-
ديتاسنتر چرا و چگونه؟
در صورتي كه وزارت ارتباطات و فناوري اطلاعات قصد انتقال سايت‌هاي ايراني به داخلي كشور را دارد بايد از شركت‌هاي داخلي حمايت كند كه در آن صورت داراي IDCهاي قدرتمندي در كشور خواهيم بود. از سويي در صورت وجود IDCهاي قدرتمند در ايران و وجود سرورهاي وب، كشور‌هاي منطقه مجبور به برقراري ارتباط اينترنتي به ايران خواهند بود و بدين ترتيب علاوه بر منافع اقتصادي، ايران به هاب ديتا در منطقه نيز تبديل خواهد شد.
نگاهي بر صنعت IDC و چشم‌اندازهاي آن
ياشار بهمند- حيات‌نو
اشاره:
از زماني كه اين صفحه (سپهر) در روزنامه متولد شده براي بار دوم است كه به سراغ ديتاسنترها مي‌رويم. شايد بهانه‌مان براي پرداختن به اين موضوع «همايش چشم‌انداز صنعت IDC در ايران» است كه برگزار شد، ولي هدف اصلي پرداختن به آن توجه به اهميت ديتاسنترها و نقش غيرقابل انكار آنها در جامعه اطلاعاتي امروزي است.
تعريف ديتاسنتر
ديتاسنتر اينترنتي يا IDC به مجموعه‌اي از سرويس دهنده‌ها، زيرساختارهاي ارتباطي و تجهيزات دسترسي كه به منظور ارائه، نگهداري و پشتيباني از ميزباني سرويس‌هاي اينترنتي به كارگرفته شده‌اند گفته مي‌شود. كه سازمان‌ها، شركت‌ها و اشخاص عادي مي‌توانند با اجاره كردن فضا و تجهيزات در اين مراكز صفحات وب، اطلاعات و سرويس‌هاي مبتني بر وب خود را بر روي بستر اينترنت (يا اينترانت) راه‌اندازي كنند. البته به طور كل مركز داده يا ديتاسنتر، محلی ویژه برای استقرار تعداد زیادی دستگاه‌های الكترونیكی (غالباً رایانه‌ها و دستگاه‌های ارتباطی) است.
مركز داده يا ديتاسنتر همانطور كه از نامش مشخص است، معمولاً توسط یك سازمان خاص برای اداره كردن داده‌های مورد نیاز آن سازمان، ساخته و نگهداری می‌شود. مركز داده مكاني با امنيت فيزيكي و الكترونيكي بالا، برخوردار از پهناي باند ارتباطي وسيع، متصل به شبكه‌هاي رايانه‌اي ملي يا جهاني، با خدمات تمام وقت و در دسترس است. اين مراكز داراي انواع تجهيزات سخت‌افزاري، شامل رايانه، سوئيچ، مودم و غيره و نرم‌افزاري شامل پايگاه‌هاي داده، سرورها، سيستم عامل پيشرفته بوده و از پشتيباني و نگهداري حرفه‌اي و تمام وقت برخوردار هستند.
مركز داده اينترنتي به پشتيباني و ارائه خدمات مرتبط با اطلاعات و داده از قبيل خدمات ذخيره، نگهداري و بازيابي داده، خدماتERP، ميزباني خدمات اينترنتي، ميزباني ارائه خدمات كاربردي، ميزباني برون‌سپاري خدمات، خدمات شبكه اختصاصي مجازي و غيره براي شركت‌هاي خصوصي يا دولتي مي‌پردازد.
لزوم وجود ديتاسنترهاي داخلي
ميزباني و هاستيبنگ يكي از اهرم‌هايي است كه آمريكايي‌ها گهگاه ار آن جهت وارد آوردن فشارهاي سياسي استفاده مي‌كنند. اهميت هاستينگ و مراكز داده‌هاي اينترنتي(IDC) بقدري است كه عدم توجه به آن مي‌تواند در آينده صدمات جبران‌ناپذيري بر ما وارد نمايد و اين در حالي است كه قريب به اتفاق سايت‌هاي ايراني در خارج از كشور ميزباني مي‌شوند، بنابراين همه اطلاعات اين سايت‌ها به خارج مي‌رود و از آنجا كه كاربران اينترنت حتي براي دريافت اطلاعات از سايتي در داخل كشور، بايد از طريق يكي ازISP يا ICP داراي مجوز داخلي، از يك مسير به شبكه جهاني اينترنت وصل شوند و از مسير ديگر اطلاعات بگيرند، كشور بايد دو بار هزينه سير اطلاعات را بپردازد.
با راه‌اندازي IDC ايراني مي‌توان در مصرف پهناي باند كشور تا حد زيادي صرفه‌جويي كرد، چرا كه مي‌توان ترافيك مربوط به سايت‌هاي ايراني را به داخل كشور منتقل كرد و بدين ترتيب ترافيك gatewayهاي اصلي شركت فناوري ارتباطات به ميزان گسترده‌اي كاهش پيدا خواهد كرد. از طرف ديگر با توجه به غيرقابل اطمينان بودن لينك‌هاي ارتباطي ايران به اينترنت مي‌توان مطمئن شد كه حداقل در زمان قطعي گسترده اين لينك‌هاي ارتباطي، برخي سايت‌هاي ايراني براي كاربران قابل دسترس خواهد بود.
امنيت سرورهاي ايراني نكته قابل توجه بعدي است كه با توجه به تحريم ايران و مشكلاتي كه به تبع آن پيش آمده است، ضرورت وجود IDC ايراني را بيش از پيش مشخص مي‌سازد. راه‌اندازي سرويس‌هاي آنلاين منطبق با طرح دولت الكترونيك، مخصوصا برخي سازمان‌ها مانند بانك‌ها و سازمان‌هايي كه به نوعي اطلاعات شخصي افراد در آنها قرار دارد، ضرورت اين راه‌اندازي اين IDC را كاملا مشخص مي‌سازد. از نظر اقتصادي نيز با توجه به استفاده بيش از 90 درصد شركت‌هاي هاستينگ از خدمات خارجي كه باعث خروج ارز از كشور مي‌شود، استفاده از IDCهاي داخلي به نفع اقتصاد كشور است.
ديتاسنترها در ايران
ديتاسنترها را در ايران مي‌توان به دو گروه دولتي و خصوصي تقسيم كرد. اولين خبر در زمينه ديتاسنترهاي دولتي به دي‌ماه 1381 برمي‌گردد، زماني كه معاون وقت اداره كل توسعه مهندسي ارتباطات ديتاي مخابرات اعلام كرد: «به منظور پاسخگويي به نياز Hosting و ايجاد محيط مناسب براي محتواي فارسي در كشور آيين‌نامه IDC در امور ارتباطات ديتاي مخابرات تدوين و مراحل نهايي تصويب خود را مي‌گذراند». مرداد 83 حجت‌الاسلام سيدمحمدرضا حسيني دبير شوراي اطلاع‌رساني دفتر تبليغات اسلامي در حوزه علميه قم خبر راه‌اندازي نخستين ديتاسنتر ايران را در حوزه علميه قم داد.
اواسط آذر 83 رضا رشيدي مديرعامل شركت ارتباطات داده‌ها گفت: طرح Hosting داخلي و در حقيقت همان شارع 2 تا يك ماه آينده راه‌اندازي شده و به بهره‌برداري مي‌رسد، اين طرح آزمايشي است و در واقع يك پايلوت محسوب مي‌شود. در همان گفت‌وگو رشيدي از اعلام شدن فراخوان ايجاد IDC داخلي خبر داد و افزود: طي دو هفته آينده اين فراخوان اعلام مي‌شود كه قرار است اين طرح به شركت‌هاي خصوصي واگذار شود.
در نتيجه فراخوان 3 شركت پارس‌آنلاين، داده‌پردازي ايران و داده سامانه فن‌آوا موفق شدند نام خود را به عنوان اولين شركت‌هاي خصوصي فعال در IDC به ثبت برسانند و در 29 ارديبهشت‌ماه توافق‌نامه‌ها به امضاي نهايي رسيد. صدري معاونت فناوري اطلاعات وقت وزارت ICT در روز امضاي توافق‌نامه‌ها تاكيد كرد كه اين 3 شركت بايد در مهلت تعيين شده (4 تا 6 ماه براي افتتاح پايلوت و يك سال براي راه‌اندازي ديتاسنتر اصلي) به تعهدات خود عمل كنند. البته تاكنون بجز موارد گفته شده چند سازمان دولتي همچون وزارت آموزش و پرورش، سازمان تبليغات اسلامي، وزارت تعاون، كتابخانه ملي، سازمان تامين اجتماعي، سازمان ثبت و... با راه‌اندازي مراكز ديتاي خود اولين گام‌ها را در كشور براي ايجاد ديتاسنترها برداشته‌اند.
يكي از مهم‌ترين ابعاد يكي از پرسروصداترين طرح‌هاي وزارت ارتباطات، موسوم به «اينترنت ملي» نيز راه‌اندازي IDCهاي استاني است كه طبق خبرها تاكنون IDC اصفهان راه‌اندازي شده و در مرحله بعد، IDC مربوط به مشهد نيز به زودي راه‌اندازي مي‌شود.
مشخصات مراكز داده
هم‌اكنون مراكز داده متفاوتي در نقاط دنيا وجود دارد كه با توجه به نياز و همچنين شرايط منطقه‌اي طراحي و ساخته شده‌اند. به‌طور كلي استاندارد خاصي براي يك Data Center وجود ندارد، اما مهم‌ترين مشخصات عمومي يك مركز داده به قرار زير است:
در اختيار داشتن اتصالات مختلف به اينترنت از طريق ISP و ICPهاي مختلف: به طور معمول يكData Center براي اتصال به اينترنت از چندين اتصال مختلف استفاده مي‌كند تا در صورتي كه هر يك از اتصالات به دليلي از كار افتادند، در سرويس‌دهي مركز وقفه‌اي پيش نيايد.
وجود سيستم قدرت پشتيبان: يكي از مهم‌ترين مسائل در مركز داده سرويس‌دهي بدون وقفه به مشتريان است. با توجه به امكان قطع برق به دلايل مختلف مثل حوادث غيرمترقبه يا جنگ، نياز به سيستم برق پشتيبان ضروري است. معمولا Data Centerهاي بزرگ از UPSهاي مخصوصي استفاده مي‌كنند كه امكان سرويس‌دهي به بيش از ۱۰۰ كامپيوتر را دارند. علاوه بر سيستم UPS، ژنراتورهاي قوي نيز در مركز داده‌اي وجود دارد تا در صورت قطع بلندمدت برق، سرويس‌دهي بدون وقفه انجام شود.
وجود سرورهاي متعدد: هدف اصلي يك مركز داده در اختيار گذاشتن سرورهاي وب براي مشتريان است. سرورهاي مورد استفاده با توجه به نياز و امكانات Data Center تعيين مي‌شود. تنها تفاوت مهم، نوع سرورهاي مورد استفاده توسط مركز داده است. در اين مراكز داده‌اي از دو نوع سرور استفاده مي‌شود: سرورهاي Rack mount و يا سرورهاي Desktop.
مشخصات فيزيكي:ساختمان‌هاي مراكز داده‌اي اكثرا با سقف‌هاي بلند ساخته مي‌شوند كه علاوه بر تهويه هوا، امكان قراردادن سرورهاي بيشتر را فراهم مي‌كنند. همچنين در تمامي Data Centerها، مسيرهايي براي گذراندن كابل‌هاي شبكه و همچنين كابل‌هاي برق وجود دارد. علاوه بر اينها، وجود سيستم تهويه قوي براي پايين نگاه داشتن دماي سرورها ضروري است. البته مشخصاتي چون وجود سقف كاذب، كف كاذب و همچنين سيستم اطفا حريق در برخي موارد توصيه شده است.
موانع پيش روي IDCهاي ايراني
پهناي باند: در حال حاضر مجموع پهناي باند موجود در كشور حتي به چند گيگا بايت هم نمي‌رسد. اين رقم باز هم براي ديتاسنترهايي كه مي‌خواهند به ميزبانان هزاران وب‌سايت و وب‌سرويس ريز و درشت ايراني و هاب منطقه تبديل شوند بسيار ناچيز است!
زيرساخت: براي راه‌اندازي سرورهاي استاني وASPها به يك بكبون مخابراتي و ارتباطي قوي و ايمن به همراه بكبون ذخيره (براي استفاده در مواقع خاص) نياز هست. بايد ديد آيا شبكه زيرساخت مخابراتي كشور بخصوص در بخش فيبر نوري توان جوابگويي به اين هاب‌هاي استاني و منطقه‌اي و برقراري ارتباط بي‌دردسر بين سرورها را دارد يا نه؟!
هزينه‌ها: جز هزينه نصب و راه‌اندازي، ديتاسنترها هزينه‌هاي از قيبل هزينه پهناي باند، هزينه نگهداري سرور، هزينه نيروهاي متخصص و پشتيباني شبانه‌روزي، هزينه نجومي برق و سوخت (براي تامين انرژي الكتريكي در مواقع قطع شبكه سراسري برق) و ده‌ها هزينه پنهان و آشكار ديگر را در بر دارند.
موازي‌كاري: سه شركت خصوصي كه مجوز راه‌اندازي ديتاسنتر در ايران را دريافت كردند، مشكل ديگري هم پيش روي خود دارند و آن رقابت با دولت است: طبق تصميم وزارتICT نصب و راه‌اندازي ديتاسنتر در ايران طبق مناقصه‌اي به سه شركت خصوصي واگذار شد، اما بخش‌هاي ديگري از حاكميت (سازمان‌ها و موسسات و وزارت‌خانه‌هايي كه در بالا اعلام شد) بدون توجه به تصميم وزارت ICT اقدام به راه‌اندازي IDC كرده‌اند كه اين پارادوكس و موازي‌كاري به هر صورت براي بخش خصوصي خطرناك است.
جذب مشتري: جذب مشتري و قانع كردنش به مهاجرت از سرورهاي فوق پرسرعت و ايمن خارجي به ديتاسنترهاي ايراني بزرگ‌ترين مشكل مديران سرورهاي داخلي است.
امنيت: موضوع امنيت درIDCها از اهميت و جايگاه ويژه‌اي برخوردار است اما متاسفانه در ايران بحث امنيت در حوزه فناوري اطلاعات جدي گرفته نمي‌شود كه در صورت ادامه اين روند آسيب پذيري امنيتي ديتاسنترهاي ايراني مي‌تواند مشكلات و بحران‌هاي جدي و كمرشكني را برايشان به ارمغان بياورد تا جايي كه اين فناوري در نطفه خفه شود.
نگاهي به آينده
پيش‌‌بيني‌هاي انجام شده توسط محققان مركز تحقيقاتي IDC نشان مي‌دهد، تا پنج سال آينده ايجاد محدوديت براي دسترسي به نيرو موجب خواهد شد تا بيش از 90 درصد شركت‌هاي دنيا از ديتاسنتر استفاده كنند. همچنين احتمال مي‌رود تا آن زمان بيش از نيمي از مراكز داده‌اي موجود جاي خود را به مدل‌هاي جديد دهند و براين اساس ساختار كلي آنها تغيير كند. اين روند مي‌تواند علاوه بر خدمات‌رساني به تمامي مراكز دولتي، سازمان‌ها، شركت‌هاي خصوصي، مراكز بهداشتي و ... امنيت را در مراكز تجاري توسعه دهد.
با توجه به اين مطالب، در صورتي كه وزارت ارتباطات و فناوري اطلاعات قصد انتقال سايت‌هاي ايراني به داخلي كشور را دارد بايد از شركت‌هاي داخلي حمايت كند كه در آن صورت داراي IDCهاي قدرتمندي در كشور خواهيم بود. از سويي در صورت وجود IDCهاي قدرتمند در ايران و وجود سرورهاي وب، كشور‌هاي منطقه مجبور به برقراري ارتباط اينترنتي به ايران خواهند بود و بدين ترتيب علاوه بر منافع اقتصادي، ايران به هاب ديتا در منطقه نيز تبديل خواهد شد.
