توهم وفور منابع

توهم وفور منابع

دکتر رضا بوستانی/ اقتصاددانشرایط اقتصادی به وضوح ناکارآیی مدیریت اقتصادی را نشان می‌دهد. بیکاری بالا، رشد اقتصادی پایین، صادرات محدود و تنوع کالاهای وارداتی خلاصه‌کننده چند دهه مدیریت اقتصادی اشتباه هستند. مدیریتی که می‌خواهد این مشکلات مزمن را از طریق هزینه‌ کرد منابع بیشتری برطرف کند. واقعا چطور ممکن است با استفاده از منابع ارزی اشتغال ایجاد کرد؟ بازارهای صادراتی را گسترش داد؟ و واردات را محدود ساخت؟
[ برای مشاهده لینک ، با نام کاربری خود وارد شوید یا ثبت نام کنید ]
اگر ساده‌لوحانه به موضوع پرداخته شود، حتما مکانیزمی را می‌توان ترسیم کرد که منابع ارزی را به [ برای مشاهده لینک ، با نام کاربری خود وارد شوید یا ثبت نام کنید ] اقتصادی و [ برای مشاهده لینک ، با نام کاربری خود وارد شوید یا ثبت نام کنید ] مرتبط سازد. مکانیزم بسیار ساده است؛ منابع ارزی اگر در زیرساخت‌ها سرمایه‌گذاری شود، ظرفیت تولیدی افزایش می‌یابد و این مساله می‌تواند به [ برای مشاهده لینک ، با نام کاربری خود وارد شوید یا ثبت نام کنید ] و ایجاد فرصت‌های شغلی جدید منجر شود. حتی اگر منابع ارزی در صنایع خاص سرمایه‌گذاری شود، می‌توان محصولات آن را به دیگر کشورها صادر کرد. اینها خیال‌های باطلی هستند که پنج دهه شکست در اجرا، برای آنها اعتباری نگذاشته است. مبنای این تحلیل، اشتباه در نادیده گرفتن تحولات بازار ارز است. استفاده از منابع ارزی به معنی عرضه بیشتر ارز و افزایش تقاضا برای ریال است. عرضه هر کالایی افزایش یابد، قیمت آن کالا را کاهش می‌دهد و به همین صورت، تقاضا برای هر کالایی که زیاد شود، قیمت آن کالا را افزایش می‌دهد. بنابراین استفاده از منابع ارزی به معنای عرضه بیشتر [ برای مشاهده لینک ، با نام کاربری خود وارد شوید یا ثبت نام کنید ] (کاهش ارزش ارز) و افزایش تقاضا برای ریال (افزایش ارزش ریال) است. در نتیجه، استفاده از منابع ارزی منجر به تقویت ریال در مقابل دیگر ارزها خواهد شد و رقابت‌پذیری کالاهای داخلی را در مقابل کالاهای خارجی کاهش خواهد داد.عرضه ارز که در بازار زیاد شود، [ برای مشاهده لینک ، با نام کاربری خود وارد شوید یا ثبت نام کنید ] را کاهش می‌دهد؛ برای بازار هم فرقی ندارد که ارز عرضه شده، صرف واردات مواد مصرفی یا مواد اولیه شود. سال‌ها استفاده از منابع ارزی برای تامین مالی سرمایه‌گذاری‌ها منجر به تقویت ریال و کاهش رقابت‌پذیری محصولات داخلی شده است. به همین دلیل است که واردات طیف وسیعی از محصولات خارجی را شامل می‌شود و کالاهای صادراتی به همان محصولات سنتی (پسته، قالی و...) یا نفتی (محصولات پتروشیمی) خلاصه می‌شود. دولت‌ها برای کاهش [ برای مشاهده لینک ، با نام کاربری خود وارد شوید یا ثبت نام کنید ] تلاش‌های بی‌ثمر بسیاری انجام داده‌اند. ایجاد موانع تعرفه‌ای یکی از اقدامات ناکارآیی است که فضای [ برای مشاهده لینک ، با نام کاربری خود وارد شوید یا ثبت نام کنید ] را مخدوش و به نوعی واردات غیررسمی کالاها را تشویق کرده است. در شرایطی که واردات تولیدات مصرفی خارجی به‌صورت رسمی هزینه‌ای ۵۰ درصدی برای بازرگانان ایجاد می‌‌کند، استفاده از مسیرهای غیررسمی حتما برای عده‌ای جذاب خواهد بود. تا وقتی که هزینه‌ واردات غیررسمی کمتر از ۵۰ درصد باشد، [ برای مشاهده لینک ، با نام کاربری خود وارد شوید یا ثبت نام کنید ] وجود خواهد داشت.چرا این همه حساسیت در مقابل تغییرات نرخ ارز وجود دارد؟ در حالی که تورم از این حساسیت برخوردار نیست. در حالی که تورم ارزش ریال را به‌طور پیوسته مستهلک می‌سازد، کمتر اقدام موثری برای حذف آن صورت می‌گیرد؛ اما افزایش نرخ ارز به میزان [ برای مشاهده لینک ، با نام کاربری خود وارد شوید یا ثبت نام کنید ] داخلی با مخالفت‌های شدید روبه‌رو می‌شود. یک دلیل عمده این مخالفت‌ها نوع روابط و ساختار‌های اقتصادی است که بر پایه استفاده از منابع ارزی سهل‌الوصول از محل فروش [ برای مشاهده لینک ، با نام کاربری خود وارد شوید یا ثبت نام کنید ] ایجاد شده است. اغلب فعالان اقتصادی برنامه‌ریزی خود را بر اساس این اصل اساسی انجام داده‌اند که منابع ارزی به وفور وجود دارد و تنها باید در صنایعی سرمایه‌گذاری کرد که مصرف‌کننده ذخایر ارزی باشند و نه تولیدکننده آن.