چغندرقند

محاسبه دوره رشد و تخمين توليد خالص بيوماس چغندرقند به روش فائو در دشت‌ سيلاخور لرستان
سهرابي اكبر,گيوي جواد,ملكوتي محمدجعفر,مسيح آبادي محمدحسن,سيدجلالي سيدعليرضا



اين تحقيق طي سالهاي 81-1380 در دشت سيلاخور لرستان انجام گرفت. بيست خصوصيت فيزيكي و شيميايي در 25 پروفيل خاك واقع در مساحت 100 هكتار مورد ارزيابي قرار گرفت. خاكها در دو رده انتي سول (Entisols) و اينسپتي سول (Inceptisols) قرار گرفتند. بررسي خاكهاي منطقه مطالعاتي منجر به جداسازي پنج زيرگروه، هشت خانواده و 17 سري خاك شد. در اين مطالعه از روش پارامتريك براي ارزيابي تناسب اراضي استفاده شد. همبستگي نسبتا قوي بين شاخص اراضي محاسبه شده به روش پارامتريك (Parametric) و عملكرد فعلي زارعين(r=0.55) حاكي از مفيد بودن قابليت كاربري و دقت مناسب اين روش در ارزيابي اراضي است. اطلاعات نزديكترين ايستگاه سينوپتيك به منطقه مورد مطالعه نشان داد كه اين منطقه جز اقليم نيمه‌خشك است. باتوجه به اين که هدف از اين تحقيق تعيين دوره رشد و استفاده از مدل فائو جهت تخمين پتانسيل توليد چغندرقند در منطقه مورد مطالعه بود. از اين رو پتانسيل توليد تابشي-حرارتي (Radiation Thermal Production Potential) چغندرقند براساس روش فائو محاسبه شد. نتايج نشان داد كه شروع دوره رشد چغندرقند در منطقه 16 آبان ماه (ششم نوامبر) و پايان آن 14 ارديبهشت ماه (سوم مي) برابر با 179 روز مي‌باشد و پتانسيل توليد تابشي - حرارتي محاسبه شده از روش فوق 68626 كيلوگرم در هكتار است. براساس اطلاعات كارخانه قند لرستان طي سالهاي 80-1370 ميانگين عملكرد چغندرقند در منطقه مورد مطالعه 28448 كيلوگرم در هكتار با عيار 14.72 درصد بوده است (كمـترين عيـار قند 13.78 درصـد و بيشـترين آن 16.28 درصد). از آن جائي كه توليد بيوماس خالص (Net biomass production) با استفاده از اطلاعات اقليم و گياه محاسبه مي‌شود و توليد پيش‌بيني شده از تاثير محدوديت‌هاي خاك، آب و مديريت بر پتانسيل تابشي - حرارتي حاصل مي‌شود، پس مي‌توان با رفع محدوديت‌هاي قابل اصلاح خاك و ارتقا سطح مديريت، توليد فعلي (عملكرد زارعين) را افزايش داد و به سقف توليد پيش‌بيني شده رساند.

بررسي امكان كشت پاييزه چغندرقند در مناطق گرم استان كرمانشاه
بساطي جهانشاه*,كوليوند محمد,نعمتي عادل,زارعي اسداله

* مركز تحقيقات كشاورزي كرمانشاه


قند به عنوان يكي از عمده ترين و ارزان ترين ماده غذايي انرژي زاست كه جايگاه خاصي در تغذيه انسان دارد. براي حصول عملكرد بيشتر در مناطق مختلف چغندركاري موانع متعددي وجود دارد كه تعيين تاريخ مناسب كاشت و برداشت چغندر پائيزه از اهميت خاصي برخوردار است. در اين تحقيق سه تاريخ كاشت (اول شهريور، بيستم شهريور و دهم مهرماه) و سه تاريخ برداشت (پانزده فرودين، پانزده ارديبهشت و پانزده خرداد) به صورت يك آزمايش فاكتوريل، در قالب طرح آماري بلوك هاي كامل تصادفي با سه تكرار طي سال هاي 1378 و 1379 در منطقه سرپل ذهاب استان كرمانشاه مورد بررسي قرار گرفت. نتايج نشان داد كه تاريخ كاشت اول با 71.5 درصد بيشترين ميزان ساقه روي و تاريخ كاشت سوم با 41.7 درصد كمترين ميزان ساقه روي را داشت. با تاخير در برداشت، ميزان ساقه روي افزايش يافت، به طوري كه تاريخ برداشت سوم با 79.5 درصد بالاترين ميزان ساقه روي را نشان داد. همچنين نتايج نشان داد كه عملكرد ريشه در هكتار در تاريخ كاشت اول بيشتر از ساير تاريخ كاشت ها بود. تاريخ برداشت دوم نيز عملكرد ريشه بيشتري نسبت به برداشت اول و سوم داشت. در اثر متقابل دو عامل، براي تاريخ كاشت اول و برداشت دوم (كاشت اول شهريور و برداشت نيمه ارديبهشت) عملكرد ريشه بيشتر از ساير تيمارها بود. تاريخ كاشت تاثير معني داري بر روي درصد قند نداشت، ليكن با تاخير در برداشت عليرغم عدم اختلاف معني دار تيمارها، ميزان درصد قند افزايش يافت، نتايج بدست آمده از اين آزمايش نشان داد، كاشت تا بيستم شهريورماه و برداشت در ارديبهشت ماه بهترين تاريخ كاشت و برداشت براي مناطق گرم استان مي باشد. با توجه به مقادر درصد ساقه روي در تيمارهاي آزمايشي و همچنين نتايج بدست آمده پيشنهاد مي شود كه مطالعات بيشتري در خصوص تهيه ژنوتيپ هاي مقاوم به ساقه روي و ساير خصوصيات زراعي كشت پائيزه چغندر قند در مناطق گرم استان كرمانشاه صورت گيرد.

تاثير ويروس موزایيك چغندر بر ميزان توليد بذر چغندرقند در شرايط گلخانه
جلالي صادق,صاحبي غلام حسين,اخوت محمود



به منظور بررسي تاثير ويروس موزائيك چغندر (Beet Mosaic Virus, BMV) روي توليد بذر چغندر قند، يك جدايه از ويروس مذكور كه از مزارع چغندر قند كرج جدا شده بود، پس از خالص سازي بيولوژيك در گياه سلمك (Chenopodium amaranticolor) در چغندر برگيBeta vulgaris cv. Cicla تكثير شد. عصاره حاوي ويروس در يك آزمايش در قالب طرح كاملا تصادفي با سه تيمار و چهار تكرار روي برگ بوته هاي چغندر قند (رقم تجاري 7233) در دو مرحله قبل و بعد از سرمادهي بوته ها مايه زني گرديد، پس از توليد و رسيدگي بذر، بذرهاي هر بوته در هر تيمار به طور مجزا برداشت و محاسبات آماري انجام شد. مقايسه تيمارها نشان داد كه آلودگي بوته ها به ويروس فوق قبل از سرمادهي تاثير زيادي در كاهش توليد بذر دارد به طوري كه متوسط كاهش عملكرد بذر در بوته هاي آلوده شده نسبت به بوته هاي سالم در تيمار شاهد، 43 درصد بود و با آن اختلاف معني داري داشت. آلودگي بوته ها بعد از مرحله سرمادهي در كاهش توليد بذر اثر كمتري داشت به طوري كه كاهشي برابر با هفت درصد نسبت به شاهد (سالم) نشان داد و اختلاف بين آنها معني دار نبود. ساقه گل دهنده در بوته هاي آلوده 33.2 درصد نسبت به بوته هاي سالم (شاهد) كاهش رشد نشان داد.

تعيين تاريخ مناسب برداشت سه رقم چغندرقند در همدان
ابراهيمي كولايي حسن*

* مركز تحقيقات كشاورزي همدان


كوتاه بودن طول دوره رشد در مناطق سردسيري عامل مهمي در عدم دستيابي به حداكثر محصول چغندرقند است. به منظور مطالعه ميزان محدود كنندگي اين عامل در پايان فصل رشد و امكان كاهش ميزان اين محدوديت، شش تاريخ برداشت (7.1، 7.10، 7.20، 7.30، 8.10 و 8.20) و در سه رقم بذر چغندر قند (سيمين يك، 9597 و (br1 مورد بررسي قرار گرفت. اين تحقيق به صورت آزمايش - فاكتوريل و در طرح پايه بلوك هاي كامل تصادفي با چهار تكرار به مدت سه سال (77-1375) در ايستگاه تحقيقات كشاورزي اكباتان همدان اجرا گرديد. كشت در اواسط ارديبهشت و عمليات داشت بر اساس توصيه ها و به صورت يكنواخت براي همه تيمارها انجام شد. در تاريخ هاي تعيين شده برداشت انجام و داده هاي جمع آوري شده تجزيه و تحليل آماري گرديد. نتايج تجزيه واريانس مركب نشان داد كه بين ارقام اختلاف معني دار وجود داشته و رقم Br1 محصول ريشه، محصول قند و محصول قند سفيد بيشتري نسبت به دو رقم ديگر توليد نموده است. اختلاف بين تاريخ هاي برداشت نيز از نظر محصول ريشه، محصول قند خام، محصول قند سفيد، درصد قند، درصد قند سفيد، ضريب استحصال و درآمد حاصله معني دار بود. برداشت هاي بيست مهر تا بيست آبان محصول ريشه بيشتري نسبت به برداشت هاي اول و دهم مهر داشتند. بيشترين درصد قند خام و درصد قند سفيد مربوط به تاريخ برداشت بيستم آبان بود كه نسبت به بقيه برداشت ها برتري نشان داد. بالاترين محصول قند و محصول قند سفيد نيز به ترتيب 10.09 تن و 8.78 تن در هكتار متعلق به برداشت بيستم آبان بود كه، نسبت به تمام تاريخ برداشت ها به استثناي دهم آبان، اختلاف معني دار داشت. ضريب استحصال شكر نيز در برداشت ديرتر افزايش يافت و سه برداشت آخر نسبت به برداشت هاي قبلي برتر بودند از نظر درآمد حاصله بر مبناي ميانگين سه سال و نرخ سال 79، به ترتيب برداشت هاي بيستم آبان، دهم آبان، سي ام مهر، بستم مهر و دهم مهر به ترتيب 46، 39، 33، 26 و 17درصد نسبت به اول مهر بيشتر بود.

تعيين مناسب ترين اندازه بذر و مقادير مواد مصرفي در پوشش دار كردن بذر چغندرقند تك جوانه
فتح اله طالقاني داريوش,دهقان شعار مجيد,قاسمي عباس,يوسف آبادي ولي اله,چگيني محمدعلي,حمدي فرحناز



اين تحقيق به منظور دستيابي به مناسب ترين اندازه هاي بذر و مقدار مواد مصرفي جهت پوشش دار كردن بذر منوژرم چغندر قند، در آزمايشگاه كنترل بذر موسسه تحقيقات چغندر قند در سال هاي 1375 و 1376 به اجرا درآمد. در اين تحقيق 300 كيلوگرم از بذر رقم تجارتي 9597 توسط پنج غربال با منافذ گرد و هشت غربال با منافذ دراز (مستطيلي) به طبقات مختلف تقسيم و سپس قوه ناميه، درصد بذور تك جوانه اي و درصد وزن طبقات مختلف بذري مورد مطالعه قرار گرفت. از بين دسته جات بذري مورد مطالعه، هفت دسته با دارا بودن 70 درصد وزن كل توده و درصد مناسب بذور تك جوانه و قوه ناميه، مطلوب تشخيص داده شد. دسته جات بذر برهنه با نسبت هاي يك به يك، به دو و يك به سه، با مواد مخصوص پوشش دار (پلت) شده و سپس باندهاي بدست آمده از نظر درصد تك جوانه اي ، قوه ناميه، يكنواختي جوانه زدن بذر و ... مورد بررسي قرار گرفتند. طرح آماري مورد استفاده براي تجزيه و تحليل داده هاي بدست آمده، كرت هاي كاملا تصادفي با سه تكرار بود. نتايج بدست آمده نشان داد كه استفاده بيش از اندازه مواد پوششي، قوه ناميه و يكنواختي جوانه زني بذرها را كاهش مي دهد. جهت رسيدن به قوه ناميه بال و يكنواختي مناسب در جوانه زني به طور كلي استفاده از نسبت يك به يك بذر به مواد مصرفي پوشش دار كننده مناسب تشخيص داده شد.

دیدگاه نوین مدیریت علف هاي هرز در زراعت چغندرقند تراریخته
عبدالهيان نوقابي محمد*

* موسسه تحقیقات چغندرقند کرج


زارعت و تولید گیاهان تراریخته از سال 1375 در دنیا شروع شده و با رشد حدود 10 درصد در سال به سرعت در حال توسعه است. در سال 1381 حدود 60 میلیون هکتار از اراضی زراعی در 16 کشور جهان به کشت گیاهان تراریخته شامل ذرت ، سویا، پنبه و کلزا اختصاص یافت. از کل سطح کشت تراریخته در دنیا 66 درصد آن در کشور آمریکا است و در بین نه کشور در حال توسعه، آرژانتین 80 درصد سطح کشت گیاهان تراریخته را به خود اختصاص داده است. ضمنا 99 درصد گیاهان تراریخته موجود، ارقام مقاوم به علف کش یا مقاوم به حشرات می باشند. در حالی که تولید محصولات زراعی تراریخته در دنیا در حال افزایش می باشد در برخی کشورها از جمله انگلستان مخالفت هایی در بین مجامع علمی و افکار عمومی با زراعت و تولید گیاهان تراریخته وجود دارد. ولی محققین و کارشناسان کشاورزی در حال بررسی و مطالعه جنبه های مختلف احتمال بروز خطرات ناشی از تولید گیاهان تراریخته هستند. به طوری که در سال 1379 در انگلستان در سطح 15 مزرعه تحقیقاتی در خصوص چغندرقند تراریخته مقاوم به علف کش عمومی گلیفوسیت (رانداپ) بررسی های زراعی- اکولوژیکی انجام شد.

شناسايي گونه هاي فوزاريوم همراه ريشه چغندرقند در مزارع استان خراسان و بررسي بيماريزايي گونه Fusarium oxysporum
دستجردي رعنا*,فلاحتي رستگار ماهرخ,جعفرپور بهروز

* موسسه تحقيقات اصلاح و تهيه نهال و بذر، كرج


جهت شناسايي گونه هاي مختلف قارچ فوزاريوم همراه ريشه چغندر قند و مطالعه بيماريزايي قارچ Fusarium oxysporum، عامل بيماري زردي فوزاريومي چغندرقند، در طول فصل زراعي 80-1379 ضمن بازديد از مناطق عمده كشت چغندرقند در استان خراسان، نمونه برداري در مراحل مختلف رشد اين محصول انجام شد. قطعات جدا شده از حد فاصل بافت هاي آلوده و سالم، پس از ضد عفوني سطحي بر روي محيط عصاره سيب زميني، دكستروز، آگار (PDA) كشت شدند. شناسايي گونه هاي جنس فوزاريوم بر اساس كليد شناسايي نلسون و همكاران (Nelson et al. 1983)و با استفاده از محيط كشت هاي برگ ميخك آگار (CLA) و PDA انجام شد. در مجموع از 168 جدايه قارچ فوزاريوم، 25 درصد جدايه هاF.solani ، 18.5 درصد F.oxysporum،16 درصدF.acuminatum ، 13.7 درصدF.avenaceum ، 11.3درصد F.moniliforme،9.5 درصدF.equiseti و 6 درصد F.culmorum شناسايي شدند. بررسي بيماريزايي كليه جدايه هاي قارچ F.oxysporum بر روي گياهچه و گياه كامل در گلخانه انجام شد. نتايج نشان داد كه 61.3 درصد از جدايه هاي قارچ F.oxysporum بيماريزا و 38.7 درصد غير بيماريزا بودند.

مطالعه هيستوپاتولوژيكي مقاومت به سر كوسپورا در چغندرقند
عباسي سعيد,علي زاده عزيزاله,مصباح محمود,محمدي ابراهيم



به منظور تعيين اهميت نسبي برخي پديده هاي دفاعي در مراحل قبل و بعد از نفوذ Cercospora beticola در چغندرقند، روند آلودگي شامل مراحل جوانه زني اسپور، نفوذ عامل بيماري و پيشرفت آن در بافت مزوفيل در برگ هاي جوان و بالغ دو ژنوتيپ مقاوم (FD 0018,HM 1836) و يك ژنوتيپ حساس چغندر قند (236) مورد مطالعه قرار گرفت. نتايج اين مطالعه نشان داد كه مراحل قبل از نفوذ شامل جوانه زدن اسپور و نفوذ بيمارگر، اهميتي در مقاومت ندارند. زيرا هيچ تفاوتي از اين نظر در ارقام مقاوم و حساس ديده نشد. اما در مرحله پس از نفوذ در ارقام مقاوم تعدادي از نفوذ هاي انجام شده در مراحل اوليه متوقف شده و منجر به تشكيل لكه آلوده نشدند.

ارزيابي شاخص هاي تحمل به خشكي در تشخيص ژنوتيپ هاي چغندرقند تحت شرايط تنش خشكي اوايل فصل رشد
محمديان رحيم*,صادقيان مطهر سيديعقوب,مقدم محمد,رحيميان حميد

* مركز تحقيقات كشارزي و منابع طبيعي خراسان


اين پژوهش به منظور بررسي برخي از شاخص هاي تحمل به خشكي و روابط آنها با عملكرد نهايي شكر سفيد در شرايط تنش اوايل فصل رشد و شرايط بدون تنش در تعدادي از ژنوتيپ هاي چغندر قند انجام گرديد. براي اين منظور آزمايشاتي در مزرعه تحقيقاتي مركز تحقيقات كشاورزي خراسان واقع در شهرستان مشهد طي سال هاي 1377، 1378و 1379 انجام شد. آزمايشات به صورت اسپليت پلات و با طرح پايه بلوك كامل تصادفي در چهار تكرار اجرا گرديد. در كرت هاي فرعي نه ژنوتيپ به صورت تصادفي قرار گرفتند. در هر سه سال آزمايش شش ژنوتيپ به صورت مشترك بودند. در كرت هاي اصلي سطوح تنش ‌آبي با دو سطح يعني اعمال تنش آبي در مراحل اوليه رشد، بعد از مرحله استقرار بوته ها (چهار تا هشت برگي) و عدم اعمال تنش آبي در طي دوره رشد به صورت تصادفي قرار گرفتند. شاخص هاي مورد بررسي در اين تحقيق عبارت بودند از اختلاف عملكرد در شرايط تنش و بدون تنش و نسبت آنها، شاخص حساسيت به تنش، در بين اين شاخص ها ميانگين حسابي و ميانگين هندسي عملكرد در شرايط تنش و بدون تنش و شاخص تحمل به تنش بهتر توانستند عملكرد نهايي شكر سفيد در شرايط تنش و بدون تنش را پيش بيني نمايند. با توجه به برنامه اصلاحي ممكن است شاخص و يا شاخص هاي متفاوت براي گزينش ژنوتيپ ها مورد استفاده قرار گيرد. در اين پژوهش، شاخص هاي نسبت عملكرد در شرايط تنش عدم تنش و همچنين ميانگين حسابي عملكرد در شرايط تنش و بدون تنش به طور توام براي شناسايي ژنوتيپ هاي مناسب براي هر شرايط (تنش و بدون تنش) توصيه شد. اگر در برنامه اصلاحي هدف غربال ژنوتيپ هاي با عملكرد بالا در شرايط تنش باشد، علاوه بر نسبت عملكرد در شرايط تنش و عدم تنش بهتر است عملكرد نهايي ژنوتيپ ها در شرايط تنش نيز در نظر گرفته شود در بين شش ژنوتيپ مشترك در سه سال آزمايش، ژنوتيپ هاي 7233.p3و Mstc2 به عنوان ژنوتيپ هاي متحمل به تنش آبي جهت استفاده در برنامه هاي اصلاحي شناسايي شدند.

بررسي اثرات كمپوست شهري بر خصوصيات شيميايي خاك و صفات كمي و كيفي چغندرقند
مرجوي عليرضا,جهاداكبر محمدرضا



تحقيقات به عمل آمده در خصوص اثرات كود كمپوست از منابع مختلف بر روي محصولات كشاوري در دنيا همگي حاكي از مفيد بودن آن از نظر حاصلخيزي خاك و بهبود شرايط فيزيكي و شيميایي خاك مي باشد كه باعث افزايش محصول و قابل كشت كردن بسياري از نقاط غير حاصلخيز شده است. در اكثر كشورهاي دنيا كمپوست مصرفي از يك سري استانداردها و حدود مجاز عناصر، در تعيين كيفيت پيروي مي كند. با وجود كارخانه كود كمپوست شهري و عدم وجود جداول استاندارد داخلي، به منظور بررسي خصوصيات كمي و كيفي كود كمپوست شهري توليد شده در كارخانه كود كمپوست اصفهان، بر روي محصول چغندرقند، اين آزمايش در ايستگاه تحقيقاتي برآن اصفهان بر روي كشت چغندر قند با تناوب گندم اجرا گرديد. تيمارهاي مورد مطالعه شامل سه سطح مصرف كود كمپوست صفر، 25 و 50 در هكتار و سه سطح مصرف نيتروژن خالص صفر، 60 و 120 كيلوگرم در هكتار به صورت آزمايش فاكتوريل در چهار تكرار انجام گرديد كه در دو دوره كامل طي سال هاي 1372 تا 1376 در كرت هاي ثابت انجام شد. نتايج حاصل از تجزيه كود كمپوست نشان داد كه ميزان سرب موجود در كود كمپوست از استانداردهاي بعضي از كشورهاي دنيا بالاتر مي باشد. ميزان غلظت عناصر غذایي مثل فسفر، پتاسيم، آهن، روي و مس به صورت معني داري در خاك تيمار شده با كمپوست شهري بيشتر گرديد. همچنين ميزان غلظت سرب نيز در خاك مورد آزمايش افزايش پيدا كرد. بنابراين با توجه به اثرات زيان بار زيست محيطي سرب، بايد به حذف و يا كاهش چشمگير اين ماده در كمپوست اقدام نمايد تا اين كودها قابل استفاده براي مصارف كشاورزي گردد. ميزان عملكرد ريشه چغندرقند به خصوص در دوره دوم اجراي آزمايش به طور معني داري در تيمارهاي حاوي كمپوست بالاتر بود. به دليل زيادي نيتروژن در آب آبياري، مصرف كود ازته هيچگونه اختلاف معني داري را طي دو دوره كاشت چغندر قند در عملكرد ريشه و قند نشان نداد. در تيمار عدم مصرف كود كمپوست، عملكرد قند به صورت معني داري از تيمارهاي مصرف كود كمپوست بالاتر بود. با توجه به نتايج بدست آمده در اين مطالعه نمي توان كود كمپوست را قبل از كشت چغندر قند مصرف كرد. كه علت آن مي تواند نيتروژن آزاد شده در زمان قندسازي باشد، كه در دسترس گياه قرار گرفته و موجب كاهش معني دار در عملكرد قند مي گردد.

بهينه سازي ارزيابي مزرعه اي مقاومت ارقام چغندرقند نسبت به بيماري لكه برگي سركوسپورايي
عباسي سعيد,مصباح محمود,محمودي سيدباقر



تعداد 12 رقم چغندر قند به منظور بهينه سازي ارزيابي مزرعه اي مقاومت نسبت به عامل بيماري لكه برگي سركوسپورايي در منطقه قراخيل قائم شهر مورد بررسي قرار گرفتند. مزرعه آزمايشي طي چهار مرحله به فواصل تقريبي 15 روز، مورد بازديد قرار گرفت. یادداشت برداري مطابق مقياس 9- (KWS) 1و مقياس 5 - (agronomia) 0 صورت گرفت. تعيين درجه آلودگي، يك بار براي كرت انجام شد و يك بار نيز به تصادف، درجه آلودگي پنج بوته در هر كرت تعيين شد كه ميانگين آن به عنوان درجه آلودگي براي كرت مربوط منظور گرديد. نتايج هر يادداشت برداري به طور مستقل تجزيه آماري گرديد. علاوه بر اين تجزيه زمان هاي مختلف يادداشت برداري از طريق تجزيه آماري چند متغيره انجام شد و مقايسه آنها بر اساس آمار Wilks Lambda صورت گرفت. نتايج اين مطالعه نشان داد كه ارزيابي مقاومت در يك مرحله، قابل اعتماد نمي باشد لذا بهتر است كه در طول دوره رشد، شدت آلودگي در چند مرحله يادداشت برداري گردد و مقايسه ژنوتيپ ها بر اساس روند آلودگي در طي فصل انجام شود. همچنين مشخص شد كه نمره دهي به كرت ها از دقت لازم برخوردار بوده و براي سهولت يادداشت برداري مي توان از اين روش به جاي نمره دهي به تك بوته ها استفاده كرد.

تعيين پارامترهاي ژنتيكي مقاومت به عامل بيماري لكه برگي (cercospora beticola) چغندرقند
اوراضي زاده محمدرضا,صادقيان مطهر سيديعقوب,مصباح محمود



تجزيه ژنتيكي مقاومت به عامل بيماري لكه برگي با استفاده از روش تلاقي دي آلل كراس در شش رگه منوژرم ديپلوئيد چغندرقند انجام گرفت. والدين و 15 هيبريد نسل اول (F1) در قالب يك طرح بلوك هاي كامل تصادفي با چهار تكرار در مركز تحقيقات كشارزي صفي آباد - دزفول مورد ارزيابي قرار گرفتند. كرت ها پس از آلودگي يكنواخت به عامل بيماري، بر اساس معيار، يك (بسيار مقاوم) تا پنج (بسيار حساس) رتبه بندي شدند. تجزيه دي آلل به دو روش گريفينگ و جينكزوهيمن انجام شد. نتايج نشان داد كه اثرات افزايشي و غير افزايشي ژن ها در بروز حساسيت به سر كسپورا نقش دارد ولي سهم اثرات افزايشي ژن ها در توارث اين صفت از اثرات غير افزايشي بيشتر است و ژن ها باغلبه نسبي در كنترل ژنتيكي بيماري لكه برگي دخالت دارند. درصد وراثت پذيري عمومي و خصوصي مقاومت به بيماري لكه برگي به ترتيب 99% و 79% برآورد شد و با توجه به سهم عمده اثرات واريانس افزايشي و قابليت توارث خصوصي بالا، بازدهي گزينش براي افزايش مقاومت به بيماري لكه برگي سريع مي باشد. نتايج نشان داد كه مقاومت به بيماري لكه برگي توسط ژن هاي مغلوب كنترل مي شود. رگه هاي 7617 و 261 با شدت آلودگي كمتر (مقاومت بيشتر) تركيب پذيري عمومي (GCA) بيشتري را نسبت به ساير رگه ها براي مقاومت به بيماري نشان دادند و در نتيجه به عنوان رگه هاي مناسب براي افزايش سطح مقاومت به بيماري لكه برگي قابل استفاده مي باشند.

تعيين ضريب استهلاك نوري و راندمان مصرف نور چغندرقند در شرايط مختلف تراكم و كود نيتروژن
خياميم سمر*,مظاهري داريوش,بنايان اول محمد,جهان سوز محمدرضا,گوهري جواد

* دانشگاه تهران


ضريب استهلاك نوري از ضرايب مهمي است كه نشانگر ميزان كاهش نور در جامعه گياهي مي باشد. در شرايط مطلوب، افزايش ماده خشك به طور خطي با جذب تجمعي نور ارتباط دارد و شيب اين خط به عنوان راندمان مصرف نور خوانده مي شود. به منظور تعيين ضريب استهلاك نوري و راندمان مصرف نور در چغندر قند، آزمايشي در سال 1380 به صورت كرت هاي يك بار خرد شده در قالب طرح پايه بلوك كامل تصادفي با سه تكرار در مزرعه تحقيقاتي مرحوم مهندس مطهري (كمال آباد كرج) انجام شد. سه سطح تراكم بوته چغندرقندر ( D1=80000, D2=100000, D3=120000 بوته در هكتار) در كرت اصلي و سه سطح كود نيتروژن (برابر با N2=300،n1=200،n0=100 كيلومتر گرم نيتروژن خالص درهكتار) در كرت فرعي قرار گرفت. در طول دوره تحقيق، 11 بار نمونه برداري انجام و صفاتي مختلفي نظير شاخص سطح برگ، راندمان مصرف نور، ضريب استهلاك نوري، بيوماس اندام هوايي اندازه گيري شده و مورد بررسي قرار گرفتند. راندمان مصرف نور تفاوت معني داري بين تيمارهاي مختلف نداشت و مقدار آن برابر 0.008 كيلوگرم بر متر مربع بدست آمد. مقدار ضريب استهلاك نوري حدود 0.56برآورد گرديد. اثر تيمارهاي مختلف در مرحله برداشت بر روي شاخص سطح برگ و كل ماده خشك نيز بدون معني بود. با اين وجود بيشترين سطح برگ به ميزان 3.69 در تيمار 80000 بوته در هكتار مشاهده شد. تيمار 30 كيلوگرم كود نيتروژن در هكتار نيز بيشترين شاخص سطح برگ برابر 4.1 را در بين تيمارهاي كودي داشت. تيمار 80000 بوته در هكتار با مصرف 200 كيلوگرم نيتروژن خالص در هكتار و تراكم 100000 بوته با مصرف 300 كيلوگرم نيتروژن خالص در هكتار داراي بيشترين ماده خشك اندام هوايي در بين تيمارهاي مختلف بودند.

شته سياه باقلا (Aphis fabae Sscopoli (Homoptera-Aphididae آفت مهم چغندر بذري
غديري ولي اله*

* آزمایشگاه تحقیقات آفات و بیماری های گیاهی، تهران، کرج


شته سیاه چغندر که به شته سیاه باقلا نیز معروف است دارای میزبان های متعددی از گیاهان زراعی و علف های هرز می باشد.
این شته زمستان را به صورت تخم روی بعضی از علف های هرز دایمی، شمشاد و احتمالا گیاهان دیگر می گذراند. در بهار از تخم های زمستانه افراد بی بال به وجود می آید که به تدریج افراد بالدار در بین آنها ظاهر و به طرف مزارع چغندر بذری مهاجرت می کنند. این شته ها در روی بوته ها به صورت زنده زایی تکثیر می یابند و در مدت کوتاهی تمام بوته را می پوشانند. این آفت پس از تولید چند نسل به مزارع چغندر ریشه ای منتقل می شود.
___________________

مناسب ترين تعداد ريشه جهت اندازه گيري عيار قند چغندرقند
گوهري جواد*,فضلي حسين,توحيدلو قاسم,فتح اله طالقاني داريوش,شيخ الاسلامي رضا,رجبي اباذر,مصباح منصور,حمدي فرحناز,كاشاني علي

* موسسه تحقيقات چغندر قند


شناخت مناسب ترين تعداد ريشه چغندرقند در نمونه جهت ارزيابي كيفي كه نمايانگر واقعي توده باشد از اهميت خاصي برخوردار است. روش دقيق و مطمئن در نمونه برداري مي تواند عيار قند و ساير صفات محموله هاي چغندر قند تحويلي به كارخانه هاي قند را با سطح اطمينان مشخص تعيين نمايد. طرحي در سال 79-1378 در مزرعه تحقيقاتي مهندسي مطهري واقع در كمال آباد كرج اجرا گرديد. رقم مورد استفاده در اين بررسي رقم مولتي ژرم تريپلوئيد IC1 بود. در طول دوره رشد گياه، نيتروژن، خالص به مقدار 180 كيلوگرم در هكتار از منبع اوره در دو نوبت توزيع شد كه نوبت اول در هنگام كاشت و نوبت دوم پس از تنك و وجين بود. ساير مراقبت هاي زراعي از جمله مبارزه با آفات، بيماري ها، آبياري و يادداشت برداري هاي لازم در دوره رشد مطابق معمول انجام شد. مساحت مزرعه آزمايشي در حدود 2000 متر مربع، فاصله خطوط كشت 60 سانتي متر و فاصله بوته ها از همديگر روي خط 20 سانتي متر بوده است. آزمايش داراي 16 تيمار شامل تعداد ريشه در نمونه ها n1=5 اليn16=80 ريشه چغندرقند بوده است كه از يك توده دو هزار تايي ريشه برداشت شد. هر تيمار در 10 تكرار اجرا شد. در زمان برداشت، نمونه برداري بر اساس روش معمول انجام گرفت و سپس خمير ريشه از هر تيمار تهيه تجزيه كيفي گرديد. نتايج بدست آمده نشان داد كه در شرايط آب و هوايي معتدل مشابه كرج وقتي كه تعداد ريشه ها در هر كرت يا نمونه برداشت شده از هر محموله مساوي يا بيشتر از (n13=65)عدد باشد نوسان برآورد كيفيت كاهش يافته، عيار قند و ساير صفات كيفي اندازه گيري شده در نمونه ها تقريبا به حد قابل قبولي خواهد رسيد. بنابراين پيشنهاد مي شود كه در ارزيابي كيفيت ارقام تريپلوئيد و پلي پلوئيد مشابه رقم IC1 كه تغييرات ژنتيكي آنها زياد است، يك نمونه مناسب ودقيق كه نمايانگر محموله يا توده چغندر قند باشد بايد حداقل داراي 65 عدد ريشه باشد.
_____________________

بررسي آنيو پلوئيدي در توده هاي تتراپلوئيد چغندرقند و نتاج تريپلوئيد آنها
آقايي زاده محسن,قلي زاده رحيم



در گياهان تتراپلوئيد به دليل تشکيل دسته هاي کروموزومي چهارتايي، سه تائي، دوتائي و منفرد در متافاز اول، روند ميوز نامنظم است و بسته به ميزان جفت شدن کروموزوم ها، جدا شدن آنها در مرحله آنافاز غير يکنواخت بوده و در نتيجه در انتهاي تقسيم ميوز گامت هائي بدست مي آيد که تعداد کروموزومشان کمتر يا بيشتر و يا کمتر از حد معمول است. با تلاقي اين گامت ها با يکديگر يا با گامت هاي والد مادري ديپلوئيد، نتاجي بدست مي آيد که از نظر سطح کروموزومي نامنظم بوده و آنيوپلوئيد (aneuploid) هستند. اين پديده ممکن است روي عملکرد و مقدار قند ريشه موثر باشد. در اين تحقيق به منظور تعيين درصد فراواني آنيوپلوئيدي در توده هاي تتراپلوئيد و نتاج تريپلوئيد آنها از سه توده تتراپلوئيد به شماره 55-10026، 56-10980 و 57-11479 استفاده شده است که به ترتيب عبارتند از نسل هاي دوم، سوم و چهارم فرآيند تهيه رگه هاي تتراپلوئيد از رگه هاي ديپلوئيد از تلاقي هر يک از توده هاي مذکور با يک رگه نر عقيم، نتاج تريپلوئيد نيز بدست آمده است که در آزمايش هاي مقايسه ارقام، عملکرد خوبي نشان داده اند. سه توده تريپلوئيد به ترتيب عبارت از 55-10035، 56-10986 و 57-11488 بودند. هر يک از توده هاي تتراپلوئيد مورد نظر و نتاج تريپلوئيد آنها در دو سطح ريشه و گياهچه مورد بررسي و شمارش کروموزومي قرار گرفت. متوسط فراواني آنيوپلوئيدي در بين سه توده تتراپلوئيد در سطح ريشه حدود 29 درصد و در سطح گياهچه 24 درصد بود، اين مقدار در نتاج تريپلوئيد به ترتيب حدود 17 و 10 درصد بود. گياهان آنيوپلوئيد در هر توده به همراه تعدادي بوته که داراي سطح منظم کروموزومي بودند از نظر عملکرد و درصد قند و چند پارامتر ديگر تحت ارزيابي قرار گرفتند، طبق نتايج حاصل، آنيوپلوئيدي موجب کاهش قند به ميزان 1 تا 1.5 درصد و کاهش محصول به ميزان 4 تا 5 درصد مي شود. به منظور تعيين اثر سلکسيون بر کاهش پديده آنيوپلوئيدي در توده هاي تتراپلوئيد، از هر توده تعدادي بوته که از نظر سطح پلوئيدي منظم و داراي 36 کروموزوم بودند انتخاب و در محيطي کاملا ايزوله بذرگيري شدند. مقداري از بذر بدست آمده جهت توليد ريشه مورد استفاده قرار گرفت و با بررسي و شمارش کروموزومي ريشه هاي مورد نظر ميزان آنيوپلوئيدي در بذرهاي بدست آمده تعيين گرديد. نتايج حاصل نشان مي دهد حتي با انتخاب گياهاني که از نظر سطح پلوئيدي منظم اند، بذرگيري از آنها نيز نمي تواند مانع از بروز اين پديده شود.
______________________-

بررسي اثر تاخير در آبياري پس از سبز شدن محصول در زراعت چغندرقند
جهاداكبر محمدرضا*,عقدايي مينا,ابراهيميان حميدرضا

* مرکز تحقيقات کشاورزي اصفهان


تاخير در آبياري پس از سبز شدن بذر يکي از روش هاي مديريت زراعت چغندرقند در مناطق نيمه خشک مثل ايران به شمار مي رود. اين روش به علت هم زماني نياز شديد غلات و چغندرقند به آب اعمال مي شود. جهت بررسي اثرات تاخير در آبياري در اوايل دوره رشد بر صفات کمي و کيفي چغندرقند مطالعه اي در سالهاي 1376 و 1377 در مزرعه تحقيقاتي کبوترآباد اصفهان در خاکي با بافت رسي سيلتي انجام گرديد. در اين تحقيق شش تيمار مديريت آبياري پس از سبز شدن بذر به صورت آبياري پس از 100 ميليمتر (شاهد)، 200 ميليمتر، 300 ميليمتر، 400 ميليمتر، 500 ميليمتر و 600 ميليمتر تبخير از تشتک کلاس A مورد مطالعه قرار گرفت و پس از آن تا پايان فصل رشد آبياري به طور يکنواخت براي تمام تيمارها اعمال شد. در اين تحقيق از طرح بلوک هاي کامل تصادفي با چهار تکرار استفاده شد. براساس نتايج به دست آمده، در سال 1376 تاخير در آبياري بر عملکرد ريشه تاثير معني داري باقي گذاشت و عملکرد ريشه با تاخير در آبياري کاهش يافت. همچنين درصد قند و مقدار سديم ريشه با تاخير در آبياري افزايش يافت. در سال 1377 با تاخير در آبياري عملکرد ريشه و قند به صورت معني داري کاهش يافت. درصد قند در تيمارهاي 400 و 500 ميليمتر به صورت معني داري از ساير تيمارها بالاتر بود. در مجموع تنها در تيمار 600 ميليمتر خسارت ناشي از تاخير در آبياري بر عملکرد قند جبران نشد. بنابراين با توجه به نتايج به دست آمده از اين تحقيق مبني بر صرفه جويي آب به ميزان 22 درصد و عدم کاهش عملکرد قند در تيمارهايي که با تاخير آبياري شده اند لازم است تحقيقات تکميلي در اين خصوص انجام شده و در نهايت توصيه هاي کاربردي ارايه گردد.

بررسي پراكنش ويروس كرلي تاپ چغندرقند و شناسايي ساير ميزبان هاي زراعي آن در استان اصفهان
جلالي صادق*

* بخش تحقيقات آفات و بيماريهاي گياهي مرکز تحقيقات کشاورزي اصفهان


براي تعيين دقيق ماهيت بيماري و شناسايي کانون هاي اصلي آلودگي و ساير ميزبان هاي ويروس پيچيدگي برگ چغندر (Beet curly top virus) در مزارع چغندر قند استان اصفهان شامل شهرستان هاي مبارکه، مهيار، سميرم، اردستان و مناطق برخوردار و روددشت نسبت به جمع آوري بوته هاي داراي علايم بيماري کرلي تاپ اقدام گرديد. براي انتقال عامل بيماري به بوته هاي پرورش يافته در گلخانه از روش مايه زني استفاده شد که 25.26 درصد بوته هاي مايه زني شده آلودگي به ويروس را نشان داد. در اين تحقيق مشخص گرديد که مناطق مهيار، مبارکه و برخوار به ترتيب با 70، 66.5 و 31.2 درصد از کانون هاي اصلي آلودگي به بيماري مي باشند و در ساير نقاط آلودگي بين يک تا سه درصد برآورد گرديد. با نمونه برداري متوالي از مزارع چغندرقند انتخابي در طول فصل زراعي مشخص گرديد که حداکثر آلودگي در ماه هاي ارديبهشت و خرداد اتفاق مي افتد.
از ساير گياهان زراعي مورد مطالعه گياه کنجد (Sesamum indicum)، لوبيا (Phaseolus vulgaris) و خيار (Cucumis sativus) آلودگي طبيعي به ويروس کرلي تاپ را نشان دادند که آلودگي طبيعي در کنجد براي اولين بار از ايران گزارش مي گردد همچنين گياه منداب (Eruca) sativaدر منطقه به عنوان ميزبان زمستانه ويروس و زنجرک هاي ناقل شناخته شد.

تاثير قطع آبياري قبل از برداشت و مصرف دير هنگام ازت بر عملكرد كمي، كيفي و پوسيدگي ريشه چغندرقند در منطقه دزفول
شريفي حميد,حسين پور مصطفي,راهنما عبدالامير



به منظور بررسي اثر تيمارهاي قطع آبياري قبل از برداشت (تنش آب) و مصرف دير هنگام کود ازته بر روي صفات کمي و کيفي و بيماري پوسيدگي ريشه چغندرقند، آزمايشي در قالب طرح کرت هاي يکبار خرد شده با چهار تکرار، طي سالهاي 1372 و 73 در مرکز تحقيقات کشاورزي صفي آباد دزفول اجرا گرديد. آزمايش شامل هفت تيمار قطع آبياري قبل از برداشت (از يک هفته تا هفت هفته) در کرت هاي اصلي و سه سطح ازت (شاهد منطقه، کاربرد 180 کيلوگرم ازت اضافي در 30 بهمن و همين مقدار ازت اضافي در 30 اسفند) در کرت هاي فرعي، بودند. تيمارهاي مختلف قطع آبياري و مصرف دير کود ازته، اثر معني داري بر روي افزايش عملکرد ريشه داشته اند. تيمارهاي قطع آبياري يک، سه و دو هفته قبل از برداشت با عملکردهاي بوته به ترتيب 87.4، 84.8 و 82.7 تن در هکتار ريشه برترين تيمارها بوده و با هم در يک سطح آماري قرار گرفتند. بنابراين تيمار قطع آبياري به مدت سه هفته قبل از برداشت قابل توصيه است. از لحاظ درصد قند نيز بين سطوح مختلف فاکتور قطع آبياري و مصرف دير هنگام کود ازته اضافي اختلاف معني داري مشاهده گرديد. تيمارهاي قطع آبياري يک، سه و دو هفته قبل از برداشت از نظر عملکرد قند در يک سطح آماري قرار داشته و با بقيه تيمارها تفاوت معني دار نشان دادند. بنابراين تيمار قطع آبياري به مدت سه هفته قبل از برداشت قابل توصيه خواهد بود. از لحاظ عملکرد قند قابل استحصال بين تيمارهاي مصرف دير هنگام ازت اضافي، نه تنها اختلافي مشاهده نشد بلکه تيمار شاهد منطقه با عملکرد شکر قابل استحصال معادل 10.5 تن در هکتار تا حدودي بهتر از ساير تيمارها بوده است. بنابراين مصرف دير هنگام ازت اضافي در زراعت چغندرقند در منطقه دزفول توصيه نمي گردد. همچنين تيمارهاي آزمايش تاثير معني داري بر ميزان پوسيدگي ريشه نداشتند.
__________________

تجزيه و تحليل اگروكليمايي توليد بذر منوژرم هيبريد چغندرقند طي سال 1380 در منطقه اردبيل، با تاكيد بر تاثير تاريخ كاشت روي عملكرد و اجزاي كمي آن
صادق زاده حمايتي سعيد*

* واحد تحقيقات بذر چغندرقند، ايستگاه تحقيقات کشاورزي اردبيل


در اين مطالعه، جهت بررسي شرايط توليد بذر منوژرم هيبريد چغندرقند طي سال 1380 در منطقه اردبيل، پس از جمع آوري اطلاعات مربوط به پيمانکاران از طريق اداره اصلاح و تهيه بذر چغندرقند اردبيل، نمونه هاي شاهد بذر تعداد پنجاه پيمانکار مجددا در آزمايشگاه اداره بذرگيري، تجزيه و علاوه بر برآورد عملکرد ناخالص و خالص بذر، شاخص هاي مربوط به اندازه بذر و ميزان پوکي اندازه گيري شد. نتايج به دست آمده نشان داد که تاخير در زمان کاشت ريشچه هاي بذري با کاهش معني دار عملکرد ناخالص و خالص بذر و افزايش مقدار بذر زير سرند همراه است. عدم تاثير معني دار تاريخ کاشت روي درصد پوکي، نشان داد که در اين سال، تنها دوره تشکيل بذر با شرايط بحراني از لحاظ افزايش دما و کاهش رطوبت نسبي مصادف شده است. تاخير در زمان کاشت در سال 1380، با ايجاد همزماني دوره رشد بذر با افزايش دماي محيط منجر به افزايش بذر زير سرند و کاهش عملکرد بذر خالص شد. نتايج پيش بيني بلندمدت احتمال وقوع شرايط بحراني دمايي در منطقه اردبيل نيز نشان داد که از نيمه ي دوم لغايت پايان نيمه ي اول مرداد ماه با احتمال قابل قبول 70 درصد، امکان بادزدگي بوته هاي بذري چغندرقند، وجود دارد. بنابراين، تامين رطوبت مناسب در خاک مزارع توليد بذر طي اين دوره تا حدود زيادي مانع از افزايش دامنه ي تلفات ناشي از بادزدگي خواهد شد.

گياهچه هاي كلوني فتو اتوتروفيك با به كارگيري "دستگاه آب كشت"
ياوري نسرين*

* موسسه تحقيقات چغندرقند


کشت بافت گياهي در محيط استريل و در شرايط درون شيشه انجام مي گيرد. ظروف کشت معمولا با درپوش مناسبي غيرقابل نفوذ مي گردد تا از بروز آلودگي هاي گوناگون پيشگيري شود. رطوبت نسبي هوا در داخل ظروف نزديک به 100 درصد مي باشد. شرايط نوري و تبادل گازي ظروف و نيز تامين مواد معدني و آلي مورد نياز از طريق محيط غذايي، ريز گياهچه هاي توليد شده را قادر به انجام فتوسنتز نمي سازد. معمولا برگ اين ريز گياهچه ها داراي کوتيکول کم و روزنه هاي آن ها هميشه باز است.
معمولا براي انتقال ريز گياهچه هاي کلوني از محيط درون شيشه به شرايط رشد گلداني بايد زماني را جهت تطبيق با محيط جديد در نظر گرفت تا گياهچه ها کار روزنه ها، جذب از ريشه ها و انجام فتوسنتز را تجربه نمايند و توانايي رشد فتواتوتروفيک را بيابند. اين مرحله از اجراي برنامه ريز ازدياد کلوني بسيار حساس مي باشد و با توجه به اين که ميزان رطوبت نسبي آزمايشگاه مي تواند بسيار کم (35%) و نوسان نور و دما زياد باشد ضايعات موفقيت کل برنامه را تحت تاثير قرار مي دهد.
پيش از اين تاثير مثبت، قرار دادن ريشه گياهچه هاي کلوني در آب براي پايداري آنها در مرحله انتقال گزارش شده است. (احساني مقدم 1377)
در سال 1380، تسريع در امر تطبيق با شرايط خارج شيشه با فراهم نمودن امکان فعال سازي جذب از راه ريشه ها و نيز جلوگيري از کاهش رشد گياهچه ها با طراحي و ساخت يک "دستگاه آب کشت مجهز به سيستم هوا رساني" به گلدان انتقال يافت.
اين نوآوري در برنامه ريز ازدياد کلوني حاصل پژوهشي در چارچوب اجراي طرح ملي شماره 1242 مصوب شوراي پژوهش هاي علمي کشور مي باشد. دست آوردهاي اين نوآوري در زمينه هاي علمي، فني، آموزشي و تجاري قابل بهره برداري خواهد بود.
هزينه ساخت "دستگاه آب کشت" از محل اعتبار طرح ملي تامين گرديده و ساخت آن با مساعدت مديريت محترم موسسه و توسط همکار محترم آقاي عباس قاسمي انجام گرفته است که بدين وسيله قدرداني مي گردد.
_________________

استفاده از مانيتول به عنوان عامل تنش خشكي در مرحله جوانه زني بذر و رشد اوليه گياهچه چغندرقند در كشت درون شيشه
ياوري نسرين*,صادقيان سيديعقوب,مصباح محمود

* موسسه تحقيقات چغندر قند- کرج


بذرهاي پنج لاين متحمل، دو لاين حساس و دو لاين نسبتا متحمل به تنش خشکي چغندرقند، شسته و ضدعفوني گرديد، سپس خشک شده، و در محيط آب و آگار در شرايط درون شيشه کشت شد. اين بررسي در قالب آزمايش فاکتوريل با سه تکرار و 20 عدد بذر در هر تيمار در دو محيط بدون تنش خشکي و سه سطح تنش خشکي با استفاده از غلظت هاي ضفر، 0.2 و 0.3 مولار (فشار اسمزي حدود صفر، 5- و 7- بار) مانيتول اجرا شد. صفات درصد جوانه زني بذر، طول ريشه جوانه بذري، وزن تر و خشک کوتيلدون و وزن ريشه جوانه بذري پس از پايان دوره 28 روزه آزمايش براي تيمارها اندازه گيري شد و مقادير نسبي هر يک از صفات نسبت به شرايط بدون تنش به دست آمد. تجزيه واريانس داده ها نشان داد که تفاوت هاي مشاهده شده ميان لاينها براي درصد جوانه زني بذر، وزن تر کولتيدون و ريشه و طول ريشه معني دار بوده است. در بين لاين هاي مورد آزمايش و بين سطوح تنش تفاوت معني دار مشاهده شد. تنوع ژنتيکي ميان ژنوتيپ ها به جز مقادير وزن خشک براي کليه صفات مشاهده شد. لاين هاي متحمل از نظر درصد جوانه زني و ميزان رشد جوانه بذري در شرايط بدون تنش برتر بودند. نتايج آزمايش نشان داد که در انتخاب ژنوتيپ هاي بالقوه متحمل مي توان از نتايج حاصل از ارزيابي تحمل به تنش خشکي در مراحل اوليه رشد گياهچه چغندرقند بهره برد.
____________________

بررسي اثرات كم آبياري بر توليد و اقتصاد چغندرقند در منطقه كرمانشاه
جليليان علي*,شيرواني عليرضا,نعمتي عادل,بساطي جهانشاه

* مرکز تحقيقات کشاورزي کرمانشاه


کمبود آب يکي از موانع عمده افزايش توليد محصولات کشاورزي در ايران مي باشد، کمبود آب در کشور واقعيتي انکارناپذير است که استفاده از روش هاي بهينه سازي مصرف آب مي تواند تا حدودي در اين خصوص ره گشا باشد. يکي از راه هايي که مي تواند استفاده از آب کشاورزي را بهتر و اقتصادي تر نمايد، تکنيک کم آبياري است. لذا جهت تعيين بهترين دور آبياري و مقدار مصرف بهينه آب در گياه چغندرقند و ارزيابي اقتصادي آن، اين تحقيق با سه فاکتور شامل دور آبياري، در دو سطح هشت و 12 روز، کود ازته در دو سطح (توصيه بر اساس تجزيه خاک و مصرف دو سوم آن) و مقدار آب در چهار سطح 100، 80، 60 و 50 درصد نياز آبي کامل گياه چغندرقند طي سال هاي 78-1377 در ايستگاه تحقيقات کشاورزي ماهيدشت کرمانشاه اجرا گرديد.
اين آزمايش به صورت فاکتوريل اسپليت پلات و در قالب طرح بلوک هاي کامل تصادفي با سه تکرار اجرا شد که دور آبياري در پلات اصلي، کود ازت و مقادير آب به صورت فاکتوريل در پلات هاي فرعي قرار گرفتند. آبياري به روش نشتي انجام شد و مقادير آب مصرفي با استفاده از کنتور حجمي اندازه گيري و کنترل گرديد. تجزيه مرکب داده هاي به دست آمده از تحقيق نشان داد که کاربرد مقادير مختلف آب بر روي عملکرد ريشه، عملکرد شکر خالص و ناخالص اثر بسيار معني داري داشته است، به طوري که با مصرف 100 درصد نياز آبي 52.8 تن در هکتار و با مصرف 80 درصد نياز آبي چغندرقند 48.2 تن در هکتار ريشه توليد شده است، تجزيه وتحليل اقتصادي نتايج نشان داد که مصرف 80 درصد نياز آبي بيشترين سود خالص را دارد. دور آبياري هشت و 12 روز تفاوت معني داري بر روي صفات مورد بررسي نداشته است. بنابراين دور آبياري 12 روز توصيه مي گردد. در اين بررسي تيمارهاي کودي ازت نيز تفاوت معني داري نشان نداد.

بررسي پارامترهاي مختلف پايداري براي تعيين سازگاري ارقام تجارتي چغندرقند در مناطق مختلف ايران
كشاورز ساسان,مصباح محمود,رنجي ذبيح اله,اميري رضا



به منظور تجزيه پايداري و بررسي اثر متقابل ژنوتيپ × محيط، هشت رقم تجارتي چغندرقند به مدت سه سال در هشت منطقه مهم چغندرکاري کشور شامل کرج، مشهد، مياندوآب، اصفهان، شيراز، کرمانشاه، مغان و همدان در قالب طرح بلوک هاي کامل تصادفي با چهار تکرار بررسي شدند. ارقام مورد بررسي شامل BR1، 7233، PP.8، IC،7233-P29، PP22،H5505 و41RT بود. پس از تجزيه واريانس ساده و مرکب، شاخص هاي پايداري شامل واريانس محيطي، ضريب تغييرات محيطي، اکووالانس ريک، واريانس پايداري شوکلا، ضريب رگرسيوني خطي، ميانگين مربعات انحراف از خط رگرسيون، ضريب تشخيص خطي و واريانس درون مکاني براي شش صفت عملکرد ريشه (RY)، عملکرد شکر ناخالص (SY)، عملکرد شکر خالص (WSY)، ضريب استحصال (Yield)، نسبت پتاسيم به عيار قند (K/S) و نسبت مجموع سديم و پتاسيم به عيار قند (KNa/S) محاسبه و با يکديگر مقايسه شدند. نتايج تجزيه واريانس مرکب حاکي از تفاوت هاي ژنتيکي بين ارقام و وجود اختلاف هاي آماري بين مناطق و سال هاي مختلف بود. اثر متقابل ژنوتيپ × محيط براي صفاتRY، SY، Yield، K/S وKNa/S و اثر متقابل ژنوتيپ × مکان در صفت WSY معني دار گرديد. نتايج حاصله از تجزيه پايداري، بيانگر مطلوبيت بيشتر رقم IC در مقايسه با ساير ارقام بود زيرا که رقم مذکور بر اساس تمامي پارامترهاي مورد استفاده از لحاظ سه صفت بسيار مهم عملکرد ريشه، عملکرد شکر ناخالص و عملکرد شکر خالص به عنوان رقمي کاملا پايدار مشخص گرديد. در تمامي صفات مورد مطالعه، دو پارامتر اکووالانس ريک و واريانس پايداري شوکلا، در تعيين ارقام پايدار، کاملا مشابه عمل نمودند، ليکن دو شاخص واريانس محيطي و ضريب تغييرات محيطي هر چند که در اکثر صفات شبيه يکديگر بودند، دو پارامتر کاملا مشابه، تشخيص داده نشدند. بين دو پارامتر ميانگين مربعات انحراف از خط رگرسيون و ضريب تشخيص خطي نيز براي تمامي صفات، همبستگي بالایي مشاهده گرديد. وجود همبستگي بين اين دو پارامتر به لحاظ اينکه هر دو ميزان برازش خط رگرسيون را نشان مي دهند قابل انتظار بود.

تاثير شرايط محيطي توليد بذر بر بولتينگ چغندرقند
رنجي ذبيح اله*,شريفي حميد,كاظمين خواه كريم

* موسسه تحقيقات چغندرقند


در اين بررسي درجه حرارت و ساير عوامل هواشناسي در زمان رسيدن بذر بر ورناليزه شدن و رابطه آن با بولتينگ و کميت و کيفيت چغندرقند در سال دوم در مزارع دزفول مطالعه گرديد. در دوره پنج ساله 76-1372 با استفاده از والدين يک رقم بذر مولتي ژرم مقاوم به بولتينگ هر ساله اقدام به توليد بذر در کرج (منطقه معتدل) و اردبيل (منطقه سردسير) گرديد و بذر توليدي در پایيز همان سال در مرکز تحقيقات صفي آباد دزفول مورد آزمون قرار گرفت. به دليل کثرت داده ها در تجزيه و تحليل اطلاعات از ميانگين پنج ساله استفاده گرديد که شامل درصد بولتينگ، عملکرد ريشه، عيار قند، عملکرد قند سفيد، ميزان ازت، سديم و پتاسيم بود. درصد بولتينگ در بذر توليدي کرج به طور ميانگين معادل 5.6 درصد و در بذر توليدي منطقه اردبيل 8.12 درصد بود که تفاوت آنها از لحاظ آماري در سطح اعتماد پنج درصد معني دار بود. ميانگين عملکرد ريشه در بذر توليدي کرج معادل 62.90 تن در هکتار و در بذر توليدي اردبيل 60.67 تن در هکتار بود که اختلاف معني داري نداشتند. ميانگين درصد قند در بذر توليدي سال هاي مختلف در کرج 14.75درصد بود که نسبت به بذر اردبيل با 14.55 درصد تفاوت معني داري نداشت. ميانگين عملکرد قند سفيد بذر کرج 7.77 و بذر اردبيل 7.25 تن در هکتار بود که تفاوت آنها در سطح احتمال پنج درصد معني دار بود. از نظر ناخالصي که عمدتا مربوط به ذخيره ازت، سديم و پتاسيم در ريشه است مناطق توليد بذر اختلاف معني دار نشان ندادند. با در نظر گرفتن صفات درصد بولتينگ، عملکرد ريشه، درصد قند و عملکرد قند سفيد، بذر توليدي کرج نسبت به بذر توليدي اردبيل در رقم مورد بررسي برتري نسبي داشت.
____________________________

جداسازي و شناسايي ويروس هاي عامل ايجاد علایم موزایيك چغندرقند در كرج
جلالي صادق,اخوت محمود,مصباحي غلام حسين,ارجمند محمد ناصر



از مناطق مختلف چغندرکاري کرج دو ويروس که علایم موزائيک را نشان مي دادند جدا و در دو گروه قرار گرفتند، دامنه ميزباني جدايه هاي گروه اول محدود به گياهان خانواده اسفناج (Chenopodiaceae) و تاج خروس (Amaranthaceae) بود. عصاره گياهي حاوي اين جدايه ها مربوط به ويروس موزایيک چغندرقند (Beet Mosaic Virus) در آزمايش سرولوژيک نشت متقابل در آگار در برابر آنتي سرم واکنش مثبت نشان داد و در مطالعات ميکروسکپ الکتروني پيکره هاي ويروس به صورت رشته هاي خمش پذير به طول 740-720 نانومتر مشاهده شد. درجه حرارت بي اثر شدن ويروس در مدت 10 دقيقه 55 درجه سانتيگراد، حد نهايي رقت آن 3-10 و پايداري آن در شرايط آزمايشگاه دو روز تعيين گرديد. اين ويروس توسط شته سبز هلو (Myzus persicae) بعد از يک دقيقه تغذيه از گياه آلوده با کارائي 53.3 به گياهان سالم چغندر انتقال يافت. جدايه هاي گروه دوم که ار نمونه هاي چغندرقند مناطق شهريار و کمال آباد جدا گرديد، روي لوبيا چشم بلبلي Vigna unquiculat، باقلا Vicia fabae و انواع سلمک Chenopodium spp. لکه هاي موضعي به صورت نکروتيک ايجاد کرده و در گياهاني از خانواده کدوئيان(Cucurbitaceae) و بادمجانيان (Solanaceae) سيستميک شد. در آزمايش سرولوژيک نشت متقابل در آگار در برابر استرين تيپ ويروس موزائيک خيار Cucumber Mosaic Virus واکنش مثبت نشان داد و در مطالعات ميکروسکپ الکتروني پيکره هاي چند وجهي آن به قطر 30-28 نانومتر مشاهده شد. درجه حرارت بي اثر شدن آن در مدت 10 دقيقه 60 درجه سانتيگراد، حد نهايي رقت آن 4-10 و پايداري آن در آزمايشگاه يک روز تعيين گرديد. اين ويروس بوسيله شته سبز هلو از بوته هاي آلوده با کارايي 11.7 درصد به بوته هاي سالم انتقال يافت

چغندرقند از لحاظ وزن، ريشه و مقداردرصد قند به چند تيپ مختلف به شرح زير تقسيم بندي شده است:
تيپ E يا پر محصول : اين نوع چغندر داراي ريشه هاي بزرگ با محصول ريشه بالا و درصد قند كم و دوره رشد طولاني 210 تا 240 روز مي باشد. متوسط وزن ريشه آن حدود 900 گرم و ميانگين درصد قند آن 15-14 در صد است.

تيپ N يا معمولي : داراي محصول ريشه و درصد قند متوسط ( 16 درصد) با دوره رشد كوتاهتر ( 210-180 روز ) مي باشد.به علت سازگاري با شرايط آب و هوايي ايران حدود 50 درصد چغندرقند ايران را اين نوع تشكيل مي دهد.

تيپ Z با درصد قند بالا: داراي ريشه مخروطي كوچك ، باريك و كشيده به وزن متوسط 600 گرم است.غده داراي شيارهاي جانبي عميق بوده و درصد قند آن حدود 17 درصد است كه از تيپ هاي E و N بيشتر مي باشد و نسبت به دو تيپ قبلي زود رس تر بوده به طوري كه دوره رشد آن بين 150 تا 180 روز مي باشد.

تيپ Zz يا خيلي پر قند: وزن ريشه هاي آن كمتر از نوع Z ولي در صد قند آن بيشتر است. نسبت به شرايط نامساعد محيطي مقاومتر از ساير انواع چغندرقند بوده و در برنامه هاي به نژادي به منظور توليد ارقام جديد مورد استفاده قرار مي گيرد.

تيپ Rc: اين نوع اخيرأ در فرانسه از تلاقي بين تيپ هاي Z وn توليد گرديده و داراي مشخصات شبيه تيپ N ولي درصد قند بيشتر از آن مي باشد.ضمنأ نسبت به بيماري سركوسپوريوز مقاوم بوده و به همين دليلrc (مقاوم نسبت به سركوسپورا) نامگذاري شده است
____________________

چغندر قند

خصوصیات گیاهی: چغندر قند با نام علمی Beta vulgaris گياهی است دو ساله از تيره اسفناج كه بصورت گياهی يكساله زراعت می شود . چغندر قند طی دوره رشد رويشی فاقد ساقه بوده و بصورت مجموعه ای از برگهای بزرگ افقی تا عمودی مشاهده می شود . طول دوره رشد برای توليد قند 6 تا 9 ماه می باشد .

محصول زراعی چغندر ريشه ای است بزرگ و آبدار كه شامل سه قسمت است : 1) طوقه كه قسمت بالائی ضخيم شده و برگها از آن منشأ می گيرد 2) منطقه كوتاه و صاف در زير طوقه كه گردن گفته می شود . گردن قطورترين منطقه ريشه می باشد ب3) قسمت گوشتی ريشه كه ذخيره قند در آن انجام می گيرد . مقدار قند در منطقه گردن و طوقه پايين است مقدار قند در ارقام اصلاح شده به 16 تا 20 درصد می رسد . امراض و كمبود مواد غذايی موجب افزايش ريزيش برگها گشته و عملكرد را پايين می آورد زيرا در اين حالت برگهای جديد بوجود می ايد كه صرفاً بامصرف قند ذخيره شده ريشه رشد می كند . معمولاً ساقه گل دهنده چغنمدر كه در سال دوم رشد بوجود می آيد از مركز طوقه رشد می كند گلها كوچك و در روی گل آذين خوشه ای مركب بطور منفرد با دستجات 2 تا 7 گلی مشاهده می شود خود عقيمی و دگرگشتی بر گياه حاكم است باد عامل مهم در گرده افشانی بشمار می رود .

تجمع قند در بعضی از دوره های رشد تحت تأثير دو عامل به حداكثر ميزان خود می رسد 1) آهسته و كند شدن رشد برگها و ريشه 2) تعادل مطلوب بين فتوسنتز و تنفس بعلت روزهای آفتابی و روشن كه موجب بالايی فتوسنتز می گردد و شبهای خنك كه تنفس را پايين نگه می دارد . چغندر قند سازگاری وسيعی به شرايط محيط متنوع دارد به سرما و گرما نسبتاً مقاوم است تحمل خشكی را دارد به شوری خاك نيز مقاوم است . عوامل محيطی مانند حرارت ، نور ، طول روز و رطوبت خاك تا حد زيادی تعيين كننده نحوه رشد و ذخيره قند در ريشه می باشد . خاكهای بارور ،‌دارای زهكشی خوب ، بافت متوسط و اسيديته خنثی تا كمی قليايی برای چغندر قند ايده آل است . عملكرد در خاكهای نيمه سنگين بشرط وجود زهكشی خوب نيز مطلوب می باشد .


--------------------------------------------------------------------------------


تناوب زراعی: چغندر قند به ساختمان عالی خاك نياز دارد . بنابراين بهتر است بعد از بقولات علوفه ای چند ساله ، كود سبز و يا كود آلی فراوان و به عنوان اولين محصول وجينی در تناوب قرار گيرد اگر چه چغندر قند به مواد غذايی زيادی نياز دارد و خاك را تا عمق 80 الی 125 سانتی متری از مواد غذايی تهی می سازد اما زمنی باقيمانده از آن فاقد علفهای هرز بوده و ساختمان خاك را بهبود می بخشد . چغندر قندر با ساير چغندرها ، گياهان جنس كلم و جنس اسفناج در بعضی بيماريها مشترك بوده و نمی بايست با آنها در تناوب قرار گيرد .

مثالهايی از تناوب چغندر قند :

يونجه ( 4 ـ 5 سال ) سيب زمينی ـ چغندر قند ـ ذرت

شبدر ـ چغندر قند ـ گندم يا جو

گود سبز ـ چغندر قند ـ حبوبات يا سويا


--------------------------------------------------------------------------------


کود شیمیایی: توليد هر تن چغندر به 5/3 الی 5/4 كيلو ازت ، 25/1 تا 5/1 كيلو اكسيد فسفر ، 2/4 تا 5/5 كيلو اكسيد پتاسيم و 8/1 تا 2/2 كيلو اكسيد كلسيم نياز دارد .

تاریخ کاشت: حرارت مناسب جوانه زدن بذر چغندر قند بين 15 تا 20 درجه سانتی گراد است . با رسيدن ميانگين حرارت شبانه روزی هوا به حدود 10 تا 12 درجه سانتی گراد به كشت چغندر بهاره نمود .

كشت زود هنگام پاييزه ممكن است با هجوم آفات در اوايل دوره رشد و نيز گلدهی روبرو گردد زيرا هر چه سن چغندر قند در زمان روبرو شدن با سرما بيشتر باشد بهتر نسبت به سرما عكس العلم نشان می دهد .


--------------------------------------------------------------------------------


کنترل علفهای هرز: چغندر قند ، بخصص در مراحل اوليه رشد نسبت به رقابت علفهای هرز بسيار حساس است . از حدود يك هفته بعد از سبز شدن فقط می توان بين رديفها را كولتيواتور زد . علف كشهايی مانند رونيت و اپتام را ميتوان قبل از كاشت چغندر پاشيد و با خاك مخلوط نمود . علف كش پتانال را می توان بعد از سبز شدن چغندر هنگامی كه چغندر حداقل 2 برگ داشته باشد ولی علفهای هرز جوان و كمتر از 4 برگ داشته باشد بكار برد . علف كش پيرامين از برگ وريته علفهای هرز جذب شده و بصورت قبل از كاشت مصرف می شود .

آفات و امراض: كرم برگخوار چغندر قند يا كارادرنيا Caradrinacxigua : از آفات عمومی محسوب می شود رنگ لارو كارادرنيا بطور معمول سبز است ولی گاهی به رنگ قهوه ای و حتی سياه ديده می شود لاروهای جوان به پارانيم برگ و لاروهای مسن تر به رگبرگها حمله می كنند در صورتيكه تراكم آفت شديد باشد طوقه نيز مورد تغذيه قرار می گيرد و بوته خشك می شود مبارزه با اين آفت عمدتاً از طريق مصرف سموم فسفره مانند ديمكون ، گوزاتيون ، ديپرتكل و يا سوپر اسيد انجام می پذيرد .

بيد چغندر قند يا ليتا پروانه كوچكی است با نام علمی wcellatella scrobipalpa از آفات خصوصی چغندر قند است لارو كامل اين حشره از جوانه های مركزی تغذيه می نمايد مبارزه با اين حشره عمدتاً با استفاده از سموم شيميايی فسفره مانند گوزاتيون ، ديمكون انجام می شود .

از جنس آگروتيس Agrotis چند حشره با اسامی شب پره زمستانی Agrotis seaetum كرم آگرويتس A.ypsilon ، آگرويتس A.nigrum و شب پره آگرويتس A.pronuba به چغندر حمله می كنند اين آفات به برگها ، دمبرگها و طوقه چغندر حمله می كند و موجب خشك شدن گياه جوان می گردد مبارزه با حشرات جنس آگرويتس عمدتاً با استفاده از طعمه مسموم انجام می شود .

كك چغندر با نام علمی chaetocnema tibialis يكی از آفات مهم چغندر در ايران محسوب می شود . خسارت به چغندر توسط حشره كامل كه سوسك كوچكی به طول 2 ميليمتر است می باشد كك به برگهای جوان حمله و آنها را مشبك می سازد . برای مبارزه می توان از سمهای فسفره استفاده نمود . مگس چغندر با نام علمی Pegomyia betae مگس كوچكی است بطول تقريباً 5 ميليمتر كه لارو آن به چغندر آسيب می رسانند قسمتهای آلوده ماننده تاول باد می كند و زرد رنگ می شود كه در نتيجه برگها خشك شده و از بين می رود مبارزه با اين آفت از طريق سموم فسفره مانند ديازينون يا ديمتوات بصورت سمپاشی می باشد .

شته سياه باقله با نام علمی Apbis fabae از افات عمومی محصولات زراعی است اين شته بين 5/2 تا 3 مليمتر طول داشته و به رنگ سياه براق و گاهی تا سبز زيتونی ديده می شود اين شته از شيره پرورده گياه تغذيه و باعث پيچيدگی ، پژمردگی و زردی برها و حتی خشكيدن آنها می گردد با اين آفت می توان با سموم متاسيستوكس ، ديمتوات و سوپر اسيد مبارزه كرد .


--------------------------------------------------------------------------------


بیماریهای مهم چغندرقند: بيماری سفيدك سطحی توسط قارچی بنام Erysiphe betae ايجاد و از مهمترين بيماريهای چغندر قند در ايران محسوب می شود علائم بيماری ابتدا بصورت ظهور پوشش گرد مانندی در سطح زيرين برگ است كه در اثر توسعه بيماری به سطح فوقانی برگها نيز گسترش می يابد اين پوشش سفيد مدتی بعد تغيير رنگ داده و قهوه ای می گردد و در نتيجه برگها شادابی خود را از دست داده و زرد می شوند راه مبارزه استفاده از قارچ كشها مانند سموم گوگردی می باشد .

بيماری لكه گرد برگ چغندر يكی از بيماريهای مهم چغندر در نواحی گرم و مرطوب است كه توسط قارچی بنام Cercospora beticola ايجاد می شود . علائم بيماری پيدايش لكه های گرد كوچكی به قطر 2 تا 5ميليمتر به رنگ خاكستری يا قهوه ای مايل به خاكستری با حاشيه قرمز متمايل به قهوه ای روی برگها می باشد .

كنترل بيماری با ضد عفونی بذر با فرمالين و سمپاشی مزرعه با تركيبات مس مانند كوپر اويت انجام می شود . بيماری پوسيدگی ريشه چغندر قندر ظاهراً توسط قارچهای مختلفی توليد می شود اين بيماری پس از تشكيل ريشه غده ای به چغندر حمله و موجب پوشيدگی ريشه در ناحيه طوقه می گردد . راه مبارزه با آن با انتخاب ارقام مقاوم و استفاه از قارچ كشها مانند تترا كلرو سوپرايكس و ريزكتول كمبی امكان دارد .