-
یوزپلنگ ایرانی
در یکی از روزهای گرم تابستان در نخلستان های اطراف بافق، یوزپلنگ ماده ای همراه سه توله اش به نزدیکی نخلستان رفته بود. این مادر و توله هایش در یکی از آبشخورهای زیستگاه خود در حال خوردن بود که تعدادی از مردم ناگاه به آنها حمله کردند. یوز مادر پس از مدتی مقاومت مجبور به فرار شد، اما سه توله زخمی و کم جان بودند و توان فرار نداشتند. با رسیدن محیط بانان دو توله ای که هنوز زنده مانده بودند برای مداوا به یزد فرستاده شدند اما یکی از آنها در راه از بین رفت و تنها توله باقیمانده ماریتا نام گرفت.
پس از زخمی شدن دو توله یوزپلنگ در بافق، یوز مادر تا چند روز بعد اطراف نخلستان به دنبال توله هایش آمده است، اما خبری از آنها نبوده است. تنها توله زنده مانده در آن حادثه تلخ از 9 شهریور 1373 تا 9 سال بعد زنده ماند و در این مدت در پارک پردیسان تهران نگه داری می شد. اما ماریتا هم در عمل به دلیل تنها ماندن و نبود جفت نتوانست کمکی به انقراض جمعیت یوزپلنگ کند. از سال 1386، روز 9 شهریور که همزمان با روز نجات ماریتا بود به نام روز ملی حفاظت از یوزپلنگ نام گذاری شد و هر سال برنامه های ترویجی برای اطلاع رسانی و آموزش حفظ این گوشت خوار در ایران برگزار میشود. این روز نه فقط نمادی برای اهمیت حفظ گونه ای در حال انقراض، بلکه روزی است برای اهمیت دادن به محیطی که در آن زندگی می کنیم. محیط زیست ما فقط مختص به انسان نیست و هر موجود زنده ای از آن سهم دارد.
چرا تنوع ژنتیکی یوزپلنگ پایین است؟
تعداد بسیار کمی یوزپلنگ در طبیعت در آسیا باقی مانده است. امروز 70 تا 110 یوزپلنگ در آسیا باقی مانده است و این جمعیت کوچک باقی مانده فقط در ایران یافت می شود. از زمانهای قدیم پژوهشگران می دانستند که یوزپلنگ از تنوع ژنتیکی اندکی برخوردار است. مطالعات انجام شده در دانشگاه دامپزشکی وین در اتریش نشان میدهد یوزپلنگ های شمال شرق آفریقا و آسیا از نظر ژنتیکی به طور محسوس با جمعیت های جنوب آفریقا متفاوتند.
یوزپلنگ به عنوان گونه گوشتخوار، از تنوع ژنتیکی پایینی برخوردار است و دلیل پایین بودن تنوع ژنتیکی آن، کاهش شدید جمعیت جهانی یوزپلنگ در ده الی دوازده هزار سال گذشته است. وقتی جمعیت گونه ای به شدت کاهش می یابد و دوباره رو به افزایش میرود، قطعا دچار کاهش تنوع ژنتیکی شده است. زیرا جمعیت رو به کاهش، بسیاری از ژنهای خود را از دست می دهد.
یوزپلنگ آسیایی امروز یکی از میراث های طبیعی ایران است و این وظیفه کشور ماست که خود را وقف حفاظت از آن کرده و آن را از انقراض نجات دهد. هرساله در برخی نقاط ایران شرکت ها و سازمان ها با فراهم کردن امکاناتی به حمایت از این گونه منحصر بفرد می پردازند. امسال نیز در شهر بیارجمند شاهرود که زادگاه این گونه در حال انقراض است مراسمی با همکاری سازمان محیط زیست، موسسه حیات وحش میراث پارسیان و UNDP و با شرکت ساکنان منطقه و دوستداران این میراث طبیعی برگزار گردید.
برگزاری این مراسم با برنامه های مفرح متنوعی از جمله مسابقات دو، طناب کشی، آشنایی با گیاهان دارویی و ... همراه بود. در پایان نیز بخشدار و رئیس شورای شهر بیارجمند نیز سخنرانی نموده و به برندگان تبلت ایکس ویژن اهدا گردید.
