مقصر بحران کم‌آبی مردم هستند یا مسوولان؟
[ برای مشاهده لینک ، با نام کاربری خود وارد شوید یا ثبت نام کنید ]
بحران آب یا شاید بهتر بگوییم ابر بحران کشور، چند سالی است که در قلب ایران رخنه کرده و شاید با قطعیت بتوان گفت که گذر از آن دیگر کار ساده‌ای نیست؛ گذری که حتی اگر همین لحظه نیز تدبیری جدی برای آن اندیشیده نشود، آینده تیره‌تری را برجای می‌گذارد.
به گزارش ایسنا، اعداد و ارقام موجود از وضعیت منابع آبی ایران گویای شرایط اسف‌بار و بحرانی است؛ ایرانی که هر چند در اقلیم خشک و نیمه خشک قرار دارد اما روزگار امروز حق آن نبوده و بی‌شک موارد زیادی از جمله سیاست‌های نادرست مدیریتی و نبود فرهنگ درست مصرف شرایط را به این سمت هدایت کرده است.
وضعیت فعلی منابع آبی کشور، دغدغه‌ها و چالش‌های صنعت آب، راهکارهای موجود و حتی بررسی علت رسیدن به نقطه فعلی از جمله مواردی بود که در این نشست درباره آن بحث و صحبت شد؛ مشروح این گفت‌و گو در ادامه آمده است:
در ابتدا درباره وضعیت منابع آبی کشور توضیح بفرمایید؟ در شرایط کنونی چقدر از نقطه بحران فاصله گرفته‌ایم و شرایط را چگونه ارزیابی می‌کنید؟
علی اکبر غزلی: در بحث کاهش بارندگی تنها مربوط به امسال و سال گذشته نیست، چندین سال است که درگیر خشکسالی شده‌ایم و مشخص نیست که تا چند سال دیگر این روال ادامه داشته باشد، باید این منابع محدود آب را مخصوصا در ایام پیک که شامل چهار ماه خرداد، تیر، مرداد و شهریور است، مدیریت کنیم تا با چالش و جیره‌بندی آب مواجه نشویم.
خط قرمز عدم ورود به جیره‌بندی است
[ برای مشاهده لینک ، با نام کاربری خود وارد شوید یا ثبت نام کنید ]
دو خط قرمز در شرکت‌های آب و فاضلاب تعریف شده، یک خط قرمز کیفیت آب و خط قرمز دیگر عدم ورود به جیره‌بندی است؛ زمانی که وارد جیره‌بندی می‌شویم، خروج از آن دیگر کار راحتی نیست، رفتار مصرف کننده تغییر خواهد کرد و اگر مصرف کننده بخواهد اعتمادی را که نسبت به آب و فاضلاب داشته، برگرداند ممکن است طولانی شود.
بر اساس آخرین آمار بارندگی تا هفتم خردادماه، میزان بارش‌ها در کل کشور نسبت به بلندمدت ۲۷ درصد کاهش یافته که عدد قابل توجهی است. یعنی یک سوم بارش‌ها را متاسفانه از دست دادیم، مقایسه این اعداد در بلندمدت نیز گویای این است که کشور ما کلا پر آب نبوده و در آمار بلندمدت نیز جزو کشورهای خشک و نیمه خشک محسوب می‌شود و این ۳۰ درصدی که از دست داده‌ایم، عدد بزرگی است.
بر اساس برآوردهای صورت گرفته مطابق جمعیت ۸۰ میلیونی میزان آبی که از بارندگی‌ها باقی می‌ماند به ازای هر نفر ۱۲۰۰ متر مکعب است که در مرز بحرآن آب قرار گرفته ایم، طبق اعلام بخش آب یونسکو سازمان ملل تا سال ۲۰۲۵ نزدیک به ۱.۹ میلیارد جمعیت دنیا وارد تنش آبی خواهند شد که متاسفانه کشور ما نیز جز آماری است که یونسکو پیش‌بینی کرده است.
اخطار مصرف آب کشور هشدار قرمز
بر اساس آخرین آمار حجم سدهای کشور ۲۷ میلیارد متر مکعب است که متاسفانه هشت درصد نسبت به سال گذشته کمتر بوده و این در حالی است که سال گذشته نیز کم آب بوده‌ایم لذا این عدد قابل توجه است.
در تهران نیز تاکنون ۱۸۰ میلیمتر بارندگی داشتیم که آمار سدهای تهران نیز گویای این است که نسبت به سال گذشته ۲۱ درصد حجم آب سدها کم شده و این آمارها به ما گوشزد می‌کند که موضوع مدیریت مصرف را جدی‌تر پیگیری کنیم.
نکته قابل توجه این است که آمار مطرح شده تنها مختص شرب نیست، بخش کشاورزی و صنعت نیز مصرف‌کننده این آب هستند، سهم شرب در کشور ۶ درصد آب تجدیدپذیر بوده، حجم کل آب تجدیدپذیر در کشور زیر ۱۰۰ میلیارد متر مکعب و تنها حدود ۹۴ میلیارد متر مکعب است.
از این میزان هشت درصد سهم آب شرب، دو درصد سهم صنعت و مابقی که ۹۰ درصد را شامل می‌شود مربوط به بخش کشاورزی است.
آیا تعداد شهرهای دارای تنش آبی افزایش پیدا کرده یا در همان عدد ۳۹۰ شهر بحرانی باقی مانده است؟
[ برای مشاهده لینک ، با نام کاربری خود وارد شوید یا ثبت نام کنید ]
تعداد شهرهای بحرانی همان ۳۹۰ شهری بوده که در گذشته نیز اعلام شده است، سه نوع رنگ در تنش آبی تعریف می‌شود، رنگ زرد، نارنجی و قرمز، در شهرهایی که تولید و مصرف در حالت سر به سر قرار دارد، اصطلاحا در رنگ زرد قرار دارند، اگر کمبود بین ۲۰ تا ۳۰ درصد باشد در وضعیت نارنجی و بیشتر از آن قرمز خواهد بود.
هر کولر آبی بین ۲۰۰ تا ۳۰۰ لیتر در شبانه روز آب مصرف می‌کند
در فصل تابستان با ورود کولرهای آبی میزان مصرف افزایش پیدا کرده و با مشکل مواجه می‌شویم، هر کولر آبی بین ۲۰۰ تا ۳۰۰ لیتر در شبانه روز آب مصرف می‌کند. البته در برخی مناطق حتی بیش از ۵۰۰ لیتر نیز شاهد مصرف آب هستیم، در واقع اینگونه است که در این چهار ماه معادل بین یک الی دو نفر به اعضای یک خانواده اضافه می‌شود.
در این شرایط مدیریت مصرف اهمیت خاصی دارد، مدیریت‌های متفاوتی را تعریف کردیم، سعی می کنیم در این مدت مردم دچار کم‌آبی و بی‌آبی نشوند اما بحث مدیریت مصرف موضوعی است که مردم تا حد زیادی می‌توانند به ما کمک کنند، یک‌سری فعالیت‌ها وظیفه ما است که انجام می‌شود، روزی سه تا چهار جلسه به طور مجزا با استان‌های مختلف برگزار می‌کنیم تا دوران پیک را با کمترین چالش پشت سر بگذاریم.
باتوجه به اوضاع نامناسب منابع آبی در کشور لطفا شرایط پایتخت را در این حوزه تشریح بفرمایید.
[ برای مشاهده لینک ، با نام کاربری خود وارد شوید یا ثبت نام کنید ]
صادق یونسلو: همانطوریکه مستحضرید کشور ایران یک کشور خشک است، متوسط بارندگی حدود ۲۵۰ میلیمتر یعنی یک سوم متوسط بارندگی جهانی است، در ایران سرانه آب تجدیدشونده با افزایش جمعیت کاهش یافته و از نظر معیارهای جهانی به مرز بحران نزدیک می شود. سرانه آب تجدیدشونده یکی از شاخص های جهانی در تعیین وضعیت کشورها از نظر منابع آب است و نحوه بهره برداری از آب در بخش کشاورزی، شرب، بهداشت و صنعت، عامل مهمی در بهره وری و کارآیی میزان سرانه آب تجدیدشونده خواهد بود.
شاخص سرانه آب تجدید شونده بر سنجش کم آبی منطقه مورد استفاده قرار می گیرد، اگر کشوری بیش از ۱۷۰۰ متر مکعب در سال به ازای هر نفر آب داشته باشد آن کشور، مشکل آب ندارد و جزو کشورهای پر آب است. و اگر بین ۱۰۰۰ تا ۱۷۰۰ باشد تنش آبی و زیر ۱۰۰۰ مترمکعب بحران آبی و زیر ۵۰۰ مترمکعب به ازای هر نفر در سال بحران مطلق آبی گفته می‌شود.
استان تهران در فقر مطلق آبی است
بطور متوسط در ایران ۱۲۰۰ مترمکعب به ازای هر نفر در سال آب وجود دارد یعنی در تنش آبی قرار داریم ولی این رقم در استان تهران متفاوت است، استان تهران ۲۵ درصد جمعیت کشور را به خود اختصاص داده اما در مقابل پنج درصد منابع را در اختیار دارد، یعنی استان تهران در فقر مطلق آبی است.
میزان سرانه آب تجدیدشونده حوزه آبریز استان تهران حدود ۳۳۰ مترمکعب به ازای هر نفر است یعنی از بحران مطلق که عدد ۵۰۰ بود نیز عبور کرده ایم. فعلا کمبود آب مورد نیاز ساکنان استان تهران با انتقال آب بین حوزه ای جبران شده است. امروزه با استفاده بهینه از منابع آب و بازچرخانی آن بسیاری از کشورها با ارقام سرانه کمتر از ۸۰۰ متر مکعب در سال نیز برنامه های توسعه ملی خود را به پیش می برند.
متوسط بارندگی در استان تهران نیز ۲۳۱ میلیمتر است ولی از طرفی تهران نسبت به سایر استان‌ها مصرف آب بیشتری دارند، حدودا هر تهرانی ۲۲۰ لیتر در شبانه روز آب مصرف می‌کند در حالی که در تابستان تنها یک کولر در تهران بیش از ۲۰۰ لیتر آب مصرف می‌کند.
از طرفی حدود ۲۸ درصد بارندگی‌ها و ۲۷ درصد حجم سدها نسبت به سال گذشته کاهش پیدا کرده است، در حال حاضر در شهر تهران در هر ثانیه حدود ۴۱ هزار لیتر مصرف آب داریم. این عدد بسیار بزرگ است و این عدد در استان تهران به ۵۲ هزار لیتر در ثانیه می رسد.
با دو مشکل خشکسالی ناشی از تغییر اقلیم و خشکسالی ناشی از ساخت انسان مواجه هستیم یعنی عامل ایجاد ۵۰ درصد خشکسالی‌ها را انسان‌ها با اقدامات خود ایجاد کرده‌اند. موضوع تغییر اقلیم در کل دنیا وجود دارد و ایران نیز یک کشور خشک شناخته شده چراکه ۸۴ درصد آن در منطقه خشک، نیمه خشک و فراخشک واقع شده است، این کشور ذاتا خشک است اگر یک سال میزان بارش‌ها زیاد باشد باید تعجب کنیم، در این شرایط باید با خشکسالی کنار بیاییم و رفتار خود را با توجه به منابع آبی تغییر دهیم اما متاسفانه ما سازگار نیستیم و سازگاری تنها راهکار مقابله با کم آبی است.
زمانی که با کمبود آب مواجه شدیم اقدام به حفر چاه و یا انتقال آب کردیم، یعنی هدف این بوده که با تامین بیشتر، مشکل را حل کنیم اما باید توجه کرد اگر کل آب‌های دنیا را نیز در ایران جمع کنیم تا زمانی که مدیریت مصرف و الگو درست مصرف وجود نداشته باشد باز هم با چالش مواجه خواهیم بود.
نمی‌توان مقصر صد درصد این مساله را مردم اعلام کرد بخشی از این تقصیر بر گردن مردم است اما بخشی دیگر مربوط به قوانین و مقررات می‌شود که درگیر آن هستیم، مبحث ۱۶ نظام مهندسی ساختمان موضوعی است که در این زمینه به شدت مورد غفلت واقع شده است، ساخت و سازها به درستی انجام نمی‌شود و همین مساله مشکلاتی را به وجود می آورد.
باتوجه به اینکه قیمت تمام شده آب هزینه زیادی را به وزارت نیرو تحمیل می‌کند آیا این منطق وجود ندارد که وزارت نیرو طرح‌هایی را که در گذشته داشته، همچون توزیع قسطی ابزارهای کاهنده مصرف را اجرا کند؟
[ برای مشاهده لینک ، با نام کاربری خود وارد شوید یا ثبت نام کنید ]
غزلی: این پیشنهاد شرکت مهندسی آب و فاضلاب کشور بود و در قانون توسعه و بهینه‌سازی آب شرب شهری و روستایی که مصوب سال ۱۳۹۵ بود گنجانده شد تا این طرح اجرایی شود، به ازای آن به شرکت آبفا اعلام شد که هر سال یک درصد میزان تلفات کاهش یابد، این کار به حدود هشت تا ۱۰ هزار میلیارد تومان سرمایه نیاز دارد، با این حال این مساله را پذیرفتیم و درعوض درخواست کردیم که این اجازه را بدهند تا برای مشترکان پر مصرف تجهیزات کاهنده مصرف نصب شود و هزینه آن به صورت قسطی در قبوض دریافت شود، حتی قیمتی که در نظر میگیریم از بازار نیز کمتر باشد.
برای اطلاع رسانی به مشترکان چه اقداماتی انجام شد؟
[ برای مشاهده لینک ، با نام کاربری خود وارد شوید یا ثبت نام کنید ]
هر سال به تمام مصرف‌کنندگان که مصرف بالایی دارند، اخطارهایی داده می‌شود و اگر رعایت نکنند حتی تا مرحله قطع آب مشترک نیز پیش می‌روند. آب و فاضلاب کشور یک سامانه پرتال مدیریت مصرف دارد. آب و فاضلاب تهران نیز سامانه ای را در این حوزه طراحی کرده است.
یونسلو: در سال ۸۰ که بحران آب اتفاق افتاد، دولت پولی را برای این مساله تخصیص داد در این راستا اقلامی را خریداری و در اختیار مشترکان قرار می دادیم، از سازمان مدیریت نیز ردیفی را اخذ کردیم، در تهران سردوش، کاهنده مصرف و شیر الکترونیکی را در مدارس، بیمارستان‌ها ادارات دولتی و مساجد به صورت رایگان نصب می‌کردیم، شرکت آبفا تهران با بودجه ای که دولت اختصاص می داد و مبلغی را که دو برابر آن بود برای پیشبرد این طرح در نظر گرفت.
یک مترمکعب آب بطری ۱۰ میلیون تومان است
تا سال ۱۳۸۴ زمانی که بحث انحلال سازمان مدیریت مطرح شد این طرح ادامه داشت اما بعد از آن این ردیف بودجه از میان رفت، شرکت آبفا تهران یک شرکت زیان ده است، اکنون تولید یک متر مکعب آب بین ۱۰۰۰ تا ۱۵۰۰ تومان است در صورتی که یک متر مکعب آب بطری ۱۰ میلیون تومان است.
قیمت آب در کشور آنقدر پایین است که مشترکان تمایلی به نصب تجهیزات کاهنده مصرف ندارند. بعد از این مساله چندین مرتبه برای اجرای این طرح اطلاع رسانی کردیم اما استقبال زیادی صورت نگرفت.
چرا برای اجرای طرح‌های این چنینی اقدام به تبلیغات فراگیر و تلویزیونی نمی‌کنید؟
صداو سیما هزینه سنگینی را برای انجام تبلیغات دریافت می‌کند این در حالی است که موضوع آب یک بحث ملی بوده و باید همه ارگان‌ها برای حل این مساله همکاری داشته باشند، موضوع آب مختص وزارت نیرو نیست، زمانی که بی آبی آغاز شود گریبان‌گیر تمام حوزه‌ها خواهد شد.
[ برای مشاهده لینک ، با نام کاربری خود وارد شوید یا ثبت نام کنید ]
غزلی: قانون توسعه بهینه‌سازی آب شهری و روستایی مصوب سال ۱۳۹۵ در بند الف ماده دو تاکید دارد که سازمان صدا و سیما و سایر رسانه‌های دولتی مکلف هستند که با همکاری وزارت نیرو برنامه‌هایی در زمینه ترویج مصرف بهینه آب، تولید و به صورت رایگان پخش و اشاعه دهند.
بارها از صدا و سیما خواسته ایم که برنامه تولیدی ما را پخش کنند اما اجازه پخش رایگان داده نشده است، سال گذشته از محل مدیریت مصرف اعتباری را لحاظ کردیم و تولید محتوا صورت گرفت اما پخش رایگان انجام نشد و تنها در حد زیرنویس که آن هم ۵۰۰ میلیون تومان هزینه در بر داشت.
اگر تقاضای مردم برای استفاده از تجهیزات کاهنده مصرف افزایش یابد آیا آمادگی تامین و پاسخ به این تقاضا وجود دارد؟
[ برای مشاهده لینک ، با نام کاربری خود وارد شوید یا ثبت نام کنید ]
شرکت‌های آب و فاضلاب جز بنگاه‌های اقتصادی تعریف شده‌اند اما اکثر آن‌ها زیان‌ده هستند، تصور این است که هرچه میزان فروش شرکت‌های آبفا بیشتر باشد سود بیشتری حاصل می‌شود اما به دلیل اینکه زیان‌ده هستیم هر چه کمتر بفروشیم شرایط بهتری داریم.
طی سال‌های گذشته دفتر مدیریت مصرف از مصرف‌کنندگان حمایت کرده و موضوع تولید تجهیزات کاهنده مصرف مورد توجه قرار گرفت، هنوز از طرف مردم که قانون گفته باید متقاضی باشند استقبال نمی‌شود اما این پتانسیل وجود دارد که نیازهای این بخش را پاسخ دهیم.
یونسلو: ما کشور مُصرفی هستیم و مردم به بد مصرفی عادت دارند. وزارت نیرو اکنون در پرداخت حقوق و هزینه‌های خود مانده است، توزیع تجهیزات کاهنده مصرف می‌یایست مانند لامپ‌های کم‌مصرف که در یک مقطعی در خیابان به هر فرد پنج لامپ کم مصرف با قیمت دولتی می‌دادند اجرایی شود، این فرهنگ ایجاد شد و اکنون دیگر کسی از لامپ پر مصرف استفاده نمی‌کند همین مساله موجب شد که پیک مصرف برق جابه‌جا شود.
در کشور در حدود ۱۰ میلیون آحاد پرمصرف داریم. اگر حداقل تجهیزات را با قیمت مناسب در اختیار این افراد بگذاریم بر اساس قیمت‌های سال گذشته ۳۲۰۰ میلیارد تومان اعتبار می‌خواهد تا مشترکان پر مصرف را پوشش دهد که این از توان مالی شرکت‌های آبفای کشور خارج است، حال اگر حتی هر سال یک میلیون از این تعداد را مجهز کنیم و خلاهای قانونی نیز برداشته شود بسیاری از مشکلات حل خواهد شد.
هسته مالی شرکت آبفا اجازه کاهش مصرف نمی‌دهد و این مساله در تهران که بیش از ظرفیت در آن جمعیت گنجانده شده بسیار خطرآفرین است، شرکت‌های آبفا نباید انشعاب صادر کند.
[ برای مشاهده لینک ، با نام کاربری خود وارد شوید یا ثبت نام کنید ]
