کمکهاي اوليه (اطلاعات جامع)

تشخیص های پرستاری و برنامه ریزی
تشخیص های پرستاری زیر ممکن است پس از یک بررسی و ارزیابی دقیق از شوک حاصل شود .
- پرفیوژن بافتی غیر موثردر رابطه باکاهش حجم مایعات بدن (در شوک هایپولمیک) ؛ انتشار غیر معمولی جریان خون ،اسیدوز متابولیک و یا هر دو ( در شوک منتشر ) ؛ کاهش انقباضات قلبی در ( شوک قلبی کاردیوژنیک ) می شود .

نتیجه قابل انتظار :
کودکان پرفیوژن بافتی مناسبی خواهندداشت در نتیجه نبض های محیطی قوی ، تورگور پوستی مناسب ، زمان کافی پر شدنمجدد مویرگی ، غشای موکوسی گرم و صورتی رنگ ، بستر ناخنی صورتی رنگ ،علائم حیاتی نرمال با توجه به سن خواهیم داشت . همچنین هیچ موردی دال بردیس پنه یا مشکل مغزی وجود نخواهد داشت .
- تبادل گازی غیر موثردر رابطه با کاهش جریان خون ریوی ، کاهش خونرسانی به الوئول ها و التهاب الوئول ها .

نتیجه قابل انتظار :
کودک تبادل گازی کافی خواهد داشت . میزان اکسیژن خون شریانی حدود ۹۵ تا ۱۰۰ درصد خواهد بود .
- ریسک عفونت در رابطه با لاین های وریدی و شریانی تهاجمی ، کاتترها ، لوله داخل تراشه ، وجود زخم و … .

نتیجه قابل انتظار:
کودک از خطر عفونت دور می ماند .
هیچ قرمزی یا علامتی دال بر عفونت نمی باشد کشت خون منفی است .
- اضطراب در رابطه با امکان وجود پیش آگهی های بد خیم در یک کودک بیمار دچار بحران .

نتیجه قابل انتظار:
کودک و خانواده علائم اضطراب را نخواهند داشت ، اطلاعات کامل در رابطه با اتفاق ایجاد شده و با مهارت سازگاری دارند .
مداخلات :
مداخلات برای شوک مستقیما در ارتباطبا نگهداری پرفیوژن بافتی ، تامین کافی اکسیژن ، پیشگیری از عفونت ، حمایتروانی از خانواده بیمار می باشد .
مداخلات پرستاری :

نگهداشتن پرفیوژن بافتی :
مشاهده دقیق و مداوم سیستم قلبی وعروقی کودک از ضروریات است علائم حیاتی کنترل شود ، جریان خون بیمار هر یکتا دو ساعت بررسی شود . لاین وریدی مناسب گرفته شود و جایگزینی مناسبمایعات شروع شود . کنترل I&O به دقت انجام شود برون ده ادراری کمتر یابیشتر از حد نرمال گزارش شود ، بیمار روزانه وزن شود اضافه وزن سریع کودک، به پزشک اطلاع داده شود . به علت این که نوزادان نیاز بالایی به گلوکز وذخائر گلیکوژن دارند باید مراقب متابولیسم مناسب گلوکز بود . سطح گلوکزخون هر۲- ۴ ساعت اندازه گیری شود .
دستورات دارویی با دستگاه سرم پمپشروع شود ، چون داروهای فعال کننده عروق می تواند باعث نکروزه شدن بافتشوند . بنابراین سعی شود این داروها از طریق وریدهای مرکزی ، انفوزیون شود .

اکسیژن درمانی :
تعداد تنفس مشاهده وثبت شود ، رنگپوست ، باز شدن قفسه سینه به دقت بررسی شود ، علائم دیسترس تنفسی یادداشتشود و فورا به پزشک اطلاع داده شود . اکسیژن طبق دستور پزشک شروع شود و ازاین که مود دستگاه با شرایط کودک متناسب است اطمینان حاصل شود .
میزان اکسیژن خون شریانی و سطح گازهایخون شریانی و سطح هموگلوبین اندازه گیری شود . تجهیزات اینتوبیشن و تهویهمکانیکی در دسترس باشد . کودک از نظر درد ، تب ، اضطراب و کاهش تقاضایاکسیژن بررسی شود .

جلوگیری از عفونت :
از آن جایی که کودکان مستعد ابتلا بهعفونت هستند استفاده از تکنیک های اسپتیک در حین گرفتن IV line لوله گذاریو … لازم الاجراست . درجه حرارت مرتبا کنترل شود . درجه حرارت مقعدی بیشاز ۱/۳۸ درجه سانتی گراد یا کمتر از ۳۶ درجه سانتی گراد گزارش شود .
محل بخیه ها از نظر ترشح، التهاب وقرمزی چک شود . نتیجه کشت های مثبت گزارش شود . اگر بیمار قادر به تحملتغذیه از راه NGT نمی باشد از پزشک در مورد نوع روش تغذیه سوال شود .
حمایت روانی از بیمار و خانواده وی و بالا بردن قدرت سازگاری :
به سوالات صادقانه پاسخ دهید ، باکودک همدردی کنید ، کودک را از نظر روانی حمایت کنید ، نگرانی و اضطراب رااز او دور نمایید . والدین کودک را تشویق به همکاری کنید ، مانند حمامدادن ، شانه کردن موها و غذا دادن .
این همکاری تحت کنترل خودتان باشد .
از منابع قابل دسترس استفاده کنیدمانند مددکاران اجتماعی تا والدین را از نظر عاطفی یاری نمایند . خانوادهرا تشویق کنید تا خود را با شرایط موجود سازگار کنند .

درمان شوک :
کلید درمان شوک ، تشخیص آن در مراحلاولیه است . درمان شوک بیشتر از آن که در جهت اصلاح علت اولیه یا مکانیسمهای ایجادی آن باشد در جهت رفع علائم و نشانه های بالینی است .
اساس درمان به حداقل رساندن کار قلبی – ریوی در ضمن حفظ برون ده قلب ، فشارخون و تبادل گازی است . ضمنا درمانشوک نیازمند اندازه گیری مکرر گازهای خون شریانی است از نظر اکسیژن رسانی، تهویه (CO۲) و اسیدوز بوده و اغلب سدیم ، پتاسیم ، کلسیم ، منیزیوم ،فسفر و BUN نیز اندازه گیری می شوند .
نکته : در کودکان مبتلا به شوک باید فشار خون ورید مرکزی و فشار خون سیستمیک دائما به کمک یک کانتر چک شود .
درمان گرفتاری های اعضای خاص
حمایت از سیستم های قلبی عروقی:
تلاش در جهت بهبود برون ده قلب اساسدرمان شوک را تشکیل می دهد. هدف از درمان قلبی – عروقی شامل جایگزین نمودنمایعات، اصلاح برون ده قلبی ، تعداد ضربا ن قلب ، ریتم قلب ، پیش بار ، پسبار ، و قدرت انقباض می باشد .

درمان ضد آریتمی :
داروی انتخابی در درمان تاکی کاردیحاد بطنی ، لیدوکائین است . در تاکی کاردی بطنی مقاوم به لیدوکائین ازبرتیلیوم یا پروکائین آمید می توان استفاده کرد . در موارد فیبریلاسیونبطنی از شوک الکتریکی استفاده می شود .

جایگزینی مایعات :
در شوک هیپوولمیک و توزیعی ، کاهش پیشبار ، باعث اختلال شدید برون ده قلب می شود . اما در شوک کاردیوژنیک ،افزایش پیش بار موجب جبران ناپذیر شدن اختلال کارمیوکارد می شود .
حجم پلاسما را می توان با استفاده ازمحلول های کریستالوئید به طور موفقیت آمیزی جبران نمود . محلول هایکولوئیدی حاوی مولکول های درشت تر بوده و مدت باقی ماندن آن ها در فضایداخل عروقی طولانی تر از متسع کننده حجم را می توان به عنوان انتخاب اولتجویز نمود زیرا این مایعات ارزان و موثر هستند .
در اغلب کودکانی که دچار شوک حاد شدهاند می توان مقدار ۲۰mg/kg کریستالوئید ایزوتونیک را به صورت یکجا ( بلوس ) در طی ۳۰-۱۵ تجویز کرد . ولی در درمان شوک کاردیوژنیک باید مراقب افزایشحجم خون بود چرا که ممکن است فشار پرشدگی بطن ها افزوده شود بدون این کهعملکرد قلب بهبود یافته باشد . مونیتورینگ دقیق برون ده قلب یا فشار وریدمرکزی راهنمای بسیار خوبی برای جبران بی خطر مایعات باشد ولی برای حفظفشار قابل قبول خونرسانی به مغز می بایست فشار داخل جمجمه ای آن ها راکاهش داد . در این وضعیت جایگزینی سریع مایعات ممکن است فشار داخل جمجمهای را افزایش داده و موجب ایجاد ادم مغزی گردد .

درمان با داروهای کاردیوتونیک و گشاد کننده عروقی :
برای بهبود برون ده قلب بعد از اصلاح مایعات با زمانی که جایگزینی بیشتر مایعات خطرناک باشد میتوان از انواع داروهای گشاد کننده عروقی و کاردیوتونیک استفاده کرد .
نکته :
درمان با داروهای کاردیوتونیک باید به ترتیب در جهت افزایش قدرت انقباضی قلب و کاهش بار بطن چپ باشد .
درمان معمولا با دوپامین یا دوبوتامین شروع می شود . دوبوتامین اساسا یک داروی اینوتروپیک است ، در حالیکه دوپامین ممکن است گشاد کننده عروق ، اینوتروپیک یا تنگ کننده عروق باشد .
نکته : در کودکانی که با افزایش مکرر سرعت انفوزیون دوپامینی یا دوبوتامین پاسخی به درمان نمی دهند ، می بایست از داروهای کاردیوتونیک قویتر مثل اپی نفرین یا نوراپی نفرین استفاده نمود .
نکته : داروهای دیگری که مورد استفاده قرار می گیرند عبارتند از : اپی نفرین یا نوراپی نفرین ، نیترو پروساید و نیتروگلیسیرین .
حمایت تنفسی :
ریه عضوی است که هدف واسطه های شیمیایی مضر حاصله از شوک قرار می گیرد . نارسایی تنفسی ممکن است سریعا ایجاد شده و پیشرونده باشد . در این حال باید لوله داخل تراشه ای گذاشته و تهویه مکانیکی برقرار نمود ، که شامل استفاده از اکسیژن و فشار مثبت انتهای بازدمی (PEEP) است . سندرم زجر تنفسی بالغین ممکن است در کودکانی که در شوک هستند ، رخ دهد .
نکته : نارسایی شدید قلبی – ریوی را می توان با اکسید نیتریک استنشاقی و در نهایت با اکسیژنرسانی غشایی در خارج تنه ای (ECMO) درمان کرد .
نکته : مکانیسم ایجاد کننده ARDS افزایش نفوذ پذیری عروق به دلیل آزاد شدن واسطه های شیمیایی می باشد .

حفظ کلیه :
کم شدن ادرار در جریان شوک ممکن استناشی از نکروز توبولی حاد (ATN) یا عوامل قبل از کلیه ای باشد . کاهش برونده قلبی که توام با افت جریان خون کلیوی باشد می تواند ازوتمی پیش ازکلیوی (prerenal azotemia) بوجود آورد . از سوی دیگر کاهش فشار خون شدیدمی تواند سبب نکروز حاد توبولی شود . ازوتمی pererenal را می توان باجبران مایع از دست رفته یا افزایش قدرت انقباضی قلب اصلاح نمود . لیکن ATN prerenal نسبت BUN سرمی در حد۱۰ و مقدار سدیم ادرار کمتر از ۴۰-۶۰meg/L میباشد . بنابراین ، پس از جایگزینی حجم داخل عروقی ، برای افزایش ادرارباید از داروهای دیورتیک استفاده کرد . استفاده از دیورتیک های موثر برقوسهنله ( loop diuretic) مانند فوروسماید و بومتانید (bumetanide) مانیتول ،یا مصرف ترکیبات حاوی یک دیورتیک موثر بر قوس هنله همراه با یک تیازید ،ادرار را زیاد می کنند . چنانچه هیپر کالمی ، اسیدوز مقاوم ، هیپرولمی ،یا تغییر وضعیت روانی ایجاد شود ، دیالیز صفاقی یا خونی را باید شروع کرد .
کریستالوئیدها
کولوئیدها
کلرید سدیم ۹/۰ درصد
رینگر لاکتات
سالین هیپرتونیک (۳%)
آلبومین سرم انسانی ۵ درصد در کلرید سدیم ۹/۰ درصد
آلبومین سرم انسانی ۲۵ درصد در کلرید سدیم ۹/۰ درصد
Hyderoxyethyl Starch ۶درصد در کلرید سدیم ۹/۰ درصد
دکستران ۴۰ به صورت ۱۰ درصد در محلول قندی ۵ درصد
پلاسمای منجمد تازه (FFP)
خون کامل

ارزشیابی :
- آیا غشاء موکوسی بیمار صورتی رنگ می باشد ؟ آیا پر شدن مجدد مویرگی و علائم حیاتی مناسب وجود دارد ؟
- آیا میزان اکسیژن خون شریانی و سطح گازهای خون شریانی در حد نرمال می باشند ؟
- آیا الگوی تنفسی، مناسب می باشد ؟
- آیا جواب کشت بیمار مثبت است یا خیر ؟
- آیا والدین و کودک به خوبی با شرایط موجود سازگاری پیدا کرده اند ؟

عکس‌العمل بدن در برابر شوک
کاهش جریان خون اعضاء حیاتی مثل قلب و مغز می‌تواند در عرض چند دقیقه ،آسیب غیر قابل برگشتی به آنها وارد کند. به منظور جلوگیری از چنین آسیبی ،بدن یک سری مکانسیمهای جبرانی در جهت برقرار ساختن جریانی مداوم و ثابت ازخون به سمت مغز و قلب فعال می‌کند که این به خرج کاهش جریان خون اعضاء کماهمیت‌تر و غیر حساس‌تر بدن مثل پوست و عضله (در مرحله اول) و در مراحلبعدی ، کلیه‌ها و دیگر احشاء شکمی و روده‌ها انجام می‌شود. در همان زمانبه منظور کمک بیشتر به افزایش جریان خون سیستم عروقی ، ضربان قلب نیزافزایش می‌یابد. این مکانیسمهای جبرانی تحت اثر دستگاه عصبی سمپاتیک وهورمونهای غده فوق کلیه (اپی نفرین و نوار پی‌نفرین) می‌باشند. عکس‌العملبدن در برابر خون رسانی ناکافی به بافتها و اندامهای بدن (شوک) باعث بروزعلائم اولیه شوک می‌شود.

علائم شوک
کفایت مکانیسمهای جبرانی به مقدار و سرعت از دست رفتن خون بستگی دارد ومعمولاً تا حدی مکانیسمهای جبرانی قادرند فشار خون را در محدوده طبیعی نگهدارند که خون از دست رفته بیش از ۱۵ تا ۲۰ درصد کل حجم خون و به عبارتیبیش از حدود یک لیتر نباشد.
علائم شوک بطور خلاصه عبارتند از:
تشنگی شدید در مراحل اولیه.
رنگ پریدگی و سرد شدن پوست به علت تنگ شدن عروق خونی پوست.
نبض سریع به علت تندتر زدن قلب برای جبران شوک و بعد ضعیف شدن نبض.
احساس ضعف و غش در بیمار به علت کاهش خون رسانی به مغز و عضلات.
افت فشار خون فشار خون در مراحل اول فقط در حالت ایستاده افت می‌کند ولی با پیشرفت شوک در حالت دراز کشیده نیز پایین است.
تنگی نفس شدید و تند شدن تنفس به علت ناکافی بودن خون از اکسیژن.
کاهش هوشیاری به علت کاهش خونرسانی به مغز.

علل شوک
قلب و رگها خونی ، در بدن انسان مخزن عروقی را تشکیل می‌دهند که خون را درخود جای می‌دهند و جریان خون طبیعی تحت اثر سه عامل قدرت انقباضی قلب ،حجم خون و قطر عروق خونی می‌باشد. اگر هر یک ازاین سه عامل فشار ؛ پمپاژقلب ، میزان خون و انبساط و انقباض رگهای خونی دچار اختلال شده و درست عملنکنند، خون رسانی به بافتهای بدن به میزان کافی صورت نخواهد گرفت و شوکاتفاق می‌افتد. از اینرو شوک را به سه نوع کلی می‌توان تقسیم کرد.
شوک ناشی از کاهش حجم خون
شوک ناشی از کاهش قدرت قلب
شوک ناشی از گشاد شدن رگهای خونی
شوک ناشی از کاهش حجم خون
ایجاد شوک به علت از دست دادن مایعات به هر دلیل شوک کمبود حجم ( هیپوولمیک ، هیپو= کمبود ، ولمیک = حجم ) نامیده می‌شود. در مصدومینرایجترین نوع شوک که خطرناک نیز می‌باشد ، شوک هیپوولمیک (Hypovolemic) یاشوک ناشی از کاهش حجم خون است. کاهش حجم خون می‌تواند مستقیماً به علت ازدست رفتن خون ، (مثلاً در خونریزیهای خارجی و داخلی) یا پلاسما ( مثلاً درسوختگیهای وسیع و … ) باشد. در اکثر موارد ، شوک کمبود حجم به علت خونریزیاست که به آن شوک خونریزی یا شوک هموراژیک می‌گویند.
باید تاکید شود که خون فقط بخش کوچکیاز کل مایعات بدن را تشکیل می‌دهد . تمام مایعات بدن باهم حدود ۶۰ درصدوزن کل بدن را شامل می‌شوند. کاهش پلاسمای خون و بدنبال آن کاهش حجم خونممکن است به دنبال از دست رفتن جبران نشده مایعات از راههای دیگر مثلاسهال ، استفراغ ، تعریق زیاد ، سوختگی ، دهیدراتاسیون ( کم آبی بدن ) و … باشد.
اگر بدن از قبل دچار کمبود آب نیز باشد ، این عکس العمل زودتر بروزمی‌نماید. در مکانهایی که درجه حرارت بالایی دارند ، مانند انبارها وکارخانه ها ، و یا اگر مصدوم قبل از جراحت ، به شدت عرق کرده است (مثلاًحوادثی که ضمن ورزش کردن و یا شکار رخ می‌دهند) و یا بعضی کارهای سخت وسنگین ، مانند بار بری و آهنگری ، ممکن است قبل از وقوع حادثه ، آب بدن راکاهش داده ، در نتیجه اثرات کاهش حجم خون سریعتر آشکار شود.

شوک قلبی

اگر قلب نتواند بخوبی عمل پمپاژ خون را انجام داده و رگهای بدن را پر ازخون نگه دارد، شوک ایجاد می شود. قلب ، پمپی است که خون را از طریق رگهابه درون بدن می‌فرستد و هرگونه اختلال در برون‌ده آن فوراً به صورت کاهشجریان خون اعضای مختلف بدن تظاهر می‌کند. برون‌ده قلب محصولی از دو عاملاست:
ضربان قلب ، یعنی تعداد ضربان در دقیقه.
حجم ضربه‌ای ، یعنی حجمی از خون که در طی هر ضربه از قلب خارج می‌شود.
شوک قلبی معمولاً در اثر صدمه به قلب ، حمله قلبی و سایر بیماریهای قلبیایجاد می‌شود. اکثر بیماریهای قلبی که درمان آن به تعویق می‌افتد، سرانجامآن قدر به قلب صدمه می‌رساند تا این که شوک قلبی رخ می‌دهد.
شوک ناشی از تغییر قطر رگهای خونی
ظرفیت رگهای بدن در مقایسه با حجم خون نباید خیلی بزرگ باشد. انبساط رگهایخونی ، بدون انقباض کافی دیگر رگهای خونی (به منظور جبران این انبساط) ایجاد شوک می‌کند. سرخرگها و سیاهرگهای بدن ، می‌توانند در پاسخ بهتاثیرات هورمونی (شیمیایی) و عصبی قطر خود را تغییر دهند. دستگاه عصبیسمپاتیک (جزئی از دستگاه عصبی خودکار بدن) مسوولیت کنترل کشش عضلات موجوددر جدار رگها رابه عهده دارد و فعالیت این دستگاه سبب افزایش انقباضسرخرگها می شود. اثر مشابهی نیز توسط هورمونها مترشحه از غده فوق کلیوی ( ادرنال ) ، یعنی اپینفرین و نوراپی نفرین ، ایجاد می‌شود.
انقباض سرخرگها ، مقاومت آنها را دربرابر خون بطور قابل توجهی افزایش می‌دهد. در نتیجه جریان خون به بافتهاکاهش یافته ،و در همان زمان فشار خون سرخرگی افزایش می یابد. به عکس ،کاهش فعالیت دستگاه سمپاتیک منجر به گشاد شدن (انبساط ) سرخرگها و افزایشجریان خون بافتها می‌شود که به موازات آن فشار خون کاهش می‌یابد. در بعضیاز شرایط خاص ، موقعی که رگهای خونی ، انبساط بسیار زیادی پیدا می‌کنند،فشار خون بطور حاد کاهش یافته و مصدوم دچار شوک می‌شود.
انقباض سیاهرگها نیز می‌تواند بامکانیسمی متفاوت ، سبب افزایش فشار خون شود. در هر لحظه معین ، اکثر حجمخون موجود در گردش ، در سیاهرگها باعث می شود حجم زیادی از خون از سمتسیاهرگها به سوی قلب به حرکت درآید که با افزودن برون ده قلب ، فشار خونرا افزایش خواهد داد.
شوک به عامل یا عواملی گفته می شود که زندگی یا حیات انسان را به خطر می اندازد و به انواع زیر تقسیم می شود:
۱- از دست دادن مایعات بدن
۲- شوک توزیعی که خود شامل : عفونی ـ عصبی ـ روانی و حساسیتی
۳- قلبی
از دست دادن مایعات بدن : این نوع شوک به دو صورت که توسط خونریزی شدید و دیر رسیدن مایعات به بدن صورت می گیرد.
اگر مصدومی به علل مختلف دچار خونریزیداخلی یا خارجی شود و ما نتوانیم آن را بلافاصله پس از حادثه مهار کنیم ویدچار شوک از دست دادن مایعات بدن می شود علائم این شوک می تواند بی قراری،نگرانی و ضعف تنفس و نبض تند کبودی در بعضی از اندامها عرق سرد تشنگی و دراواخر همراه با بیهوشی باشد.

کمکهای اولیه لازم برای این افراد :
نخست ارزیابی اولیه را که شامل ABCH بود را انجام می دهیم. شخص را گرم نگه داریم در حالت ریکاوری شخص را قرار دهید و یا زیر پای بیمار را حدود cm۳۰از سطح زمین بالا بیاورید و شخص را به مراکز درمانی برسانید در صورت که این کاهش مایعات بدن از طریق اسهال که شایعترین علت مرگ در کودکان می باشد صورت گرفت حتماً باید از پودرهای D.R.S استفاده نماییم و مصدوم را به مراکز درمانی برسانیم.
شوک توزیعی : شوک عفونی که یکی از علل شایع مرگ و میر می باشد توسط ورود ویروس در درون بدن می باشد که باعث می شود شخص دچار تب، افزایش فشار خون و ضربان قلب بالا می شود.
کمکهای اولیه لازم ارزیابی شامل ABC را انجام می دهیم و عامل شوک را مشخص می نماییم و رساندن شخص به مرکز درمانی.
شوک عصبی : به هر عاملی که در سیستم اعصاب و رشته های عصبی انسان مانند افتادن از بلندی ها یا صخره ها و خوردن ضربه به ستون فقرات باعث این شوک می شود. علائم آن فاقد عکس العمل بودن اعضاء و تحریک خود ادراری یا خود مدفوعی می باشد.
کمکهای اولیه: ارزیابی اولیه را شامل ABC انجام می دهیم و با حفظ رعایت مشکل نخاعی مصدوم را به مراکز درمانی انتقال می دهیم.
شوک روانی: شوک روانی یا غش که می تواند در اثر شنیدن یک حادثه ناگوار دیدن صحنه های دلخراش باعث بروز این شوک می شود.
علائم آن : دیدن نقاط نورانی (سیاه و تاریکی چشمها) سرگیجه ـ بیهوشی.
کمکهای اولیه: اولاً شخص را از زمین خوردن محافظت می کنیم تا دچار شکستگی نشود سپس زیر پاهای وی را ۲۰ تا ۳۰سانتیمتر بالا می آوریم، بگذاریم اکسیژن به راحتی به شخص برسد و اطراف آن را شلوغ نکنیم. پس از هوشیاری کامل می توانیم به وی مایعات یا آب قند بدهیم امکان دارد این بیهوشی ۴ یا ۵ دقیقه طول بکشد اگر بیشتر از این زمان بود حتماً اقدامات ارزیابی اولیه را انجام می دهیم و به مراکز درمانی وی را انتقال می دهیم.
نبایدها : به صورت مصدوم سیلی نمی زنیم تا هوشیاری کامل مایعات به وی نمی دهیم به صورتش آب نمی پاشیم.
شوک حساسیتی شدید: این نوع شوک که از نوع خفیف آن و شدید آن می تواند برای بدن انسان خطرآفرین باشد نیاز به کمکهای اولیه خاص می باشد این نوع شوک می تواند توسط نیش حشرات، افزودنیهای غذایی یا داروهای خاص صورت گیرد. اصولاً این نوع شوک به خاطر اختلال در سیستم تنفس باعث مرگ زود هنگام می شود. علائم آن سرفه، کوتاهی تنفس، تورم صورت و زبان، گیجی، عدم هوشیاری، خارش شدید، تهوع و استفراغ.
کمکهای اولیه ارزیابی اولیه ABC و مشکلات تنفسی را حل کنیم. از داروهایی مانند دو پاین یا اپی نفرین استفاده می نماییم.

شوک قلبی یکی از شایعترین مشکلاتسیستم گردش خون به حساب می آید و می تواند به طور خلاصه و ساده به ۲ بحثآن پرداخت. فشار خون بالا و فشار خون پایین.
فشار خون بالا : علائم این عارضه دراثر گرفتگی رگها یا وارد شدن ویروس به بدن و نشانه های آن احساس سردرد وسرگیجه احساس درد نقطه بیشتر از ۲ دقیقه در قلب و دست چپ احساس ویزویز گوشو درد در پشت قلب می باشد.
کمکهای اولیه شخص را به حالت نشستهقرار می دهیم طوری که زاویه سر از ۹۰ درجه کاهش پیدا کند و سپس در صورتفشار بالاتر از ۱۶۰ به او قرصهای کاهش دهنده فشار خون زیر زبانی می دهیمتا ۲۰ دقیقه. فشار وی را چک کرده و در صورت پایین نیامدن دوباره از اینروش استفاده می نمائیم. برای بار سوم حتماً به سمت مرکز درمانی حرکت مینمائیم و در آنجا تحت درمان شخص را قرار میدهیم.
فشار خون پایین : علائم احساس سرگیجه، ضعف و سیاه و تاریکی چشمها.
کمکهای اولیه : جلوگیری از زمیننخوردن شخص بالا بردن کف پاها بین ۲۰ تا ۳۰ سانتیمتر استفاده بعد ازهوشیاری کامل از آب قند و مواد قندی در صورت کاهش خیلی کم فشار خون میتوانیم از اپی نفرینها استفاده کنیم.
نکته
استفاده از بعضی از داروهای ذکر شده باید با گذراندن دوره ان صورت گیرد در غیر اینصورت امدادگر مجاز نمی باشد

اقدامات اورژانس در بیمار مبتلا به شوک
مدت زمانی را که فرصت دارید تا اقدامات اورژانس را برای مصدوم با شرایطخطرناک (خونریزی شدید و شوک) به اجرا در آورید، بسیار اندک است. لذااقدامات درمانی باید هرچه سریعتر شروع شوند. مصدومینی که دچار شوک شده‌اندو یا احتمال شوک در آنها وجود دارد، باید سریع به بیمارستان منتقل شوند.
مصدوم را در موقعیت مناسب قرار دهید با توجه به مشکلات و صدمات مصدوم می‌توان وی را در وضعیت مناسب قرار داد:
بلند کردن پا بهترین روش است. پاهای مصدوم را ۲۵ سانتیمتر بلند کنید. درموارد صدمه در ناحیه گردن و یا ستون فقرات ، صدمه در ناحیه سر ، صدمه بهقفسه سینه و شکم ، در رفتگی و یا شکستگی استخوان لگن و یا شکستگی لگنخاصره از این روش استفاده نکنید. بدن مصدوم را به حالتی که سر و سینه‌اشاز سطح بدن پایینتر قرار گیرد، قرار ندهید، زیرا باعث می‌شود احشاء شکمیبه دیافراگم فشار بیاورد. هدف این است که مصدوم در وضعیتی (طاق باز یا نیمنشسته) قرار بگیرد که کاملاً راحت باشد و به راحتی تنفس کند. مصدوم را درهر موقعیتی که قرار می‌دهید، باید علائم حیاتی را در او بررسی کنید ومراقب باشید زیرا امکان استفراغ وجود دارد.
راه تنفس مصدوم را باز کنید. جهت این کار یک دست را بر پییشانی مصدوم ودست دیگر را زیر چانه او قرار دهید. سر مصدوم را به عقب خم کنید. این کارسبب می‌شود دهان او اندکی باز شود. اگر مصدوم نفس می‌کشد، مجاری تنفسی اورا باز نگه دارید. اگر مصدوم نفس نمی‌کشد به او تنفس مصنوعی بدهید. مراقبمواد مترشحه و استفراغ مصدوم باشید و در صورت وجود آنها را پاک کنید. اگرتنفس و گردش خون مصدوم متوقف شده است، اقدامات احیاء قلبی – ریوی (CPR) راانجام دهید.
خونریزی را با روشهای فشار مستقیم ، بالا نگه داشتن عضو مجروح ، اعمالفشار نقطه‌ای و یا دیگر راههای لازم مهار کنید. کاهش حجم خون برای مصدومیکه دچار شوک شده ،خطرناک است. در صورت در دسترس بودن ، از لباسهای ضد شوکنیز استفاده کنید. اگر چنین لباسی در دسترس ندارید می‌توانید با استفادهاز باندهای کشی سرتاسر اندام تحتانی را با فشار متوسط بانداژ نمایید.
هرچه سریعتر به مصدوم اکسیژن برسانید. کمبود اکسیژن در اثر کاهش جریان خون ایجاد می‌شود. به مصدوم اکسیژن خالص برسانید.
در صورت وجود آسیب احتمالی در ناحیه ستون فقرات ، مصدوم را بی‌حرکت نگه دارید.

انسان‌امروز، بيشتر از گذشته‌ درمعرض‌ سوانح‌ و حوادث‌ قرار دارد. بارشد وفزوني‌ جمعيت‌، پيچيده‌ شدن‌زندگي‌، استفاده‌ از ابرازهاي‌ گوناگون‌براي‌راحتي‌ بيشتر و سرعت‌ در كار،خانه‌ و اجتماع‌ موجب‌ شده‌ است‌زندگي‌انسان‌ در معرض‌ حوادث‌بسياري‌ قرار گيرد و در اكثر جوامع‌مرگ‌ ناشي‌ ازحوادث‌، به‌ اولين‌ يامهمترين‌ عوامل‌ مرگ‌ و مير مبدل‌ شده‌است‌.

سالانه‌ ۳/۵ ميليون‌ نفر از صدمات‌ونه‌ از بيماري‌ جان‌ خود را از دست‌مي‌دهند، سالانه‌، حدود ۲ميليون‌مجروح‌ ناشي‌ از حوادث‌، دربيمارستانها بستري‌ مي‌شوند.
حوادث‌ كوچك‌ و ساده‌ جزئي‌ ازدنياي‌ كودكان‌ است‌ كه‌ نه‌ تنها مهم‌بلكه‌آموزنده‌ نيز به‌ شمار مي‌روند، اما آنچه‌بايد از آن‌ پيشگيري‌ شودحوادث‌شديدي‌ هستند كه‌ باعث‌ وارد آمدن‌صدمات‌ جدي‌ و حتي‌مرگ‌هاي‌دلخراش‌ كودكان‌ مي‌گردند.
همه‌ دوست‌ دارند كه‌ زندگي‌ و رشدكودكشان‌ با ايمني‌ و آرامش‌ همراه‌باشدولي‌ حوادث‌ در كمين‌ هستند. اين‌حوادث‌ تقريبا هميشه‌ بر اثر كوتاهي‌ويا بي‌مبالاتي‌ ما بزرگترها اتفاق‌ مي‌افتدولي‌ پيامدهاي‌ آن‌ يعني‌ دردو رنج‌ ومعلوليت‌ گريبانگير كودكان‌ بي‌گناه‌مي‌شود.


به‌ طور متوسط هر دو روز يك‌كودك‌ بر اثر سانحه‌ كشته‌ مي‌شود.سوانح‌ وحوادث‌ شايعترين‌ علت‌ مرگ‌و مير كودكان‌ خردسال‌ و نوجوانان‌است‌. دركودكان‌ ۱۰ تا ۱۵ ساله‌ تقريبانيمي‌ از مرگها بر اثر سوانح‌ و حوادث‌روي‌مي‌دهند، يعني‌ از هر شش‌ كودك‌يك‌ نفر در طول‌ سال‌ در بخش‌اورژانس‌بستري‌ مي‌شود و از هر ۶كودكي‌ كه‌ در بيمارستان‌ بستري‌مي‌شود يك‌ نفربه‌ علت‌ سانحه‌ بستري‌شده‌ است‌.
كودكان‌ و نوجوانان‌ از قربانيان‌اصلي‌ حوادث‌ هستند و كودكان‌ زير ۵سال‌،آسيب‌پذيرترين‌ گروه‌ در برابرحوادث‌ خانگي‌ و كودكان‌ بالاي‌ ۵ سال‌نيزآسيب‌ پذيرترين‌ گروه‌ در معرض‌خطر ترافيك‌ مي‌باشند. سوختگي‌،مسموميت‌،سقوط و ضربه‌ و چهارعلت‌ اصلي‌ مرگ‌ و مير و آسيب‌كودكان‌ است‌.
تعداد مسموميت‌هاي‌ خانگي‌گزارش‌ شده‌ طي‌ يك‌ سال‌ اخير حدود۷۰ درصد ازكل‌ مسموميت‌ها بوده‌ كه‌۹۰ درصد اين‌ تعداد مربوط به‌ كودكان‌زير ۴ سال‌مي‌باشد.
بنابراين‌ ايجاد محيط زندگي‌ امن‌ وسالم‌ و رعايت‌ نكات‌ ايمني‌ در موردوسايل‌ كودكان‌ داراي‌ اهميت‌ خاص‌ وويژه‌اي‌ مي‌باشد.

جدول زير ما را جهت پيشگيري از سوانح و حوادث راهنمايي مي كند:
رديف
نوع حادثه
عوامل ايجاد كننده
پيشگيري
اقدامات فوري
۱
خفگي
۱- بازي با كيسه نايلوني۲- بازي با طناب پرده۳- استفاده از بالش نرم
۴ - استفاده از بند بلند پستانك
۵- تنها گذاشتن كودك هنگام شيرخوردن با شيشه
۶- بازي با دكمه و سكه و اشياي كوچك توسط كودك

- كيسه هاي نايلوني را از دسترس كودكدور كنيد - كودك راهنگام بازي، تنها نكنيد. - در هنگام شيردادن خصوصا باشيشه، هرگز نوزاد را تنها نگذاريد.
- هرگز اشياي كوچك مثل سكه، دكمه و .. را در اختيار كودك قرار ندهيد.

- عامل خفگي را سريعا مشخص نماييد. - راه هوايي كودك را باز نگه داريد. اگر چيزي، در مجاري تنفسي كودك گير كردهباشد پاهاي كودك را بگيريد و او را به حالت آويزان نگه داريد و ضربه آراميبين دو كتف او بزنيد. - اگر اقدام فوق موثر واقع نشد، ضربه نسبتا محكم بهشكم كودك بزنيد.
- در صورت قطع تنفس به او تنفس مصنوعي بدهيد.
۲
سوختگي با مايعات
۱- تماس كودكان با سماور،كتري و فنجان حاوي آب جوش و يا چاي۲- آب داغ حمام
- كتري و قوري و سماور را از لبه ميزدور كنيد. - وقتي كودك در بغلتان است نوشيدني داغ ننوشيد. - نوشيدني داغرا از بالاي سر كودك رد نكنيد.
- تا حد امكان كودك را از سر آشپزخانه دور كنيد.
- هرگز بچه شيطان و كنجكاو را در حمام تنها نگذاريد.

- لباس كودك را خارج نموده محلسوختگي را حداقل ۱۰ دقيقه زير آب سرد بگذاريد. - محل سوختگي را با پارچهتميز بپوشانيد. - از ماليدن روغن، كره، خميردندان، سيب زميني خودداريكنيد.
- به هيچ وجه تاولها را نتراكانيد.
۳
سقوط از بلندي
۱- بالا رفتن كودك از ديوار، درخت، پله ها، نردبان، پنجره ها، ميز، صندلي
- ايمني پنجره ها (نرده گذاري) - روشنايي كافي در راه پله ها - حفاظ پله ها
- قفل كردن در بالكن ها
- نوزاد در سن غلت زدن را در جاي بلند قرار ندهيد.

- در صورت خونريزي، سعي در بند آوردنآن - در صورت شكستگي، بي حركت نگه داشتن عضو - در صورت قطع تنفس، دادنتنفس مصنوعي
- رساندن كودك به بيمارستان

۴
مسموميتها
۱- داروها۲- غذاي فاسد۳- سموم دفع آفات
۴- موادي مانند نفت

- داروها دور از دسترس اطفال باشد. - داروها در قفسه قفب دار قرار گيرد. - در هنگام ديد و بازديد، بيشتر مراقب اطفال باشيد.
- قراردادن سموم در محلي امن و دور از دسترس اطفال
- از قراردادن سموم يا نفت در ظروف معمولي، در آشپزخانه خودداري
نماييد.
- از مخلوط كردن وايتكس و جوهر نمك (به دليل ايجاد گاز كلر) خودداري شود.
- از خوردن غذاي مانده بيرون از يخچال خودداري شود.
- از خوردن گياهان و قارچهاي ناشناخته خودداري گردد.

- دادن مايعات فراوان براي رقيق كردنسم خورده شده - خارج كردن سم از طريق ايجاد استفراغ - بيمار را بهبيمارستان انتقال دهيد
تذكر:
۱- هيچ وقت آب نمك غليظ به فرد مسموم نخورانيد.
۲- در صورت مسموميت با مواد شيميايي، نفت و … بيمار را وادار به استفراغ
نكنيد، ازيرا ممكن است موجب از بين رفتن ريه شخص مسموم شود.
۵
سوختگي
۱- ته سيگار در زير سيگاري۲- بازي با كبريت۳- اتوي داغ
۴- ظرف غذاي داغ
۵- بخاري برقي

- ته سيگار را در اتاق نگذاريد. - كبريت و فندك از دسترس كودكان دور شود. - اتو پس از مصرف در جاي امني قرار گيرد.
- روي بخاري و حفاظ آن چيزيقرار ندهيد.
- از بخاري برقي در حمام استفاده نكنيد.
- نفت و بنزين را از دسترس كودكان دور كنيد.
- مواد سوختي به مقدار زياد در انبار ذخيره نكنيد.
- بخاري علاءالدين را در جلوي در يا جلوي باد قرار ندهيد.
- در صورت داشتن كودك نوپا از گذاشتن كتري روي بخاري خودداري كنيد.
- پريزهاي برق داراي حفاظ باشند.
به كودكان آموزش دهيد با وسايل برقي بازينكنند.
- اجازه ندهيد كودك با ترقه يا فشفشه بازي كند.
- كودك را از مراسم آتش بازي دور كنيد.

- در آتش سوزي كوچك با انداختن پتويا گليم بر روي آتش آن را خاموش كنيد. - در صورت آتش گرفتن ماهي تابه، آنرا پرت نكنيد، ابتدا گاز را خاموش و سپس روي آن حوله خيس بيندازيد. - درصورت آتش گرفتن لباس كودك، او را روي زمين غلتانده و با پتو آن را بپيچيد.
- محل سوختگي را فورا به مدت ۱۰ دقيقه زيراب سرد قرار دهيد.
- پارچه تميز روي آن گذاشته سپس به بيمارستان انتقال دهيد.
۶
غرق شدن
۱- وان حمام۲- استخر۳- رود، درياچه، دريا
۴- آب انبار

- كودكان را در هنگام آب بازي، تنهانگذاريد. - نوزادان و يا كودكان خردسال را حتي يك لحظه در حمام يا لگن آبتنها نگذاريد. - در كمترين سن ممكن به كودك شنا آموزش داده شود.
- هيچ وقت به ماهر بودن در شنا مغرور نشويد.
- به علايم هشدار دهنده در دريا توجه نماييد.

- سعينماييد آب را از مجاري تنفسي كودك خارج كنيد. - در صورت قطع تنفس، تنفس مصنوعي دهيد

۷
بريدگي ها
۱- شيشه۲- اشياي تيز
- از بازي كردن كودك با شيشه جلوگيريشود. - ظروف شكستني در اختيار كودك قرار داده نشود. از راه رفتن يا دويدنكودك در حالي كه ظروف شكستني در دست وي است خودداري گردد. - سعي شود شيشهعينك كودك از جنس نشكن باشد.
ابزار نوك تيز را از دسترس اطفال دور كنيد.
- حمل و نقل چاپو و قيچي در حالي كه تيغه ها به سمت جلو يا بالا باشد براي كودك خطرناك است.

- در صورت بريدگي، با فشار دادن بهموضع مورد نظر به مدت ۱۰ دقيقه از خونريزي جلوگيري به عمل آوريد. - درصورت بريدگي شديد با خونريزي زياد فورا كودك را به بيمارستان انتقال دهيد.
۸
تصادفات
- بي احتياطي رانندگان انواع وسيلهنقليه - عدم رعايت نكات ايمني در احداث خيابان ها و جاده ها - عدم رعايتنكات ايمني و استاندارد در ساخت وسايل نقليه
- بي احتياطي عابرين پياده و والدين به ويژه اطفال
- عدم آگاهي به قوانين و مقرراتراهنمايي و رانندگي

-
هيچ وقت كودك تنها به خياباننرود - به كودك آموزش هاي لازم جهت عبور از خيابان داده شود. - از دوچرخهسواري كودكان در محل رفت و آمد اتومبيل جلوگيري شود.
- هيچ وقت كودك را در اتومبيل تنها نگذاريد.
- بچه هاي نبايد هرگز بدون كمربندايمني روي صندلي ماشين بنشينند و يا بايستند، بهتر است كودك در صندلي عقببنشيند و كمربند ايمني را ببندد (قبل از ۱۲ سالگي).
- از سوار كردن كودكان در صندوق عقب ماشين خودداري شود.
از خوابانيدن كودك در پشت شيشه عقب اتومبيل خودداري شود.
- از سوار كردن كودكان در پشت وانت كاميون خودداري شود.
- دست يا سر كودك از پنجره ماشين در حال حركت خارج نشود.
از نشستن كودك در پنجره ماشين در حال حركت خودداري شود.

- توجه به حال عمومي كودك - در صورت نياز به احيا، دادن تنفس مصنوعي و ماساژ قلب - رساندن فرد مصدوم به بيمارستان




براي‌ حفظ سلامت‌ بيشتركودكان‌ از سوانح‌ و حوادث‌توجه‌ و آموزش‌ توصيه‌هاي‌ ذيل‌ضروري‌ مي‌باشد:
- از خريد و تهيه‌ اسباب‌بازي‌هاي‌ خطرناك‌ (عروسك‌هاي‌رنگي‌ كه‌ به‌سادگي‌ رنگ‌ آنها به‌ وسيله‌جويدن‌ و يا خراش‌ ناخن‌ها كنده‌مي‌شود واسباب‌ بازي‌هايي‌ از نوع‌آهني‌ و داراي‌ لبه‌هاي‌ تيز و برنده‌)خودداري‌نماييد و در صورت‌خراب‌شدن‌ يا احيانا نقص‌ دراسباب‌بازي‌ (مانند كنده‌شدن‌ گوشه‌اي‌از آن‌ و يا بريدن‌ لبه‌هاي‌ تيز) آنها را ازدسترس‌ كودك‌خود دور نماييد.
- به‌ هيچ‌ عنوان‌ كودكان‌ زير ۵سال‌را نبايستي‌ سوارتاب‌ وصندلي‌هاي‌ معلق‌ در زمين‌ و هوا - كه‌معمولا به‌سقف‌ اتاق‌ وصل‌ مي‌گردند -نمود و در صورت‌ استفاده‌ از ننو و ياصندلي‌بايستي‌ فاصله‌ آنها از سطح‌زمين‌ كمتر از نيم‌ متر باشد.
- كودكان‌ را بايستي‌ از دستيابي‌به‌گياهان‌ و گلدان‌ حفاظت‌ كرد.تعدادي‌ از گياهان‌ زينتي‌ در صورت‌خورده‌شدن‌ ايجاد مسموميت‌ شديد وخطرناك‌ مي‌كنند (مانند ديفن‌ باخيا)همچنين‌كود خاك‌ گلدان‌ نيز منبع‌آلودگي‌ شديد ميكروبي‌ و انگلي‌ است‌.
- وسايل‌ برقي‌ چون‌ آسياب‌،چرخ‌گوشت‌، آبميوه‌گيري‌، سشوار،راديو، تلويزيون‌، سمارور برقي‌ بايستي‌درمحل‌ مناسب‌ و با اتكاي‌ كافي‌ قرارداده‌ شود تا از سقوط آنهاجلوگيري‌شود. معمولا كودكان‌ سيم‌هاي‌ اين‌وسايل‌ را كشيده‌ كه‌ درصورت‌نامناسب‌ بودن‌ محل‌ استقرار خطرسقوط آنها بر روي‌ كودكان‌ وجود دارد.
- كودكان‌ در آشپزخانه‌ درمعرض‌شديدترين‌ خطرات‌ مي‌باشند;در يخچال‌ بايستي‌ محكم‌ و تا حدامكان‌ قفل‌باشد، هنگام‌ استفاده‌ ازوسايل‌ برقي‌ آشپزخانه‌ (چون‌ چرخ‌گوشت‌ وآبميوه‌گيري‌) كودك‌ را ازمحل‌ دور نگه‌ داريد. در صورتي‌ كه‌ به‌عللي‌چون‌ زنگ‌ تلفن‌ يا در منزل‌مجبور به‌ ترك‌ آشپزخانه‌ شديد آن‌ راخاموش‌ واز پريز برق‌ خارج‌ نمايند.
- اجاق‌ گاز بايستي‌ بر روي‌پايه‌محكم‌، محل‌ مطمئن‌ و دور از دسترس‌كودك‌ قرار گيرد هنگام‌ ترك‌آشپزخانه‌و احتمال‌ حضور كودك‌ در آنجا،سيلندر گاز بسته‌ شود

شدت‌حوادث‌ رانندگي‌ از سقوط‌ دوچرخه‌ تا تصادف‌ شديد با اتومبيل‌، متفاوت‌است‌. محل‌ حادثه‌ اغلب‌ به‌ دليل‌ ترافيك‌ در حال‌ حركت‌، پر از خطرهاي‌جدي‌ است‌.

بي‌خطر كردن‌ محل‌ حادثه‌ قبل‌ ازحاضر شدن‌ بر سر مصدومان‌، بسيار حياتي‌ است‌. اين‌ اقدام‌ به‌ شما امكان‌مي‌دهد كه‌ از خود، مصدوم‌ و ساير افراد عبوركننده‌ از جاده‌، حفاظت‌كنيد. به‌ محض‌ بي‌خطر شدن‌ محل‌، به‌ سرعت‌ وضعيت‌ مصدومان‌ را ارزيابي‌كرده‌، درمان‌ را اولويت‌بندي‌ كنيد. به‌ مصدوماني‌ كه‌ به‌ كمك‌هاي‌اورژانس‌ نياز دارند، قبل‌ از ديگران‌ رسيدگي‌ كنيد.

بي‌خطر كردن‌ محل‌
- ابتدا از امنيت‌ خود مطمئن‌ شويد و از انجام‌ كاري‌ كه‌ ممكن‌ است‌ شما را به‌ مخاطره‌ بيندازد، پرهيز كنيد.
- اتومبيل‌ خود را در محلي‌ امن‌ و كاملاً با فاصله‌ نسبت‌ به‌ محل‌حادثه‌ پارك‌ كنيد و چراغ‌هاي‌ خطر آن‌ را به‌ حالت‌ چشمك‌زن‌ قرار دهيد.
- هرگز در عرض‌ يك‌ جاده‌ عريض‌ ندويد.
- در شب‌، لباسي‌ بپوشيد يا چيزي‌ حمل‌ كنيد كه‌ روشن‌ يا منعكس‌كننده‌نور باشد و از چراغ‌قوه‌ استفاده‌ كنيد. پس‌ از انجام‌ موارد فوق‌،احتياط‌هاي‌ كلي‌ زير را رعايت‌ كنيد:
- چند ناظر را براي‌ هشدار دادن‌ به‌ ساير رانندگان‌ و كاستن‌ از سرعت‌ آنها روانه‌ كنيد.
- حداقل‌ به‌ فاصله‌ ۴۵ متر از محل‌ حادثه‌ در هر دو طرف‌ آن‌، مثلث‌ يا چراغ‌ هشداردهنده‌ قرار دهيد.
موتور تمام‌ وسايل‌ نقليه‌ آسيب‌ديده‌ را خاموش‌ كرده‌، در صورت‌ امكان‌،مخزن‌ سوخت‌ را در ماشين‌هاي‌ ديزلي‌ و موتور سيكلت‌ها خاموش‌ كنيد.
- وسيله‌ نقليه‌ را بي‌حركت‌ كنيد. اگر وسيله‌ نقليه‌ روي‌ چهارچرخ‌ است‌،ترمز دستي‌ را كشيده‌، اتومبيل‌ را در دنده‌ قرار دهيد و يا چند قطعه‌سنگ‌ بزرگ‌ را درست‌ در جلوي‌ چرخ‌ها بگذاريد. اگر وسيله‌ نقليه‌ چپ‌كرده‌ است‌، سعي‌ نكنيد آن‌ را برگردانيد اما از واژگون‌ شدن‌ آن‌پيشگيري‌ كنيد.
- مراقب‌ خطرهاي‌ فيزيكي‌ باشيد. اطمينان‌ حاصل‌ كنيد كسي‌ سيگار نمي‌كشد. گروه‌ خدمات‌ اورژانس‌ را از وجود خطوط‌ نيروي‌ آسيب‌ديده‌، سوخت‌ پخش‌شده‌ و هرگونه‌ وسيله‌ نقليه‌اي‌ كه‌ نشانه‌ «خطر شيميايي‌» دارد، آگاه‌سازيد.

نشانه‌هاي‌ خطر شيميايي‌ پلاك‌ خطر شيميايي‌ (شكل‌ زير) نشان‌ مي‌دهد كه‌وسيله‌ نقليه‌ در حال‌ حمل‌ يك‌ ماده‌ خطرناك‌ است‌. ماهيت‌ اين‌ خطربالقوه‌ با يك‌ نشانه‌ (شكل‌هاي‌ سمت‌ راست‌) مشخص‌ مي‌شود. خدمات‌اورژانس‌ قادر به‌ تفسير اين‌ اطلاعات‌ خواهد بود.
مواد خطرناك‌
در هر حادثه‌ (رانندگي‌) ممكن‌ است‌ عوارضي‌ مثل‌ ريزش‌ مواد خطرناك‌ يافرار گازهاي‌ سمي‌ رخ‌ دهد. ناظران‌ را از صحنه‌ حادثه‌ دور كرده‌، موافق‌جريان‌ باد بايستيد. به‌ علامت‌هاي‌ «خطر شيميايي‌» روي‌ وسايل‌ نقليه‌توجه‌ كرده‌، گروه‌ خدمات‌ اورژانس‌ را در جريان‌ قرار دهيد. اگر در موردامنيت‌ خود يا مفهوم‌ يك‌ نشانه‌ مشكوك‌ هستيد، از محل‌ فاصله‌ بگيريد. درصورتي‌ كه‌ ريزش‌ مواد وجود دارد و يا روي‌ نوار بالا و چپ‌ علامت‌ «خطرشيميايي‌» حرف‌ « e » به‌ چشم‌ مي‌خورد (حرف‌ « e » به‌ معناي‌ خطر امنيت‌عمومي‌ است‌)، به‌ دقت‌ مراقب‌ اوضاع‌ باشيد.

بررسي‌ وضعيت‌ مصدومان‌
به‌ سرعت‌ تمام‌ مصدومان‌ را ارزيابي‌ كنيد. اگر بيش‌ از يك‌ مصدوم‌ وجوددارد، ابتدا به‌ آنهايي‌ كه‌ ممكن‌ است‌ آسيب‌هاي‌ تهديدكننده‌ حيات‌ (مثل‌ سوختگي‌ يا زخم‌ شديد) داشته‌ باشند، رسيدگي‌ كنيد.
در صورت‌ امكان‌، مصدومان‌ را درهمان‌ وضعيتي‌ كه‌ با آنها مواجه‌ شديد، درمان‌ كنيد؛ تنها در صورتي‌ كه‌مصدومي‌ در خطر باشد يا به‌ منظور ارايه‌ درمان‌ نجات‌بخش‌، مي‌توانيد وي‌را جابه‌جا كنيد. محل‌ را به‌طور كامل‌ جستجو كنيد تا از مصدوماني‌ كه‌به‌ مناطق‌ دورتر پرتاب‌ شده‌اند يا از آنهايي‌ كه‌ به‌ خاطر منگي‌،بي‌هدف‌ حركت‌ كرده‌ و از محل‌ دور شده‌اند، غفلت‌ نكرده‌ باشيد.
اگر مصدومي‌ در داخل‌ يا زير يك‌وسيله‌ نقليه‌ گير افتاده‌ است‌، به‌ كمك‌ خدمات‌ آتش‌نشاني‌ و نجات‌احتياج‌ خواهيد داشت‌. بنابراين‌ در اسرع‌ وقت‌ با اين‌ مراكز تماس‌بگيريد.

نحوه‌ برخورد با مصدومان‌ داخل‌ وسيله‌ نقليه‌:
در زماني‌ كه‌ شما مصدوم‌ را از نظر وجود آسيب‌هاي‌ بالقوه‌ تهديدكننده‌حيات‌ ارزيابي‌ مي‌كنيد، ناظران‌ مي‌توانند با نگه‌ داشتن‌ سر مصدوم‌، به‌شما كمك‌ كنند.
در برخورد با يك‌ مصدوم‌، ابتدا يك‌ ارزيابي‌ اوليه‌ انجام‌ دهيد و درصورت‌ امكان‌، به‌ آسيب‌هاي‌ تهديدكننده‌ حيات‌ رسيدگي‌ كنيد. در مورد هرمصدومي‌ كه‌ در حوادث‌ رانندگي‌ آسيب‌ ديده‌ است‌، هميشه‌ فرض‌ كنيد كه‌آسيب‌ گردن‌ (نخاع‌) وجود دارد و سر مصدوم‌ را تا رسيدن‌ نيروهاي‌ كمكي‌،با دست‌ نگه‌ داريد. در مدتي‌ كه‌ منتظر رسيدن‌ كمك‌هاي‌ تخصصي‌ هستيد،علايم‌ حياتي‌ مصدوم‌ (سطح‌ پاسخ‌دهي‌، نبض‌ و تنفس‌) را كنترل‌ و ثبت‌كنيد .

نحوه‌ برخورد با مصدومان‌ روي‌ جاده‌:
پس‌ از اطمينان‌ از بي‌خطر بودن‌ اوضاع‌، مصدوم‌ را از نظر وجود آسيب‌هاي‌تهديدكننده‌ حيات‌ بررسي‌ كنيد. مصدوم‌ را فقط‌ در صورتي‌ مي‌توانيدجابه‌جا كنيد كه‌ كاملاً ضرورت‌ داشته‌ باشد.
هشدار!
مصدوم‌ را حركت‌ ندهيد مگر وقتي‌ كه‌ قطعاً ضرورت‌ داشته‌ باشد.
اگر لازم‌ باشد مصدوم‌ را حركت‌ دهيد، روش‌ مورد استفاده‌ براي‌ جابه‌جاكردن‌ مصدوم‌ بسته‌ به‌ وضعيت‌ وي‌ و نيز وجود يا عدم‌ وجود نيروهاي‌كمكي‌، فرق‌ مي‌كند (مبحث‌ « جابه‌جا كردن‌ بيماران‌ » را ببينيد).
از يك‌ ناظر بخواهيد كه‌ موقعيت‌ وسيله‌ نقليه‌ و مصدوم‌ را نشانه‌گذاري‌ كند؛ اين‌ اطلاعات‌ براي‌ پليس‌ مفيد است‌.

اقدامات‌ در وضعيت‌هاي‌ اورژانس‌


در هر موقعيت‌ اورژانس‌، بايد از يك‌ مجموعه‌اقدامات‌ مشخص‌ پيروي‌ كنيد. از اين‌ طريق‌، شما قادر خواهيد بود مواردضروري‌ را اولويت‌بندي‌ كنيد و شخصاً تصميم‌گيري‌ كنيد.

گام‌هاي‌ اصلي‌ عبارتند از: ارزيابي‌وضعيت‌، بي‌خطر كردن‌ محل‌، ارايه‌ كمك‌هاي‌ اورژانس‌ و كمك‌ گرفتن‌ ازديگران‌. قبل‌ از دست‌ زدن‌ به‌ هر كاري‌، سعي‌ كنيد بر احساسات‌ خودغلبه‌ كنيد و يك‌ لحظه‌ بينديشيد.
بسيار مهم‌ است‌ كه‌ خود را در معرض‌خطر قرار ندهيد بنابراين‌ در مواردي‌ كه‌ خطرناك‌ است‌، به‌ سرعت‌ واردنشويد. به‌ خطر وجود گاز يا بنزين‌ دقت‌ كنيد. به‌ علاوه‌، سعي‌ نكنيدهمه‌ كارها را به‌ تنهايي‌ انجام‌ بدهيد.

اولويت‌هاي‌ كمك‌هاي‌ اوليه‌
وضعيت‌ را ارزيابي‌ كنيد. به‌ سرعت‌ و با حفظ‌ خونسردي‌، آنچه‌ را كه‌ رخ‌داده‌ تحت‌ نظر بگيريد و به‌ دنبال‌ هرگونه‌ خطر تهديدكننده‌ خود يامصدوم‌ بگرديد. هرگز خود را در معرض‌ خطر قرار ندهيد.
محل‌ را از خطر عاري‌ كنيد. در حد توان‌، مصدوم‌ را از خطر محافظت‌ كنيد اما به‌ محدوديت‌هاي‌ خودتان‌ هم‌ واقف‌ باشيد.
كمك‌هاي‌ اورژانس‌ را ارايه‌ دهيد. وضعيت‌ تمام‌ مصدومان‌ را ارزيابي‌كنيد تا بتوانيد اولويت‌ها را مشخص‌ كنيد و اول‌ آنهايي‌ را كه‌ دچاروضعيت‌هاي‌ تهديدكننده‌ حيات‌ هستند درمان‌ كنيد.
از ديگران‌ كمك‌ بگيريد. به‌ سرعت‌ مطمئن‌ شويد كه‌ هرگونه‌ كمك‌ طبي‌ ضروري‌ يا كمك‌هاي‌ تخصصي‌ درخواست‌ شده‌اند و در راه‌ هستند.

ارزيابي‌ وضعيت‌
رويكرد شما بايد بسيار سريع‌ و در عين‌ حال‌ با حفظ‌ خونسردي‌ و كنترل‌باشد. اولويت‌هاي‌ كاري‌ شما عبارتند از: شناسايي‌ هرگونه‌ خطر براي‌خودتان‌، مصدوم‌ و ناظران‌، سپس‌ بررسي‌ امكانات‌ موجود و نوع‌ كمكي‌ كه‌ممكن‌ است‌ به‌ آن‌ نياز داشته‌ باشيد. هنگامي‌ كه‌ پيشنهاد كمك‌ به‌ شخص‌مي‌دهيد، بگوييد كه‌ از مهارت‌هاي‌ كمك‌هاي‌ اوليه‌ برخوردار هستيد. اگرهيچ‌ پزشك‌، پرستار يا افراد كارآزموده‌ ديگري‌ در محل‌ حضور ندارند، باخونسردي‌ مسؤوليت‌ را بپذيريد. ابتدا سؤالات‌ زير را از خود بپرسيد:
آيا خطر همچنان‌ وجود دارد؟
آيا جان‌ كسي‌ در معرض‌ خطر فوري‌ قرار دارد؟
آيا ناظري‌ براي‌ كمك‌ وجود دارد؟
آيا من‌ به‌ كمك‌ تخصصي‌ نياز دارم‌؟

بي‌خطر كردن‌ محل‌
شرايطي‌ كه‌ منجر به‌ وقوع‌ حادثه‌ شده‌ است‌، مي‌تواند همچنان‌ خطرزاباشد. فراموش‌ نكنيد كه‌ امنيت‌ خودتان‌ در درجه‌ اول‌ قرار دارد. اغلب‌اقدامات‌ ساده‌ (مثل‌ خاموش‌ كردن‌ يك‌ سوييچ‌) براي‌ بي‌خطر كردن‌ محل‌كفايت‌ مي‌كند. اگر نمي‌توانيد خطر تهديدكننده‌ حيات‌ را از بين‌ ببريد،بايد سعي‌ كنيد بين‌ مصدوم‌ و محل‌ خطر، قدري‌ فاصله‌ ايجاد كنيد و درصورت‌ امكان‌، ميزان‌ خطر را به‌ حداقل‌ برسانيد. به‌ عنوان‌ آخرين‌اقدام‌، بايد مصدوم‌ را از محل‌ خطر دور كنيد (به‌ مبحث‌ « جابه‌جا كردن‌بيماران‌ » مراجعه‌ كنيد). معمولاً براي‌ جابه‌جا كردن‌ مصدوم‌ به‌تجهيزات‌ و كمك‌هاي‌ تخصصي‌ نياز خواهيد داشت‌.

بي‌خطر كردن‌ وسيله‌ نقليه‌ در برخورد با مصدومي‌ كه‌ داخل‌ وسيله‌ نقليه‌است‌، خاموش‌ كردن‌ سوييچ‌ در اولويت‌ قرار دارد. اين‌ عمل‌ خطر ايجادآتش‌سوزي‌ ناشي‌ از شمع‌ اتومبيل‌ را كاهش‌ مي‌دهد.
ارايه‌ كمك‌هاي‌ اورژانس‌
پس‌ از بي‌خطر شدن‌ محل‌، به‌ سرعت‌ يك‌ بررسي‌ مقدماتي‌ و ارزيابي‌اوليه‌ از هر مصدوم‌ انجام‌ دهيد تا مصدوماني‌ را كه‌ به‌ كمك‌هاي‌ اوليه‌اورژانس‌ نياز دارند، فوراً درمان‌ كنيد. به‌ هر حال‌، درخواست‌ كمك‌ضروري‌ را به‌ تأخير نيندازيد؛ در صورت‌ امكان‌، از يك‌ ناظر بخواهيد كه‌اين‌ كار را انجام‌ دهد. براي‌ پي‌ بردن‌ به‌ وجود يا عدم‌ وجود تنفس‌ درمصدوم‌، به‌ قفسه‌ سينه‌ وي‌ نگاه‌ كنيد. در مورد هر مصدوم‌، موارد زير رابررسي‌ كنيد:
آيا مصدوم‌ هوشيار است‌؟
آيا راه‌ تنفس‌ باز است‌؟
آيا مصدوم‌ نفس‌ مي‌كشد؟
آيا نشانه‌هاي‌ گردش‌ خون‌ در مصدوم‌ وجود دارند؟ مشاهدات‌ شما، اولويت‌هاو نيز زمان‌ نياز به‌ كمك‌ و ميزان‌ كمك‌ موردنياز را تعيين‌ مي‌كنند.

انجام‌ كمك‌هاي‌ اورژانس‌ به‌ محض‌ برطرف‌ شدن‌ خطر، ارزيابي‌ اوليه‌ راانجام‌ دهيد: بررسي‌ كنيد كه‌ آيا راه‌ تنفس‌ مصدوم‌ باز است‌، نفس‌مي‌كشد و نشانه‌هاي‌ كار كردن‌ قلب‌ و گردش‌ خون‌ وجود دارند يا خير.
كمك‌ گرفتن‌ از ديگران‌
گاهي‌ امكان‌ دارد كه‌ همزمان‌ با چندين‌ كار مواجه‌ شويد: حفظ‌ امنيت‌،تماس‌ تلفني‌ براي‌ درخواست‌ كمك‌ و آغاز كمك‌هاي‌ اوليه‌. مي‌توانيد ازافراد ديگري‌ براي‌ انجام‌ كارهاي‌ زير كمك‌ بخواهيد:
بي‌خطر كردن‌ محل‌
انجام‌ تماس‌ تلفني‌ براي‌ درخواست‌ كمك‌
آوردن‌ تجهيزات‌ كمك‌هاي‌ اوليه‌
كنترل‌ ترافيك‌ و ناظران‌
كنترل‌ خونريزي‌ يا نگه‌ داشتن‌ يك‌ اندام‌
خلوت‌ كردن‌ اطراف‌ مصدوم‌
انتقال‌ مصدوم‌ به‌ يك‌ مكان‌ بي‌خطر

برخورد با ناظران‌ ممكن‌ است‌ افراد حاضر در صحنه‌ حادثه‌ بتوانند به‌راه‌هاي‌ مختلف‌ به‌ شما كمك‌ كنند (مثلاً آوردن‌ تجهيزات‌ يا كنترل‌كردن‌ ساير ناظران‌). به‌ آنها بگوييد كه‌ آموزش‌هاي‌ مربوط‌ به‌ كمك‌هاي‌اوليه‌ را پشت‌ سر گذارده‌ايد و درخواست‌هاي‌ خود را با صراحت‌ مطرح‌ كنيد.
كنترل‌ كردن‌ ناظران‌
واكنش‌هاي‌ ناظران‌ ممكن‌ است‌ باعث‌ شود كه‌ شما نگران‌ يا حتي‌ عصباني‌شويد. ممكن‌ است‌ اين‌ افراد هيچ‌ آموزشي‌ درباره‌ اين‌ كمك‌هاي‌ اوليه‌نديده‌ باشند و احساس‌ ترس‌ يا بي‌فايده‌ بودن‌ كنند. در صورتي‌ كه‌ اين‌عده‌ خود در حادثه‌ حضور داشته‌ باشند و يا شاهد آن‌ بوده‌اند، ممكن‌ است‌آسيب‌ ديده‌ باشند و قطعاً دلواپس‌ و نگران‌ خواهند بود. اگر به‌ هرطريقي‌ نياز به‌ كمك‌ يك‌ ناظر داشتيد، اين‌ مطالب‌ را فراموش‌ نكنيد. روشي‌ قاطعانه‌ توأم‌ با خوش‌ رفتاري‌ به‌ كار بگيريد.