خودآموزهاى عصر ديجيتال

منبع: روزنامه شرق،4/3/84

چرا استفاده از كامپيوتر به سادگى استفاده از يك دستگاه برشته كننده نان (كه همان اسم غربى اش توستر در ميان مردم مصطلح تر است) نيست. چه مى شد اگر مى توانستيم يك كاغذ سفيد را به كامپيوتر بدهيم و با فشردن يك دكمه يا كشيدن يك اهرم از آن طرف متنى را بگيريم كه بيش از حد برشته نشده باشد و آماده نوش جان كردن باشد.

كامپيوترها نه تنها روز به روز آسان تر نمى شوند بلكه به پيچيدگى آنها افزوده مى شود. تا جايى كه يك فرد معمولى با سواد معمولى مرعوب پيچيدگى و دشوارى آن مى شود. روز به روز اين هيولا كوچكتر اما قدرتمند تر مى شود و فائق آمدن بر دشوارى هاى آن سخت تر مى شود. شايد ايده آل ترين و بهترين راه براى چيره شدن بر اين مشكل يك معلم خصوصى باشد چون معلم خصوصى براساس توانايى ها و استعدادهاى شما گام هاى تدريسش را تنظيم مى كند و به تدريج به شما مى آموزد. اما گرفتن معلم خصوصى براى آموختن هر يك از نرم افزارهاى مورد نياز در كامپيوتر بسيار گران و پرهزينه خواهد بود. از سويى شركت در كلاس ها در موسسه هاى خصوصى يك ايراد بزرگ و غيرقابل چشم پوشى دارد و آن اين است كه در يك كلاس دانش آموزان با توانايى ها و سطح درك و فهم كاملاً متفاوت شركت مى كنند. اگر شما به اصطلاح تيز باشيد و درس ها را خوب فرابگيريد از كم كارى ساير شاگردان و از تاخير در پيشرفت رنج خواهيد برد و اگر سطح توانايى ها و قابليت هايتان خيلى بالا نباشد و از عهده همگامى و پيشرفت هماهنگ با ساير همكلاسى ها برنياييد و موجب تاخير در پيشرفت كلاس باشيد سرخورده و نااميد مى شويد و حتى ممكن است از خير ادامه فراگيرى آن نرم افزار مورد نيازتان بگذريد.

كتاب هايى نيز چاپ شده اند كه جنبه خودآموز دارند و هر كس مى تواند گام هاى پيشرفتش را خودش تعيين كند و پيشرفت در كارش به هيچ وجه وابسته به كسى نيست و سرعت آموختن درس ها را خود فرد مى تواند تنظيم كند. اما اشكال كار كتاب هاى خودآموز اين است كه به خاطر محدوديت هايى كه دارد مثل اين مى ماند كه از يك كلاس درس عكسبردارى شده باشد و با آن عكس ها بخواهند نشان بدهند كه در آن كلاس چه اتفاقى افتاده است. به عبارت ديگر در خودآموز نمى توان همه آنچه اتفاق مى افتد جست وجو كرد و همه سئوالات پاسخ نمى گيرند. به هر حال هر جا كه دچار ايراد و اشكال است بايد يك فرد حاذق و مسلط باشد كه اشكالات و ايرادات را رفع كند و نمى توان اين جنبه را از كتاب هاى خودآموز انتظار داشت. ممكن است سى دى ها يا دى وى دى هاى خودآموز ايده آل به نظر برسند چون آموزش ها در آن به جاى متن و عكس، تصاوير ويدئويى همراه با صدا هستند. حسن آن هم اين است كه فرد مى تواند هر لحظه كه خواست دكمه مكث آن را بزند يا آن كه هر چند بار كه خواست فيلم را به عقب برگرداند، يا آن كه اگر توضيح واضحات بود فرد مى تواند آن بخش را رد كند و نكته مهمتر اين است كه ديگر مثل كلاس هاى آموزشى، فرد يادگيرنده در عذاب نخواهد بود مى تواند در اتاق مطالعه يا نشيمن به تماشاى آن فيلم آموزشى بپردازد.

شايد تصور جان دبليو شرر Scherer هم همين بوده كه توانسته يك كار موفق ارائه كند. او سى دى هايى به نام «استاد ويدئويى» يا Video Professor توليد كرد و ۵ ميليون نسخه از آن را تاكنون فروخته است. او ديسك هاى آموزشى خود را از طريق مجله هاى هواپيمايى تبليغ كرد و كارش گرفت. نحوه تبليغ بسيار مهم است. شايد شما ندانيد كه در حال حاضر انواعى از سى دى ها و دى وى دى هاى آموزشى بسيارى از سيستم هاى عامل از جمله ويندوز مكينتاش و نرم افزار هاى كاربردى مثل فوتوشاپ و اكسل Excel (فتوشاپ براى ويرايش حرفه اى عكس و اكسل برنامه پيشرفته مخصوص تهيه جداول و نمودار هاى مختلف) عرضه شده اند. حتى سى دى هايى به بازار عرضه شده كه به كاربر نحوه تدوين و ويرايش فيلم و ايجاد شبكه كامپيوترى در يك مركز بزرگ را آموزش مى دهد. تبليغ فيلم هاى ويدئويى آموزشى به ويژه آموزش نرم افزار هاى كامپيوترى مورد نياز مردم هنوز يك روال منسجم پيدا نكرده است. شايد فرد بايد به فروشگاه هاى مختلف سر بزند تا به طور اتفاقى به خودآموز ويدئويى مورد نيازش دست پيدا كند. ايراد بزرگ تر اين است كه به عنوان مثال براى آموزش ويندوز انواعى از سى دى ها با مارك هاى مختلف در بازار موجود است كه بدون امتحان كردن آن نمى توان تشخيص داد كه تا چه اندازه حرفه اى و مفيد توليد شده اند.

به علاوه رويكرد هر يك از اين مارك ها با مارك ديگر به قدرى متفاوت است كه تشخيص اينكه آيا مى تواند نياز هاى فرد را برآورده كند آسان نيست. به عنوان مثال Master ASAP يك سى دى آموزشى با قيمت ۲۳ دلار عرضه كرده كه هزار پاراگراف درباره ويندوز و هزار پاراگراف ديگر در مورد نرم افزار آفيس دارد. هر پاراگراف مثل يك اسلايد در نرم افزار پاور پوينت مى ماند. متن آن به صورت قرائت شده ضبط شده و فرد با فشردن يك دكمه مى تواند آن متن را بشنود هر يك از جملات يا كلمات آن پاراگراف طورى طراحى شده كه در صورت نياز فرد مى تواند روى آن كليك كند تا يك برنامه به اجرا درآيد. در آن برنامه يك فيلم به نمايش درمى آيد كه به توضيح مى پردازد اما هرگز نمى توانيد انتظار داشته باشيد كه اين توضيحات كامل باشد. به عنوان مثال اين برنامه آموزشى به بيننده مى گويد: براى تغيير وضوح صفحه نمايش به نوار باريك Screen Resolution برويد و آن را به وضع دلخواه درآوريد. اما اصلاً اين وضوح صفحه نمايش چه هست و بهترين حالتش كدام است، خدا مى داند. در ادامه اين سى دى آموزشى هوشمند مى گويد براى تنظيمات پيشرفته تر بخش advanced (پيشرفته) را كليك كنيد. بايد به اين شرلوك هولمز هاى با آى كيوى بالا دست مريزاد گفت.

ايده آل ترين وضعيت اين است كه اين سى دى ها مثل معلم خصوصى و معلمان سرخانه جواب تمام سئوالات را داشته باشند و اشكالات و ايراد هاى آموزش گيرنده را رفع كنند. براى همين هم بسيارى از كمپانى هايى كه در زمينه آموزش فعاليت مى كنند به مقوله interactivity روى آورده اند. همان طور كه از نام آن پيدا است اين آموزش نوعى رابطه متقابل است سى دى طورى طراحى شده است كه كاربر عملياتى كه سى دى مى خواهد انجام دهد و اگر درست عمل كرد سى دى مراحل بعدى را به اجرا درمى آورد. به اين ترتيب كاربر به طور عملى و به تدريج پيشرفت مى كند. اما اين وضعيت هم آن طور كه در ابتدا به نظر مى رسد خارق العاده و عالى نيست و آن نتايجى كه سازندگان آن در ذهن دارند به وجود نمى آورد. در يكى از اين سى دى هاى آموزشى به اصطلاح اينتراكتيو كاربر اين گونه راهنمايى مى شود: سى دى آموزشى: به بخش Detail View برويد در آنجا تمام فايل ها به صورت عكس هاى بندانگشتى به نمايش درآمده اند.

كاربر فرامين اين سى دى را به اجرا مى گذارد و مى بيند كه فهرستى از فايل ها مقابل چشمانش ظاهر مى شوند. كاملاً پيداست هنگامى كه طراحان اين سى دى در حال تهيه اين سى دى بودند تنظيمات كامپيوترشان در وضعيتى بوده كه به جاى فهرست فايل ها را به شكل عكس هاى بندانگشتى نمايش مى داده است. همين موضوع مى تواند كاربر را گمراه كند. يا آنكه سى دى آموزشى مى گويد: «حافظ صفحه نمايش» يا در اصطلاح اسكرين سيور براى اين منظور تعبيه شده تا باعث حفاظت صفحه نمايش شما و مانع از سوختن لامپ هاى آن شود، در حالى كه صفحه نمايش كاربر ممكن است از نوع كريستال مايع يا همان LCD باشد كه در آن صورت ديگر نقش «حافظ صفحه نمايش» جلوگيرى از سوختن لامپ ها يا ترانزيستورها نيست، هدف اصلى كاهش مصرف برق و نمايش تصاوير چشم نواز است. يا آنكه سى دى آموزشى در توضيح اكسپلورر _ يكى از نرم افزارهاى اصلى سيستم عامل ويندوز كه امكان گشت و گذار و بهره بردارى از اينترنت را فراهم مى كند _ مى گويد: «اكسپلورر يكى از دو مرورگرى است كه دسترسى به اينترنت را ممكن مى كند. مرورگر ديگر نت اسكيپ نويگيتور نام دارد.» در حالى كه اكنون ديگر كاربرى در اينترنت وجود ندارد كه از وجود ساير مرورگرهاى معروف مثل Opera، Mozilla، Fierfox و Aol (يا همان آمريكا آن لاين) اطلاع نداشته باشد. تا جايى كه حتماً مى توان گفت اگر شما ۲۳ دلارى كه بابت سى دى MasterASAP پرداخته ايد به يك معلم خصوصى بدهيد كه فقط ۶ دقيقه به شما آموزش بدهد بيشتر مى آموزيد. موضوع اصلاً ارزان و گران بودن اين سى دى ها نيست چون سى دى هاى ويندوز آكادمى _ كه به مك آكادمى هم معروف است و براى اطلاعات بيشتر مى توانيد به آدرس macademy.com مراجعه كنيد _ ۲۴۰ دلار است يعنى به ازاى هر سى دى ۴۰ دلار، اما با وجود آنكه گران تر است لزوماً بهتر نيست. شايد حتى تلفظ رابرت ثل (Robert Thell) به جاى آنكه مضحك و جذاب باشد گمراه كننده و غلط انداز است به عنوان مثال او مايكروسافت را Mikersoft [مايكرسافت]، اينترنت را Innernet [اينرنت] و تصاوير ديجيتالى را پيچرز pitchers [منظور از pictures پيكچرز است] تلفظ مى كند. حتى تصويربرداران تيم طراحى اين سى دى به خود زحمت مجدد نداده اند و هيچ صحنه اى را تكرارى تصويربردارى نكرده اند بنابراين اگر هنگام تماشاى تصاوير ويدئويى اين سى دى نمايشى با توپوق ها و لكنت هاى غيرقابل چشم پوشى مجرى مواجه شديد نبايد تعجب كنيد چون به هر حال قرار نيست مجرى هاى اين برنامه هاى آموزشى از بالاترين استانداردهاى مجرى گرى رسانه هاى بزرگ پيروى كنند. براى اجراى اين سى دى ها هم بايد كامپيوترتان جديد باشد، اگر رم آن كمتر از ۲۵۶ باشد نبايد توقع داشته باشيد كه اين سى دى ها به اجرا درآيند.

ضمن اينكه اشتباه هاى فاحش هم در اين نرم افزارها وجود دارد به عنوان مثال همين آقاى ثل كه ذكر خيرش چند خط بالاتر بود به جاى كلمه مكان نما يا cursor از كلمه موس (موشواره يا mouse) استفاده مى كند. اگر به عنوان مثال به جاى مكان نما بگويد موس را به روى view ببريد شايد كاربر دچار اشتباه نشود اما اگر بگويد «با اين برنامه شما مى توانيد شكل موس را تغيير دهيد» اما منظورش مكان نما باشد ببينيد كه چه فاجعه اى رخ داده است.اما اگر حقيقتاً بخواهيد به پتانسيل ها و امكانات سى دى ها در امر آموزش پى ببريد بد نيست به سى دى هاى آموزشى Net-Campus نگاهى بيندازيد يا حداقل به آدرس آن مراجعه كنيدpctraining.com a1 مراجعه كنيد. سى دى هاى اين مجموعه آموزشى ۸۰ دلار است.

حسن اين سى دى هاى آموزشى اين است كه برخلاف رقبايش تصاوير ويدئويى از صفحه نمايش كامپيوتر گرفته نشده بلكه به شكل كاملاً حرفه اى و به روش فيلمبردارى حرفه اى صورت گرفته است. تمام جملاتى كه توسط آموزگار در اين سى دى تلفظ مى شود با پويا نمايى هاى سه بعدى و بسيار واضح به نمايش درمى آيد. در وب سايت اين موسسه نمونه هايى جهت امتحان كاربر قرار دارد تا پيش از خريدارى سى دى هاى آن به جزئيات آن آشنا شود و اگر مطابق خواسته هايش بود سى دى آن را خريدارى كند (به اصطلاح دمو Demo دارد.) Demo هم كه مى دانيد فرم كوچك شده demonstration است كه فقط به جنبه نمايشى اشاره دارد اما سى دى اصلى قابليت هاى ويژه اى دارد كه در وب سايت و در بخش نمايش به نمايش در نيامده است.

اما اشكال اصلى اين سى دى ها اين است كه به جاى آن كه مخاطبان آن خلايق و افراد عادى باشند بيشتر براى كارشناسان فنى حوزه كامپيوتر و اينترنت تعبيه شده اند چون در آن رجسترى ويندوز، نحوه پيكر بندى و تنظيم پروتكل هاى IP/TCP و غيره آموزش داده شده است! اگر انتظار داريد كه اين سى دى به شما بياموزد كه چطور با كامپيوتر تان فكس بفرستيد، يا آن كه چگونه جلوى تبليغات ناخواسته يا مزاحم را بگيريد بهتر است فراموش كنيد!اما آنچه اكنون بيشتر از ساير سى دى هاى آموزشى در ايالات متحده گل كرده و مردم آن را به عنوان يك سى دى آموزشى مفيد به رسميت مى شناسند همان «استاد ويدئويى» است كه در ابتداى همين گزارش به آن اشاره شد. براى آن كه بدانيد اين سى دى چه ويژگى هايى دارد به سايت Videoprofessor.com مراجعه كنيد. نمونه هايى از سى دى واقعى در اين سايت وجود دارد و مى توانيد با آن از طريق اينترنت آشنا شويد. مطالبى كه در اين سى دى گنجانده شده بسيار سنجيده انتخاب شده است.اين سى دى به رغم ويژگى ها و قابليت هاى منحصر به فردش اشكالاتى نيز دارد. به عنوان مثال به خاطر محدوديت هاى فيلمبردارى ويدئويى مجبور شده اند ظاهر ويندوز اكس پى را به ظاهر ويندوز هاى پيشين يا به اصطلاح Classic View باز گردانند در حالى كه بسيارى از كاربران ترجيح مى دهند ويندوز اكس پى را با ظاهر اصلى اش فرابگيرند. اشكال دوم آن اين است كه به جاى آن كه كاربر خطاب قرار گيرد، اين سى دى آموزشى فردى به نام سوزان را خطاب قرار مى دهد مگر آن كه باعث عصبانيت شما شود و دكمه Suzanne. Shut Down را فشار دهيد! اگرچه در مورد سيستم هاى عاملى مثل ويندوز يا برنامه هايى مثل فتوشاپ يا كورل دراو همراه برنامه بخشى به نام Help دارند كه بسيار سودمند و ثمربخش است اما مى توان گفت در آينده نزديك سى دى هاى آموزشى با رفع اشكالات فعلى خود قادر خواهند بود در كنار ساير روش هاى آموزشى موثر واقع شوند.