.:: تاریخچه و اطلاعات شهر های ایران ::.

[ برای مشاهده لینک ، با نام کاربری خود وارد شوید یا ثبت نام کنید ]
چشمه بلقيس-چرام
[ برای مشاهده لینک ، با نام کاربری خود وارد شوید یا ثبت نام کنید ]
درياچه کوه گل-کوخدان-شهرستان دنا
[ برای مشاهده لینک ، با نام کاربری خود وارد شوید یا ثبت نام کنید ]
رودخانه جن-کهگيلويه-موگرمون

[ برای مشاهده لینک ، با نام کاربری خود وارد شوید یا ثبت نام کنید ]
آبشار کمردوغ (شهرستان کهگیلویه)
[ برای مشاهده لینک ، با نام کاربری خود وارد شوید یا ثبت نام کنید ]
آبشار دلی بهرام بیگی(شهرستان دنا)



[ برای مشاهده لینک ، با نام کاربری خود وارد شوید یا ثبت نام کنید ]
[ برای مشاهده لینک ، با نام کاربری خود وارد شوید یا ثبت نام کنید ]
چشمه میشی کوهگل(شهرستان دنا)
[ برای مشاهده لینک ، با نام کاربری خود وارد شوید یا ثبت نام کنید ]
سد شاه قاسم(یاسوج)
[ برای مشاهده لینک ، با نام کاربری خود وارد شوید یا ثبت نام کنید ]
آبشار تنگ تامرادی (یاسوج)

دریاچه کوهگل

سياحت در كاشان

[ برای مشاهده لینک ، با نام کاربری خود وارد شوید یا ثبت نام کنید ]

شهرستان كاشان با جمعيتي نزديك به 400 هزار نفر و حدود 2100 هكتار وسعت ؛ در 51 درجه و 27 دقيقه طول شرقي و33 درجه و 59 دقيقه عرض شمالي قرار دارد.كاشان از لحاظ آب و هوايي ؛ متنوع و در اكثر فصول و ايام سال براي سفر مناسب مي باشد .
نواحي شمال و شرق كاشان را دشت وسيعي احاطه كرده است ولي وجود آبادي ها و شهرهايي چون قمصر، قهرود ، جوشقان ، نياسر ، برزك ؛ كله ، ارمك ، رهق ، ازناوه ، اردهال ، استرك و ... و ده ها آبادي خوش آب و هواي ديگر در دامنه ها و ارتفاعات كركس با مناظر زيباي طبيعي و آب و هواي ييلاقي و كوهستاني در انتظار مسافران وميهمانان شهر تاريخي كاشان است.



كاشان از شهر هاي استان اصفهان و در شمال استان واقع است و داراي 3 بخش و 67 روستا مي باشد . فاصله اين شهر تا تهران 230 كيلومتر ، تا قم 95 كيلومتر و تا اصفهان 202 كيلومتر مي باشد.كاشان ، با قرار داشتن بر روي زنجيره بزرگ راه هاي كشور و واقع بر سر راه اصلي ارتباطي شهر ها و استان هاي شرقي و شمالي و غربي كشور ، با شهرها و استان هاي مركزي ، جنوب و جنوب شرقي ؛ داراي موقعيّت ممتازي مي باشد.
موقيعت تاريخي
كاشان هزاران سال است كه محل زندگي انسانها و اقوام گوناگون بوده و تمدّني كهن را در خود جاي داده است.
قدمت تاريخي منطقه كاشان مربوط است به يكي از كهن ترين مراكز استقرار بشر در فلات مركزي ايران موسوم به «سيلك» : " Sialk ".
مردمان هفت هزار سال پيش در اين قسمت كه در دو كيلومتري جنوب غربي كاشان قرار دارد ، تمدني را بنا نهادند كه آباداني كنوني منطقه كاشان مي تواند دنباله همان تمدّن باشد ، هر چند كه آنچه امروزه به عنوان كاشان مطرح مي باشد هويتي كاملاً اسلامي دارد.
يك هيئت باستان شناسي فرانسوي به سرپرستي پرفسور رومن گريشمن طي سالهاي 1311 تا 1313 شمسي در سيلك كاشان به كاوش و حفّاري پرداختند و با به دست آوردن آثار سفالين و فلزّي از دل تپّه ها به نتايج شگفت انگيزي دست يافتند.
بر اساس تحقيقات اين هيئت ، اولين خاستگاه تمدّن بشري و اوّلين سكونت گاه بشر در دشت و اولين نقطه اي كه بشر با استفاده از مصالح ساختماني (خشت خام و ملاط گل) به ساختن خانه پرداخته است سيلك كاشان است.
علاوه بر منطقه سيلك ، مناطقي مانند غار رئيس ، آتشكده خرمّدشت كه مربوط به زمان ساسانيان است بر تداوم آن تمدّن صحّه مي گذارد.
علاوه بر آثار فوق ؛ نويسندگان و موّرخين نيز از ديرباز در آثار خود سخن از كاشان به ميان آورده اند ؛ از جمله :شركت اهالي كاشان در جنگ هايي كه در زمان ساسانيان روي مي داده است و پس از آن هجوم اعراب به كاشان و بنا نهادن شهر كاشان توسط "زبيده خاتون " همسر هارون الرّشيد و آباداني شهر كاشان در دوران آل بويه ،اهميت پيدا كردن موقعيت كاشان در زمان حكومت سلجوقيان و آثار و ابنيه اي كه از اين دوره به جاي مانده است و نيز حمله وحشيانه مغولان در قرن هفتم به شهر كاشان ، پيمدن راه ترقّي در دوران صفويان و آثاري كه از اين دوره به جاي مانده ، آثار و اخباري كه از زمان قاجاريه و نيز دوران مشروطه داريم ؛همكاراني كه مردم كاشان در قيام هاي مردمي در مخالفت با رژيم پهلوي از آن جمله 15 خرداد 1342 و ادامه ان در انقلاب شكوهمند اسلامي ايران داشتند كه همياري و حضور پس از پيروزي انقلاب اسلامي نيز در تمام صحنه ها بروز كرده و تاكنون نيز ادامه دارد ... همه حيات تاريخي مردمان اين ديار از هفت هزار سال پيش تا به حال در اين خطّه مي باشند.
موقعيت فرهنگي
كاشان از جمله شهر هاي با سابقه و با هويّت ديرينه فرهنگي است و عالمان ، فقيهان ، دانشمندان ، طبيبان ، فيلسوفان ، شاعران و نقاشاني كه در اين ديار نشو و نما نموده اند از جمله نام آوراني هستند كه نه تنها نام كاشان پرآوازه نمودند بلكه ايران و جهان اسلام را اعتباري ديگر بخشيده اند.از زمان هاي ديرين مجامع و حوزه هاي علمي مختلفي در اين شهر وجود داشته و هم اكنون نيز در گوشه گوشه شهر عالمان و فرهيختگاني در مدارس علوم ديني و دانشگاهها و مراكز آموزش عالي جرعه نوشان علم و معرفت را سيراب مي كنند.
هم اكنون در كاشان 8 مدرسه علوم ديني با حدود دو هزار طلبه و 5 دانشگاه و مركز آموزش عالي با حدود پانزده هزار دانشجو وجود دارد.
موقعيت اقتصادي
كشاورزي : منطقه كاشان از ويژگي هاي كشاورزي مهمي برخوردار است، به طوري كه قسمت عمده زمين هاي اطراف كاشان زير كشت پنبه و غله است و همچنين انواع ميوه ها از قبيل انار ،انگور ،انجير ،انگور ،گوجه درختي ،هندوانه ،طالبي ، چغندر ،هويج ،شلغم و نيز انواع سبزيجات و صيفي جات از جمله محصولات كشاورزي منطقه كاشان است. از جمله پرورش درختان گل و سبزيجات و گياهان داروئي جهت تهيه گلاب و عرقيّات گياهي در منطقه از جايگاه ويژهاي برخوردار است.
معدن : در منطقه كاشان معادني نظير مس ،آهن ،سولفات باريم ،زاج سبز ،نمك طعام ،سنگ هاي مرمر و تراورتن به چشم مي خوردكه بعضي از اين معادن مورد توجّه و داراي اهميّت ويژه اي در كشور مي باشد.
صنايع دستي : در اين زمينه ،كاشان از ديرباز زبانزد و مشهور بوده است ولي با رشد فناوري ماشيني در صنايع ،بعضي از صنايع دستي به دست فراموشي سپرده شده است.در روزگاران گذشته صنايعي مانند قالي بافي ،شعربافي ،زري بافي ،مسگري ،كاشيگري ،سفالگري ،ابريشم بافي ،مخمل بافي و زيلوبافي و ...در كارگاههاي كوچك رواج داشته است كه با مرور زمان و همراه با تحولّات اقتصادي – اجتماعي ،يا بعضي از آن صنايع به كلي به ديار فراموشي سپرده شده و يا بعضي از آنها مانند مخمل بافي ،پارچه بافي ،كاشيگري ،قالي بافي ،در مجموعه هاي صنعتي بزرگ توليد مي شود ؛ ولي نه با آن ظرافت و هنرآفريني كه محصولات صنايع دستي برخوردار بودند.
صنعت : از نظر صنايع اخيراً كاشان توسعه مناسبي يافته است و مي توان از صنايعي مانند :فرش ماشيني ،ريسندگي ،بافندگي ،چيني سازي ،ملامين سازي ،كاشي كاري ،ابزارآلات صنعتي و دهها واحد صنعتي پيشرفته ديگر نام برد كه كاشان را به يكي از قطب هاي صنعتي كشور تبديل كرده است.تعداد واحد هاي توليدي فعّال در اين شهرستان متجاوز از 350 واحد مي باشد.

آثار تاريخي و نقاط ديدني كاشان

الف) آثار موجود در محدوده شهر

1- تپه هاي باستاني سيلك

[ برای مشاهده لینک ، با نام کاربری خود وارد شوید یا ثبت نام کنید ]
پس از فرو نشستن آب درياچه مركزي و خشك شدن تدريجي آن ،ساكنان اطراف آن مجبور شدند نواحي حاصلخيزي مانند اطراف فين كه همان منطقه "سيلك" باشد را جهت زندگي و سكونت اختيار كنند ،ولي اين قدمت تا پيش از 60 سال پيش همچنان ناشناخته بود تا اينكه بر اساس بررسي هاي علمي پروفسور گريشمن در سال 1311 ش (1933 م) قدمت آثار به جا مانده در اين تپّه ها به هزاره پنجم تا اوّل قبل از ميلاد منسوب گرديد. آثاري از اين تپّه ها در موزه هاي لوور فرانسه ، ملّي ايران و باغ فين موجود مي باشد.
اين تپّه در مغرب مسير كاشان - فين و در مجاورت جاده قرار دارد.سيلك در حال حاضر مشتمل بر يك تپّه شمالي و يك تپّه جنوبي است كه به فاصله 500 متر از يكديگر قرار دارند. و در جلوي اين تپّه ها گورستان هائي از انسانهاي ما قبل تاريخ وجود دارد.
2- باغ فين و چشمه سليمانيه
بناي اوّليه باغ فين به قبل از اسلام و با تمدّن سيلك پيوند خورده است كه تمدّن سيلك نيز پيوندي نا گسستني با چشمه جوشاني دارد كه در بالاي باغ جاري است ،و به چشمه سليمانيه معروف است و از ديرباز همچنان در آبادي منطقه فين م‍ؤثر بوده است.
از زمانهائي بس دور در پائين اين چشمه باغي وجود داشته است كه كمي پائين تر از باغ فعلي بوده است و بر اثر زلزله اي كه در سال 982 ه ق روي داد باغ ويران شد كه به دستور شاه عباس صفوي بعد از سال 1000 هـ ق باغي در مكان فعلي كه در حقيقت قسمتي از باغ قديمي بود ساخته شد.از سال 1135 قمري بعد از حمله افاغنه آباداني باغ به ركود گرائيد ولي با دستور كريم خان زند به خصوص با ساختن عمارتي كه به نام "خلوت كريم خاني" در ضلع جنوبي باغ واقع است باغ فين روي به آباداني گذاشت ولي با زلزله معروف سال 1192 قمري باغ فين نيز آسيب كلّي ديد ؛كه پس از آن يعني از سال 1200 قمري و با روي كار آمدن سلسله قاجار به خصوص با دستور فتحعلي شاه به مرمّت و عمارت ،باغ جاني دوباره گرفت كه ساختمان شتر گلوي فتحعلي شاهي در ضلع جنوب غربي باغ و حمام سلطنتي بزرگ كه در مجاورت حمام اوّليه ساخته شد از آثار آن مي باشد.
ولي با تبعيد صدر اعظم مقتدر ايران يعني اميركبير و سپس شهادت آن رادمرد در اين باغ ،اين آباداني روي به ويراني نهاد. با آغاز دوره مشروطيّت به جهت وضع دفاعي بناي باغ ، اين مكان پناهگاه اشرار و ياغيان گشت و در مدت 14 سال ياغيان مصالح و اشياء گرانبهاي آن را به يغما برده و به تخريب باغ پرداختند.پس از ختم غائله اشرار به مرمت باغ پرداختند. از وقايع مهمّ تاريخي در اين باغ مي توان به جشن تاج گذاري رسمي شاه اسماعيل صفوي و نيز قتل ميرزا تقي خان فراهاني اشاره كرد.

بررسي اجمالي بناهاي باغ تاريخي فين

1- سردرب ،ديوار و برج ها
[ برای مشاهده لینک ، با نام کاربری خود وارد شوید یا ثبت نام کنید ] مجموعه باغ فين حدود 25000 متر مربع مساحت دارد كه در بدو ورود به اين مجموعه ،با ساختمان رفيع سردرب ورودي باغ برخورد مي كنيم .اين قسمت از باغ در دوره صفوي بنا نهاده شده است.اين بنا داراي دو طبقه كه طبقه تحتاني شامل هشتي و دالان ورودي به باغ با اتاق هاي جانبي و طبقه فوقاني شامل سالن وسيع و زيبائي است كه داراي چشم انداز خوبي بر اطراف و از جمله بر باغ دارد و داراي در هاي مشبّك و زيبايي است.
در اطراف باغ و از جمله در طرفين سر در ،ديواري به ارتفاع پنج و شش متر و هفت برج ديده مي شود.


2- شتر گلوي عباسي
[ برای مشاهده لینک ، با نام کاربری خود وارد شوید یا ثبت نام کنید ]
پس از ورود به باغ و گذشتن از خيابان مصفّائي كه در وسط آن نهر آب زيبائي كه هميشه آب از فواره هاي فيروزه اي آن در فوران است و درختان سرو بسيار زيبائيدر دو طرف آن سر به فلك كشيده است ؛اوّلين ساختماني كه جلب توجه مي كند شتر گلوي عباسي است كه به دستور شاه عباس بزرگ ساخته شده است.در جلوي اين بنا حوض وسيعي ديده مي شود و در پشت اين بنا نيز حوضچه اي قرار دارد كه از كف آن آب فوران مي كند،اين بنا در دو طبقه به گونه اي ساخته شده است كه از هر طرف باغ مي توان به آن وارد شد،در ميان اين ساختمان نيز حوضچه اي است كهآب چشمه با طرح جالبي (موسوم به شتر گلو)در آن فوران مي كند.بر روي ديوارها و سقف اين بنا آثار نقاشي دوره صفوي با تصاويري از شكارگاه و شاهزادگان مي باشد ،اين ساختمان قبلاً به صورت سه طبقه و طبقه بالاي آن به صورت كلاه فرنگي بوده است.

- شتر گلوي فتحعلي شاه اين بنا كه در جنوب باغ واقع است به دستور فتحعلي شاه ساخته شده است و شامل شتر گلو و صفّه مجاور و داراي دو حيات خلوت در قسمت شرق و غرب آن است كه كف صفّه كلاً از سنگ مرمر مفروش بوده و سقف آن به طرز جالبي نقّاشي شده است كه هنوز قسمت هائي از آن ديده مي شود.كتيبه نستعليق زيباي دور تا دور صفّه مجاور حوض خط محمد تقي حسيني كاشاني از خوشنويسان معروف اوايل قرن قاجار است.
4- اندروني كريمخاني و اتاق شاه نشين
اين بنا مجموعه مسكوني است كه در جنوب باغ و در مغرب شترگلوي فتحعلي شاهي قرار دارد و در سال 1176 قمري به دستور كريم خان زند و به همّت آقا سليم آراني حاكم وقت كاشان ،ساخته شده و شامل چندين اتاق تو در تو و حياط و باغچه اي كوچك كه گفته مي شودكه امير كبير به مدت 40 روز در اين ساختمان زندگي كرده است.در مقابل اتاق شاه نشين حوضچه زيبائي ساخته شده استكه داراي منافذ متعدّد و منظّمي است كه آب چشمه سليمانيه فين به طرز جالبي در آن فوران مي كند.
5- حمام ها (حمام كوچك و بزرگ)
در قسمت جنوب باغ دو حمام وجود دارد كه به حمام كوچك و بزرگ معروف است،حمام كوچك از آثار دوره صفويه و همراه با بناي اوّليه باغ فين بنا نهاده شده است و حمام بزرگ در دوران قاجاريه به وسيله فتحعلي شاه ساخته شده است.حمام بزرگ مخصوص امراء و حمام كوچك اختصاص به استفاده خدّام داشته است.در هر يك از حمام ها قسمت هائي شامل : ورودي ،گرمخانه ،آبنما ،خزينه ، محل نظافت ،سربينه(رختكن) به چشم مي خورد.كانالهائي جهت تعويض آب خزينه ها و حوضچه ها در كف حمام وجود دارد .ديوارهاي حمام با عايق رطوبتي مخصوصي – ماسه آهك يا ساروج – پوشانيده شده است.اميركبير در گرم خانه كوچك و در كنار حوض مرمريني كه در ميان گرمخانه وجود دارد به قتل رسيد.
6- چشمه سليمانيه
اين چشمه كه منسوب به حضرت سليمان پيغمبر(ص) مي باشد.در پشت باغ فين و در قسمت غربي آن واقع است و آباداني اين باغ مديون اين چشمه است. نبايد هنر منحصر به فرد جريان سازي آب چشمه را در باغ فين فراموش كنيم ؛ به طوري كه به اين منظور از اختلاف سطح و شيب زمين براي فوران آب در شتر گلوها و فواره ها با ظرافت خاصي استفاده شده است همچنين با پله پله كردن ،سرعت بخشيدن و پر سر و صدا كردن آب هنر نمائي خوبي در اين زمينه صورت گرفته است. بر روي مظهر چشمه ؛ ساختماني بنا گرديده كه ساختمان قسمت شرقي آن در زمان شاه سليمان صفوي و بخش غربي در سال 1329 شمسي توسط بازرگانان كاشاني با الهام از معماري دوره ساساني ساخته شده است.

مدرسه آقا بزرگ

اين بنا در خيابان فاضل نراقي واقع مي باشد. ساختمان اين مدرسه مربوط است به دوره قاجاريّه كه با سرمايه هاي شخصي به نام حاج محمّد تقي خانبان طي سالهاي 1250 تا 1260 قمري جهت استفاده نماز جماعت و درس و بحث داماد خود ملّا مهدي نراقي دوم ،برادر ملّا احمد نراقي ملقّب به "آقا بزرگ" بنا شده و بدين نام معروف گرديده است.معمار اين بنا شخصي به نام استاد حاج شعبان بوده است.
تمامي بنا از جمله گنبد اين مدرسه كه جزء بزرگترين گنبد هاي آجري است با آجر ساخته شده و تزئينات به كار رفته در اين بنا عبارتند از :كاشي كاري ،آجركاري ،كتيبه هاي نفيس گچي و كاشي ،مقرنس كاري ،خطّاطي ثلث و نستعليق و نقّاشي ، كه نقّاشي اين مدرسه توسط استاد محمّدباقر قمصري صورت گرفته است.كتيبه هاي خطوط مسجد توسط اساتيد برجسته خوشنويس كاشان از جمله : محمّد ابراهيم (جدّ خاندان معارفي كاشان) ،محمّد حسين (جدّ خاندان اديب) و بسمله هاي طغري' توسط سيد صادق كاشاني نوشته شده است.
در بدو ورود به مدرسه ؛ مقرنس هاي گچي و نقّاشي سر در و كاشي هاي الوان بكار رفته در طرفين درگاه و ديوارهاي جلوخان و كتيبه بالاي سردر ،تختگاه و ظرافتي كه در ساخت درب ورودي به كار رفته جلب توجه مي كند.سپس هشتي بسيار زيبا و سقف آن كه با آجر و كاشي مقرنس تزئين گرديده مورد توجّه قرار مي گيرد ،پس از هشتي با عبور از دو دالان مسقّف عريض ،به صحن مدرسه دست مي يابيم كه در ميان دو راهرو ،دو شبستان وسيع زمستاني و تابستاني در دو طبقه قرار دارد.در قسمت سردرب ،چهار بالاخانه ساخته شده است كه در طرفين سردرب دو بادگير مشاهده مي شود كه اين بادگيرها با هدايت هواي مطبوع به شبستان تحتاني (تابستاني) و به زير زميني كه در زير شبستانها قرار دارد،تابستان گرم كوير را بر ساكنان اين بنا قابل تحمّل و دلپذير مي سازد.
پس از ورود به محوطه مدرسه دو صحن فوقاني و تحتاني و حجره هاي محل سكونت طلّاب و گنبد آجري با شكوه و گلدسته هاي دو طرف آن خودنمائي مي كند.علاوه بر اين ؛دو حياط خلوت،آب انبار بزرگ،شبستان ديگري در پشت گنبد ،ساختمان مسجدي كه در جنب گنبد واقع است و محراب كاشي كاري واقع در شبستان جنب گنبد كه در حقيقت مجموعه اي است از هنرهاي معماري :كاشي كاري،گچ بري ، كتيبه نويسي ، مقرنس كاري و نقّاشي از جمله متعلّقات اين بناي عظيم است.
در قسمت شمالي اين بنا ،بقعه اي معروف به خواجه تاج الدّين قرار دارد،اصل اين بنا مربوط به قرن ششم مي باشد.




4- مجموعه تاريخي بازار
يكي از اهمّ آثار تاريخي و ديدني كاشان ،مجموعه تاريخي بازار است كه از تقاطع خيابان باباافضل و ميدان كمال الملك تا حدود دروازه دولت ادامه دارد.
قدمت بازار را مربوط به دوران سلجوقيان مي دانند،لكن دوران اوج بازار مربوط به زمان صفويه و به خصوص دوران شاه عباس اوّل است.غالب سياحان و جهانگرداني كه در عصر صفويه و همچنين قاجاريه به ايران آمده و از كاشان هم ديدن كرده اند عظمت و شكوه و روايي بازار كاشان را ستايش كرده اند.
در مجموعه تاريخي بازار علاوه بر راسته بازارهاي اصلي نظير:مسگرها،كفاش ها، بزازها و بازارچه هاي ميانچال ،ملك ، ضرابخانه و رنگرزها، مسجد ها،بقاع،كاروانسراها،تيمچه ها، حمام ها و آب انبارهاي مختلف و متعدّدي وجود داردكه هريك از آنها در دوره خاصي ساخته شده است.
چنانچه از طرف ميدان تاريخي فيض و از جلوي خان مسجد زيبا و تاريخي ميرعماد وارد بازار شويم در سمت شرقي ،بازار مسگرها مشتمل بر كاروانسراي زغالي ها(888 ه.ق) و كاروانسراي ميرپنج و سراي غفارپور و مسجد و حسينيه رباط قرار گرفته است . تا چندين سال قبل با ورود به بازار مسگرها ، صداي آهنگين پتكهاي مسگرها گوشها را نوازش مي كرد ولي با جايگزين شدن فلزات سبك در ساخت ظروف خانگي و بي رونق شدن صنعت مسگري سنتّي ،اين بازار چهرهاي متفاوت يافته است.
از سمت غرب كه به بازار وارد مي شويم از ابتداي بازار تا انتهاي آن كه بازارچه پانخل ناميده مي شود بناهاي زيبا و تاريخي زير را در مجموعه بازار ديدن خواهيم كرد.
كاروانسراي گمرك ، كاروانسراي نو ،سراي نراقي ها ، سراي بروجردي ها، آب انبار بالابازار ، مسجد بالابازار،حمام خان ، سراي زرشكها ، سراي قمي ها، قيصريّه ، سراي آب انبار ، سراي چهار گوش ، تيمچه حاج محمّد صادق تيمچه معروف ، زيبا و ديدني امين الدّوله ،مدرسه و مسجد ميانچال (آيت الله العظمي مدني-ره-)،مسجد تبريزي ها ،سراي ملك،تيمچه سيد آقا (برقي)، مسجد كفش دوزها،زيارت درب زنجير،آب انبار درب زنجير ،مدزسه و مسجد امام خميني –ره- (سلطاني سابق) ،زيارت شاه سليمان،آب انبار گذرنو،مسجد گذرنو، حمام گذرنو، حسينيه پانخل و بقعه امام زاده قاسم ،ضمناً مراكز مختلف فرش فروشي و صنايع دستي و سوغات كاشان در بازار وجود دارد.


5- مدرسه امام خميني«ره» (سلطاني)
اين مدرسه به دستور فتحعلي شاه قاجار در سالهاي 1221 تا 1229 قمري و توسط معماري به نام محمد شفيع ساخته شده است.اين مدرسه به سبك مدارس چهار باغ و صدر اصفهان ساخته شده و در جنب مجموعه بازار كاشان بنا گرديده است.در بدو ورود به بنا سر در كه با اسلوب جالبي كاشي كاري گرديده است شاهده مي شود و سپس وارد هشتي ورودي مدرسه مي شويم كه به وسيله دو راهرو مي توان به صحن وارد شد، از اين هشتي كه در مشرق بنا واقع است مي توان بناي عظيم گنبد آجري دو پوششه كه در غرب مدرسه است را مشاهده كرد. در بالاي هشتي در بناي جالب و ديدني ماذنه مشاهده مي شود. فضاي صحن مدرسه را درختان كاج پوشانده است و در ميان صحن آبنماي بزرگ مدرسه به خوبي جلوه نمايي مي كند،در اطراف صحن غالب بر پنجاه حجره جهت سكونت طلّاب ساخته شده است.
تزئينات اين مدرسه شامل كتيبه هاي گچي و كاشي كاري هفت رنگ به خصوص در محرابي كه زير گنبد واقع است و مقرنس هاي زيباي گچي در جبهه سردر گنبد ة مي باشد.

تيمچه امين الدّوله اين بنا كه در يكي از نقاط مركزي بازار (ميانچال)قرار دارد متعلّق به دوره قاجاريه است كه به دستور يكي از رجال نامدار عصر قاجاريه به نام فرّح خان غفّاري ملقّب به امين الدّوله و با معماري استاد علي مريم ، در اواخر قرن سيزدهم قمري(1285)ساخته شده است.اين بناي باشكوه در سه طبقه و با طول و عرض زياد بنا گرديده و ارتفاع گنبد آن نيز مورد توجّه مي باشد.همه ساله در ايام سوگواري حضرت اباعبدالله الحسين(ع) اين تيمچه ميعادگاه گروهها و هيئات مذهبي عزادار كاشاني مي باشد.
7- مسجد و ميدان ميرعماد(سنگ)
بناي اوّليه مسجد ميرعماد مربوط است به قرون ششم و هفتم قمري ،و مؤيّد اين مطلب محراب گرانبهائي است كه جهت اين مسجد در سال 623 هجري توسط يكي از هنرمندان كاشاني از خاندان معروف ابوطاهر و با هنرمندي حسن بن عربشاه ساخته شده و هم اكنون در موزه برلن نگهداري مي شود.
در دوران مغول و نيمه دوم قرن نهم قمري (868) شخصي به نام خواجه عمادالدّين شيلي شرواني در ابتداي بازار قديم، ميدان وسيعي را احداث نمود و در اطراف آن ابنيه و عمارت هاي عالي از جمله مسجد و كاروانسرا و دارالشفاء و خانقاه بنا نمود كه از آن مجموعه عظيم فقط از ميدان و مسجد آن اثري باقي است.در شمال ميدان در ابتداي خيابان جديد الاحداث آرامگاه خواجه عمادالدّين وجود داشته كه فعلاً از آن بنا فقط سنگ قبر خواجه عماد باقي مانده است.
اين مسجد داراي سردري زيبا و منحصر به فردي مي باشد كه تزئينات معماري آن در نوع خود بي نظير است و در آن مقرنس هاي گچي با حالتي زيبا همراه با نقّاشي هائي با آب رنگ تزئين شده است كه در كتيبه سردر بائي و سال احداث بنا مشخص گرديده است.
قسمتهاي مهم اين بنا شامل :جلوخان مسجد-كه راسته اصلي بازار بزرگ كاشان از جلوخان مسجد ميدان آغاز مي گردد -،سردر با كتيبه تاريخي ، هشتي ورودي ، سنگاب ، چند شبستان ، گنبد آجري ، آب انبار ، منبر كاشي معرق ، كتيبه ها(سنگ نوشته ها)ي تاريخي ، شامل يازده حكم با فرمان تاريخي مي باشد،توجّه به احكام تاريخي اين سنگ ها اهميّت تاريخي اين مكان را در اوضاع كاشان جلوه گر مي سازد.بر روي سنگ نوشته ها فراميني از شاهان صفوي مبني بر رعايت عدالت در كسب ،رعايت حقوق كشاورزان ،رعايت حقوق شهروندان ،معافيت از پرداخت ماليّات در ماه مبارك رمضان ، ممنوع كردن قماربازي و فروش مواد مخدر و ... ديده مي شود.
8- مسجد جامع
اين بنا واقع در خيابان باباافضل و مربوط به قرن هاي اوليّه اسلامي است كه از ديگر بناهاي تاريخي كاشان داراي قدمت بيشتري است.
اين بنا داراي مناره آجري زيبائي است كه داري آجري و به خط كوفي و داراي تاريخ 266 هـ ق است كه نشان دهنده اهميّت و اعتبار مسجد در دوره سلجوقيان مي باشد.
در لايه برداري هاي اخير از گچ بري هاي محراب عصر سلجوقي، آثار و تزئينات متعلق به دوره آل بويه كشف و شناسائي شده است.
در شبستان تابستاني اين بنا كه در زير شبستان زمستاني قرار دارد طرح هاي بسيار زيباي كاشيكاري ديده مي شود و در كف اين شبستان آثاري از كوره هاي پخت ظروف چيني به وسيله كارشناسان سازمان ميراث فرهنگي كشف گرديده است.اين بنا داراي گنبد آجري است كه احتمالاً پس از زلزله معروف سال 1192 هـ ق كه مسجد آسيب فراوان ديد به وسيله عبدالرّزاق خان كاشي به صورت اساسي تعمير گرديده است و اين موضوع در كتيبه خط ثلث در زير گنبد مسجد به سال 1207 هـ ق مشخص گرديده است.
9- خانه تاريخي طباطبائي
اين خانه در نزديكي خانه تاريخي بروجردي و در جوار بقعه مباركه امازاده سلطان اميراحمد (ع-كه اين بقعه نيز از آثار هنري قرن نهم و دهم مي باشد) خانه با شكوهي وجود دارد و به خاطر اينكه سنگ بناي اين خانه را شخصي به نام حاج سيد جعفر طباطبائي نطنزي بنا نهاده است به خانه طباطبائي موسوم و مشهور گرديده است.
اين خانه در زميني به مساحت 4730 متر مربع و در حدود سال 1250 قمري با مهارت و هنرمندي معمار معروف كاشي استاد علي مريم احداث گرديده است.
اين خانه مشتمل بر چهار صحن و حياط مي باشد كه مركزي متعلّق به قسمت بيروني و دو حياط متعلّق به اندروني و يك حياط متعلّق به خدمه بوده است.
قسمت اندروني : خانه شامل اتاق پنج دري ساده در مركز و دو حياط در دو طرف آن و داراي سرداب هائي كه بادگيرها هوا را در آن جريان مي دهند كه اين قسمت محل سكونت خانواده مرحوم طباطبائي بوده است.حياط ضلع شمال غربي بزرگتر و تعداد اتاقهاي آن بيشتر است و داراي سرسراي پذيرائي مجزّائي مي باشد. در زير اندروني مخصوصاً اتاق مركزي ،سرداب بزرگي قرار دارد مه داراي مشخصات منحصر به فرد خود است و به علل مختلف از جمله :وجود بادگير،سقف ضربي ،نوع مصالح به كار رفته در بدنه، دو جداره بودن بدنه ،وجود حوضي كه قبلاً درمركز سرداب بوده ، اختلاف ارتفاع با سطح كوچه حدود 8 تا 10 متر ، نسيم خنكي كه از سطوح حوض حياط مركزي وارد زير زمين مي شود؛ همه اين عوامل باعث شده تا به خصوص در فصل تابستان 15 تا 20 درجه اختلاف دما بين زير زمين و بيرون آن مشاهده شود.
قسمت بيروني : شامل تالار بزرگ (اتاق شاه نشين) در مركز با نورگيرها و پنجره هاي مشبك رنگي و پنجره هاي كناري دو جداره كه عمود باز و بسته مي شود.اين اتاق داراي تزئينات نقّاشي و آئينه كاري و گچ بري هاي جالب از جمله پنجره هاي مشبك گچي است كه همچون پارچه توري ظريفي به نظر مي رسد.در دو طرف اتاق شاه نشين اتاق هاي گوشواره بنا شده است. در جلوي اتاق شاه نشين،ايواني با آئينه كاري و گچ بري هاي جالبي ديده مي شود.
در طرفين تالار بزرگ دو حياط خلوت و نورگير به صورت قرينه يكديگر احداث شده است كه داراي تابلوهاي بديع نقّاشي مي باشند و از نفايس آثار هنري آن ديار به شمار مي آيند.اسناد و قرائن نشان مي دهند كه هنرمند بزرگ و نقّاشباشي دربار ناصرالدّين شاه قاجار يعني ميرزا ابوالحسن غفاري كاشاني ملقّب به صنيع الملك با مالك خانه دوستي نزديك و مراوده خانوادگي داشته استلذا به احترام دوستي كه با مرحوم طباطبائي داشته است در اجراي گچ بري ها و ترسيم نقّاشي هاي اين خانه نظارت داشته است.و اين مطلب ارزش و اعتبار تزئينات خانه طباطبائي ها را بسيار افزايش مي دهد.
حياط خدمه :شامل اتاق هاي خدمه ، زير زمين خدمه،آشپزخانه و اصطبل زمستاني و تابستاني مي باشد كه تعدادي از اتاقهاي خدمه از بين رفته است.
آب خانه از دو رشته قنات دولت آباد و نصرآباد تامين مي گرديده است.خانه طباطبائي ها داراي 5 درب ورودي مي باشد كه ورودي اصلي به دو ورودي اندروني و بيروني در قسمت هشتي تقسيم مي شود.علت پيچ و خم هاي راهروهاي ورودي در شكستن اختلاف ارتفاع و نداشتن ديد مستقيم است.
لازم به توضيح است كه خانه مسكوني و زادگاه شادروان «سپيده كاشاني» - شاعر عصر معاصر –نيز در مجاورت خانه طباطبائي و در جنوب آن قرار دارد.
10- خانه تاريخي بروجردي



[ برای مشاهده لینک ، با نام کاربری خود وارد شوید یا ثبت نام کنید ] اين خانه در محل سلطان امير احمد كاشان در خيابان علوي واقع است.اين خانه توسط بازرگاني به نام حاج سيد حسن نطنزي در حوالي سال 1275 قمري در دوره قاجاريه ساخته شده است.چون صاحب خانه مال التّجاره از بروجرد وارد مي كرده،لذا به حاج آقا حسن بروجردي مشهور شده و خانه اي هم كه متعلّق به وي بوده است به خانه بروجردي ها موسوم گرديده است.
معمار اين خانه يكي از نوابغ معماري كاشان و از طراحان معروف ساختمان به نام استاد علي مريم معروف بوده است كه در ايجاد دو بناي تاريخي ديگر كاشان ، يكي خانه تاريخي طباطبائي (در نزديكي خانه بروجردي ها) و ديگر تيمچه امين الدّوله(واقع در بازار ) نقش داشته است.
اين خانه شامل دو قسمت بيروني و اندروني است و محلي كه فعلاً در معرض ديد عموم است قسمت بيروني اين خانه است.در بدو ورود به خانه وارد هشتي ورودي خانه مي شويم كه درب ورودي به قسمت اندروني خانه هم در اين هشتي قرار گرفته است، پس از آن راهروي نسبتاً طولاني و شيبدار گذشته و وارد حياط مي شويم ، در كنار اين راهرو ايوان شمالي خانه قرار دارد ، در قسمت شمالي ايوان يك پنج دري واقع است كه محل پذيرائي مهمانان بوده و دو طرف آن دو اطاق بهار خواب قرار دارد كه به علت نور مناسب و گرماي زياد ، بيشتر در زمستان مورد استفاده قرار مي گرفته ، ديوار بيروني اتاقهاي اين ايوان و نيز داخل اطاق پنج دري با گچ بري هاي بسيار ظريف با طرح گل و مرغ زينت يافته است. در داخل حياط يك حوض بزرگ و باغچه هاي وسيع در اطراف آن قرار دارد . در قسمت شمال شرقي ، مطبخ (آشپزخانه) قرار گرفته ؛ در قسمت شرقي بنا اتاقها و ايوانها سرپوشيده اي به چشم مي خورد كه در جلو ايوان ها پلّه هائي جهت رفتن به سرداب ها (زيرزمين) ساخته شده است،اين سرداب ها در جبهه هاي مختلف بنا واقع است كه به وسيله بادگيرهائي بلند هواي آنها تهويه و قابل استفاده در هواي گرم تابستان بوده است. در روبرو يعني در قسمت جنوبي بنا ، تالار سرپوشيده اي به چشم مي خورد كه بر پيشاني آن مي توان هنرنمائي استادكار ايراني را نظاره گر بود.به طوري كه منافذ مشبّكي كه جهت تهويه هواي تالار در اين قسمت تعبيه گرديده با گچ بري جالب و ديدني در آميخته و دلربائي مي كند.در بام تالار نيز نورگيرها و بادگيرهاي فوق العاده جالب و منحصر به فرد خودنمائي ميكند كه از نظر طرح و اجرا در زمره آثار بديع معماري سنتي است.تالار بزرگ سرپوشيده كه محل برگزاري اعياد و مراسم سوگواري بوده است شامل يك ايوان كه داراي سقف بلندي است در جلو و يك قسمت شاه نشين در انتهاي تالار كه از قسمت هاي ديگر مرتفع تر بوده و داراي تزئينات خاصي است و نيز تالار هائي در دو طبقه در جنبين آن ديده مي شود.سقف تالار با طرح بسيار زيبائي گچ بري و مقرنس كاري و رنك آميزي گرديده است.سقف ها و بدنه داخلي سر پوشيده و تالار هاي جنبي آن با نقوش گل و مرغ و شكارگاه و حيوانات گچ بري و يا نقّاشي و يا با خط خوش تابلوهائي زيبا آفرينش شده است، به خصوص روي ديوار هاي شاه نشين تصاويري از پادشاهان قاجار در تابلوهائي ديواري خودنمائي مي كند .نقاشي هاي اين بنا در شيوه هاي متنوّع و با رنگ روغن و آبرنگ و زير نظر هنرمند نامدار نقّاشي و ايران در دوره قاجاريه مرحوم ميرزا محمّد خان غفّاري ملقّب به «كمال الملك» ترسيم گرديده است و طرح هاي گچ بري اين خانه نيز با نظارت اين استاد بزرگ تهيّه و به انجام رسيده است .با توجّه به گچ بري هاي قسمت هاي مختلف اين خانه ، به خصوص پنجره هاي مشبّك گچي داخل اتاق بزرگ كه از كمال ظرافت به پارچه طوري شباهت دارد به مرتبه ذوق و هنر اين هنر مند ايراني و ديگر استادكاران و معمار اين خانه واقف مي گرديم.
جالب است بدانيم كه مرجوم حاج آقا حسن بروجردي براي فرزندش سيد مهدي از دختر مرحوم حاج سيد جعفر طباطبائي خواستگاري مي نمايد و خانواده طباطبائي شرايط موافقت با ازدواج را ساخت خانه اي آبرومند و در خور شاُن عروس خانم قرار قرار مي دهند و به همين دليل حاج آقا حسن از همان معماري كه خانه طباطبائي را ساخته است دعوت مي كند كه اين خانه را بسازد.
11- مجموعه خانه هاي تاريخي عباسيان


[ برای مشاهده لینک ، با نام کاربری خود وارد شوید یا ثبت نام کنید ]

اين مجموعه در كوي سلطان امير احمد قرار دارد و در سال 1252 هجري قمري به وسيله مرحوم حاج محمّد ابراهيم ، يكي از تجّار خوشنام كاشان ساخته شده است كه از لحاظ طرح معماري و تزئينات و استفاده از فضاها و حجم هاي موجود در آن بسيار غني و از معماري سنتي در نوع خود منحصر به فرد است.
مجموعه خانه هاي تاريخي عباسيان به تحقيق و بر طبق نظر نخبه ترين كارشناسان معماري ،جزو برجسته ترين آثار معماري اسلامي و يكي از نامزدهاي دريافت جايزه بهترين بناهاي مسكوني ايران اسلامي است.
اين مجموعه مشتمل بر پنج حياط و گودال باغچه بوده است كه پس از فوت از مالك اوّليه به مرور از هم تفكيك و به صورت پنج باب خانه مستقل از هم در آمد ، بدون اينكه صاحبان و سكنه بعدي هر كدام از اين پنج باب خانه آگاهي داشته باشند كه اين خانه ها در بدو ساخت جزو يك مجموعه و با هم در ارتباط بوده اند.در سالهاي اخير با همّت و تلاش مسئولان ذي ربط چهار واحد از پنج باب خانه خريداري و كار بازسازي آن انجام شده است.
از چهار باب خانه خريداري شده، دو واحد آن به صورت طرح معمول معماري بافت قديم كاشان يعني گودال باغچه و يكي از آنها به صورت دو طبقه با حياط مسقّف و چهارمي كه در اصل باغچه بوده است به صورت حياط سنتّي است.
خانه هاي عباسي ب لحاظ معماري ، داراي طرحي قوي و غني از لحاظ تزئينات گچ بري و نقّاشي و كابري تزئينات معماري اسلامي نظير : رسمي بندي ، يزدي بندي ، كاربندي ، قطاربندي ، مقرنس و مشبّك در اوج زيبائي و ظرافت است.
در خانه عباسيان يكي از مراجع بزرگ و برجسته معاصر كاشان به نام مرحوم آيت الله سيد محمد علوي بروجردي متولد و تربيت يافته است و حتّي يكي از خانه هائي را كه ارث به وي رسيده بود به محل حوزه درس تبديل كرده بود.

باغ فين کاشان
به نظر ميرسد در دوران باراني بين آخرين دورههاي يخچالي دوران چهارم Plistocem در نجد [ برای مشاهده لینک ، با نام کاربری خود وارد شوید یا ثبت نام کنید ] درياچه پهناوري گسترده بوده است. اين دريا با شروع عهد خشكسالي به تدريج خشك شده و اكنون [ برای مشاهده لینک ، با نام کاربری خود وارد شوید یا ثبت نام کنید ] در محل آن كوير بزرگ مركزي برجاست. در اواخر هزاره ششم در سرزمين حاصلخيز رسوبي در جوار كوهستان و حاشيه كوير مركزي اولين استقرارها در ناحيه سيلك شناسايي شده است. يكي از مهمترين عوامل اين امر كه موجب استقرار طولاني در اين ناحيه گرديده را ميتوان وجود چشمه فين در 2 كيلومتري اين ناحيه ذكر كرد.
در واقع مهمترين عامل شكلگيري تمدنها از قديميترين دورانها در اين ناحيه، وجود آب سرشار و دائمي در سرچشمه فين است، كه باعث جذب انسان به اين منطقه شده و در شكلگيري و پيشرفت تمدن در اين ناحيه نقش اساسي ايفا نموده است.
از دوران [ برای مشاهده لینک ، با نام کاربری خود وارد شوید یا ثبت نام کنید ] اين ناحيه مطلب خاصي نميدانيم، تنها در روستاي مرق مجموعهاي از سكههاي داريوش سوم به همراه تعدادي سكههاي سلوكي يافت شده است.
وجود آتشكده نياسر بجاي مانده از زمان [ برای مشاهده لینک ، با نام کاربری خود وارد شوید یا ثبت نام کنید ] در حومه كاشان نشان از آباداني و معمور بودن ناحيه در آن دوران دارد، به حدي كه طبق گزارشهاي اعثمكوفي در جنگ نهاوند، دلاوري از ناحيه كاشان (آذرگرد) با بيش از بيست هزار سوار در اين نبرد شركت داشته كه روياروي لشكر اعراب ايستاده اند. و دست آخر اينكه حمدا. . . مستوفي در نزهته القلوب بناي شهر كاشان را در دوره اسلاميبه زبيده خاتون همسر هارون الرشيد نسبت داده است.
ناحيه فين
«فين قصبهاي است در بخش مركزي شهرستان [ برای مشاهده لینک ، با نام کاربری خود وارد شوید یا ثبت نام کنید ] كه داراي دو قسمت جداگانه فين بزرگ و فين كوچك است، و بعضي آن را فينين نامند. فين در شش هزار گزي باختر كاشان قرار گرفته است و به واسطه كثرت اشجار و آب و هواي خوب يكي از تفرجگاههاي اطراف كاشان است، آب آن از چشمه معروف سليمانيه و سفيدآب تأمين ميشود و . . . (لغتنامه دهخدا). طبق نوشته دونالد ويلبر در كتاب باغهاي ايراني و كوشكهاي آن: «وقتي مسافر به شهر تاريخي كاشان نزديك ميگردد ميتواند در سمت راست جاده، باغ فين را با سروهاي زيبايش مشاهده كند، با بازديد از اين نقطه ميتوان گفت كه مهمترين نقطه اين شهر را ديده است.»
قديميترين منبعي كه در مورد تاريخ فين و آبهاي آن اشاراتي دارد، كتاب تاريخ قم (تأليف سال 378 هجري قمري) است كه البته مانند بسياري از مناطق ديگر پايهگذاري آن را با شخصيتهاي اساطيري آميخته چنين مينويسد: «فين آن را بشتاسب بنا كرد و در آن وقت كه با ارجاسف ملك ترك كارزار كرد و كاريزهاي آن ديه را با اشارت ملك جم بيرون آورده و بسيار آبند»
فين كوچك كه باغ فين نيز در آن واقع است، داراي 17 محله ميباشد، اين محلات عبارتند از: محله سرپايين، محله پشت باغ، محله مصلي، محله ملتي، محله رودخانه، محله باغكهنه، محله سازمان آب، محله ملاقطب، محله انار، محله توتستان، محله زيارت، محله شاهزاده ابراهيم، محله گذر، محله پنجروزه، محله حيدري، محله تنبيلي، زبان مردم فين فارسي است، ولي زبان محلي كه ريشههاي فرس قديم دارد در اين قسمت رايج است [ برای مشاهده لینک ، با نام کاربری خود وارد شوید یا ثبت نام کنید ] . مذهب مردم فين شيعه اثني عشري است.
مفضلبنسعد مافروخي در كتاب محاسن اصفهان چنين آورده است كه: «و به ديه ابروز كاشان كاريزي هست اسفذاب نام مشرب اهل آن ديه و صحراها و ديههايي چند كه در آن حوالي واقع است و به ديه پين غايض ميشود» از اين نوشته چنين استناد ميشود كه نام قديميفين «پين» بوده است و بعدها بر اثر استعمال لغت به فين تبديل شده است و نيز اينكه يكي از منابع تأمين آب فين سفيدآب است. در ادامه كتاب از حضور عمروبنليث صفاري در كنار اين رودخانه، و شگفتي او از اين آب و جستجوي او براي يافتن سرچشمه آن كه بينتيجه مانده است، صحبت به ميان آمده است.
چشمه سليمانيه
در جنوب باغ فين چشمه آبي موسوم به چشمه سليمانيه، با قريب به دوازده سنگ آب وجود دارد. آب آن فوق العاده صاف است ولي به واسطه داشتن بعضي املاح براي آشاميدن مناسب نيست. آب چشمه فين به واسطه كيفيتهاي خاص خود مانند صافي و پاكي و روشنايي كمنظير و همچنين كيفيت ثابت و تغيير ناپذيرش همواره مشهور و ضربالمثل بوده است و طبق نوشته فلاندن «مردم براي اين آب عقايد موهوم دارند و ميگويند خاصيت طبي دارد» اين چشمه از بن صخرههايي به نام كوه دندانه و شكاف تخته سنگهاي معدن گچ و آهك واقع در شش كيلومتري غرب كاشان از زمين ميجوشد.
در وجه تسميه اين چشمه دو روايت نقل ميشود:
الف: كاشان يكي از مراكز يهودي نشين ايران بوده كه طبق آمارگيري كه در دوران شاه عباس دوم انجام شده است بيش از 1000 خانوار يهودي در اين شهر سكونت داشتهاند و در آن دوران با حضور چند تن از علماي يهود در اين شهر لقب اورشليم دوم به آن اطلاق شده است. يهوديان ساكن در اين شهر براي اين آب قداست خاصي قائل بودهاند زيرا معتقد بودند كه اين چشمه از معجزات سليمان نبي است، از همين روي آن را به نام چشمه سليمانيه ناميده اند.
ب: برخي نيز اعتقاد دارند در دوران شاه سليمان صفوي در اطراف اين چشمه صفه يا بنايي ساخته شده است، به اين سبب آن را به نام سليمان صفوي چشمه سليمانيه خوانند.
يك نظر حيدرصفدر به سليمان شاه كرد آب سرچشمه فين را ز عصا پيدا كرد كه البته هر دو، روايتهايي شفاهي هستند كه براي آن سند مكتوبي موجود نيست اما در فرهنگ عامه مورد قبول واقع گرديده اند.
سابقه تاريخ باغ فين
باغ كهنه
وجود باغ فين به دوران آلبويه منسوب است كه از اين دوران شواهدي در دست نيست و اثبات اين مطلب نياز به تحقيقات و كاوشهاي باستانشناسي دارد. بعد از اين دوران نيز وجود باغ فين را به دوران ايلخاني منسوب كردهاند، ياقوتحموي (قرن هشتم) نيز از گشت و گزار مردم كاشان در اطراف باغات فين ياد كرده است.
در دوران آغازين حكومت شاهاسماعيل صفوي (909 هجري قمري) مردم كاشان كه از رسميشدن مذهب شيعه به شوق آمده بودند، مشتاقانه در انتظار ديدار شاه محبوب خود به آذينبندي كوچه و خيابان شهر پرداختند. شاهاسماعيل به كاشان آمد، در باغ فين جلوس كرد، و در سرچشمه فين بار عام داد. همه اقشار مردم ـ در اين جشن و سرور شركت كردند و پس از مراسم تشريفات به طعام دعوت شدند. شاه از آن همه احساسات و پذيراييهاي بسيار شادمان شد و در پايان دستور برپايي جشن خلعت داد. (شاه اسماعيل دو بار باغ فين آمد و در آنجا جشن و سرور برپا كرده است.)
كاشان در دوران صفوي اهميت فراواني مييابد كه دلايل زير را ميتواند براي آن برشمرد.
1- توجه پادشاهان صفوي به مذهب شيعه و شهرهايي كه مركز شيعيان و علماي شيعه بودند، موجب اهميت يافتن كاشان گرديد.
2- اهميتي كه پادشاهان صفوي براي صنايع دستي و هنر قائل بودند؛ با وجود هنرمندان و صنعتگران مختلف (كاشيكاري، قالي بافي، ابريشمبافي. . .) در اين شهر، بر اهميت آن افزوده گرديد.
3- اهميت يافتن اصفهان و پايتخت شدن آن موجب گرديد كه شهرهاي پيرامون آن از جمله كاشان كه بر سر راههاي ري و خراسان قرار داشت آباد گرديده و صنايع و بازرگاني آن رونق گيرد. [ برای مشاهده لینک ، با نام کاربری خود وارد شوید یا ثبت نام کنید ]
4- قرار گرفتن كاشان بر سر راه تجاري بندرعباس.
اين عوامل باعث شد كه كاشان در دوران صفوي از نظر مذهب، وسعت، ثروت و زيبايي دومين شهر ايران به شمار رفته و بازارهاي آن پر از اجناس و كالاهاي مختلف و مساجد و اماكن مذهبي، پر رونق و مركز علمي و فرهنگياش فعال گردد. به نقل از سفرنامه فيگوئروآ: «شهر كاشان همواره مورد توجه پادشاهان ايران بوده است، نخست از اين جهت كه اهالي آن بسيار صديق و خوشمشربند، و دو ديگر بخاطر آنكه مركز توليد پارچههاي ابريشمي و به خصوص قاليهاي بسيار ظريف و مرغوبي است كه در سراسر جهان نظير ندارد و از اين طريق ثروت سرشاري را جلب ميكند.»
باغ فين
1- در اواخر دوران شاه طهماسب زلزله مهيبي در شهر كاشان روي داد. كانون آن در منطقه فين بوده و در آنجا آسيب فراواني به بناها وارد كرده است. پس از شاهطهماسب تا به حكومت رسيدن شاهعباس اول دو تن از خاندان صفوي به حكومت رسيدند. (شاهَاسماعيل دوم، و محمد خدابنده پدر شاهعباس) در تمامياين دوران حكومت مركزي ضعيف بوده و چندين سال حكومت كاشان در دست تركمنان افتاده است كه در آن دوران خرابيهاي بسياري به بار آوردهاند.
2- در عهد شاهعباس پس از رفع فتنه تركمنها، شاه صفوي اوامري جهت عمران و آباداني كاشان و تدارك وسايل توسعه و ترقي صنايع محلي و بهبود اوضاع عموميآنجا صادر كرد و آقا خضرنهاوندي حاكم كاشان مأمور اجراي آن شد. حسن نراقي در كتاب آثار تاريخي شهرستانهاي كاشان و نطنز آورده است:
«شاه عباس چون بناي سالخورده و ويران گشته فين را خور همسري با چشمه سليمانيه و همت والاي خود نميديد، از اين رو طرح كاخ جديدي بدينگونه پي افكنده شد. مظهر آب روان چشمه را قريب500 متر بالاتر از باغ قديم يعني در مكان چشمه كنوني قرار داد و باغشاه جديد را در محدوده زمينهاي نوگير به ابعاد 157 متر طول شرقي و غربي در 142 متر عرض شمالي و جنوبي حصار بندي كرد و در چهارگوشه آن برجهاي گرد و مرتفعي بنا كرد و. . .»
شاهعباس براي رفع خطر سيل در حدود يك كيلومتري جنوب باغ سدي مستحكم با سنگ و ساروج ساخت كه هنوز هم پا برجاست.
خضرنهاوندي سالها در كاشان حكومت كرد و در طي اين دوران بر قدرت خود افزود، تا جايي كه قدرتش به حدي رسيد كه شاه عباس از نفوذ او احساس خطر كرد.
در سال 1016 هجري قمري به هنگام حضور شاه عباس (احتمالاً در باغ فين) كلهپزي با كارد به او حمله كرد و وي را از پاي در آورد از آنجايي كه برادر وي ملاعبدالباقي نهاوندي صاحب كتاب «مآثر رحيمي» پس از قتل برادر به هندوستان فرار كرده و بر طبق نوشتههاي او، اين نتيجه دور از ذهن نيست كه اين قتل، قتلي سياسي بوده و به فرمان شاه اجرا شده است. در اينباره حتي اسكندربيگ منشي نيز سكوت كرده است و مطلبي در كتاب عالم آراي عباسي ننوشته است. [ برای مشاهده لینک ، با نام کاربری خود وارد شوید یا ثبت نام کنید ]
شاه صفي پس از مرگ شاه عباس به حكومت رسيد. او نيز مانند پدر خود براي عمران و آبادي اين باغ كوشيد و طبقه فوقاني بناي شترگلوي صفوي با چوب و آهن در زمان او ساخته شد (سال 1050 هجري قمري) تا وي بتواند مناظر اطراف را از بلندترين نقطه مشاهده كند. شاهصفي نيز چندين بار به كاشان و باغ فين آمده است و در آخرين سفر خود در عمارت دولتخانه كه از ابنيه دوران شاهعباس است بر اثر افراط در خوردن شراب از پاي درآمد و فرزندش عباس دوم در سن 10 سالگي در آنجا تاجگذاري كرد.
لكهارت مينويسد: «شاه سليمان و شاه سلطانحسين نيز حين عبور از كاشان مدتي در عمارتهاي دولتخانه و باغ فين با تشريفات توقف و كامراني مينمودهاند.»
پس از شاه سلطان حسين و حمله افغانها كاشان مورد بي مهري واقع شد و بسياري از عمارتهاي آن رو به ويراني گذاشتند.
در سال 1175 هجري قمري هنگاميكه شهريار زند در آذربايجان بود زكيخان در اصفهان علم طغيان و سركشي بر افراشته كاظمخان بختياري را با گروهي به حكومت كاشان فرستاد، عبدالرزاق كه از طرف كريمخان وكيلالرعاياي آن شهر بود از مشاهده بيدادگريها به خشم آمده و نيمه شبي بر آنها تاخت و كاظمخان را دستگير نمود. زكيخان پس از اين حادثه گروه ديگري را به سركردگي عليمحمدخان به كاشان فرستاد. آنها در عمارت دولتخانه پناه گرفتند، منتهي عبدالرزاقخان آنجا را تصرف كرد و عليمحمدخان به باغ كه برج و باروهاي مستحكميداشت پناه برد. كريمخان كه عازم بازگشت به اصفهان بود دستهاي را روانه كاشان نمود آنها نيز بي درنگ به باغشاه حمله بردند و از آنها شكست خوردند. علي محمدخان كه از رسيدن كريمخان بيمناك شده بود سرهاي كشتهها را جدا كرد و به اصفهان گريخت.
در دوران حكومت عبدالرزاقخان زلزله شديدي در كاشان به وقع پيوست كه خانههاي آن شهر را ويران كرد. پس از اين جريان، وي با فرمان كريمخان شروع به تعميرات در كاشان و باغ فين نمود و عمارت جديدي نيز به ابنيه اين باغ افزود كه به خلوت كريمخاني موسوم است.
در عهد كريمخان شه ملك قباد با سعي سليم حاكم پاك نهاد
تعمير چو يافت باغ فين آذر گفت آباد شده عمارت فين آباد
ابيات بلا قطعه شعري است كه آذر بيگدلي سروده است و بيت آخر آن به حروف ابجد سال 1176 هجري قمري را نشان ميدهد.
پس از كريمخان نسيم اميدي كه به سوي باغ وزيده بود براي مدتي از حركت باز ايستاد. اما با به قدرت رسيدن فتحعليشاه و نظر توجهي كه اين پادشاه به آنجا كرد، باغ دوباره اهميت خود را باز يافت.
فتحعليشاه بر اثر دلبستگيهايي كه به صفاي باغ و زيباييهاي چشمه فين داشت به حاجي حسينخان صدراعظم اصفهاني سرپرست حوزه حكمراني كاشان دستور داد تا همزمان با ساختن مدرسه سلطاني خرابيهاي باغ را مرمت نموده آنجا را زيب و آرايشي شاهانه بدهند. در مدتي كه اين مكان در حال تعميرات و نوسازي بود خود شخصاً براي سركشي و تفرج در باغ حاضر ميشد تا در سال 1226 هجري قمري كار ساخت آن به پايان رسيد.
افزودههاي دوران فتحعليشاه به باغ فين عبارتند از:
1- نقاشيهايي كه در شترگلوي صفوي به بنا افزوده شده است، كه عبارت بودند از تصوير دربار رسمي فتحعليشاه تمثال شهنشاه فلك و جاه است اين يا پيكر مهر و طلعت ماه است .
2- تصوير ديگري در همين بنا در حال شكار [ برای مشاهده لینک ، با نام کاربری خود وارد شوید یا ثبت نام کنید ]
3- ساخت حمام بزرگ و يا حمام سلطنتي
4- ساخت شتر گلوي قاجار (فتحعليشاهي) در سمت جنوب غربي باغ.
5- ايجاد خلوت نظام الدوله (حرمسرا) توسط دامادش علي محمد خان نظام الدوله.
فتحعليشاه در سالهاي 1224،1225،1226 و 1234 هجري قمري در باغ فين اقامت كرد. آخرين ديدارش از باغ در سال 1249 هجري قمري هنگام عزيمت به سوي اصفهان انجام گرفت.
در سال 1256 هجري قمري محمدشاه در راه مسافرت به اصفهان مدت دو هفته در باغ فين اقامت كرد و دستورهاي مؤكدي براي مرمت و نگهداري آن صادر نمود. در سال 1258 نيز وي مدتي در باغشاه اقامت داشته است. در دوران مقارن سلطنت وي عمارت شاهنشين و حوض جوش مقابلش ساخته شده است.
در ماه ذيقعده 1267 هجري قمري هنگام بازگشت ناصرالدين شاه از اصفهان به پايتخت وي به اتفاق ميرزا تقيخاناميركبير يك هفته در اين باغ به سر برد. اميركبير در آنجا به شاه اصرار كرد كه ميرزا عليخان پيشخدمت خاصه شاه را كه محرم اسرار او بود از درگاه سلطنتي اخراج و به گروس تبعيد كند و ناصرالدين شاه با تمام ناگواري به اين خواسته امير تن داد و اين گواه بر قدرت امير در آن زمان بود. اما اين قدرت ديري نپاييد، چند ماهي از اين واقعه نگذشته بود كه در سال 1268 هجري قمري اميركبير به كاشان تبعيد شد، و پس از چهل روز در 18 ربيع الاول 1268 هجري قمري بر اثر سعايت بدخواهان در حمام كوچك باغ (حمام صفوي) به قتل رسيد و باغ فين را در ماتم و اندوهي ابدي فرو برد. . ..
در دوران محمدعليشاه (دوران مشروطه خواهي) نايبحسينكاشي و پسرانش در حدود 14 سال در اطراف كاشان و حتي در نواحي يزد بناي ياغيگري گذاشتند و در اين دوران آسيب فراواني به باغ و اشياء و درختان آن وارد كردند. پس از اين مدت سرانجام دولت مركزي توانست كه اين شورش را كنترل كند و نايبحسين و پسرش ماشاءا . . . خان دستگير شدند؛ ديوان حربي در مورخه 5 سنبله 1298 خورشيدي مطابق با 1337 هجري قمري در باغ تشكيل شد و حكم اعدام ياغيان را صادر كرد پس از آن به مرور باغ مورد توجه قرار گرفت و برخي از خرابيها مرمت گرديد، تا اينكه سرانجام در تاريخ 15 آذر 1314 خورشيدي به شماره 238 در فهرست آثار ملي ثبت گرديد

منبع : اینترنت
عکس ها : آرشیو

لعه جلالي و حصار سلجوقي در انتهاي خيابان علوي و در نزديكي آثار ديگري همچون خانه هاي بروجردي و طباطبائي و بقعه سلطان امير احمد (ع) ، در طرفين خيابان ، دو ديوار بلند كاهگلي به چشم مي خورد كه از بقاياي حصار معروف عهد سلجوقي است.اين دژ تسخير ناپذير آن دوران در اواسط قرن پنجم هجري به همت يكي از رجال نامدار و سخاوت مند در دولت سلجوقيان به نام خواجه مجد الدّين ابوالقاسم كاشاني ساخته شده است و اسناد معتبر تاريخي نشان مي دهد كه اين دژ بلند ، مستحكم و حصين چند بار اهالي كاشان را از حملات سخت لشگر مهاجم و از قتل عام هاي وحشيانه و غارت عمومي نجات داده است.
در كنار اين دژ، قلعه اي عظيم خود نمائي مي كند كه به دستور سلطان جلال الدّين ملك شاه سلجوقي (جلوس 465 ق) ساخته شده است. اين بناي عظيم خشت و گلي مدتها از كاشان حراست نموده است و مدتي هم ارگ و مركز حكومتي كاشان بوده است.
در داخل و خارج قلعه دو بناي گنبدي شكل وجود دارد كه موسوم است به «يخچال» ، بدين صورت كه با نگهداري يخ هاي زمستاني در اين يخچال ها،جوابگوي نياز اهالي تابستان گرم كوير بوده است.
13- بقعه امامزاده هارون بن موسي(ع) (پنجه شاه)
اين بقعه در خيابان باباافضل واقع و مربوط به دوران صفوي مي باشد ، در اين بقعه امامزاده هارون بن موسي بن جعفر(ع) مدفون است.نقل شده هنگامي كه حضرت ابوالفضل (ع) در كربلا شهيد گرديد يكي از دستان حضرت را در اين محل دفن كرده اند و اين محل مشهور شده به «پنجه شاه» ،و پس از شهادت حضرت هارون بن موسي (ع) ، آن حضرت را در اين محل دفن كرده اند.اين مجموعه نيز داراي بارگاه و رواق كاشي كاري و سقف هاي آئينه كاري شده و گنبد مخروطي شكل و مناره آجري كه در كنار سر در صحن زيارتگاه قرار دارد و نيز صحن و غرفه هاي اطراف آن ضريح چوبي دارد .در كنار رواق اصلي محلي است كه مجسمه يك دست كه توسط ميرزاابوالحسن غفّاري كاشاني ملقّب به صنيع الملك ساخته شده است در ان نگهداري مي شود.
در كنار اين بقعه مقبره اي است كه آرامگاه چندين تن از عالمان و و دانشمندان معاصر كاشان از جمله آيت الله ملاعبدالرسول مدني و فرزند ايشان مرجع و فقيه عالي مقام آيت الله العظمي آقا رضا مدني كاشاني مي باشد.
14- بقعه حبيب بن موسي(ع)
اين بقعه در خيابان امام خميني واقع و متعلق است به امامزاده حبيب بن موسي بن جعفر (ع) و داراي رواق و صحن و گنبد كاشي كاري و از زيارتگاه هاي معتبر به شمار مي رود.قدمت اين بقعه مربوط به دوران سلجوقيان است.محراب كاشي نفيسي كه اواسط قرن هفتم توسط هنرمندان خاندان ابوطاهر كاشاني براي اين بقعه ساخته شده است در موزه دوران اسلامي نگهداري مي شود.در زمان صفويه به خصوص شاه عباس اول به علت اينكه دودمان صفويه را از اولاد اين امامزاده مي دانستند به اين بقعه توجه خاصي مي شد.و بر حسب وصيّت شاه عباس اول او را در اين بارگاه دفن كردند كه مدفن او در كنار رواق ، بوسيله سنگ بزرگ و خوش نقش زيبائي مشخص مي باشد.اين بقعه داراي صحن زيبائي است كه مدفن يكي از علماء معاصر كاشان يعني مرحوم آيت الله مير سيد علي يثربي نيز در اين صحن مي باشد.
15- خانه تاريخي آل ياسين
اين خانه در خيابان امام خميني (ره) كاشان قرار دارد و متعلق به مرحوم حاج سيد محمّد تقي پشت مشهدي است كه در زمان محمد شاه قاجار ساخته شده است و نهايتاً به صورت موروثي در اختيار آقا نظام الدّين مجتهد كاشاني –(آل ياسين) اولين نماينده مردم كاشان در مجلس شوراي ملّي بعد از نهضت مشروطه – قرار مي گيرد.
اين خانه در سنوات اخير توسط شهرداري كاشان مرمّت و مورد بازديد علاقمندان است.
16- بقعه امامزاده (شاهزاده) ابراهيم(ع)
اين بنا در نزديكي فين و در غرب جاده كاشان – فين و با فاصله چند صد متري آن واقع است. اين بنا منسوب به دوران قاجار و مدفن يكي از فرزندان آمام موسي بن جعفر (ع) است.بناي اوليّه به وسيله يكي از زنان اهل فين به نام خاله بيگم بر پا گشته و ديگران در مرمّت آن كوشيده اند.
اين بنا داراي گنبد كاشي فيروزه اي با گلدسته مرتفع كاشي كاري و صحني وسيع با درختان سرو كهنسال ، ايوان و رواقهاي ديدني با گچ بري و آئينه كاري و نيز نقّاشي مذهبي است كه بر سقف اصلي حرم (بالاي ضريح) در قالب هاي قابهاي تزئيني ديده مي شود.ايوان آئينه كاري ،آبنماي مستطيل شكل 5*30 متر ، و به كار گيري هنر قرينه سازي در اكثر آثار آين بنا ، استفاده از تزئينات آئينه كاري و نقّاشي بر سقف مسطح ايوان صحن شمالي (شامل 45 قاب بيضي شكل گچي كه وسط آن آئينه كاري و اطراف آن نقّاشي شده) و نيز ديواره ايوان ، گنبد مخروطي دو پوششه با كاشي كاري زيبا و با اسماء متبرّكه «الله» و «علي» از مشخصات بي نظير اين مجموعه است.
17- بقعه اولؤلؤ
اين مقبره واقع در شرق جاده كاشان-فين مي باشد.اين بنا منسوب به دوره ايلخاني و مربوط به قرون هفتم و هشتم قمري است.رواق اصلي بنا با سقفي گنبدي شكل ،داراي گنبد زيباي دو پوششه مخروطي شكل و در دو طرف ايوان اصلي دو غرفه وجود دارد كه در داخل يكي از غرفه ها مقبره عزالدّين از فرزندان امام سجاد (ع) و داراي سنگ تاريخ بسيار زيبائي است.
18- بقعه ملا محسن فيض
در ناحيه جنوب غربي كاشان و در كنار گورستان قديمي فيض ، بقعه علامه محدّث ملا محسن فيض كاشاني (از بزرگترين علماي اسلامي قرن 11 هـ ق ) قرار دارد كه در قرن 13 قمري به تقاضاي ابونصر فتح الله خان شيباني شاعر بزرگ عصر قاجار توسط فرهاد ميرزاي قاجار احداث شده است.
19- مقبره محتشم كاشاني
مقبره اين شاعر بزرگ مرثيه سراي ايران كه در سال 996 قمري وفات يافت و در كنار خانه مسكوني خود به خاك سپرده شد؛در خيابان محتشم واقع است.