واکسیناسیون

فرق آبله و فلج اطفال از نظر پیشگیری

آبله و فلج اطفال از جهات مختلفی با یکدیگر تفاوت دارند، همانطور که واکسن آنها کاملا باهم فرق دارد، خط مشیء مبارزه با آنها نیز کاملا جدا از یکدیگر است. از سوی دیگر ریشه‌کنی فلج اطفال آسانتر از آبله است ولی مسائل فنی آن مشکلاتی دارد که در راس آنها مساله بیماریابی و تشخیص موارد و نیز کیفیت واکسن بیماری است. در سالهای گذشته آبله بخصوص در آسیا و آفریقا، چندین برابر بیشتر قربانی و مرگ و میر داشت ولی مبتلایان به آبله اگر بهبود می‌یافتند، به زندگی عادی و اولیه خود بر می‌گشتند، در حالی که اکثر قربانیان فلج اطفال، تمام عمر دچار فلج بوده و احتیاج به کمک دیگران دارند.

از طرف دیگر در مورد آبله این مساله وجود داشت که تابلو بیماری و بخصوص دانه‌های پوستی با دانه‌های جلدی سایر بیماریها اشتباه شود به همین دلیل برای تشخیص بیماری بررسی و تایید آزمایشگاهی چندان ضرورتی نداشت. هر مورد از آبله که مشاهده می‌شد، بلافاصله از سایر افراد جدا می‌گشت و حتی اگر بیش از نیمی از جمعیت محل هم واکسینه نشده بودند، این عمل سدی در مقابل انتشار بیماری ایجاد می‌کرد، ولی در مورد فلج اطفال، شناسایی فرد بیمار بسیار مهم است. در فلج اطفال از هر صد کودکی که به ویروس بیماری مبتلا می‌شود یک (و شاید کمتر) عارضه فلج را بروز می‌دهد و از این جهت وجود یک فرد بیمار در جامعه می‌تواند نشان دهنده وجود عفونت در منطقه باشد. از سوی دیگر پاره‌ای از بیماریهای فلج دهنده هستند که به ویروس پولیو (فلج اطفال) ربطی ندارند و نباید آنها را با هم اشتباه کرد و مطمئن‌ترین راه جداسازی ویروس از مدفوع فرد بیمار است.

مزیت دیگری که در مورد واکسن خشک آبله وجود داشت، مقاومت آن نسبت به گرما در منطقه گرمسیری بود و تلقیح آن تاولی روی بازو ایجاد می‌کرد که پس از مدتی تنها جای زخم کوچکی از آن باقی می‌ماند. به علاوه تنها یک بار تلقیح موفق واکسن آبله، مصونیت نسبتا کاملی به وجود می‌آورد که لااقل بین 5 تا 10 سال دوام داشت. ولی در مورد پولیو، واکسن خوراکی به سرعت در حرارت بالا فاسد و بی‌اثر می‌شود و باید در مناطق گرم، در یخچال نگهداری شود. مصونیت کامل پس از 4 الی 5 نوبت واکسیناسیون حاصل شده و ویروسهای دیگری که در روده‌ها رشد می‌کنند ممکن است از رشد ویروس پولیو جلوگیری کنند و نکته آخر آن است که نمی‌دانیم که آیا کودک کاملا مصون شده است یا خیر؟

انواع واکسنها

واکسنها را می‌توان به دودسته مشخص تقسیم نمود:

واکسنهای باکتریایی

1) واکسنهای زنده ضعیف شده: مثل ب.ث.ژ

2) واکسنهای کشته شده: مثلسیاه سرفه، حصبه ، وبا

3) واکسن توکسوئید: دیفتری، کزاز

4) واکسنهای پلی‌ساکاریدی: مثل واکسن مننگوکوک یا مننژیت که برای پیشگیری از مننگوکوکسیc , A بیشتر در سربازان تزریق می‌شود.، واکسن پنوموکوک برای پنوموکوکسی

واکسنهای ویروسی

1) واکسنهای زنده ضعیف شده: فلج اطفال خوراکی، سرخجه ، سرخک، اوریون، تب زرد

2) واکسنهای کشته شده کامل: آنفلوانزا ، فلج اطفال تزریقی ، هاری

3) واکسنهای کشته شده بخشی از پادتن: هپاتیت ب

ایمن‌سازی واکسنها

ایمن‌سازی واکسنها

• توکسوئیدها فقط در قبال اگزوتوکسینها ایجاد ایمنی می‌کنند و کیفیت آنها به لحاظ خلوص و قابلیت انحلال پادتن بسیار عالی است. در واکسنهای باکتریایی که از یاخته کامل استفاده می‌شود ، پادتنهایی تولید می‌شوند که بعضی از آنها احتمالاً جرء اپسونینها هستند. این واکسنها نقش یک ادجووان (یاور) را دارند و همراه با دیگر واکسنها موجب افزایش پاسخ ایمنی می‌شوند.

• در مورد ب.ث.ژ وضعیت فرق می‌کند، این واکسن بیشتر ایجاد ایمنی سلولی می‌کند و پادتن قابل اندازه گیری تولید نمی‌نماید. این حالت از ایمنی سلولی همراه با افزایش حساسیت تاخیری است که از طریق آزمون حساسیت به توبرکولین اندازه گیری می‌شود.

• سایر واکسنهای ویروسی زنده یا ضعیف شده ، ایجادایمنی هومورال همراه با پادتنهای در گردش می‌کنند که به روشهای متداول سرم شناسی نظیر سرونوترالیزاسیون ، واکنش ممانعت از هم‌آگلوتیناسیون ، بررسی ایمنی به کمک مواد رادیوایزوتوپ ، الیزا و غیره قابل اندازه گیری است. آزمونهای افزایش حساسیت تاخیری بعضاً دال بر ایمنی با واسطه سلولی است.

• واکسن آبله (ویروس واکین) که قدیمی‌ترین واکسن ویروسی است، پس از تزریق به انسان به علت قرابت پادتنی ، ایجاد ایمنی علیه آبله (ویروس واریول) می‌کند. ایمنی واکسن عمدتاً از نوع سلولی است و بطور کلی پاسخ پادتنی ضعیف است.

• بعضی واکسنها نظیر واکسن خوراکی فلج اطفال یا واکسنهایی که از طریق بینی (استنشاقی) تجویز می‌شوند، علاوه بر ایمنی خلطی (هومورال) ، ایجاد ایمنی موضعی می‌نمایند و به دنبال آن ایمونوگلوبولین نوع A تولید می‌شود که موجب ایمنی موضعی بسیار قوی خواهد شد و از دخول ویروس از طریق آن مجاری جلوگیری خواهد کرد. نهایتاً، واکسنهای مننگوکوکسی C ,a ، و پنوموکوکسی پلی‌والان براساس نوع کپسول و پلی‌ساکارید موجود در واکسن ، ایجاد پادتن اختصاصی می‌نمایند.

• استفاده از واکسنهای زنده ضعیف شده در افراد مبتلا به نقص دستگاه ایمنی سلولی رسماً ممنوع است.

واكسن هاي با اجرام زنده كه ازقدرت بيماريزايي آنها كاسته شده است، معمولاً با دوز واحد مي‌توانند ايمني موثر و طولاني نسبت به واكسن‌هاي كشته شده ايجاد كنند. اين واكسن‌ها علاوه برسيستم ايمني هومورال، سيستم ايمني سلولي را نيز تحريك مي‌نمايند، اين نوع واكسنها تمايل دارند واكنشهاي مشابه شكل طبيعي بيماري به خصوص درافراد با نقص ايمني را ايجاد كنند.
براي اينكه با واكسن‌هاي كشته شده ايمني كافي و بمدت طولاني بدست آيد، بايستي اين واكسن‌ها ابتدا در چند نوبت تزريق گردند و براي جلوگيري از كاهش سطح آنتي‌بادي و ادامه ايمني اغلب لازم است كه تزريق واكسن در آينده يادآوري شود.
طرز ساختن واكسن
واكسن را اينگونه ميسازند : نخست حيواني را عمداً دچار بيماري مورد نظر مي كنند . سپس ويروس آن بيماري را از بدن حيوان مزبور جدا مي سازند .
مجدداً اين ويروس را به حيواني ديگر تزريق مي كنند و پس از بيمار شدنش ، باز ويروس را از بدنش جدا مي سازند . آنقدر اين عمل را تكرار مي كنند تا به قدري ويروس ضعيف گردد كه اگر آنرا به بدن انساني تزريق كنند نه تنها او را بيمار نكند، بلكه برايش مصونيت هم پديد آورد .
راه ديگر واكسن سازي اين است كه آن را از ويروسهاي مرده يا بي فعاليت به دست مي آورند .
با تزريق اين نوع واكسن بدن مشغول ساختن پادزهر مي شود و خود را آماده دفاع در برابر ميكر وب اصلي مي كند .براي بيماري خواب و آنفولانزا از اين روش استفاده مي كنند . و بالاخرهگاهي هم خود ويروس را بي آنكه ضعيفش گردانند از راه پوست به بدن تزريق مي نمايند . آنگاه چون ويروس از راه غير طبيعي وارد بدن گرديده ، باز در آن ايجاد مصونيت ميكند .
برنامه جديد واكسيناسيون اطفال از فروردين 1383
1. بدو تولد: Bcg- فلج اطفال(نوبت اول)- هپاتيت (نوبت اول)***
2. 2 ماهگي: كزاز- سياه سرفه- ديفتري- فلج اطفال (نوبت دوم)- هپاتيت (نوبت دوم)****
3. 4 ماهگي: كزاز- سياه سرفه- ديفتري- فلج اطفال (نوبت سوم)****
4. 6 ماهگي: كزاز- سياه سرفه- ديفتري- فلج اطفال(نوبت چهارم)- هپاتيت (نوبت سوم) ****
5. 12 ماهگي: سرخك- سرخجه - اوريون (mmr) ****
6. 18 ماهگي: Mmr - كزاز- سياه سرفه- ديفتري- فلج اطفال(نوبت پنجم)****