از تات‌ها و تالش‌ها چه می‌دانید؟
سلام
مردم ايران عموما درباره ترک هاي ايران (اذري ها، ترکمن ها و ...) و کردها و بلوچ ها و عرب ها و لرها و گيلک ها و مازندراني ها چيزهايي مي دانند، اما تالش ها و تات ها چندان در ايران شناخته شده نيستند. که مهمترين دليلش جمعيت کم و نبود شهري بزرگ با اکثريت تالش يا تات است. درهرحال تالش ها با جمعيت 1 ميليوني (در ايران و جمهوري آذربايجان) و تات ها با جمعيت نيم ميلوني (در ايران و جمهوري آذربايجان) از قديمي ترين اقوام ايراني‌تبارند که به زبان هاي تالشي و تاتي سخن مي گويند. در اين تاپيک قصد آشنايي شما با اين دو قوم اصيل ايراني رو دارم.
برای شروع درباره تالش‌ها
پرچم تالش ها:
[ برای مشاهده لینک ، با نام کاربری خود وارد شوید یا ثبت نام کنید ]
تالش نام یکی از مردم‌های ایرانی‌تبار است که سکونتگاه اصلی آنها در البرز غربی از جنوب شرقی جمهوری آذربایجان آغاز شده و تا شمال غربی استان گیلان و استان اردبیل در ایران ادامه دارد در استان گیلان زبان خود را حفظ کرده‌اند. منطقه شمالی تالش را ولایت گشتاسفی (تالش گشتاسبی) نامیده می‌شد که امروزه در جمهوری آذربایجان قرار دارد.
تالشان خود اما معتقدند که تعداد اقلیت تالش در جمهوری آذربایجان بیش از ۵۰۰ هزار نفر است. به باور تالش‌ها، شمار تالشان در ایران نیز ۶۰۰ هزار نفر است
منطقه قومی تالش که یکی از نواحی ایرانی محل سکونت قوم تالش است با مساحتی حدود ۲۳۷۳ کیلومتر مربع که در شمال غرب گیلان قرار دارد، یک سوم خاک استان گیلان را تشکیل می‌دهد. این شهرستان که نام خود را از قوم تالش گرفته و به استناد منابع و شواهد بسیار، بازمانده اقوام کادوس باستان و از همسایگان دیرین قوم گیل می‌باشد، از غرب به استان اردبیل از شمال به آستارا و از جنوب به رودبار و از شرق به دریای خزر و انزلی محدود شده و شامل شهرستانهای آستارا، تالش، ماسال،شاندرمن، رضوانشهر، صومعه سرا ،فومن ،شفت می‌باشد
زبان تالشی
تالشی نام یکی از زبانهای ایرانی شمال غربی است و همچنین به فردی که گویشور آن زبان باشد می‌گویند. زبان تالشی از خانواده زبانهای کناره دریای خزر و هم‌ریشه با زبانهای کرانهٔ خزر همچون گیلکی، دیلمی و مازندرانی است ولی با آنها تفاوتی آشکار دارد. تات‌ها و تالشی‌ها و مازندرانی‌ها به لهجه‌هایی سخن می‌گویند که در بسیاری موارد با زبان فارسی تفاوت داشته و با مادی و پارتی و اوستایی مشابهت دارد. زبان تالشی مشابهت با زبانهای اوستایی و کردی دارد. همچنین این زبان به زبان آذری باستان نزدیک است. در بخش باختری استان گیلان و بخشی از شهرستان نمین در استان اردبیل، ایران و استان لنکران-آستارا در جنوب جمهوری آذربایجان سخن گفته میشود.
میللر معتقد است که با دلایل روشن می توان گفت که تاتی و تالشی ادامه زبانی است که دست کم در آغاز دوره فارسی میانه بدان سخن می گفته‌اند، هر چند نشانه هایی نیز مشاهده می شود که قدمت این گویشها را حتی به دوران بیش از فارسی میانه می رساند. این شواهد و نشانه ها همان اندازه که وجه اشتراک این گویشها را با زبان پهلوی پارتی نشان می دهد گویای پیوندهای خیلی نزدیک آنها با مادی و اوستایی نیز هست. زیرا که تفاوت زبان پهلوی با زبانهای دیرین مانند مادی واوستایی به همانگونه است که تشابه و تفاوت تاتی و تالشی باآن زبانها.
بررسی‌های موردی در مناطق تالش‌نشین شهرستانهای صومعه‌سرا و فومن نشان می‌دهد که روستاهای گیلک نشین همسایه از واژگان تالشی یا نزدیک به آن که با گیلکی متفاوت است بهره می‌گیرند. حمدالله مستوفی، در مورد مردم گیلان و نزدیکی آن با زبان پهلوی نیز اشاره‌ای دارد. وی در وصف مردم تالش چنین می‌گوید: «مردمش سفید چهره‌اند بر مذهب امام شافعی، زبانشان پهلوی به جیلانی باز بسته‌است.»
تات‌های ایران (به تاتی: Irune Tâtun، ایرون تاتون) یا تات‌های جنوبی از اقوام ایرانی‌تبار هستند که آریایی تبارند و به شکل پراکنده و نقطه‌ای در شمال ایران (از آذربایجان تا شمال خراسان) زندگی می‌کنند. بیشتر جمعیت تات‌های ایران در استان‌های مرکزی، قزوین، البرز، تهران، اردبیل، گیلان، زنجان و خراسان شمالی یعنی شهرستانهای زرندیه، تاکستان و بوئین‌زهرا و الموت، اشتهارد و طالقان، دماوند، شاهرود خلخال، رودبار، طارم، جاجرم و اسفراین و شهرستان آران و بیدگل استان اصفهان دیده می‌شوند.
مردم تات ایران شیعه هستند و به زبان تاتی از گروه زبانهای ایرانی شمال غربی سخن می‌گویند. این زبان متفاوت از فارسی است و به زبان تالشی نزدیک می‌باشد.
تات‌های ساکن قفقاز بنابر عقیده‌ای رایج خود را از اعقاب ایرانی‌هایی می‌شمارند که در عصر ساسانیان به مرزهای شمالی ایران فرستاده شده‌بودند.
مردمی که امروزه تات نامیده می‌شوند، در نواری منقطع از کوهستان قفقاز تا کوه‌های خراسان پراکنده‌اند. سرنوشت تاریخی مردم تات هرچه بوده در نهایت به این انجامید که تات‌ها در نواحی دور افتاده و روستاهای صعب‌العبور و حاشیه‌ای بقاء خود را بدست آورند. امروزه همانطور که گفته شد این مردم در گستره وسیعی از ایران حضور دارند. با توجه به داده‌های جمعیت‌شناختی موجود و صحبت‌هایی که با اهالی تات‌نشین مناطق مختلف ایران شده، می‌توان به تقریب گفت در حدود بیش از ۴۰۰ هزار نفر تات در ایران زندگی می‌کنند که در گذشته عمدتاً از حضور دیگران آگاهی خاصی نداشتند و عموماً بیشترشان بصورت جزایری مجزا از هم زندگی می‌کردند. امروزه هم اطلاعاتی کلی از یکدیگر دارند که به عنوان مثال تات‌نشین‌های دشت قزوین به ندرت یکی از تات‌نشین‌های اطراف بجنورد را دیده‌اند، چه برسد به اینکه ارتباطی با هم داشته باشند.
زبان تاتی
زبان تاتی ایران (به تاتی: Tâti Zobun, تاتی زبون) یا تاتی جنوبی از دستهٔ زبانهای ایرانی شاخه شمال غربی است. گویش‌های این زبان روزگاری از آذربایجان تا شمال خراسان گسترده بود ولی امروزه با ترک‌زبان و فارسی‌زبان شدن بخشی از شمال‌باختری ایران تنها جزیره‌هایی از گویش‌های تاتی در منطقه به جا مانده‌است.
زبان تاتی، بسیاری از ویژگی‌های آوایی، واژگانی و صرف و نحوی کهن همچون تمایز جنس دستوری، ساخت ارگتیو، ماده‌ی مجهول، گردش مصوت‌ها، حالت دوگانه‌ی فاعلی و غیرفاعلی در اسم و ... را حفظ کرده است.
تاتی با توجه به اینکه یکی از زبانهای ایرانی شمالی غربی است بیشترین نزدیکی را به زبانهای تالشی، کردی، گیلکی، مازنی و بلوچی دارد. نظرات بسياری در مورد ريشه تاتی داده شده است. برخی به شباهت‌های تاتی با اوستايی اشاره داشته‌اند. عده‌ای نيز كوشيده‌اند به شباهت‌ها و پيوندهای تاتی با پهلوی اشاره داشته باشند. برخی نيز تاتی را به همراه تالشی و مازندرانی و گيلكی، بازمانده‌های زبان مادی كهن دانسته‌اند. دياكونوف در اين باره می‌گوید:
«در زمان حاضر هم تات‌ها و تالشان و گليك‌ها و مازندرانی‌ها به زبان‌هایی سخن می‌گویند كه خود بقايای زبان هند و اروپائی می‌باشد كه در آغاز زبان ماد شرقی بوده است. امتياز ويژه اين زبانها كهنگی و مهجوری تركيب اصوات می‌باشد كه با زبان پارسی تفاوت داشته و با مادی و پارتی و اوستايی مناسبت دارد.»
مادی بودن ريشه تاتی را كسان ديگری چون عباس طاهری، اسدالله رحمانی و ابراهیم جهان‌بخش در مقاله‌های «بررسی گویش تاتی تاکستان»، «راهکارهای حفظ زبان تاتی» و «ساختار دستوری تاتی» و همچنین احسان یارشاطر در دانشنامه اسلام و ایران بیان داشته‌اند.
احمد کسروی معتقد است که زبانی که تات‌ها بدان سخن می‌گویند در زمان‌های گذشته گسترش زيادی داشته و به استناد شواهد عینی و پژوهش‌های انجام‌شده، زمانی همه مردم آذربايجان و قزوين را در بر گرفته ولی بعدها با اشاعه و استيلای زبان ترکی کم کم از بين رفته است.
در هر حال می‌توان ریشه اصلی زبان تاتی را مادی دانست که در طول قرون متمادی تحت تأثیر اوستایی که زبان مذهبی مردمان این سامان بوده، و فارسی باستان و پهلوی اشکانی و پهلوی ساسانی و فارسی دری، که به ترتیب زبان رسمی حکومت‌های هخامنشی و اشکانی و ساسانی و حکومت‌های پس از اسلام بوده، قرار گرفته، و امروزه در آخرین شکل خود تحت عنوان تاتی درآمده است.
