-
اعتیاد مجازی
اعتیاد مجازی
در مورد پدیده رفتار اینترنتی، تحقیقات ابتدایی رفتارشناسی، بر تعاریف مفهومی حسن استفاده و سوءاستفاده از اینترنت متمرکز بودند و نشان دادند که الگوهای سوءاستفاده از اینترنت، همانند موارد مشابه اعتیاد به قماربازی وجود دارند.
تکنولوژی و خصوصاً کامپیوتر و اینترنت، علاوه بر مزایایی که دارند، بیگمان پدیدآورنده مشکلات جدید یا تشدید کننده مشکلات قدیمی نیز میباشند....
ویژگیهای منحصر به فرد اینترنت از جمله سهولت دسترسی به آن، ۲۴ ساعته بودن، سادگی کار، هزینه پایین، گمنام ماندن کابران در آن و...، همگی موجب استقبال عظیم مردم در سراسر جهان از آن شده است. این خصوصیات، علاوه بر آنکه از یک طرف از قابلیتهای اینترنت محسوب میشوند، از طرف دیگر از معایب آن نیز شمرده میشوند. یكی از مشكلاتی كه اینترنت پدید آورده است، اعتیاد مجازی یا اعتیاد به این شبکه عظیم جهانی است که دارای تأثیرات رفتاری ـ روانی بسیار مضری بر روی کاربران میشود.
شکی نیست که اینترنت پیشتاز انقلاب صنعتی جدید است. یک تکنولوژی جدید، همانند یک رابطه جدید است؛ یعنی در ابتدا جذاب و سرگرمکننده است؛ اما نهایتاً نیازمند صرف انرژی و زمان فراوان برای حفظ آن هستیم. من نسبت به وعده تکنولوژی مبنی بر بهبود کیفیت زندگی تردید دارم و هنوز هم از اینکه کامپیوتر و اینترنت این قدر اسراف کننده زمان هستند، در تعجبم. من این حقایق را از مصاحبه، مطالعه و درمان هزاران فردی که به کلینیکم مراجعه کردهاند، دریافتهام.
به نظر واضح میرسد که اینترنت میتواند مورد حسن استفاده یا سوءاستفاده به صورت اعتیادآور قرار بگیرد. عوامل روانشناختی فراوانی بر قدرت و جذابیت اینترنت دلالت دارند. به نظر میرسد که همان ویژگیهایی که تشکیلدهنده قدرت اینترنت هستند، همگی دارای قابلیت اعتیادآور هم باشند.
تکنولوژی و خصوصاً کامپیوترها و اینترنت، در بهترین حالت به آسانی مورد سوءاستفاده یا استفاده بیش از حد قرار میگیرند و در بدترین حالت، اعتیادآور میگردند. ترکیب ویژگیهای محتوای تحریکآمیز، سهولت دسترسی، آسانی، هزینه پایین، تحریک برانگیزی بصری، خودمختاری و گمنامی، منجر به یک تجربه روانشناختی شدیداً فعال میشود. به عبارت دیگر، این تکنولوژی حالت زندگی و عشق ورزیدن ما را تحت تأثیر خود قرار میدهد.
حرف من این است که برخی از این تأثیرات واقعاً منفیاند و احتمالاً موجب تأثیرات منفی روانشناختی نیز خواهند شد. اینترنت و دیگر فنآوریهای دیجیتال، آخرین نمونه از مجموعه «پیشرفتها»ی جهان ما هستند که دارای تأثیرات منفی ناخواستهای هم میباشند. تجربه مشکلات کار کردن با فنآوریهای ناشناخته و جدید، بسیار دیرینه است؛ ما تعداد بیشماری از چیزهای نو و جدید دیدهایم که اثرات ناخواسته و غیرمنتظره زیانآوری داشتهاند. داروی تالیدو مید، پیویسی، پیسیبیها ،انرژی اتمی، سوختهای فسیلی و حتی تلویزیون را به یاد بیاورید که در کنار آسودگیها و بهبودیهای علیالظاهر بیخطر، در سایه خاصیت کمک کننده و افزاینده رفاه، دارای اثرات مضری نیز بودهاند. برخی از این اثرات مضر، آشکار و فاجعهآمیز هستند و برخی دیگر موذیانهتر و نامحسوستر.
حتی پیشرفتهای در ظاهر بیخطر، همانند آسانسور، کنترلهای از راه دور، کارتهای اعتباری، ظرفشوییها و وسایل حمل و نقل، همگی دارای آثار ناخواسته زیانباری هم هستند. همه آنها در زمان و انرژی صرفهجویی میکنند، اما انرژیای که آنها صرفهجویی میکنند، ما را از استفاده از اعضای فیزیکی بدنمان، آن طور که برای استفاده طراحی شدهاند، باز میدارند. ما در کوتاه مدت، خودمان را راحت و آسوده میکنیم و یک سبک زندگی کم تحرک را برمیگزینیم.
تکنولوژی خارج از مقوله اخلاق است؛ ذاتاً خوب یا شر نیست، بلکه تأثیری است در شیوه زندگی ما. آمریکاییها تکنولوژی را دوست دارند؛ اما این اعتماد و تعهد کورکورانه آنها، همانند یک تعصب مذهبی است. شاید اکثر ما تکنولوژی را به خاطر وعدههایی که برای آینده میدهد دوست داریم؛ این وعده یک امروز بهتر و یک فردای طولانیتر است که ما را مسحور شنیدن خبرهایی از چیزهای جدید و بهتر میکند.
ما درعصری زندگی میکنیم که تکنولوژی کامپیوتر و دیجیتال همواره در مرز کارهای بزرگ ـ شیوههای جدید و بهتر انجام دادن کارها ـ قرار دارند و البته در برخی موارد هم این شیوهها صحیح هستند. در این عصر، هرچیز در عرض یکی دو سال کهنه و قدیمی میشود. کامپیوتر و اینترنت ادعای سادهتر کردن، آسانتر کردن و در نتیجه ارضاکنندهتر کردن زندگی ما را دارند، اما واقعیت به این سادگیها هم نیست.
مردم بهطور فیزیکی و روانی درطول قرنها به بسیاری از رفتارها و اصول، پایبند و وابسته شدهاند. این الگوی گریزناپذیر، منعکس کننده یک مزیت علی نیست، بلکه از یک الگوی هدایت شده برای استفاده تشکیل شده است که دائماً در حال گسترش است، به طوری که بر زندگی ما اثر منفی میگذارد. حوزههای کلیدی زندگانی که تحت تأثیر قرار میگیرند، ازدواجها، روابط استخدام و موقعیت مالی حقوقی هستند.
این واقعیت که موادی همچون الکل و دیگر مواد مخدر، ایجادکننده نوعی وابستگی و اعتیاد فیزیکی و یا روانی هستند مورد پذیرش قرار گرفته است. همچنین رفتارهای معینی مثال قمار، غذاخوردن، کار کردن، ورزش کردن، خرید کردن و اعمال جنسی نیز دارای اعتیاد بالقوه میباشند و این حقیقت، اخیراً مورد تأیید بیشتری قرار گرفته است. مثلاً ثابت شده است که کارکرد گریزناپذیر این رفتارها میتواند اثراتی همچون اثرات مواد مخدر، الکل و دیگر مواد اعتیادآور داشته باشد. این فرآیندهای مشابه، در برخی ابعاد اینترنت نیز نمود دارند.
اینترنت میتواند جایگزینهای آشکاری برای اخلاق پدید آورد. تقریباً ۳۰ درصد کاربران اینترنت اعتراف کردهاند که از این شبکه برای تغییر دادن برخی حالات اخلاقی خود و تسکین دادن یک حالت اخلاقی منفی استفاده میکنند.
در مورد پدیده رفتار اینترنتی، تحقیقات ابتدایی رفتارشناسی، بر تعاریف مفهومی حسن استفاده و سوءاستفاده از اینترنت متمرکز بودند و نشان دادند که الگوهای سوءاستفاده از اینترنت، همانند موارد مشابه اعتیاد به قماربازی وجود دارند.
از تحقیقات محدود در این زمینه، به وضوح مشخص شده است که ما درباره رابطه انسان ـ اینترنت آگاهی خیلی کمی داریم. فرضیات تئوریک فراوان هستند، اما ما تازه شروع به فهم کاربرد بجا و نابجا از اینترنت کردهایم. دلایل پزشکی، حقوقی و حتی لطیفهوار فراوانی درباره بیهمتا بودن دنیای آنلاین وجود دارند اما به عقیده من، هنگامی که ما تجزیه و تحلیل خود را نسبت به این عرصه جدید و جالب گسترش میدهیم، به این نتیجه خواهیم رسید که سوءاستفاده از اینترنت، زیرمجموعههای فراوانی دارد که بدون شک برخی از آنها ناهنجاریهایی در ردیف دیگر اعتیادات، همانند سکس، قمار و خرید و مصرف افراطی هستند.
شاید بتوان گفت که مشکلات مربوط به اینترنت دو نوع هستند: اولی به عنوان یک مشکل اولیه تعریف شده است که در آن، خود اینترنت کانون الگوی اعتیادی قرار میگیرد و دومی در جایی است که یک مشکل موجود (رفتار اعتیادی) به واسطهٔ استفاده از اینترنت وخیم‌تر میشود. اینترنت صرفاً کسب هرچیزی را سادهتر و در نتیجه سوءاستفاده از آن را بسیار آسانتر میسازد. سهولت دسترسی، در دسترس بودن، هزینه پایین، گمنامی، عدم محدودیت زمانی، نبود کنترل و کمبود مسئولیتها، همگی از عوامل تشویق افراد به استفاده از اینترنت میباشند. گونههای قدیمی رفتارها و مصارف اعتیادی همچون قمار، خرید کردن، بورس بازی و اعمال جنسی، در مقایسه با سرعت و کارایی اینترنت، رنگ باختهاند.
بحثها و مناقشات فراوانی در خصوص اصطلاحات و تعاریف آسیب شناسی رفتار اینترنتی وجود داشته و دارد. در این زمینه، اصطلاحات زیادی از جمله سوءاستفاده از اینترنت (abuse)، اعتیاد به اینترنت (addiction) و استفاده اعتیادی از اینترنت (Compulsive use) مورد استفاده قرار گرفتهاند. نحوه استفاده از این اصطلاحات بسیار مهم است. تغییرات مهم عصبی ـ شیمیایی، که در طول هرگونه عمل لذت بخشی رخ میدهند، ثابت کردهاند که دارای پتانسیل اعتیادآور در سطح رفتار مغزی میباشند. اثر خالص همگی آنها نهایتاً یکیاست؛ خصوصاً با توجه به تأثیر بالقوه آنها بر زندگی افراد که در مورد رفتار اعتیادی میتواند بیشتر باشد.
هر زمان که رفتار بسیار لذت بخشی برای انسان بتواند بدون دخالت او ایجاد شود (همان طور که در اینترنت میتواند ایجاد شود)، این رفتار پتانسیل بیشتری برای مورد سوءاستفاده قرار گرفتن دارد.
مطالعات در زمینه رفتار اینترنتی، نسبتاً در عنفوان طفولیت خود قرار داد. این امر تا حدودی به دلیل این است که عمق و وسعت اینترنت و شبکه گسترده جهانی (www) دارای نرخ رشد فزایندهای میباشد. با ورود هزاران عضو جدید در هر روز و حدود ۲۰۰ میلیون نفر کاربر در سراسر دنیا، اینترنت در حال شکل دادن یک انقلاب ارتباطی، اجتماعی و اقتصادی است. اینترنت اکنون در اوج قله انقلابصنعتی دیجیتالی قرار دارد و هرگونه انقلاب جدیدی، بی گمان مشکلات و دشواریهای جدید میآفریند.
به نظر میرسد که اینترنت دارای قدرت تخریب روانها است و میتواند کاملاً شیوههای ارتباطی، اجتماعی و داد و ستدی ما را دگرگون سازد. همچنین این شبکه قادر به تغییر جهت دادن نقاط تصمیم گیری روانی انسان است و میتواند بر رفتار ما حکومت کند. ما چنین پدیدهای را در رفتارهای قماربازان در کازینوها نیز میبینیم؛ در آنجا محیط فیزیکی جایگزین فضای روانی و رفتاری قماربازها میشود. به طور خلاصه، افراد همان طور که در کازینوها به عوامل موقعیتی پاسخ میدهند، در محیط اینترنت نیز واکنش مشابهی از خود بروز میدهند.
اینترنت به دلیل تسهیل ایجاد روابط دوستانه و عاشقانه با سرعت نور، در زمینههای جنسی بسیار مورد توجه است. اغلب، گسترش روابط جنسی مجازی در عرصه اینترنت، به سمت روابط جنسی واقعی صورت میگیرد. طبق تحقیقات انجام شده، حدود ۳۱ درصد روابط جنسی آنلاین به ارتباطات جنسی واقعی منتهی میشوند. آیا روابط جنسی مجازی (Cybersex) یك گونه جدید ارضای مجازی نیست؟
mlm.ir منبع
