بر پدر و جد و تقريبا تمام‌ شاهزادگان‌ قاجار برتري‌ يافت‌. وي‌ در دوران‌ كودكي‌ به‌ فراگيري‌ زبان‌ و ادبيات‌ فارسي‌ ، فرانسه‌ و عربي‌ پرداخت‌ و در نزد اساتيد بزرگ‌ زمان‌خود محمد تقي‌ عارف‌ اصفهاني‌ و ميرزا نصراله‌ بهار تحصيل‌ كرد.
ايرج‌ شاعري‌ را از نو جواني‌ آغاز كرد و امير نظام‌ گروسي‌ حاكم‌ تبريز نيز او را تشويق‌ به‌ شعر و شاعري‌ نمود و به‌ او لقب‌ فخر الشعرا داد وي‌ در شانزده‌ سالگي‌ ازدواج‌ كرد ولي‌اين‌ ازدواج‌ زود هنگام‌ فرجامي‌ نداشت‌ زيرا سه‌ سال‌ بعد همسر و پدرش‌ درگذشتند .بعد ازمرگ‌ پدر ايرج‌ از جانب‌ مظفر الدين‌ ميرزا وليعهد به‌ سرودن‌ قصايد و اشعار مداحي‌ و رسمي‌ در مراسم‌ و اعياد موظف‌ گرديد و صدر الشعرا لقب‌ گرفت‌ ولي‌ از قبول‌ آن‌ امتناع‌ كرد و از شاعري‌ دربار وليعهد كناره‌ گرفت‌.
وي‌ در جواني‌ مدتي‌ منشي‌ مخصوص‌ پيشكار آذربايجان‌ ميرزا علي‌ خان‌ امين‌الدوله بود و با وي‌ به‌ تهران‌ آمد. در سال‌ 1314 ه.ق‌ به‌ همراه‌ قوام‌ السلطنه‌ به‌ اروپا رفت‌ ودر بازگشت‌ شغل‌ مناسبي‌ در دار الانشء يافت‌ و در سال‌ 1324 به‌ وزارت‌ معارف‌ منتقل‌ شد و دبيرخانه‌ آن‌ وزارت‌ را تأسيس‌ كرد; در طي‌ مدت‌ خدمت‌ او در اين‌ وزارتخانه‌ با ابتكارايرج‌ ميرزا وزارت‌ معارف‌ اداره‌ عتيقه‌ جات‌ را تأسيس‌ نمود.ايرج‌ ميرزا در سال‌ 1337 به‌ عنوان‌ بازرس‌ اداره‌ كل‌ ماليه‌ خراسان‌ روانه‌ مشهد شد و طي‌ مدت‌ 5 سال‌ اقامت‌ خود در اين‌ استان‌ وارد مهم‌ترين‌ مرحله‌ از فعاليتهاي‌ ادبي‌ خود شد و به‌ ويژه‌ قيام‌ كلنل‌ محمد تقي‌خان‌ پسيان تأثير زيادي‌ بر افكار ايرج‌ برجاي‌ نهاد. اين‌ شاعر بلند آوازه‌ بهترين‌ شاهكارهاي‌هنري‌ خود را در طي‌ اين‌ چند سال‌ خلق‌ كرد.
سالهاي‌ پاياني‌ عمر ايرج‌ ميرزا با فقر و پريشاني‌ گذشت‌ و در سال‌ 1344 ه.ش‌ درتهران‌ درگذشت‌ و در گورستان‌ ظهير الدوله‌ به‌ خاك‌ سپرده‌ شد.
زندگي‌ ادبي‌ اين‌ شاعر داراي‌ دو مرحله‌ بود. در مرحله‌ اول‌ كه‌ دوران‌ جواني‌ ايرج‌ بود وي‌ در قالب‌ قصيده‌ به‌ ستايش‌ رجال‌ و خوشامد و تهنيت‌ پرداخت‌ ولي‌ در مرحله‌ دوم‌ كه‌ مصادف‌ با دوران‌ پختگي‌ شاعر بود از شاعر درباري‌ بودن‌ كناره‌ گرفت‌ و با پشت‌ سرگذاشتن‌ تجربيات‌ ارزنده‌ و جهان‌ بيني‌ تازه‌اي‌ كه‌ در اثر سفر اروپا و كسب‌ معرفت‌ و كمالات‌ بدست‌ آورده‌ بود مسائل‌ و مضامين‌ تازه‌اي‌ در دنياي‌ شعرش‌ پديدار شد و سبك‌ جديدي‌ به‌ وجود آورد. بيشتر اشعار موجود در ديوان‌ او نيز كه‌ داراي‌ اعتبار ادبي‌ والايي‌اند در اين‌ دوه‌ سروده‌ شده‌اند; مضامين‌ و انديشه‌ هاي‌ شعر ايرج‌ در انتقاد از وضع‌ سياسي‌ واجتماعي‌ كشور، وطن‌ دوستي‌، تشويق‌ جوانان‌ به‌ دانش‌ آموزي‌ و فراگيري‌ علوم‌ و فنون‌جديد و بخصوص‌ علاقه‌ به‌ مادر و تجليل‌ سپاس‌ از مقام‌ مادر بود ايرج‌ ميرزا در اين‌ ارتباط يكي‌ از زيباترين‌ اشعار خود را به‌ نام‌ قلب‌ مادر سرود كه‌ در زمره‌ زيباترين‌ اشعار بازمانده‌ از ادبيات‌ مشروطيت‌ است‌ و سبب‌ شهرت‌ فراوان‌ او شد.
مهم‌ترين‌ آثار اين‌ شاعر بلند آوازه‌ عبارت‌ است‌ از:
- ديوان‌ اشعار
- مثنوي‌ عارفنامه‌
- مثنوي‌ زهره‌ و منوچهر
- ادبيات‌ ايرج‌

سال و محل تولد: سده ي سيزدهم -
سال و محل وفات: 1291هـ. ق.
زندگينامه: وی فرزند "ملا محمد" و متخلص به "شهاب" بود. او ملقب به "تاج‌‌الشعراء" اصل وي از "سميرم" بود. وي به "تهران" آمد و مورد توجه و عنايت "ميرزا آقاسي صدراعظم" و بعدها "امير كبير" و "ميرزا آقا خان نوري" قرارگرفت. وي عضو انجمن ادبي "ابوالفقراء" در "اصفهان" نيز بود. از او قصايد و قطعات متيني از خود به جاي گذاشته از احياگران "سبك خراساني" است. در "اصفهان" درگذشت. وي به دستور امير كبير دوازده مجلس از وقايع زندگي امام حسين(ع) را به نظم درآورد و «ديوان» شعري از او به جاي مانده است. گويا برادرزاده‌‌‌اش "طغرل" اشعار او را با تحريف، به نام خود مى خوانده است.

آثار: قصیده ها، قطعه ها و «ديوان»

منابع: از صبا تا نيما(1/79)، تذكرةالــقبور(146)،حــديقةا� �شعراء( 2/889- 899)، الذريعه(9/522)، ريحانه(3/263- 264)، سبــك شنــاسي(3/348)، گنج شايگان(244- 333)، مجمع‌الفصحا(4/476- 486) لغت نامه(ذيل/تاج‌‌‌الشعراء)، المآثروالآثار(204)، يادگار(س 5، ش 1و2، ص144- 154)، مصطبه خراب(97).

ابوالمعالي نصرالله بن محمد بن عبدالحميد منشي

"ابوالمعالي نصرالله بن محمد بن عبدالحميد منشي"، از نويسندگان معروف قرن 6 و از منشيان دربار غزنوي بود. عده اي اصل او را از غزنين و عده اي از شيراز مي دانند.

وي از آغاز جواني در زمان سلطنت "بهرام شاه غزنوي" وارد امور ديواني شد و پس از به سلطنت رسيدن "خسرو شاه غزنوي"، سمت دبيري يافت و در زمان سلطنت "خسرو ملك" به وزارت رسيد. سرانجام- با بدخواهي ديگران- مورد خشم شاه قرار گرفت و تا آخر عمر زنداني بود.

اثر معروف او ترجمه استادانه اش از "كليله و دمنه" است. او اين ترجمه را به نام "ابوالمظفر بهرام شاه غزنوي" كرده و به همين دليل اين ترجمه به "كليله و دمنه بهرامشاهي" نيز مشهور است.

نصرالله منشي يكي از چيره دست ترين نويسندگان زبان پارسي است كه در نثر مصنوع كتابش نمونه والاي زيبايي و بلاغت به شمار مي رود، كه اين بيانگر قدرت و تسلط او بر زبان و ادب پارسي و عربي نيز مي باشد.

فکر نمیکنید بهتره اول تاپیک اسامی شاعر هایی رو که مشخصاتشون نوشته شده رو فهرست بندی کنید !
کم کم داره تعداد صفحات زیاد میشه
و امکان اینکه مطلب تکراری ارسال بشه زیاد میشه

.................

شمس تبريزی

سلطانالاوليا و الاقطاب تاج المعشوقين شمسالدينوالحق، محمدبن علی بن ملك تبريزی به سال 582هجری قمری در تبريز قدم به عرصة هستی نهاده استنسب شريفش به تركان قبچاق منتهی ميگردد در اينرابطه مولوی ميگويد (زهی بزم خداوندی زهی ميهايشاهانه - زهی يغما كه ميآرد شه قبچاق تركانه) دردوران جوانی در تبريز به (شيخ ابوبكر سلهباف) عارفمشهور آن عصر اظهار ارادت نموده و در محضرش ازرموز طی مراحل عرفان به كسب اطلاعاتی موفق گرديدهاست و از اين مصاحبت شورسر و جنب و جوشی بر اوعارض شده كه نتوانسته است در وضع زندگی آسايشيداشته باشد و خودش گفته كه تمام ولايتها را از شيحابوبكر سلهباف دريافتم معالوصف از حضور او استغناياحساس كرده به فكر درك حضور شيوخ شهرهای ديگرميافتد از تبريز رخت سفر بربسته سياحت در عالم را درجستجوی اوتاد وجهة همت خود قرار ميدهد و در جاييقرار نميگيرد. عدهيی از ساكنين طريقت عرفان او راملقب به (كامل تبريز)ی ميگردانند و جماعتی ازمسافران صاحبدل احتمالاً برطی الارض او، او را مستمي'به (طاير) يعنی پرنده مينمايند مخالفانش او را (شمسآفاقي) لقب ميدهند هدفشان نسبت ولگرد دادن بر اوبوده است شمس چون بر حلب وارد ميشود مقيم يكی ازحجرههای مدرسةيی آن شهر ميشود و در آنجا متحملچهارده ماه رياضت ميگردد و از نمط سياه لباس بر تنميكند شمس را در سير سلوك عرفان افراط استيلاداشته ولی از يك جهت منزهترين دامن را در طريقت بهخود اختصاص داده آن هم اين است كه در رديف اماماحمد غزالي، ركنالدين عراقي، كمال فجندی و امثالهمقرار نگرفته است تا به صبيان بازی از خود تمايل نشانبدهد وقتی كه به بغداد وارد ميشود و با اوحدالدينكرمانی شيخ يكی از خانقاههای مهم بغداد ملاقاتمينمايد از او استفساد ميكند در چيستی شيخاوحدالدين ميگويد ماه را در ميان آب طشت ميبينم(يعنی در رخ غلام زيبا جمال حق را) شمس تبريزيميگويد اگر در پشت گردنت دنبل نداشتی به آسمانمينگريستی خود ماه را در آنجا ميديدی ضمناً پس ازرسيدن در قونيه به محضر جلالالدين مولوی در شصتسالگی با دختری بنام كيميا ازدواج ميكند كه اين كار راغلام بارگان مبادرت نورزيدهاند. شمس تبريزی دستارادت به شيخ ركنالدين سجاسی متوفای 606 هجريقمری داده او به شمس اشاره نموده كه به قونيه رفته وجلال مولوی را به طريقت هدايت نمايد. دربارة شرح حال شمس تبريزی ميتوان از سه مأخذمهم استفاده نمود اين سه مأخذ مثنوی بهاءالدين سلطانولد فرزند مولانا جلالالدين مولوی و رسالة فريدونبناحمد سپهسالار و كتاب مناقبالعارفين شمسالديناحمد افلاكی است كه به سال 718 هجری قمری نوشتهاين سه مأخذ مخصوصاً مناقبالعارفين شمستبريزی رادر سير سلوك عرفان آنچنان در فراز و نشيب قراردادهاند كه جهت صحيح بر حركت او معين نيست و آثارخودش هم حاكی از سرگردانی او در شريعت و طريقتاوست او از سران معتقدين وحدت وجود به افراطميباشد و در شريعت اين قول افلاكی كه شمس گفت (هركس در عهد خود به مسند مردی نشسته بعضی كاتبوحی بودند و بعضی محل وحی اكنون جهد كن كه هر دوباشی هم محل وحی حق و هم كاتب وحی خود) حق وحساب او را تصفيه ميكند. گفتيم شمس جهت مجذوب ساختن جلالالدين مولويبه اشارة شيخ سجاسی ميبايست به شهر قونيه برودولی عدهيی بر اين سرند كه شمس تبريزی اقاليم را زيرپا نهاد و نظير خود را در لفظ و معنا نيافت چون كمالاتاو به حدّ كمال رسيده بود در جستجوی اكملی بود كهروز شنبه بيست و ششم جماديالاخرای 642 هجريقمری كه مصادف بود با 26/9/623 شمسی در قونيهحضور مولانا جلالالدين بلختی ثم رومی را درك نمودمولوی فقيه حنبلی و مدرس علوم دينی بود شمس او راچنان مجذوب خود ساخت كه از تدريس علوم منقول دلبر داشت و به تقديس قديس اعظم نوظهور خود يعنيشمس تبريزی پرداخت سه ماه هر دو در حجرة خلوتنشستند و بر كسی ظاهر نشدند النهايه اين ملاقات يكفقيه حنبلی را به اعرفالعارفين و اشعرالشاعرين مبدلساخت كه مثنوی و ديوان شمس تبريزی و فيه و مافيه وساير آثار مولوی ثمرة شجرة اين ملاقات ميباشند. شمس در مولوی چنان شور درسر و سودا در دل بهجوشش ميآورد كه تنها خودش را در نظر او مجسمميدارد تا آنجا كه مولوی ميگويد (پير من و مراد من -درد من و دوای من فاش بگفتم اين سخن - شمس من وخدای من - كعبة من كنشت من - مونس روزگار من -دوزخ من بهشت من - شمس من و خدای من) الی آخردر چنين حال مولوی ديگر از آن خود نيست از شريعتدل برداشته است مدرسه شريعت او بر مركز سماع ورقص مبدل گرديده است شمستبريزی هم دم از انسانسالاری ميزند و حديث (مَنْ عَرَفَ نفسه فَقَدْ عَرَفَ رَبِّهُ)را تفسير به رأی ميكند و ميگويد وقتی خودش راشناخت خدا را شناخت پس خودش همين خداست سخنرا به جايی ميكشاند كه در مقالاتش ميگويد (او (يعنيپيغمبر) ندانم از چه حيا داشت كه نگفت مَنْ عَرَفَ نفسيفَقَدْ عَرَفَ رَبِّهُ هر كه مرا شناخت پس خدايش را شناخت)اين بيان نمونهيی از مقالات اوست در ساير مقالاتمسلك وحدت وجودی و انسان سالاری خود را درمراحل خطرناك قرار ميدهد و پا از هندوئيسم هم كه در(الله، انسان، عشق) خلاصه است فراتر مينهد بر سرشيطان كه در نظام الله سالاری شرّ مطلق و عدوالله وعدوالناس مسلّم است غسل توبه ميريزد و رئوفالناس ميگرداند كار به جايی ميانجامد كه مردم شهرقونيه و علما و بعضی از عرفا از همه بيشتر فرزند دوممولوی علاءالدين محمد عليه شمس تبريزی قيام كرده واذيت آزارش را وجهة همت خود قرار ميدهند در اينحئص و بئص كيميا زن فرشته جمالش هم در اثر ايجادحادثهئی هستی خود را از دست ميدهد. يك هفته پساز فوت او روز پنجشنبه بيست يك ماه شوال سال 643پس از مرور 457 روز سكونتش در قونيه ناگهان ازابصارالناس غايب ميگردد جلال الدين مولوی در آتشمفارقتش ميسوزد و ميسازد و ميگويد: (ای صباحالی زخدّ و خال شمس الدين بيار - عنبر ومشك ختن از چين به قسطنطين بيار - من نه تنهاميسُرايم شمس دين و شمس دين - ميسرايد عندليباز باغ و كبك از كوهسار) الی آخر كه غزل زيباييميباشد تاب مفارقت او را نياورده فرزندش سلطان ولدرا مأمور بر جستجوی شمس ميگرداند او پس ازانقضای پانزده ماه شمس را از دمشق به قونيه ميآورد وبر دل پدرش آرامش ميبخشد اما كار در اينجا خاتمهنميپذيرد آتش كينه و ديك مخالفين را بر جوششميافزايد ميكوشند كه غيبت صغرای شمس را به غيبتكبری مبدل گردانند تحمل ندارند كه شمس موسيقی راتا حدودی (وحی ناطق پاك) و نوای چنگ را تا حد(قرآن فارسي) انگاشته و به مولوی بر گفتن اين بيت ولوبعد از ناپديد شدنش هم باشد بگو يا ند (خشك سيم وخشم چوب و خشك پوست از كجا ميآيد اين آوازدوست) و تحمل ندارند شمس بگويد (آن لحظه كهصادقی بر قصد موسی اگر در مشرق بود محمد در مغربهر دو بر قصند و وجدشان حاصل شود) چگونه بر غيبتكبرايش مخالفين موفق شدند اقوال گوناگون ذكر شدهاست كه به نقل يكی پرداخته ميشود. مولوی را با شمسمجالستی بود چند نفر از دراويش آمدند شمس را احضارنمودند شمس از جای برخاست در حالی كه متذكر اينذكر بود (به پای مرگ ميبرندم) او را به محلی آوردندكه طرح كشتنش را در آنجا كشيد بودند ضرباتی بر اووارد ساخته به حياتش خاتمه دادند و جسدش را درچاهی افكندند كه بعدها پسر بزرگ مولوی او را بيرونكشيد و در جوار جدش به خاك سپرد اين حادثه به سال645 هجری قمری اتفاق افتاد گروهی هم بر اين قولند كهاز نظر ايشان غايب گرديد كه باوری بيش نيستعبدالرحمن جامی هم در نفحات الانس متذكر شده كهشمس را به سال 645 در قونيه كشتند.

شاعر و نمايشنامه نويس ترك زبان و فارسى گوى



سال و محل تولد: 1227/1228 ق - شكى
سال و محل وفات: 1295 ق
زندگينامه: آخوند زاده ,فتحعلى , فرزند ميرزا محمد تقي خامنه‌‌اى (1227/1228- 1295 ق) شاعر و نويسنده ترك زبان و فارسى گوى ايرانى تبار . وى در شكى متولد شد در قشون روس , عنوان مترجمى نايب السلطنه قفقاز و درجه سرهنگى گرفت وى مروج مبادى فرهنگ اروپايى بين مسلمين بود و آثار متعددى به زبانهاى تركى, فارسى و عربى نوشت كه حاوى نكات انتقادى بود گويا آخوند زاده نخستين كسى بود كه در باب معايب خط رايج در درميان ترك زبانان وفارسى زبانان و لزوم تغيير آن رساله ها نوشت و حتى الفباى اختراعى خاصى را جاى آن پيشنهاد كرد . وى با تخلص صبوحى اشعار فارسى نيز مى سرود و «ديوان»شعر دارد . از حيث نمايشنامه هايش به او لقب «موليرشرق» داده اند آثار او عبارت اند از : «قصص سعبه» يا «نمايشنامه‌‌هاى هفتگانه» كه ميرزاجعفر قراجه داغى به عنوان «تمثيلات» آنها را از تركى به فارسى ترجمه كرده است .

آثار: «ديوان»شعر- «قصص سعبه» يا «نمايشنامه‌‌هاى هفتگانه» (در فارسي )تمثيلات

منابع: ادبيات نمايشى (1/123- 186),از صبا تا نيما (1/342- 358) از نيما تا روزگار ما (38- 40), تاريخ ادبيات در دوره بازگشت (1/154-155-157- 171) , دانشمنـدان آذربايجان (2ـ 7)دانشنامه ايران و اسلام (1/39), ريحانه (1/42- 43) شرح حال رجال (3/55- 58)فرهنگ سخنوران (549) لغت نامه (ذيل / فتحعلى )مؤلفين كتب چاپى (4/759- 762), دايرةالمعارف فارسى(1/70), الذريعه(9/2). فرهنگ آثار

محقق ادبيات و شاعر



سال و محل تولد: 1286ش - تبريز
سال و محل وفات: 1364ش
زندگينامه: (ح 1286-1364ش), نويسنده و شاعر متخلص به دانش.در تبريز متولد شد . نياى پدريش عباس ميرزا بود و از طرف مادر سلسله نسبش به خواجه نصيرالدين طوسى ميرسد آرين در شر حال خود در «كتاب امروز» مىگويد:” روزو ماه و حتى سال تولدم را به درستى نمىدانم ,آنچه از اين بابت در شناسنامه‌‌ام آمده راه به جائى نمى برد زيرا مستند به بياض ويادداشت پشت جلد كتابى نيست.“ وى در مدرسه‌‌اى در تبريز كه اسماعيل امير خيزى مديريت و تعليمات آن را بر عهده داشت, تحصيل كرد از همدرسان وى, دكتر رعدى آذرخشى, دكتر على اصغر حريرى, محمد حسين شهريار و ديگران بودند از معلمان وى ابوالقاسم فيوضات تقى رفعت و سيد احمد كسروى . تقى رفعت نخستين شخصى بود كه وى را با ادبيات نو آشنا ساخت . وى هنگامى كه در كلاس ششم دبيرستان تحصيل ميكرد شش شماره از «مجله ادب»را انتشار داد .او سى سال در دارائى خدمت كرد .

آثار: (ترجمه) «ناصر خسرو و اسماعيليان» برتلس؛ «از صبا تا نيما»؛ «از نيما تا روزگار ما».

منابع: آدينه (ش1, ص11), آينده (س12,ص 115- 116),چيستا(س,ص 322)

گفت وگو با علی اصغر شعردوست

شهریار یك منظومه است

مهدی یزدانی خرم

[ برای مشاهده لینک ، با نام کاربری خود وارد شوید یا ثبت نام کنید ]

بخش اول
با علی اصغر شعردوست در یكی از بعدازظهرهای گرم تابستانی و در دفتر كارش در خیابان وزرا گفت وگو كردیم. شعردوست كه دلیل اصلی انتخاب روز ملی شعر ایران به نام «شهریار» بود، طی چند سال گذشته مخاطب آرا و نظرهای موافق و مخالف در این باب بوده است. همین قضیه باعث شد تا در این گفت وگو از او بخواهیم دلایل و چگونگی نامگذاری روز ملی شعر به نام شهریار را روایت كند. میان من و شعردوست فاصله یك میز است، میزی كه انتهایش به دیواری ختم می شود كه تصویر قاب شده ای از شهریار بر آن میخكوب شده است.

از علی اصغر شعردوست درباره خودش و فعالیت هایش می پرسم. او كه در طول چهل و چهار سال عمرش سوابق و پست های مختلفی داشته این چنین می گوید: «به سال ۱۳۴۱ در تبریز به دنیا آمدم. در خانواده مذهبی و نسبتا مشهور تحصیلاتم را تا مقطع لیسانس در دانشگاه های تهران و تبریز طی كردم. در رشته ادبیات تطبیقی دكترا گرفتم. از آغاز فعالیت های اداری ام باید به مسئولیت رادیوی تبریز در سال ۱۳۵۸ و بعد مسئولیت شبكه سراسری رادیو تهران و مدیریت حوزه های مختلف صداوسیما اشاره كنم. در مدیریت های مختلف وزارت ارشاد حضور داشته ام. چندین سال مدیر انتشارات بین المللی الهدی بودم كه تاسیس مراكز نشر ایران در آسیای مركزی، قفقاز و انتشار صدها عنوان كتاب در حوزه تفكر اسلامی و ایرانی محصول آن دوره است. همچنین دبیر شورای گسترش زبان و ادبیات فارسی و سپس مدیرعامل انتشارات سروش بودم. در حوزه مطبوعات فعالیت هایی داشته ام مانند كمك به تاسیس روزنامه جام جم و نشریاتی مانند سروش بانوان و اندیشه و مدیر مسئولی و سردبیری هفته نامه سهند موسسه اطلاعات. در داخل كشور، به عنوان ناشر برگزیده، خادم نشر و عناوینی اینچنین برگزیده شده ام. عضو آكادمی علوم چند كشور از كشورهای پیرامون هستم. همچنین در اتحادیه نویسندگان كشورهای تاجیكستان، آذربایجان، روسیه و قزاقستان هم عضو هستم. در دوره ششم مجلس شورای اسلامی نماینده مردم تبریز و مخبر كمیسیون فرهنگی و عضو شورای عالی پژوهشی مركز پژوهش های مجلس بوده ام. از دیگر فعالیت هایم باید عضویت هیات امنای بنیاد ایران شناسی از آغاز عضویت هیات امنای كتابخانه های عمومی كشور و... اشاره كنم». شعردوست كه خارج از فعالیت های اداری فراوانی كه در تمام این سال ها درگیر آن بوده و هست آثاری را نیز در حوزه های مختلف فرهنگی تالیف كرده است.
از این آثار می پرسم و او اشاره می كند: «تالیفاتی دارم كه در خارج نیز چاپ شده و برخی در خارج به عنوان كتاب های برگزیده شناخته شده اند. مثلا كتاب «چشم انداز شعر امروز تاجیكستان» كه در آن كشور به عنوان كتاب سال انتخاب شد یا كتاب هایی مانند چشمه خورشید، یادگار روزگار، مجلس نشین قدس و كارهایی دیگر.»
شعردوست كه هم اكنون مشاور فرهنگی وزیر امور خارجه و همچنین دبیر شورای عالی ایرانیان خارج از كشور است طراح اصلی انتخاب روز وفات شهریار به عنوان روز ملی شعر بود. او هم به عنوان پیشنهاد دهنده و هم تصویب كننده این طرح ضرورت این انتخاب و چگونگی و دلیل اش را این طور روایت می كند: «من بله، طراح این موضوع بودم. دلیل این كه اصلا چرا ما یك روز به نام روز شعر و ادب لازم داریم چند جنبه دارد. اول این كه در تقویم كشور ما برای بسیاری از مناسبت های مهم روزهایی وجود دارد. در حوزه فرهنگ هم برای مقوله های مختلف فرهنگی، روزهایی در تقویم وجود دارد. مثلا ما در سال چند نوبت از كتاب و كتابخوانی، كتاب نویسی و... تجلیل می كنیم. درباره تئاتر و سینما حداقل دو فستیوال سالانه داریم. موسیقی هم همین طور. اما شعر كه یكی از اركان و عناصر تشكیل دهنده تاریخ ماست چه شاید عالی ترین و ناب ترین صورت هنری است كه در كلام مجال بروز پیدا می كند و كمتر ملتی را در جهان پیدا می كنیم كه این همه به شعر پرداخته باشد. منزلت شعر نزد ما ایرانیان بدان پایه است كه «به رغم ساختار وهمی شعر» ارزشمندترین مفاهیم دینی، هنری و تاریخی ما همواره به صورت شعر بوده است. ما در همه ادوار تاریخ با شعر نوشت و خواند داشته ایم. جالب توجه این كه با وجود این همه قرابت و موانست با شعر كمتر به بحث و تفسیر و تبیین ماهیت آن پرداخته ایم. گویی از فرط روشنی بوده كه از نگاه ما دور مانده است. در تقویم ما روزی به نام شعر و ادب وجود نداشت. شما در سال های پیش و پس از انقلاب، هیچ وقت ندیدید كه مثلا شاعر نمونه انتخاب بشود، شعر نمونه انتخاب بشود. روز شعری باشد و... این در حالی است كه علاوه بر ضرورت هایی كه به دلیل پیشینه، احساس می شود در بعضی كشورها كه سابقه و قوام شعری ما را هم ندارند، روزی به این نام وجود دارد. از شعردوست در باب چگونگی طی مراحل و شكل گیری این جریان می پرسیم و این كه جریان اصلا از كجا آغاز شد. او می گوید: «در دوران نمایندگی در مجلس بود كه احساس كردم علاوه بر ضرورت ها ظرفیتی وجود دارد كه این پیشنهاد را مطرح كنم و روزی را به نام روز بزرگداشت شعر و ادب ایران در تقویم بگنجانم. اما این روز چه روزی باید باشد البته در همین مرحله هم منتقدینی داشتم كه چرا یك ترك زبان می خواهد درباره شعر و ادب فارسی پیشنهاد مطرح كند... در میان مناسبت هایی كه به دنبال آنها بودیم، در جست وجوی روزی بودیم كه ترجیحا باید با شعر و ادب نسبتی می داشت. یعنی روزی كه می خواهیم از شعر و ادب تجلیل كنیم. روزی باشد كه همگاه با موضوعیتی متناسب با شعر و ادب باشد.پس به صورت طبیعی دنبال مشاهیر رفتیم.»
یكی از بحث هایی كه آن روزها مطرح شد این بود كه چرا برای این روز، روز تولد یا مرگ بزرگان شعر كلاسیك ایران در نظر گرفته نشد. شعردوست در این باره می گوید: «با ارزیابی ای كه كردم، دیدم برای بزرگان شعر و ادب كلاسیك و حتی مشاهیر فلسفه و طب در تقویم ما روزهایی وجود دارد. برای فردوسی ۳۵ اردیبهشت، برای خیام ۲۸ اردیبهشت، برای حافظ ۲۵ مهر، برای مولوی ۳۰ مهر، برای عطار، برای شیخ بهایی و... در ضمن دوست داشتم شخص یا روزی كه برای بزرگداشت شعر و ادب انتخاب می شود، نسبتی هم با دوران خود ما داشته باشد. در بین معاصرین بی هیچ حب خاصی نسبت به شهریار كه در آستانش بوده ام، در حضورش زیسته ام، نفس كشیده ام و در اینجا به روان بلندش درود می فرستم صادقانه عرض كنم به پژوهش جامعی دست زدیم كه بین معاصرین چه كسی می تواند به این نام و به این مناسبت انتخاب شود. بی هیچ تردیدی تفوق شهریار بین شاعران هم دورانش معلوم و ما را به این انتخاب رساند.» از شعر دوست درباره معیارهایی كه شهریار را شایسته مبدا قرار گرفتن برای روز ملی شعر ایران قرار می دهد، می پرسیم او می گوید: «چرا شهریار در تاریخ ادبیات هر سرزمینی در هر عصر و دورانی نوابغی وجود دارند كه تعدادشان انگشت شمار است. در تاریخ ما چهره هایی چون فردوسی، حافظ، سعدی، نظامی، خاقانی، مولوی، صائب و... در حكم اركان شعری ما هستند. اما عرض كردم چون استاد شهریار سرآمد معاصران بود پیشنهاد كردم. این آدم تكرار نمی شود. به گواهی بسیاری از متخصصان و استادان برجسته، منتقدان و حتی ذوق عمومی كشور ما، او درخشان ترین چهره معاصر شعر ایران است. شهریار در جایگاهی است كه شاید رقبای او هم تفوق اش را پذیرفته اند. بی گمان اقبال شهریار در طول عمر پربركتش برای همه كس معلوم بوده. دلیل این است كه ما در مورد شهریار، نه یك شاعر بلكه چند شاعر را در كنار هم می بینیم. اول اینكه او یكی از بزرگ ترین شاعرانی است كه پاسدار سنت های ادبی این سرزمین اند. الفت او به حافظ و سعدی و مولوی در تكوین شخصیتش بسیار نقش داشت و به این دلیل او در قالب های شعر سنتی آثار بسیار بلندی دارد. آثارش در هر قالبی هم از نظر قوت و كیفیت هم از نظر كمیت درخور توجه اند. از طرفی دیگر او با استقبال از آثار حافظ، تبحر خود را در هماوردی با اركان شعر فارسی به نمایش گذاشته و از سوی دیگر تنها به انتقال آن تجارب اكتفا نكرده بلكه در جریان تداوم سنت های ادبی، یكسری نگرش های نویی هم دارد.» درباره این نوآوری می پرسیم و اینكه كجای كار شهریار باعث می شود ما او را نوآور بدانیم. شعردوست می گوید: «شهریار را باید به عنوان مبدع غزل نو در شعر ایران شناخت. در واقع مجموعه ای به نام مكتب شهریار از مجموعه این سروده ها به وجود آمده است. پس از دوره بازگشت و مشروطیت، شهریار احیاگر غزلی است كه در آن دوران در عصر فترتش به سر می برده. ما مناسبت های مختلف داریم كه خود شهریار این را عنوان می كند. آثارش هم در این موضوع بسیار زیبا است.
مثل غزل: از تو بگذشتم و بگذاشتمت بادگران رفتم از كوی تو لیكن عقب سر نگران ما گذشتیم و گذشت آن چه تو با ما كردی تو بمان و دگران وای به حال دگران ... در هر حال ما با شاعری روبه رو هستیم كه مكتب شهریار را آفریده مثل شعر دو مرغ بهشتی. یا نوع كارهایی كه شهریار به نیما نوشته و سروده های نیما برای او آثاری مانند دو مرغ بهشتی، هذیان دل و مومیایی باز تفوق خاصی به شهریار داده است.» درباره نیما می پرسیم و اینكه آیا روابط دوستانه شهریار و نیما و برخی تاییدها در انتخاب این روز بی تاثیر نبوده است شعردوست توضیح می دهد:«این دو با هم گفت و شنود شعری داشتند و نوعی هم اندیشی احساسی و عاطفی بین شان وجود دارد.
نیما در جایی می گوید: «رازیست كه آن نگار می داند چیست رنجی ست كه روزگار می داند چیست آنی كه چو غنچه در گلو خونم از اوست من می دانم و شهریار می داند چیست... شهریار هم جواب داده كه: نیما غم دل گوكه غریبانه بگوییم سر پیش هم آریم و دو دیوانه بگرییم... استاد مرحوم شریعتی هم در كتاب كویر می گوید: كیست كه بگوید ماه در كویر كبود و بی كرانه آسمان تنها نیست، در انبوه هزاران ستاره ای كه او را همواره در میان گرفته اند و همیشه در پی اش روانه اند، غریب نیست، كو آشنای ماه، كو خویشاوند ماه. چقدر این شعر شهریار خطاب به نیما هیجان دارد. نیما غم دل گو كه غریبانه بگوییم... این هم یكی دیگر از وجوه امتیاز شهریار كه بزرگانی مثل نیما، صادق هدایت، آل احمد، اعتصامی و... راجع به آفرینش ادبی او همواره با نوعی تواضع یاد می كردند. شاید برای خوانندگان جالب باشد كه بدانند برای اولین دیوان شهریار منتشر شده به سال ۱۳۱۰ ملك الشعرای بهار، سعید نفیسی، و پژمان بختیاری مقدمه نوشته اند. مثلا ملك الشعرا نوشت كه: «در آسمان ادب ایران شهریار نه یك ستاره كه یك منظومه است. این تعبیر در ۲۵سالگی شهریار عنوان شده است.» «شعردوست» اشاره ای به برخی منتقدان می كند كه ترك زبان بودن شهریار را دلیل مناسبی برای گزینش او نمی دانند، در حالی كه می دانیم، شهریار قسمت عمده ای از اشعارش را به فارسی سروده و در ضمن همان طور كه همه می دانند شهریار یكی از اركان شعرتركی به حساب می آ ید. با این حساب به نظر شعردوست قضیه این طور است: «یك بخش از وجوه امتیاز شهریار كه مرا در این گزینش مصمم تر كرد، همین بود كه او ترك ز بان است. البته انتقاد بسیاری به این قضیه وارد شد ولی این امتیاز او است كه شهریار ترك زبان كه یكی از عناصر مقدم شعر تركی دوران ما است یكی از حلقه های بزرگ ایرانیت هم به شمار می آ ید. شهریار شاید كمتر از ۳ هزار بیت شعر تركی دارد كه البته از نظر كیفی گشاینده مشی و روشی ویژه اند كه در جای خود می توان درباره شان بحث كرد اما در مقابل ۳۰ هزار بیت شعر فارسی دارد. البته شعر تركی شهریار صرف نظر از كمیت آن باعث حیات زبان تركی در دوران ممنوعیت زبان و در عصر ستم شاهی بوده است. او به رغم همه تلاش هایی كه از گذشته برای مصادره شهریار وجود داشت كه شعر آذری و آذربایجانی بودن استاد را به عنوان یك عامل جدایی طلبانه عنوان كنند او در كنار صیانت از زبان مادری این توطئه ها را به خوبی دریافته و پاسخ های درخوری به آنها داد. شهریار همواره گفته: ایران، اسلام، تشیع و زبان تركی آذری كه زبان مادری ما هست. سروده های فراوانی در این باب از استاد وجود دارد در جایی می گوید: تركی ما بس عزیز است و زبان مادری لیك اگر ایران نگوید، لال باد از وی زبان... این وجه امتیاز بزرگ شهریار بوده كه در قوام ایرانیت و یكپارچگی آن می كوشد. شهریار ترك زبان خالق حیدربابا منظومه باشكوه سهندیه شاعری است كه نه تنها در آذربایجان و ایران بلكه در كشورهای پیرامون هم آوازه اش پیچیده است. ایران و ایرانیت و عشق به آن هم یكی از وجوه امتیازی بود كه ما را به این انتخاب تشویق كرد.» از شعردوست می پرسیم كه آیا نوع زندگی اجتماعی شهریار هم در آرای او و همفكرانش تاثیر داشته است. او پاسخ می دهد: «این ویژگی مهمی است. استاد دهه آخر از سال ۵۷ تا ۶۷ عمرش را به عنوان دهه جهاد قلمی عنوان كرده. همواره با مردم زیسته، در لحظات و آنات آنها بوده. با اشك آنها اشك ریخته، با شادی شان شادی كرده و در واقع به عنوان یك شاعر همیشه در صحنه بوده است. او خودش را به عنوان شاعری مردمی بی آنكه نیازی به آن داشته باشد جاودان كرده است.
او در جایگاهی بود كه به مدح كسی نیاز نداشت چرا كه او در سال ۱۳۱۰ از سوی ملك الشعرای بهار در آسمان شعر ایران به عنوان نه یك ستاره بلكه یك منظومه خطاب شده است. من در تاریخی كه این مناسبت را پیشنهاد كردم، اقبال عمومی او را بیرون از مرز شعر شهریار نیز تفحص كردم. در آن زمان چاپ یازدهم اشعارش به زبان روسی، بیست و هشتم به زبان آذربایجانی در باكو، دهم در تركیه، بیست و هشتم در تاجیكستان انجام شده بود. دیدم كه اگر هر چاپ فقط ۱۰ هزار نسخه هم باشد درحالی كه در جمهوری های شوروی سابق كتاب كمتر از ۱۰۰ هزار نسخه تیراژ نداشت در خارج از كشور، شهریار حداقل یك میلیون خواننده دارد. در بین شاعران این عصر و حتی پیش از آن كدام شاعر ایرانی با این اقبال در خارج از كشور مواجه شده است البته باید حساب فردوسی، حافظ و سعدی را جدا كرد این دلیل مهمی بود. او در حیات ده ساله اش بعد از انقلاب كه بسیاری از شاعران یكی دو شعری برای رفع تكلیف سرودند بی آنكه كسی از او بخواهد با سروده: تو اگر سروی كه چون سر بكنی سرها بیارایی، به مناسبت ورود امامره به ایران، همراهی با مردم و انقلاب اسلامی را آغاز می كند و تا روزی كه توان داشته ادامه می دهد. استاد در شرایطی انقلاب را همراهی می كرد كه بعضی اوقات هجوش می كردند و سنگ به خانه اش پرتاب می كردند. اما او مستقیم و استوار ایستاده بود و همراهی با كاروان هایی كه به جبهه های جنگ می رفتند را وظیفه خود می دانست. حتی اجازه نمی داد از او تجلیل كنند می گفت: وظیفه ام را انجام داده ام. در مناسبت ۸۰ سالگی استاد وقتی به اصرار از استاد خواستند، گفتند این تجلیل از شهریار نیست و تجلیل از شعر و ادب است، قبول كرد و چكامه معروف تجلیل تحمیلی را سرود.
به هر حال اینها بخشی از دلایل ما بوده است و احتمالا با این عرایض خوانندگان شما و منتقدان بی غرض مجاب شوند كه ما نه به گذشتگان بی احترامی كردیم و نه به اساتید و بزرگان آسمان شعر و ادب.» سئوال دیگر این است كه روند كاری این فعالیت از كی شروع شد، چطور تصویب شد و آیا هیاتی در صدر این كار بوده است شعردوست می گوید: «من این طرح را در سال ۱۳۷۹ طی نامه ای برای رئیس جمهور محترم وقت جناب آقای خاتمی نوشتم. بخشی از نامه این است كه: جناب آقای رئیس جمهور، مستحضرید بی شك می توان استاد سیدمحمدحسین شهریار را از شاعران بزرگ ایران زمین در دهه های اخیر نامید. جامعیت و ممتاز بودن استاد شهریار در حوزه های مختلف شعر اعم از فارسی و تركی آذری، فضایل اخلاقی و یك دهه حیات پرنشاط همراه با انقلاب اسلامی كه استاد از آن به عنوان جهاد قلمی یاد كرده است و همچنین شهرت فراوان وی به عنوان محبوب ترین شاعر كشور در نظرخواهی های متعدد پیش و پس از انقلاب اسلامی و اشتهار ایشان در كشورهای پیرامون، ضروری می نماید كه نام استاد شهریار و به این طریق شعر، به عنوان یك نوع ادبی كه مردمان ایران زمین در جهان به آن اشتهار دارند، همه ساله گرامی داشته شود. به دلایل مذكور و ضرورت های فراوانی كه جناب عالی و اعضای محترم شورای عالی انقلاب فرهنگی و فرهنگ عمومی بر آن وقوف كامل دارید، پیشنهاد می كنم روز ۲۷ شهریورماه كه همزمان با وفات استاد فرزانه روانشاد است به عنوان روز ملی شعر و روز بزرگداشت استاد شهریار در كشور نامگذاری شود. طبعا این اقدام علاوه بر تكریم از شخصیت جهانی شهریار ملك سخن كه در همه كشورهای پیرامون و سال گذشته در مقر یونسكو گرامی داشته شد، بزرگداشت علم و فضیلت و هنر و آفرینش های هنری و رونق شعر در كشور خواهد شد... به دنبال این نامه آقای رئیس جمهور آن را به شورای عالی انقلاب فرهنگی ارجاع دادند. این شورا پس از بحث و بررسی اولیه به شورای فرهنگ عمومی كه در حقیقت كمیته تخصصی شورای عالی انقلاب فرهنگی تلقی می شد ارجاع كرد. بعد از چند جلسه، موافقین و مخالفین در شورا حضور پیدا كردند و نظراتشان را ابراز كردند. نظر شورای عمومی به شورای عالی انقلاب فرهنگی ارجاع شد حقیر را به عنوان طراح این موضوع و پیشنهاددهنده نه در همه جلسات كه فقط در یك جلسه برای پاسخ به انتقادها دعوت كردند به هر حال، شورای عالی انقلاب فرهنگی در جلسه ای رسمی با ارائه گزارش شورای فرهنگ عمومی و استماع نظرات موافقین و مخالفین به این مناسبت رای داد. در واقع چیزی كه ابلاغ شد مصوبه شورای عالی انقلاب فرهنگی بود كه رئیس جمهور به عنوان رئیس آن را ابلاغ فرمودند. اما درباره مشورت هم بله من با افرادی صحبت كردم. ولی اینكه در نقدها فراوان بود كه من باید این طرح را به جاهایی ارسال می كردم و بررسی می شد، نه این وظیفه من نبود. من طراح بودم، هر كسی هم می تواند هر طرحی بدهد اما جایی كه مصوب طرح او است، موظف است كه از كارشناس استفاده كند و در این موضوع هم از كارشناسی زبده و حتی شهریار شناسان و شهریار ستیزان معروف هم دعوت كرده و نظرشان را شنید.» از شعر دوست می خواهیم اگر می شود نام های این گروه كارشناسی را عنوان كند. او می گوید: «ترجیح می دهم اسم از كسی نبرم اما از بعضی از افرادی كه نقدهایشان در مطبوعات با اسم و رسم و حتی چاشنی كاریكاتور و طنز چاپ شده، می توانم نام ببرم. هرچند برخی از این افراد هم دوست ما هستند و هم از شاعران برجسته كشور. مثلا مرحوم منوچهر آتشی از افرادی بودند كه با این قضیه مخالف بود. ایشان برخلاف برخی افراد كه دلیل نمی آوردند، اقامه دلیل می كردند. مثلا او را به نوعی مقابل با فردوسی قلمداد می كردند كه با وجود فردوسی چرا شهریار. ولی این بیراهه رفتن است كه ما اصلا اینجا در عظمت فردوسی بحثی نداریم. یا مثلا یكی از همین دست اندركاران شعر كه در مطبوعات نیز نفوذی دارند و برخی مطبوعات بی توجه به محتوای فرمایشاتشان فقط به وزانت نامشان، مطالبشان را استفاده می كنند. ایشان از كتاب شاهنامه استاد امین ریاحی جملاتی برداشته اند و گفته اند كه فردوسی با این عظمت كجا و شهریار كجا استدلال در مخالفت این گونه بود. حتی برخی كه متعصبانه اظهار كرده بودند كه شاعری كه بیشتر سروده هایش تركی است، نمی تواند شاعر ملی ایران باشد در حالی كه به كمیت شاعر تركی شهریار در مقابل فارسی اشاره كردم. به قول یكی از شاعران ارادتمند استاد اینجا دیگر به ترازوی عقل نیاز نیست با ترازوی بقالی هم می شود فهمید كه شعر فارسی شهریار ده برابر شعر تركی استاد از نظر كمی است. آن آدم هر قدر ادعای بزرگی بكند حتما حتی یك بار سروده های شهریار را نخوانده یا حتی دوره ای از دیوان او را در كتابخانه ندارد. متاسفانه بعضی حسادت ها باعث می شود برخی افراد به ظاهر معنون اظهاراتی بكنند كه حتی نقل آن را در اینجا جایز نمی دانم.»



منبع : روزنامه شرق

نويسنده‌ و شاعر



سال و محل تولد: 1134 هجري‌ قمري‌ - اصفهان
سال و محل وفات: هجري‌ قمري‌ در قم‌
زندگينامه: لطفعلي‌ بيگ‌ بن‌ آقاخان‌ بيگدلي‌ متخلص‌ به‌ آذر، نويسنده‌ و شاعر معروف‌ عهد ‌افشاريه و زنديه‌ در سال‌ 1134 هجري‌ قمري‌ در اصفهان بدنيا آمد. پدر وي‌ آقا خان‌ ازبزرگان‌ طايفه‌ شاملو بود و مقارن‌ فتنه‌ افغان‌ والدينش‌ او را به‌ اجبار به‌ قم‌ بردند. لطفعلي‌ پس‌ از چهارده‌ سال‌ اقامت‌ در اين‌ شهر، در بدو جلوس‌ نادر شاه به‌ دليل‌ اينكه‌ پدرش‌ به‌ حكومت‌ لار و بنادر خليج‌ فارس‌ انتخاب‌ شده‌ بود به‌ شيراز سفر كرد. لطفعلي‌ پس‌ از فوت‌ پدر به‌ زيارت‌ حج‌ رفت‌ و پس‌ از بازگشت‌ در اصفهان‌ اقامت‌ گزيد. وي‌ مدتي‌ در خدمت‌ عادل‌ شاه‌ افشار سمت‌ مستوفي‌ و نويسنده‌ داشت‌ و پس‌ ازروي‌ كار آمدن‌ سلسله‌ زنديه در گوشه‌ عزلت‌ به‌ نويسندگي‌ و شاعري‌ پرداخت‌. اين‌ شاعر توانا سرودن‌ شعر را در بيست‌ سالگي‌ آغاز كرد و نخست‌ تخلص‌ والد وسپس‌ نكهت‌ و عاقبت‌ آذر را برگزيد و در كنار شعرايي‌ نظير هاتف‌ اصفهاني ، مير مشتاق‌،رفيق‌ اصفهاني‌ و صباحي‌ كاشاني‌ در شمار شعراي‌ طراز اول‌ زنديه‌ قرار گرفت‌. وي‌ ازشاعران‌ پيشگام‌ نهضت‌ بازگشت‌ ادبي به‌ سبك‌ عراقي بود و اشعار خود را در اين‌ سبك‌ مي‌سرود. ديوان‌ اشعار وي‌ حاوي‌ هفت‌ هزار بيت‌ بود كه‌ در تاراج‌ اصفهان‌ از بين‌ رفت‌. اين‌ شاعر بزرگ‌ در سال‌ 1195 هجري‌ قمري‌ در قم‌ درگذشت‌. بزرگ‌ترين‌ اثر ادبي‌ لطفعلي‌ بيك‌ آذر بيگدلي‌ كه‌ از آن‌ طريق‌ به‌ شهرت‌ زيادي‌ دست‌ يافت‌ كتاب‌ آتشكده‌ آذر بود كه‌ به‌ نام‌ كريم‌خان‌ نوشته‌ شده‌ است‌. بخش‌ اعظم‌ اين‌ كتاب‌ در مورد شعراي‌ ايراني‌ پيش‌ از شاعر است‌ كه‌ در منتهي‌ شهرت‌ خود بوده‌اند و اسامي‌ آنها به‌ ترتيب‌ اسامي‌ شهرها و كشورهاي‌ زادگاهشان‌ تنظيم‌ شده‌ است‌. نويسنده‌ همچنين‌ به‌ شرح‌ حال‌ شصت‌ تن‌ از معاصران‌ خود پرداخته‌ وطي‌ يك‌ بررسي‌ كوتاه‌ تاريخي‌مصيبت‌هايي‌ را كه‌ در طي‌ پنجاه‌ سال‌ از حمله‌ افاغنه‌ تا آسايش‌ كريم‌ خان زند بر ايران‌ واردآمده‌ است‌ را شرح‌ مي‌دهد و به‌ فقدان‌ شعرا و اديبان‌ اين‌ دوره‌ اشاره‌ مي‌كند:(تفريق‌ بال‌ واختلال‌ حال‌ بحديست‌ كه‌ كسي‌ را حال‌ خواندن‌ شعر نيست‌ تا به‌ گفتن‌ شعر چه‌ رسد.) آذر در تأليف‌ اين‌ اثر بزرگ‌ سي‌ سال‌ وقت‌ صرف‌ كرد.

آثار: آثار اين‌ شاعر توانا عبارت‌ است‌ از: آتشكده‌ آذر -ديوان‌ اشعار - مثنوي‌ يوسف‌ و زليخا بر وزن‌ گلشن‌ راز، مشتمل‌ بر دوازده‌ هزار بيت‌ كه‌ از اين‌ مثنوي‌ يك‌هزار و پانصد بيت‌ در آتشكده‌ آورده‌ شده‌ است‌. -دفتر نه‌ آسمان‌ ( شرح‌ حال‌ شعراي‌ معاصر آذر)

شاعر



سال و محل تولد: 1306 - رشت
زندگينامه: هـوشنگ ابـتهـاج در سال 1306 در شهـر رشت زاده شد. دوره آموزش دبـستاني را در هـمين شهـر و آموزش دبـيرستاني را در تهـران به پايان رساند. وي مدتهـا به عـنوان مدير کـل شرکت دولتي "سيمان تهـران" به کار اشتـغـال داشت. چـند سالي نيز از سال 1350 تا 1356 برنامه "گـل هاي تازه" و "گـلچـين هـفـته" راديو ايران را سرپـرستي مي کرد. ابتهـاج در دوران دبـيرستان به سرودن شعـر پـرداخت و در هـمان سالهـا اولين دفـتر شعـر خود را به نام "نخـستـين نغـمه ها" منـتـشر کرد. وي با سرودن شعـرهاي عاشـقانه آغاز کرد اما با کتاب "شبگـير" خود که حاصل سال هاي پـر تب و تاب پـيش از 1332 است، به شعـر اجتماعي روي آورد. در شعـر سايه، دو گـرايش عـمده به چـشم مي خورد: گـرايش عاشقانه و گـرايش اجـتماعـي، و شايد نيازي به گـفتن نباشد که در گـرايش اول، بسيار نيرومندتر و موفـق تر است. وي که خود از زهـروان نوگـرايي در شعـر ايران بود، پس از چـندي عـمدتا به غـزلسرايي به شيوه قـديم پـرداخت و اکـنون او را بـيشتر با غـزلهايش مي شناسند تا شعـرهاي نو شيوه اش.

آثار: دفـترهاي شعـر: نخـستـين نغـمه ها - 1325 سراب - 1320 سياه مشق - 1332 شبگـير - 1332 زمين، برگـزيده ي شعـر - 1334 چـند برگ از يلدا - 1334 يادگـار خون سرو - 1360 آينه در آينه، برگـزيدهً شعـر - 1368

انديشمند , نويسنده , محقق, روزنامه نگار, استاد دانشگاه و شاعر



سال و محل تولد: 1266 - مشهد
سال و محل وفات: 1330 تهران
زندگينامه: بهار (1266-1330 ش) انديشمند , نويسنده , محقق, روزنامه نگار, استاد دانشگاه و شاعر , متخلص به بهار در مشهد متولد شد , پدر وي ملك الشعراي آستان قدس رضوي بود .بهار تحصيلات مقدماتي را نزد پدر آموخت وعلوم ادبي وعربي متداول زمان خود را از استادان مشهور خراسان چون اديب نيشابوري فراگرفت.در نوجواني پدر خود را از دست داد و از همان اوان شعر مي سرود .بعد از مرگ پدر , به فرمان مظفرالدين شاه , لقب ملك الشعرايي استان قدس رضوي را يافت. وي در نهضت مشروطه طلبان مجاهدتها كرد.در سال 1328 ق هفته نامه تازه بهار را نشر داد.در سال 1333 ق از طرف مردم مشهد به نمايندگي مجلس شوراي ملي انتخاب شد و رهسپار تهران گرديد.در سال 1336 ق انجمن ادبي دانشكده را با مجله دانشكده كه منتسب به همان انجمن بود , تاسيس كرد و در همان سال به تجديد انتشار روزنامه نوبهار همت گماشت. در سال 1338 ق مديريت روزنامه ايران كه غير رسمي بود , به وي محول گرديد . از طرف مردم تهران دو بار به نمايندگي مجلس شوراي ملي انتخاب گرديد و در سال 1324 ش به وزارت برگزيده شد.در دانشكده ادبيات تهران نيز تا پايان عمر تدريس مي كرد.وي واپسين قصيده سراي بزرگ فارسي است.وي در تهران وفات يافت و در گورستان ظهيرالدوله به خاك سپرده شد.از او آثار زيادي به جا مانده است از جمله سبك شناسي , تاريخ احزاب سياسي , مجموعه مقالات و ديوان اشعار در دو جلد.

آثار: سبك شناسي , تاريخ احزاب سياسي , مجموعه مقالات و ديوان اشعار در دو جلد

حكيم، نويسنده، عارف، اديب، شاعر



سال و محل تولد: سده ي هفتم - مَرَق
سال و محل وفات: 667 هـ.ق.
زندگينامه: وی متخلص به "افضل" و معروف به "باباافضل" ولادت او در "مَرَق" بين "اصفهان و كاشان" اتفاق افتاد. باباافضل بيش تر در زادگاه خود به اعتكاف، تدريس، تأليف، تحقيق و مباحثه روزگار مى گذرانيد. نسبت تعليم "خواجه نصير توسى" با يك واسطه به او مى رسد. وى مدتى از عمر خود را به علت رشك حاسدان و سخن چينى آنها در زندان گذرانده است، كه با توجه به گفته‌‌هاى "صفا" حبس وى سخت مورد ترديد است. شيوه ی نثر بابا افضل بسيار پخته و به اصول متقدمان نزديك است. در رسالات خود كوشيده لغات فارسى را به جاى اصطلاحات عربى قراردهد. وى چند رساله در تصوف و سلوك حكمت به زبان فارسى دارد با متنى بسيار فصيح. مجموع رسائل وى تحت عنوان "مصنفات باباافضل" نشر يافته است، اين رسايل بيانگر انديشه‌‌هاى حكمى و تفكراتى است كه بر نويسنده دست مى داده است و همچنين بيان كننده موعظه ها، حكمت ها و حقايق عرفانى است. مدفن وى در مرق كاشان است. تاريخ وفات وى را به اختلاف (606، 707 و 664 هـ.ق.) نوشته‌اند كه درست تر آن همان است كه در بالا ذكر شد.

آثار: "المفيد للمستفيد"، ترجمه "رساله نفس" ارسطو؛ "جاودان نامه" يا "جاويد نامه"، "ره انجام نامه"؛ يا "آغاز و انجام"؛ "انشاء نامه"؛ "مدارج الكمال"؛ "ساز و پيرايه شاهان پر مايه"؛ "منهاج المبين"؛ "عرض نامه"؛ "مبادي موجودات نفساني"؛ "مكتوبات"، "رباعيات"؛ "رساله در منطق" ترجمه "رساله تفاحه"؛ ارسطو.

شاعر



سال و محل تولد: اواسط قرن‌ نهم‌ هجري‌ قمري‌ - شيراز
سال و محل وفات: ‌ 925 ه.ق‌ - مشهد
زندگينامه: بابا فغاني‌ شيرازي‌ شاعر ايراني‌ عهد آق‌ قويونلو و اوايل‌ سلطنت‌ شاه‌ اسماعيل‌ اول‌صفوي متخلص‌ به‌ فغاني‌، در اواسط قرن‌ نهم‌ هجري‌ قمري‌ در شيراز به‌ دنيا آمد.وي‌ تحصيلات‌ خود را در زادگاهش‌ انجام‌ داد واز دوره‌ نوجواني‌ به‌ مطالعه‌ و بررسي‌ اشعار شعراي‌ بزرگ‌ ايران‌ پرداخت‌ و سرودن‌ شعر را آغاز كرد. بابا فغاني‌ درسي‌ سالگي‌ عزم‌ سفر خراسان‌ كرد و چندي‌ در هرات‌ (انهدام‌ هرات‌)بسر برد و به‌ خدمت‌ عبدالرحمن‌ جامي نيز رسيد، ولي‌ از اهالي‌ هرات‌ اقبال‌ چنداني‌ نديد و ناگزير عزم‌ آذربايجان‌ كرد و به‌ تبريز رفت‌. وي‌ در اين‌ شهر در سلك‌ شعراي‌ دربار سلطان‌ يعقوب‌ آق‌ قويونلو درآمد و از سلطان‌ لقب‌ بابا گرفت‌; پس‌ از مرگ‌ يعقوب‌ كه‌ مصادف‌ بودبابي‌ ثباتي‌ اوضاع‌ سياسي‌ تبريز، فغاني‌ به‌ شيراز بازگشت‌ و در اوايل‌ سلطنت‌ شاه‌ اسماعيل‌ صفوي‌ به‌ خراسان‌ رفت‌ و در ابيورد سكونت‌ گزيد. در اين‌ شهر چندي‌ به‌ ميخوارگي‌ وشرابخواري‌ پرداخت‌ و سپس‌ از اعمال‌ نادرست‌ خود توبه‌ كرد و مجاور مشهدالرضا(ع‌)شد و اشعار و قصايدي‌ در منقبت‌ ائمه‌ اطهار (ع‌) سرود. وي‌ سرانجام‌ در سال‌ 925 ه.ق‌ در مشهد درگذشت‌ و در قدمگاه‌ دفن‌ گرديد. بابا فغاني‌ از سرآمدان‌ عصر خود بود و چون‌ در سرودن‌ غزل‌ و اشعار عاشقانه‌ راه‌ وطريقت‌ حافظ را مي‌ پيمود شعراي‌ معاصر به‌ او لقب‌ حافظ كوچك‌ داده‌ بودند، با اين‌ حال‌اين‌ شاعر غزل‌ سرا در سرودن‌ اشعار خود سبك‌ و سياق‌ خاصي‌ داشت‌ و تعبيرات‌ و احساسات‌ شور انگيز و عواطف‌ رقيق‌ عاشقانه‌ را به‌ زيباترين‌ نحوي‌ در اشعار خود بكار مي‌برد. اين‌ شيوه‌ خاص‌ كه‌ اساس‌ آن‌ در باريك‌ انديشي‌ و نازك‌ خيالي‌ بود سرمنشأ سبك‌ موسوم‌ به‌ سبك‌ هندي قرار گرفت‌ و صائب‌ تبريزي بعدها در غزلهاي‌ خود شيوه‌ سخنوري‌ فغاني‌ را مد نظر قرار داد.

آثار: ديوان‌ اشعار

سال و محل تولد: 1196 ه.ق‌ - دهكده‌ خور و بيابانك‌ از توابع‌ جندق‌
سال و محل وفات: 1276 ه.ق‌ - جندق‌
زندگينامه: ميرزا رحيم‌ متخلص‌ به‌ يغما از شعراي‌ غزلسراي‌ عهد محمد شاه‌ قاجار است‌. وي‌در سال‌ 1196 ه.ق‌ در دهكده‌ خور و بيابانك‌ از توابع‌ جندق‌ به‌ دنيا آمد; يغما كودكي‌ خود را بارنج‌ و سختي‌ فراوان‌ گذراند و در سن‌ هفت‌ سالگي‌ در بيرون‌ ده‌ شتر مي‌ چراند و از اين‌طرف‌ معاش‌ خانواده‌ خود را تأمين‌ مي‌ كرد. يغما در نوجواني‌ به‌ سمت‌ منشي‌ حاكم‌ جندق‌ برگزيده‌ شد و در اين‌ زمان‌ اولين‌ اشعار خود را با تخلص‌ مجنون‌ آغاز كرد. در سال‌ 1216 ه.ق‌ حاكم‌ مزبور سر به‌ طغيان‌ برداشت‌ و در جنگ‌ با سردار اعزامي‌ از مركز شكست‌ خورد و فراري‌ شد. با اين‌ حال‌ يغمابه‌ سبب‌ ادب‌ و لياقت‌ خود به‌ منشيگري‌ سردار ذوالفقار خان‌ حاكم‌ سمنان‌ و دامغان‌ برگزيده‌ شد و مدت‌ شش‌ سال‌ در نزد وي‌ بود.يغما در سال‌ 1222 ه.ق‌ بر اثر تلقينات‌ سوءاطرافيان‌ سردار كه‌ به‌ شهرت‌ شاعر رشك‌ مي‌ بردند مورد خشم‌ سردار ذوالفقار خان‌ قرار گرفت‌ و پس‌ از فلك‌ چند ماه‌ به‌ سياهچال‌ افتاد و كليه‌ اموالش‌ نيز ضبط و توقيف‌ شد. يغماي‌ جندقي‌ پس‌ از آزادي‌ نام‌ و تخلص‌ خود را به‌ ابوالحسن‌ يغما تغيير داد وجامه‌ درويشي‌ پوشيد و پس‌ از چند ماه‌ سير و سياحت‌ از راه‌ يزد به‌ تهران رفت‌. وي‌ درتهران‌ مورد توجه‌ حاجي‌ ميرزا آقاسي‌ صدراعظم‌ محمد شاه‌ قاجار كه‌ فردي‌ صوفي‌ مسلك‌ بود قرار گرفت‌ و موقعيت‌ بالايي‌ در دربار يافت‌ .يغما پس‌ از چندي‌ به‌ حكومت‌ كاشان‌ منصوب‌ شد و سپس‌ به‌ هرات‌ نقل‌ مكان‌ كرد و در سال‌ 1276 ه.ق‌ در زادگاهش‌ درگذشت‌. يغماي‌ جندقي‌ شاعري‌ وارسته‌ بود كه‌ هيچگاه‌ به‌ مدح‌ شاه‌ و درباريان‌ نپرداخت‌ . از وي‌ غزل‌ هاي‌ زيبايي‌ به‌ يادگار مانده‌ كه‌ در زمره‌ بهترين‌ غزل‌ هاي‌ عهد قاجاريه‌ بشمار مي‌رود يغما از جمله‌ شعراي‌ اين‌ دوره‌ بود كه‌ در صدد پالايش‌ زبان‌ فارسي‌ از لغات‌ بيگانه‌ برآمد و لذا در اكثر اشعار خود از لغات‌ اصيل‌ پارسي‌ استفاده‌ مي‌ كرد. از اين‌ شاعر توانا اشعاري‌ در قالبهاي‌ مختلف‌ شعري‌ اعم‌ از غزل‌، قصيده‌، رباعي‌ و ترجيع‌ بند و همچنين‌ هجوياتي‌ به‌ يادگار مانده‌ است‌ كه‌ بخصوص‌ هجويات‌ او انعكاسي‌ از خشم‌ شاعر نسبت‌ به‌ وضعيت‌ نابسامان‌ اجتماعي‌ جامعه‌ خود مي‌باشد. يغما همچنين‌ اشعار مذهبي‌ زيبايي‌ ازجمله‌ مرثيه‌ هايي‌ در وصف‌ واقعه‌ كربلا سروده‌ كه‌ در مراسم‌ نوحه‌ خواني‌ و سينه‌ زني‌ دهه‌ عاشورا قرائت‌ مي‌شود.

آثار: ديوان اشعار

شاعر



سال و محل تولد: سده ي هشتم - فريومد
سال و محل وفات: 724 هـ.ق.
زندگينامه: وی مشهور به "طغرايي" بود. اصلش ترك و پدر "ابن يمين" است. وي در زمان "محمد خدابنده" (703- 716هـ.ق.)، در "فريومد" ساكن و مورد توجه "علاءالدين محمد فريومدي"، صاحب ديوان و وزير خراسان بود. او با فرزندش مكاتبات، مراسلات و مشاعراتي داشته است كه مشهور است. وي در قصبه ی "فريومد" درگذشت و همان جا به خاك سپرده شد.

آثار: "ديوان" شعر. صاحب "ريحانه الادب" كتاب هاي زير را به او نسبت داده است: "انشاء طغرل"، به نام مجموعه ی منشات؛ "انوار المبارك"؛ "چشمه ی فائز"، "كليات طغري"، مجموعه ی اشعار؛ "مجموعه الغرائب"؛‌ "المرآت المفتوحه". مؤلف تذكره ی "روز روشن" كتاب "تاريخ يميني" را كه متضمن وقايع حكومت سلطان محمد غزنوي است، از آن وي مي داند.

نويسنده و نغمه سراي كودكان



سال و محل تولد: خرداد ماه 1298 - تهران
سال و محل وفات: 1368
زندگينامه: يميني شريف در اول خرداد ماه 1298 در پامنار ديده به جهان گشود. در پنج سالگي وارد ‌مدرسه شد و تابستانها به مكتب ميرفت. رفتار خشن و محيط نامأنوس اين مراكز تربيت كودكان در ايران آن زمان او را به شدت رنج ميداد. روش تدريس ثقيل در مدارس آن زمان نيز عامل موثري در شكل گيري طرز تفكر وي درباره نياز به دگرگوني در سيستم تدريس و تعليم و تربيت بود. وقتي در سال 1317 به ‌دانشسراي مقدماتي راه يافت، در آنجا به كتابهاي خارجي براي كودكان دست يافت و براي اولين بار در مقابل چشمان خود تصاوير زيبا و موضوعات جالب و ساده ويژه كودكان يافت. از آن پس به تهيه كتابهاي مشابهي براي كودكان ايران همت گمارد و اين امر را با ترجمه يك كتاب انگليسي و سرودن اشعار ويژه كودكان آغاز كرد. يميني شريف نويسنده و نغمه سراي كودكان يكي از پركارترين نويسندگان و شاعران كودكان در جهان بود. اعتقاد وي به نياز به دگرگوني سبك آموزش خواندن و نوشتن در ايران منجر به تاليف كتاب كلاس اول ابتدايي به نام "دارا و آذر" كه سالها در مدارس تدريس ميشد گرديد. او با در نظر گرفتن احتياجات و روحيات بچه ها، در خلال اشعار خود با زباني ساده و آهنگين درسهاي زندگي را به آنان ميآموخت، در شعر زيباي "ما بچه ها قايقرانيم پاروزني خوب ميدانيم چه پسريم چه دختريم كار كه داريم خوشحالتريم" او با زباني ساده اهميت كار و مسئوليت و رويگرداني از تبعيض جنسي را خاطرنشان ميكند. در شعر "فرزندان ايران" كه شايد يكي از مشهورترين اشعار وي باشد اهميت مهرورزي به وطن را ميآموزد. "ما گلهاي خندانيم/ فرزندان ايرانيم/ ما سرزمين خود را/ مانند جان ميدانيم. . ." در سال 1335 اولين شماره مجله كيهان بچه ها، به پيشنهاد او و جعفر بديهي از طرف موسسه كيهان انتشار يافت. اهميت كار فردي مانند يميني شريف كه زندگي خود را وقف بچه ها كرده بود با نظري كوتاه به وضع تعليم و تربيت كودكان در ايران آن زمان روشنتر ميشود. روش مرسوم آن بود كه بچه ها را با تحكم و بدون توجه به روحياتشان مجبور به انجام كار ميكردند. وقتي در بهار سال 1368 در آمريكا بر وي معلوم شد كه علاجي براي بيماريش وجود ندارد، در پاسخ اصرار دوستان و استفاده بيشتر از امكانات پزشكي خارج گفت:«من فرزند آن آب و خاكم، بايد در كوهپايه هاي البرز و در خاك ري دفن شوم.» و چنين هم شد. وي در بيست و هشتم آذرماه 1368 چشم از جهان فروبست. در آخرين دوبيتي كه در روزهاي واپسين زندگي براي حك بر روي سنگ مزار خويش سرود گفته است: «من نغمه سراي كودكانم شادست ز مهرشان روانم عباس يميني شريفم گيريد ز كودكان نشانم»

آثار: فهرست كتابهاي منتشر شده او شامل 30 كتاب از جمله "آواز فرشتگان"، "نيم قرن در باغ شعر كودكان"، "گربه هاي شيپورزن"، "دو كدخدا"، "بازي با الفبا"، "فري به آسمان ميرود"، "آواي نوگلان"، "در ميان ابرها"، "گلهاي گوناگون"، "آه ايران عزيز"، "داستان خر و خركچي" و "خانه باباعلي" است. كتاب "آواز فرشتگان" اولين كتاب او در سال 1325 به چاپ رسيد و آخرين كتابهايش "جدال در پرتگاه توچال" و "فارسي زبان ايرانيان" در سال 1368 چندي قبل از درگذشت او به چاپ رسيدند.

طبيب و شاعر



سال و محل تولد: سده ي دهم - خواف
سال و محل وفات: حدود 950هـ.ق.
زندگينامه: وی متخلص به "يوسفي" بود. اصل او از "خواف" بود و در "ماوراءالنهر" دانش آموخت. او سال هاي زيادي از عمر خود را در "هرات" گذراند. در اواخر عمر به "هندوستان" رفت و به دربار بابرشاه و همايون شاه راه يافت و ملازم آنان گرديد و به نام آن دو، ‌چند كتاب تأليف نمود. وي عاقبت در همان ديار از دنيا رفت. در "هديه العارفين" سال مرگ وي (966 هـ.ق.) ذكر شده است. اهميت يوسفي به ويژه در آن است كه براي آسان كردن دانش پزشكي چند منظومه در اين فن سرود.

آثار: منظومه "علاج الامراض"، درباره ی نشانه هاي بيماري و مداواي آن ها، مشتمل بر دويست و هشتاد و نه رباعي و شرح آن به نام "جامع الفوائد" يا "طب يوسفي"؛ قصيده اي در "حفظ الصحه"،‌ به نام بابر شاه، كه در آن شرايط حفظ صحت را در خوردن، آشاميدن و خواب و بيداري ، در فصل ها و هواهاي مختلف بيان كرده است؛ "رياض الادويه"، به نام همايون شاه در (946هـ.ق.)؛ مثنوي "مأكول و مشروب"، در (946هـ.ق.)، در مورد تدبيرهاي پزشكي براي خوردني ها و آشاميدني ها؛ منظومه ی "فوائد يوسفيه" يا "فوائد الاخيار"، در طب و رويا، در (912هـ.ق.)،كه در هر دو يا سه بيت آن يكي از مسئله ‌هاي پزشكي توضيح داده شده است؛ "بدايع الانشاء" يا "انشاي يوسفي"، در (940هـ.ق.) براي پسرش رفيع الدين حسين؛ "جواهر اللغه" يا "بحرالجواهر"، در بيان واژه ها و اصطلاحات پزشكي.

شاعر



سال و محل تولد: عهد افشاريه‌ و زنديه‌ - اصفهان‌
سال و محل وفات: 1198
زندگينامه: سيد احمد حسيني‌ متخلص‌ به‌ هاتف‌ از شعراي‌ نامي‌ ايران‌ در عهد افشاريه‌ و زنديه‌ است‌. وي‌ اصالتا از خانواده‌اي‌ آذربايجاني‌ بود ولي‌ در اصفهان‌ بدنيا آمد; سيد احمد دركودكي‌ به‌ تحصيل‌ علوم‌ قديمه‌ و از جمله‌ ادبيات‌ فارسي‌ و عربي‌،طب‌، منطق‌ و حكمت‌ پرداخت‌ و گذشته‌ از علم‌ طب‌ كه‌ در آن‌ تسلط داشت‌، به‌ يكي‌ از سرآمدان‌ زبان‌ عربي‌ مبدل‌ گشت‌ و اشعاري‌ به‌ زبان‌ عربي‌ سرود. هاتف‌ در جواني‌ به‌ سرودن‌ اشعار خود پرداخت‌ و در طول‌ زندگي‌ آرام‌ خود از مدح‌ شاهان‌ و روي‌ آوردن‌ به‌ دربار سلاطين‌ خود داري‌ كرد و بيشتر به‌ مطالعه‌ و حكمت‌ و عرفان‌مشغول‌ بود. وي‌ در سال‌ 1198 درگذشت‌. هاتف‌ اصفهاني‌ شاعري‌ توانا و مسلط به‌ زبان‌ و ادبيات‌ فارسي‌ بود; وي‌ از سبك‌ شعراي‌ متقدم‌ ايران‌ به‌ ويژه‌ حافظ و سعدي‌ پيروي‌ مي‌ كرد و طبع‌ خود را در سرايش‌ تمامي‌قالبهاي‌ شعري‌ اعم‌ از غزل‌ ،قصيده‌ و رباعي‌ ، ترجيع‌ بند و تركيب‌ بند آزمود. شهرت‌ عمده‌ هاتف‌ به‌ سبب‌ شاهكار بزرگ‌ ادبي‌ او (ترجيع‌ بند عرفاني‌) است‌ كه‌ در آن‌ هم‌ از حيث‌حسن‌ تركيب‌ الفاظ و هم‌ از حيث‌ توصيف‌ معاني‌ داد سخن‌ داده‌ است‌. وي‌ مرثيه‌ هاي‌ زيبايي‌ نيز با استفاده‌ از ماده‌ تاريخ‌ (حروف‌ ابجد) در مرگ‌ بزرگان‌ و دوستان‌ خود سرود كه‌ اين‌ اشعار از ارزش‌ بالايي‌ برخوردارند.

آثار: مهم‌ترين‌ اثر باقي‌ مانده‌ از هاتف‌ اصفهاني‌ ديوان‌ اشعار او و چند صد بيت‌ شعر به‌زبان‌ عربي‌ است‌.