ترمز خودرو وعلائم خرابی آن

سیستم ترمز یکی از مهمترین قسمت های هر خودرو می باشد و توجه به آن از الویت های استفاده از خودرو می باشد .سیستم ترمز در اغلب خودروها همانند پژو 206 تیپ 2،3،5،6،پژوSD، 405،پژو پارس،سمند، تندر 90،پراید،... مشابه هم هستند،
اجزاء و قطعات تشکیل دهنده :

• پدال ترمز و اهرم بندی آن
• بوستر ترمز
• پمپ اصلی ترمز
• روغن ترمز و مخزن آن
• شیلنک خلاء بوستر ترمز
• لوله های انتقال روغن ترمز به چرخها
• سیلندر (پمپ) ترمز چرخها
• لنت های ترمز
• دیسک ها و کاسه های ترمز چرخها
• اهرم و مکانیسم ترمز دستی

طرز کار سیستم ترمز :
اساس کار ترمز بر مبنای اصطکاک بین دو سطح است.مقدار اصطکاک بسته به نیروی اعمال شده بین دو سطح زبری و جنس سطوح تغییر میکند. وقتي راننده پدال ترمز را فشار مي دهد و ترمزها به کـار مـي افتنـد، سـيالي از داخـل لولـه هـاي روغـن عبـور مـي کنـد و بـه مکانيسمهاي ترمزگيري در چرخها مي رسد. اين مکانيسمهاي ترمزگيري به قطعات چرخان نيرو وارد مي کنند تا حرکت چرخها کند شود يا چرخها از حرکت باز ايستند. مکانيسمهاي ترمز چرخ بـر دو نوعنـد : کاسـه اي و ديسـکي. در ترمـز کاسـه اي فشـار روغـن، کفشکهاي ترمز لنت کوبي شده را به يک کاسه چرخان يا کاسه چرخ مي فشارد. در ترمز ديسکي، فشار روغـن لنتهـاي ترمـز را بـه ديسکي چرخان مي فشارد. اصطکاک بين کفشها يا لنت ترمزهاي ساکن با کاسه يا ديسک چرخان منشا عمل ترمزگيري اسـت کـه سبب کند شدن حرکت يا توقف چرخها مي شود.
با فشار دادن پدال ترمز توسط راننده، نیروی اعمال شده به پدال، از طریق اهرم بندی پدال به پمپ اصلی ترمز منتقل می شود. اهرم بندی پدال بصورت افزایش قدرت طراحی شده و در نتیجه نیروی پای راننده افزایش یافته و به پمپ می رسد. بین پمپ ترمز و اهرم پدال، بوستر قرار دارد که در ادامه توضیح داده می شود.
سپس روغن ترمز در پمپ فشرده می شود و از طریق لوله به سمت سیلندر ترمز چرخها منتقل می شود. روغنِ داخل پمپ ترمز، از طریق مخزن روغن ترمز تامین می شود. پیستون های سیلندر ترمز، پشتِ لنتها چسبیده اند و لنتها در فاصله بسیار کمی از دیسک ترمز قرار دارند.
در اکثر خودروها، ترمزهاي چرخها دو به دو با هم عمل مي کنند. بدين صورت که معمـولاً در خودروهـاي ديفرانسـيل عقـب دو چرخ عقب از يک لوله روغن و چرخهاي جلو از يک لوله روغن مجزا استفاده مي کنند. در بسياري از خودروهاي ديفرانسيل جلو نيـز چرخها بصورت ضربدري هرکدام به يک لوله متصلند. پس از آنکه فشار روغن به پیستون رسید، آنرا به حرکت در آورده و در نتیجه لنت ترمز به دیسک فشار می آورد (در ترمزهای کاسه ای به کاسه ترمز فشار می آورد).
اصطکاک بین لنت و دیسک، شتاب منفی ایجاد می کند و خودرو ترمز می گیرد.
با رها کردن پدال ترمز، عکس این فرآیند اتفاق می افتد و لنتها از دیسک ها فاصله می گیرند. با وجود اینکه اهرم بندی پدال ترمز بصورت افزایش نیرو طراحی شده، نیرویی که به سیلندر ترمزها می رسد، برای نگاه داشتن جرم سنگین خودرو کافی نیست، از اینرو برای بدست آوردن نیروی ترمز بهتر، (شتاب منفی بیشتر) در تمامی خودروها بوستر ترمز وجود دارد.
بوستر ترمز بصورت غیر مستقیم(از طریق شیلنک خلاء)، نیروی خود را از موتور دریافت می کند.

ترمز بوستری
اکثر خودروها به سيستم ترمز بوستري مجهزند. در اين نوع سيستم وارد کردن نيروي نسبتاً کمي بر پدال ترمز براي کاهش سرعت يا متوقف کردن خودرو کافي است. در صورتي که موتور خاموش باشد يا بوستر خراب شده باشد، ترمز عمل مي کند، اما راننده بايد نيروي بيشتري به پدال ترمز وارد کند. بوستر ترمز خلئي، سيلندري دارد که در آن پيستون يا ديافراگمي تعبيه شده است. وقتي پدال ترمز رها مي شود، پيستون در نتيجه خلا معلق مي ماند چرا که خلا در دو طرف آن برابر است. اين خلا مورد نياز بوسيله لوله اي از منيفولد بنزين يا يک پمپ خلا تامين مي شود. با فشار دادن پدال ترمز، فشار در يک طرف پيستون به فشار جو مي رسد، بنابراين پيستون به طرف ديگر کشيده مي شود و نيروي کمي که راننده به پدال وارد مي کند به کمک فشار جو افزايش مي يابد.
خرابی های سیستم ترمز خودرو ، علائم و علت آن

• نامرغوب بودن لنت های ترمز

در صورت پایین بودن کیفیت لنتهای ترمز یک یا ترکیبی از موارد زیر اتفاق خواهد افتاد:

• در لحظه ترمز گیری صدای سوت یا خِرخِر از چرخها شنیده خواهد شد.
• قدرت ترمز گیری کمتر از حالت عادی خواهد بود.

• نامرغوب بودن روغن ترمز

در این حالت از آنجایی که نیروی ترمز از طریق روغن ترمز به لنتها منتقل می شود، روغن ترمز به دو شکل زیر می تواند باعث ضعیف شدن نیروی ترمز گیری شود:

• روغن ترمزی که توسط کارخانه سازنده پیشنهاد شده استفاده نشود (در کلیه خودروها یا روغن ترمز آبی استفاده می شود و یا زرد).
• روغن ترمز در اثر کارکرد زیاد، و خصوصا داغ شدنِ بیش از حد (در اثر ترمز گیری شدید و مداوم در سرازیری ها) رطوبت جذب کرده و دیگر کارایی لازم را ندارد.

کمپانی های خودور سازی تعویض روغن ترمز را هر 40 هزار کیلومتر یکبار توصیه می کنند.
وقتی لنتهای ترمز و روغن ترمز بیش از حد داغ شوند، کارایی ترمز بمراتب کاهش می یابد، به همین دلیل است که رانندگان با تجربه در سرازیری ها از دنده سنگین استفاده می کنند تا مجبور به استفاده مکرر از ترمز نشوند. به همین منظور، در خودروهای اتوماتیک نیز نرم افزار گیربکس اتوماتیک طوری طراحی شده که وقتی راننده پدال گاز را فشار ندهد، دنده افزایش نمی یابد.

• خراب شدن بوستر ترمز

بوستر ترمز در واقع نوعی نیروی کمکی برای ترمزگیری راننده ایجاد می کند و خرابی آن شامل نشت هوا از طریق شیلنک خلاء، و یا سوراخ شدن دیافراگم داخلی، و یا نشت هوا از پِرس دور بوستر اتفاق می افتد، که در همه این موارد نیروی کمکی برای ترمز گیری کمتر می شود و یا وجود نخواهد داشت. در این حالتها اصطلاحا ترمز چوب می شود. یعنی با وجود روشن بودن موتور خودرو، پدال ترمز زیر پا سفت است و بسختی فشرده می شود.
روش تست بوستر ترمز: در حالتی که موتور خودرو خاموش است، پا را روی پدال ترمز فشار می دهیم و بعد استارت می زنیم، در صورتیکه بوستر سالم باشد، باید پدال 2 یا 3 سانتی متر پایین برود.

• خرابی پمپ ترمز-هواگرفتن سیستم ترمز

اگر قطعات لاستیکیِ داخل پمپ ترمز خراب شوند، در هدایت روغن ترمز اختلال ایجاد می شود و اصطلاحا فشار روغن از کنار قطعات فرار می کند. در این مواقع، هنگام ترمز گیری پدال ترمز پایینتر از حالت عادی می رود و گیرایی ترمز ضعیف است، و یا اصلا گیرایی ندارد.
اگر به هر دلیلی سطح روغن ترمز در مخزن آن از مقدار خاصی کمتر شود، بجای روغن ترمز، هوا وارد سیستم ترمز می شود و متعاقبا گیرایی ترمز ضعیف خواهد شد.

• نشت روغن از سیلندر ترمز

در صورتیکه روغن ترمز از سیلندرهای ترمز نشت کند، پس از باز کردن چرخها براحتی قابل مشاهده خواهد بود که این ایراد به 3 صورت زیر نیروی ترمز را ضعیف می کند:

• در صورت ادامه دار بودن نشتی، سطح روغن ترمز در مخزن آن کم می شود و پس از پایین آمدن سطح آن از مقدار خاصی، بجای روغن ترمز، هوا وارد سیستم ترمز می شود و متعاقبا گیرایی ترمز ضعیف خواهد شد.
• بخشی از روغن ترمز از سیلندرها فرار می کند و در نتیجه نیروی حداکثری ترمز، به سیلندرها و در نهایت لنتها وارد نخواهد شد.
• اگر سطح لنتها و دیسک ترمز به روغن ترمز نشت شده آغشته شود، اصطکاک بین لنتها و دیسک کمتر شده و نیروی ترمز کاهش خواهد یافت.

• کشیدن فرمان به یک درهنگام ترمزگیری

اگر به هر دلیلی، نیروی ترمز به صورت متعادل (مساوی) به چرخهای چپ و راست در محور جلو یا عقب تقسیم نشود، فرمان به سمتی کشیده می شود که ترمز در آن طرف قویتر است.
این حالت معمولا به یک یا ترکیبی از علتهای زیر اتفاق می افتد:

• پیستون در سیلندر ترمز در یکی از چرخها گیرپاژ کرده باشد و نیروی ترمز را بدرستی منتقل نمی کند
• دیسک ترمز در یکی از چرخها چرب شده و اصطکاک خوبی ندارد
• مسیر انتقال روغن ترمز برای یکی از چرخها کیپ شده است

• تنظیم نبودن ریگلاژ ترمز دستی

ریگلاژ ترمز دستی در مقدار پایین رفتن پدال ترمز موثر است و در صورت نادرست بودن آن، پدال ترمز بیش از حد پایین می رود. سیستم ترمز در خودرو از اهمیت و جایگاه ویژه ای برخوردار است و هر گونه تعمیر و عیب یابی آن می بایست توسط نیروی متخصص و با تجربه صورت گیرد. توجه به این امر از بروز حوادث ناگوار می کاهد لازم به تذکر است بررسی سیستم ترمز به کارکرد و نحوه استفاده خودرو بستگی دارد و چه بسا خودروهایی با کارکرد پائین نیاز به تعویض لنت و بررسی زودتر از خودروهای با کارکرد بالاتر را دارند.