اشرفالدين حسينى، سيدشمسالدين
روزنامه نگار و شاعر
سال و محل تولد: 1288 - قزوين
سال و محل وفات: 1352
زندگينامه: اشرفالدين حسينى قزوينى گيلانى, سيدشمسالدين محسن, فرزند سيد احمد. (1288-1352), روزنامه نگار و شاعر متخلص به ساعى. معروف به نسيم شمال. او در قزوين متولد شد. خواندن و نوشتن را را نزد شيخ عبدالرحيم قزوينى فرا گرفت. مقدمات صرف ونحو و منطق وبيان تا سطوح را از محضر ملاعلى طارمى برغانى صالحى در مدرسه صالحيه قزوين آموخت و در حدود سال 1305ق به عتبات رفت. در كربلا از حوزه علمى ميرزا علامه برغانى صالحى و ميرزا علينقى برغانى صالحى سالها بهره گرفت. در حدود سال 1310ق به قزوين بازگشت و در زنجان ساكن شد. عرفان و حكمت و رياضيات را نزد ميرزا ابراهيم مسگر زنجانى آموخت بعد به تبريز رفت ودر حدود سال 1313ق به قزوين مراجعت كرد و در مدرسه صالحيه مشغول تعليم و تعلم شد. در اين مدرسه با افكار آزاديخواهان آشنا شد. در سال 1316ق براى بار دوم عازم كربلا شد و به حوزه درس استاد خود ميرزا على برغانى ملحق گرديد. با سابقه ذهنى كه داشت مبارزات سياسى خود را در كربلا فعالانه آغاز كرد. سپس به ايران بازگشت و در رشت به شغل كتابت پرداخت و روزنامه «نسيم شمال» را از سال 1325ق تا انحلال مشروطه اول به طور غير مرتب انتشار داد. وى در گير ودار كشاكش ميان مشروطه خواهان و محمد على شاه و اطرافيانش در اشعارى كه مى سرود و در روزنامهاش چاپ مى كرد, از زشتكاريهاى شاه و طرفداران سلطنت مطلقه به شدت انتقاد مى كرد و آنان را به باد مسخره مى گرفت. با فتح تهران و غلبه آزاديخواهان به تهران آمد و با كمك مادى و معنوى محمد ولى خان سپهسالار در سال 1327ق انتشار «نسيم شمال» را ادامه داد. از آنجا كه روزنامه جنبه فكاهى و طنز آميز داشت, بيشتر مورد توجه مردم قرارگرفت و او شهرت زيادى كسب كرد. درشعر زبان محاوره را برگزيد و ضمن فكاهى بودن, جنبه طنزآميز و انتقادى داشت. در حقيقت سيداشرفالدين در نظم فارسى راهى گشود كه تا قبل از او كمتر به آن توجه داشتند. گويا در اواخر عمر به جنون مبتلا شد و دستاويزى شد تا اورا به تيمارستان انداختند. نسيم شمال در فقر و تنگدستى درگذشت.
آثار: اشعار وى بيش از بيست هزار بيت است كه خود او شمارى از آنها را در دفترى كه«باغ بهشت» نام دارد جداگانه منتشر كرده است. از ديگر آثارش: «ديوان» اشعار, كتاب مختصرى در حكمت كه در رشت چاپ شده است «عزيزو غزال»؛ «ارفع نامه»؛ «نهضت بانوان»؛ «تاريخ سلاطين ايران»؛ به نظم كه در تهران چاپ شده است؛ «بشارت ظهور».
ابوالهيثم گرگانى، احمد بن حسن
سال و محل تولد: س چهارم و پنجم ق -
سال و محل وفات: س چهارم و پنجم ق
زندگينامه: ابوالهيثم گرگانى, احمد بن حسن. (س چهارم و پنجم ق), شاعر و حكيم. وى شاعر اسماعيلى مذهب است كه علاوه بر شاعرى در حكمت نيز استادى يگانه بود و محمد بن سرخ از شاگردان وى بوده است. از اشعار ابوالهيثم, تنها قصيدهاى به نام «چون وچرا» در هشتادو هشت بيت باقى مانده است كه مشتمل بر سؤالاتى است در باره بسيارى مسائل, بى آنكه خود آنها را جواب گفته باشد. بعد از او دو تن آن را شرح كردهاند يكى ابو معين ناصر بن خسرو قباديانى بلخى شاعر و نويسنده مشهور اسماعيلى مذهب كه به خواهش عينالدوله ابوالمعالى على بن اسد بن حارث, امير بدخشان, كتاب «جامعالحكمتين» را در اين باب نوشت و پيش از او محمد بن سرخ نيشابورى كه در اواخر قرن چهارم و اوايل قرن پنجم قمرى مى زيست كتابى مفصل در شرح هفتاد و شش بيت از اين قصيده ترتيب داده است. مطلع اين قصيده چنين است : يكى است صورت هرنوع را نيست گذار چرا كه هيئت هر صورتى بـود بسيـــــار
آثار: قصيدهاى به نام «چون وچرا»