گفتگو با اخترشناسان ایرانی
گفتگوی خبرنگار گروه دانش و فنآوری روزنامه خراسان از کیهانشناس برجسته ایران، دکتر بهرام مبشر
ستاره شناسان موفق به یافتن سیاره ای در یک منظومه شده اند که سه تا خورشید دارد. این سیاره گازی 1.14 برابر ژوپیتر است که به دور خورشید اصلی که بزرگتر از دو ستاره دیگر است. خبرنگار گروه دانش و فنآوری روزنامه خراسان، خانم ساعدی به سراغ دکتر بهرام مبشر، کیهانشناس و دانشمندی که به عنوان نماینده سازمان اروپایی در ناسا فعالیت می کند، رفته و از وی سوالاتی در زمینه منظومه های چند ستاره ای پرسیده که بخشی از مصاحبه را در اختیار شما علاقه مندان قرار می دهیم:
*چطور امکان دارد که منظومه ای ستاره داشته باشد با یک سیاره که این سیاره به دور یکی از ستاره ها بچرخد و جاذبه حاصل از جرم دو ستاره دیگر روی این سیاره تاثیر نگذارد؟
- در حقیقت در این منظومه یک ستاره و یک سیاره که به دور آن می چرخد وجد دارد که دو ستاره دیگر از از ستاره های دوتایی هستند که به علت نزدیکی به آن ها احساس می شود که در یک جا اجتماع کرده اند. ولی باید توجه کرد که ستاره به گونه ای قرار دارد که نیروی جاذبه حاصل از آن ها باعث می شود سیاره درست در مدار ستاره سوم قرار گیرد و بچرخد.
یعنی مجموع جاذبه دو ستاره مدار سیاره را به دور ستاره دیگر مشخص می کند و اگر یکی از ستاره ها حذف شود، مدار مذکور عوض می شود، چون مجموع جاذبه ها تفاوت خواهد کرد.
*چطور ممکن است در یک منظومه در مراحل شکل گیری سه ستاره تولید شود؟
- این چیز عجیبی نیست ما منظومه هایی داریم با ستاره های بسیار زیاد، ولی چیزی که هست در سیارات داخل چنین منظومه هایی امکان حیات وجود ندارد چون حرارت آن ها به صفر می رسد.
*آیا وجود چندین ستاره در یک منظومه بر مدت روشنایی و روز سیاره تاثیر دارد؟در چنین سیاراتی شب هم ایجاد می شود؟
- بله امکان داره، ولی این مسئله بستگی به مدار مورد نظر دارد، با توجه به مدار گردش سیاره امکان دارد در یک لحظه سه ستاره در آسمان دیده شوند و بعید هم نیست در مدت زمانی هیچ کدام از این ستاره ها در آسمان این سیاره دیده نشوند و تاریکی بخشی از سیاره را فراگیرد. و البته حرف شما هم می تواند درست باشد.به هر حال مسئله مهم در این منظومه وجود یک سیاره در آن است.هر چند ستاره شناسان تا کنون چندین سیاره غول پیکر را یافته اند که به دور یکی از اعضای منظومه های دوتایی می گشته اند اما کشف اخیر در صورت تایید نشان خواهد داد که منظومه های چند ستاره ای هم می توانند سیاره داشته باشند. جرم سیاره مذکور 1.14 برابر جرم مشتری است و در مداری نزدیک با دوره تناوب 3.35 روزه به دور ستاره اصلی می چرخد که کوتوله ای همانند خورشید ماست. ستاره اصلی هم به نوبه خود دارای همدمی از یک زوج ستاره است، که به دور هم می چرخند.
دكتر بهرام مبشر در سال 1337 در تهران متولد شد، ديپلم رياضي را از دبيرستان البرز تهران و ليسانس فيزيك را از مدرسه عالي پارس دريافت كرد و سپس به انگلستان رفت و تحصيلات فوق ليسانس و دكتراي خود را در رشته كيهان‌شناسي مشاهداتي در دانشگاه «دورهام» انگلستان پشت سر گذاشت.
وي پس از دريافت درجه فوق‌ليسانس مهندسي اپتوالكترونيك و ديپلم مهندسي ميكروويو از دانشگاه لندن، مدت هشت سال در اين دانشگاه (كالج سلطنتي) به تدريس و تحقيق اشتغال داشته و از چند سال قبل در انستيتو تلسكوپ فضايي هابل در ناسا فعاليت دارد. دكتر مبشر در حال حاضر نماينده سازمان فضايي اروپا (ESA) در ناسا و مسئول آشكارساز nikmouse تلسكوپ فضايي هابل است.
گفتگو با اخترشناسان ایرانی
ـــــــلام
عرض شود پست زير مربوط به مصاحبه با سركار خانم انوشه انصاري هست - اولين - زن - فضانورد ايراني. حتما ببينيد
بسيار جالب
[ برای مشاهده لینک ، با نام کاربری خود وارد شوید یا ثبت نام کنید ]
.
پروفسور پرتوماه درگذشت...
پروفسور پرتوماه یکی از دانشمندان برجسته ناسا روز چهارشنبه بر اثر سکته قلبی درگذشت.روحش شاد.
پروفسور پرتوماه از دانشمندان برجسته سازمان فضائی ناسا بود
پرفسور پرتوماه كه از نخستين استادان ايراني رشته فيزيك هسته‌اي بود، حدود سه دهه در سازمان فضايي ناسا به تحقيقات علمي اشتغال داشت. اين فيزيكدان نامی ايراني در سال 1314 در يكي از روستاهاي سنندج به دنيا آمده و پس از طي تحصيلات متوسطه جهت ادامه تحصيل به آمريكا رفت و تحصيلات خود را تا اخذ مدرك دكتري در رشته فيزيك هسته‌اي ادامه داد. مرحوم پرتوماه سپس به سازمان فضايي ناسا پيوست كه اين همكاري تا چند سال پيش ادامه داشت. پرفسور پرتوماه همچنين از فعالان انجمن‌هاي اسلامي دانشجويان در آمريكا بود كه پس از پيروزي انقلاب اسلامي از سوي دولت موقت به همراه هيات حل اختلاف به سنندج اعزام شد و مدتي به عنوان مشاور استاندار كردستان فعاليت داشت. پرفسور پرتوماه پس از واقعه 11 سپتامبر به علت اعتقادات و فعاليت‌هاي مذهبي از سازمان فضايي آمريكا اخراج شد و در سال‌هاي اخير به عنوان مسئول پرتودرماني در موسسه سرطان درماني واشنگتن به فعاليت اشتغال داشت. پرفسور مظفر پرتوماه كه در سال‌هاي اخير بارها به ايران سفر داشت، روز چهارشنبه در پي بروز سكته قلبي در سن 70 سالگي درگذشت. قرار است، پيكر مرحوم پرفسور پرتوماه، اواسط هفته جهت خاكسپاري به ايران منتقل شود.
parssky.com
روحش شاد:puke:
گفتگو ایسنا با دکتر بهرام مبشر نماينده سازمان فضايي اروپا (esa) در ناسا
دكتر «بهرام مبشر»، نماينده سازمان فضايي اروپا (ESA) در ناسا و از مجريان تهيه ژرف‌ترين تصوير نجومي جهان كه روز گذشته جايزه رتبه اول پژوهش‌هاي بنيادي بيستمين جشنواره بين‌المللي خوارزمي را دريافت كرد، در گفت‌و‌گويي تفصيلي با ايسنا پاسخ داد.
اين موفقيت علمي چندي پيش در يك كنفرانس خبري در دويست و نهمين نشست انجمن ستاره‌شناسي آمريكا در واشنگتن اعلام و در قالب مقاله‌اي در مجله نيچر گزارش شد. اين پژوهش بهترين مدرك علمي، عنوان شده كه الگويي از توزيع كهكشان‌ها را در پي توزيع ماده تاريك ارائه مي‌كند.
اين تحقيق كه حاصل 1000 ساعت رصد توسط تلسكوپ فضايي هابل بوده است، تاييد زيبايي از تئوري‌هاي استاندارد براي توضيح نحوه تكامل ساختارها در كائنات طي ميلياردها سال ارائه داده و در حالي كه مطالعات قبلي بر روي ماده تاريك وابسته به شبيه‌سازي‌ها بوده، يافته اخير جزئيات توزيع ماده تاريك را در مقياس گسترده به شكل سه بعدي ارائه كرده است.
دكتر مبشر كه در سال‌هاي اخير علي‌رغم مسئوليت‌ها و مشغله فراوان علمي بارها به ايران سفر كرده و هر بار نشست‌ها و سخنراني‌هايي در مجامع علمي و دانشگاهي كشور داشته است، انگيزه خود را از حضور مستمر در محافل دانشجويي كشور، تشويق و تقويت روح خودباوري جوانان ايراني در عرصه‌هاي علمي پژوهشي عنوان كرده و معتقدست در سايه تلاش و موفقيت جوانان ايراني امروز حتي در مراكز علمي بزرگ دنيا نظير ناسا ديدگاه مثبتي نسبت به محققان ايراني به وجود آمده است.
دكتر بهرام مبشر كه در سال 1337 در تهران متولد شده، ديپلم رياضي را از دبيرستان البرز و ليسانس فيزيك را از مدرسه عالي پارس دريافت كرده و سپس به انگلستان رفته و تحصيلات فوق ليسانس و دكتري خود را در رشته كيهان‌شناسي مشاهداتي در دانشگاه «دورهام» انگلستان پشت سر گذاشته است.
وي پس از دريافت درجه فوق‌ليسانس مهندسي اپتوالكترونيك و ديپلم مهندسي ميكروويو از دانشگاه لندن، مدت هشت سال در اين دانشگاه به تدريس و تحقيق اشتغال داشته و از چند سال قبل در موسسه تلسكوپ فضايي هابل در ناسا فعاليت دارد.
دكتر مبشر در حال حاضر نماينده سازمان فضايي اروپا (ESA) در ناسا و از دانشمندان مسئول آشكارساز Nikmouse تلسكوپ فضايي هابل است.
دكتر مبشر در گفت‌و‌گوي تفصيلي با خبرنگاران گروه علمي ايسنا علاوه بر ارائه توضيحاتي درباره كشف اخير خود و همكارانش از آينده تلسكوپ هابل، تلسكوپ‌هاي جديد فضايي و نقش آنها در دورنماي مطالعات كيهان‌شناسي، ابعاد بي‌كران كيهان و نظريه‌هاي مطرح درباره آغاز و انجام آن، برخي ديگر از طرح‌هاي تحقيقاتي هابل و مباحث ديگر سخن گفته است.
تهيه نخستين نقشه سه‌بعدي از چارچوب ماده تاريك جهان
اين كيهان‌شناس برجسته ايراني كه از محققان و نويسندگان مقاله نيچر درباره تهيه نخستين نقشه سه‌بعدي از چارچوب ماده تاريك جهان است، درباره اين طرح اظهار داشت: در اين طرح، ماده تاريك جهان را با ماده نوراني موجود در جهان مقايسه كرديم و با يافتن نقاطي كه ماده تاريك وجود داشته و ماده نوراني وجود ندارد و يا نقاطي كه همراه با ماده نوراني، ماده تاريك نيز وجود دارد، به اين نتيجه رسيديم كه ماده نوراني كه شب‌ها در آسمان رويت مي‌شود، توام با ماده تاريك است كه قابل رويت نمي‌باشد.
وي افزود: با مطالعه سرعت حركت كهكشان‌ها تصويري سه بعدي تهيه شد كه توزيع اين ماده در كهكشان‌ها را در جهان نشان مي‌دهد. اين تصوير بر روي جلد مجله نيچر به تاريخ 18 ژانويه 2007 به همراه مقاله‌اي منتشر شده است.
به گزارش ايسنا، به بياني ديگر، نور ناشي از كهكشان‌ها براي اينكه بتواند به ما برسد بايد از ميان ماده تاريك بگذرد. اين ماده تاريك به واسطه جاذبه خود نور را خم مي‌كند كه اين پديده بسيار شبيه به خم شدن نور به هنگام گذشتن از يك عدسي است. انحراف نور، شكل پيش‌زمينه كهكشان‌ها را بهم مي‌زند و به اين ترتيب ما اين كهكشان‌ها را در يك شكل به هم ريخته و غيرطبيعي مي‌بينيم.
نقشه توزيع ماده تاريك تاكيدي بر اين مطلب است كه خوشه‌هاي كهكشاني در بين ماده تاريك مستقر شده‌اند.
آينده «هابل»
نماينده آژانس فضايي اروپا (ESA) در موسسه تلسكوپ فضايي «هابل» در ادامه درباره دورنماي فعاليت تلسكوپ فضايي هابل اظهار كرد: حدود يك يا دو سال آينده شاتلي براي تعويض باتري‌ها و نصب يا تعمير ژيروسكوپ و جهت‌ياب‌هاي هابل و نصب دستگاه‌هاي جديد روي آن به فضا پرتاب مي‌شود كه در اين صورت عمر هابل حداقل پنج سال افزايش مي‌يابد. تلسكوپ جانشين هابل (جيمزوب) در سال 2014 با فضانوردان تعليم ديده به فضا پرتاب شده و در مدار زمين قرار مي‌گيرد كه زمان پرتاب آن به پروازهاي آينده شاتل بستگي دارد.
دكتر مبشر درباره مشكلات اعزام فضانورد به هابل گفت: تلسكوپ فضايي هابل وراي جو زمين در 350 مايلي بالاي جو زمين و پايين‌تر از ايستگاه فضايي قرار دارد و اگر بخواهيم از هابل به ايستگاه فضايي برويم، براي تغيير مدار و حركت به طرف بالا بايد انرژي بيشتري صرف كنيم، بنابراين اگر شاتلي به ايستگاه فضايي فرستاده شود و ايرادي پيدا كند، فضانوردان مي توانند در ايستگاه فضايي بمانند تا شاتل ديگري به فضا پرتاب شده و آنها را برگرداند اما اگر اين شاتل در پرواز به طرف هابل، مشكلي پيدا كند، محلي براي استقرار فضانوردان در آن تعبيه نشده است.
وي افزود: چند ماه پيش يكي از دوربين‌هاي هابل كه 70 درصد كار فعلي آن را انجام مي‌داد، از كار افتاد و پس از دو هفته مشخص شد كه مشكل از مدار الكترونيكي آن بوده و آن را با سيستم جانشيني ـ كه در تلسكوپ براي زمان‌هاي اضطراري تعبيه شده بود ـ عوض كردند. دستگاه جديدي كه روي هابل نصب مي‌شود، يك دوربين مادون قرمز بوده كه مي‌تواند تا عمق جهان و زمان به وجود آمدن اولين كهكشان‌ها را تا حدود 400، 500 ميليون سال بعد از بيگ بنگ نگاه كند.
تلسكوپ «جيمز وب» عمق ديد ما را تا «دوران تاريك» افزايش مي‌دهد
دكتر مبشر درباره طرح تلسكوپ جايگزين هابل(جيمز وب) كه قرار است تا چند سال ديگر در فضا مستقر شده و با قدرت بسيار بيشتر كاوش‌هاي هابل را دنبال كند، اظهار داشت: تلسكوپ «جيمز وب» با هدف نگاه به جهان قبل از دوران تاريك، در حال پيشرفت و تكميل است. قطر آينه اين تلسكوپ فضايي حدود 5/6 متر (بيش از سه برابر تلسكوپ هابل) و قدرت آن 9 تا 10 برابر هابل است.
اين تلسكوپ در مداري در فاصله يك و نيم ميليون كيلومتري زمين (وراي ماه) قرار مي‌گيرد تا تشعشعات و حرارت توليد شده از زمين، روي آن تاثير نگذاشته و اختلالي روي دستگاه‌هاي آن ايجاد نشود.
وي خاطرنشان كرد: تلسكوپ جيمزوب كه قابليت تفكيك بسيار بالايي دارد مي‌تواند كرات در حال تشكيل را مشاهده و سيارات ديگري همانند زمين را پيدا كند و درون كهكشان‌هاي بسيار دور را آشكار كند و برد ديد بشر را تا قبل از دوران تاريك گسترش دهد.
«دوران تاريك» و سلطه هزاران ساله «هيدوژن» بر جهان
دكتر مبشر درباره دوران تاريك جهان گفت: دوران تاريك (DARK AGE) زماني است كه در طول آن هيچ كهكشان يا ستاره‌اي شكل نمي‌گرفت و جهان فقط در حال انبساط بود. جهان در آن دوران كه از حدود 300 هزار سال بعد از انفجار بزرگ(بيگ‌بنگ) آغاز شد و چند صد هزار سال ادامه داشت، همانند هواي مه آلودي بود كه چيزي در آن قابل رويت نيست و بعد از آن اولين ستاره‌ها و كهكشان‌ها مشاهده مي‌شوند.
انبساط جهان از لحظه بيگ بنگ آغاز شد كه در اثر آن حرارت زيادي توليد شد كه در اثر آن تمام جهان را نور فراگرفته بود و به علت وجود انرژي زياد در فوتون‌ها، اتم‌ها و مولكول‌ها نمي‌توانستند شكل بگيرند و زماني كه به وجود مي‌آمدند، متلاشي مي‌شدند؛ تا زماني كه جهان منبسط و انرژي فوتون‌ها كم شد و در نتيجه بعد از يك حد بحراني، كم‌كم اولين ستاره‌ها و كهكشان‌ها به وجود مي‌آيند. وقتي دما كم شد به تدريج هيدروژن شكل گرفت و هيدروژن، بيشترين عنصري بود كه به طور ملكولي در تمام جهان وجود داشت و مه ناشي از وجود هيدروژن در اين دوره مانع از رويت كهكشان‌ها مي‌شود اما پس از چند صد هزار سال فوتون‌هاي نوري ملكول‌هاي هيدروژن را يونيزه كرده و اين مه كنار مي‌رود.
[ برای مشاهده لینک ، با نام کاربری خود وارد شوید یا ثبت نام کنید ]
«فراژرف» جنجالي و سوالات همچنان بي‌پاسخ ...
دكتر مبشر كه از دانشمندان مسئول آشكارسازNikmouse تلسكوپ فضايي هابل است، نقش عمده‌اي در تهيه تصوير بي‌سابقه اين تلسكوپ فضايي موسوم به «فراژرف» داشته كه ژرف‌ترين نگاه بشر به جهان و سرآغاز پيدايش آن است.
تصوير «فراژرف» براي نخستين بار امكان مطالعه نخستين كهكشان‌ها را كه ستارگان آنها تنها چند صد ميليون سال پس از انفجار بزرگ متولد شدند، براي دانشمندان فراهم و فرضيه‌هاي تكامل كيهان را با چالشي اساسي مواجه كرد، به طوري كه دانشمنداني كه اين تصوير را مطالعه مي‌كنند آن را سوال برانگيز و يك معماي واقعي توصيف كرده‌اند.
تصوير فراژرف با تلفيق تصاوير و داده‌هاي تلسكوپ‌هاي فضايي در ناحيه مرئي و آشكارساز « نيكموس» در ناحيه مادون قرمز و« اسپيتزر» - در طول موج‌هاي بلندتر - و نيز برخي تلسكوپ‌هاي زميني 8 متري و 10 متري نظير كك، جمينا و سوبارو حاصل شده و امكان بررسي روند شكل‌گيري كهكشان‌ها را فراهم مي‌كند.
نماينده آژانس فضايي اروپا (ESA) در موسسه تلسكوپ فضايي «هابل» درباره تصوير فراژرف تهيه شده توسط هابل گفت: «فراژرف» عميق‌ترين تصويري است كه تاكنون بشر ديده است. وقتي به اعماق فضا مي‌نگريم - به دليل محدود بودن سرعت نور و در نتيجه زماني كه طول مي‌كشد تا نور به ما برسد-، گويي در زمان به عقب نگاه مي‌كنيم، در نتيجه كهكشان‌ها را آن طور كه بوده‌اند مي‌بينيم، نه آن طور كه در حال حاضر هستند و هر چه دورتر برويم، گويي به ابتداي جهان نزديك‌تر مي‌شويم.
وي در گفتوگو با ايسنا افزود: در تصوير فراژرف، كهكشاني را رويت كرديم كه حدود 600 ميليون سال پس از «بيگ بنگ»(انفجار بزرگ) به وجود آمده و فاصله آن با ما 12 ميليارد سال است و جرمي نزديك به صد هزار ميليون برابر جرم خورشيد دارد و اين سوال پيش مي‌آيد كه در مدت زمان كوتاهي از ابتداي جهان، چطور توانسته چنين جرم زيادي را كسب كند.
در ادامه مطالعات، تعداد بيشتري از اين نوع كهكشان‌ها را پيدا كرديم و مشغول مطالعه هستيم كه در صورت صحيح بودن نتايج، تئوري‌هاي موجود در زمينه پيدايش كهكشان‌ها را زير سؤال مي‌برد.
دكتر مبشر تصريح كرد: اين كهكشان‌ها از ستاره‌هاي پير تشكيل شده‌اند و اگر فرض كنيم تمام جهان به يك شكل و نظير همان نقطه‌اي است كه ما اين مطالعات را انجام داده‌ايم؛ پس در كل جهان اين كهكشان‌هاي غول پيكر پراكنده هستند.
براساس تئوري‌هاي موجود، كهكشان‌هاي بزرگ در اثر ادغام كهكشان‌هاي كوچكتر به وجود مي‌آيند، اما نكته اينجاست كه كهكشان‌هاي ياد شده آنقدر زود در طول عمر جهان به وجود آمده‌اند كه فرصتي نبوده تا كهكشان‌هاي كوچك به وجود آمده و با هم ادغام شوند و تنها در صورت تلقي پيدايش ناگهاني اين كهكشان‌ها در اثر توده گاز و ابر، مي‌توان اين مساله را توجيه كرد كه صحت اين تئوري هنوز به اثبات نرسيده است.
«فراژرف» ديگري در راه است ...
وي كه سال گذشته از تهيه تصوير فراژرف ديگري خبر داده بود با اشاره به اين كه فراژرف دوم تا حد زيادي تهيه شده است، اظهار داشت: هدف از تهيه فراژرف دوم رويت كهكشان‌هاي موجود در فاصله دورتر(نزديك به 13 ميليارد سال) است كه عمق آن تقريبا به اندازه تصوير فراژرف اول است ولي سطحي به مراتب وسيع‌تر را مي‌پوشاند.
دكتر مبشر خاطرنشان كرد: بروز مشكلاتي در تلسكوپ هابل و وقفه‌اي كه در كار آن ايجاد شد، تهيه اين تصوير را چند ماهي به تاخير انداخت چون بايد چند ماه صبر كرد تا مجددا در موقعيت مناسب براي تصويربرداري قرار بگيريم.
اين كيهان شناس برجسته ايراني خاطرنشان كرد: تلسكوپ فضايي هابل داراي سه آشكارساز است كه يكي از آنها موسوم به ACS در طيف مرئي، يكي در طيف مادون قرمز (نيك ماوس) و ديگري در ناحيه ماوراي بنفش عمل مي‌كنند. در تهيه تصوير فراژرف دوم از آشكارساز‌هاي نيك ماوس و ACS استفاده مي‌شود.
جهان عرصه رقابت چند ميليارد ساله انرژي و ماده تاريك
اين استاد ايراني و رتبه اول بخش خارجي بيستمين جشنواره بين‌المللي خوارزمي در ادامه درباره مساله انرژي تاريك كه همواره يكي از مهمترين سوالات كيهان‌شناسي بوده است، اظهار داشت: با مطالعه ابرنواخترها و سوپرنوواها كه در طول چندين ماه به وسيله هابل يافت شده‌اند و به دليل درخشندگي زياد در كهكشان‌هاي دور دست هم مشاهده مي‌شوند، فاصله خودمان تا كهكشان‌ها را مورد مطالعه قرار مي‌دهيم و با مقايسه اين فاصله با سرعت ابرنواخترها، اطلاعاتي درباره هندسه جهان، ديناميك و سرعت حركت جهان به دست مي‌آوريم. مطالعات انجام شده نشان داده كه فاصله ابرنواخترها تا ما، كمتر از چيزي است كه به وسيله تئوري محاسبه شده بود؛ پس ايرادي در تئوري‌ها وجود دارد كه چيزي كه آن را حل مي‌كند، انرژي تاريك و ورود آن به محاسبات است.
وي در گفتوگو با ايسنا خاطرنشان كرد: جهان از ابتداي لحظه بيگ بنگ در حال انبساط است كه به دليل وجود ماده تاريك كه 99 درصد ماده موجود در جهان را تشكيل مي‌دهد، سرعت آن در حال كم شدن است.
ماده تاريك اگرچه قابل مشاهده نيست ولي جرم دارد و سبب كم شدن سرعت انبساط جهان مي‌شود اما پس از دوره‌اي كه جهان حدود 70 درصد از عمر كنوني‌اش را داشته، ميزان كاسته شدن شتاب انبساط جهان تغيير يافته و سرعت انبساط افزايش يافته و اين چيزي است كه با مشاهدات اخير نشان داده شده است كه علت آن انرژي تاريك است كه فشار منفي ايجاد كرده و نيروي جاذبه، خاصيت دافعه پيدا مي‌كند و كهكشهان‌ها از هم دور مي‌شوند.
دكتر مبشر تصريح كرد: از ابتداي جهان رقابتي ميان ماده تاريك و انرژي تاريك بوده و در برهه‌اي از زمان كه ما نيز در آن حضور داريم، اثر انرژي تاريك بيشتر مي‌شود و در صورت ادامه يافتن اين انبساط، تا ابد سرعت انبساط زياد مي‌شود.
«بزرگترين اشتباه زندگي» انشتين، اشتباه نبود!
به گفته وي، اولين بار انيشتين به صورت تئوري به وجود انرژي تاريك پي برد و از آن به عنوان يك ثابت كيهاني در معادلات خود استفاده كرد و متوجه شد معادلاتش انبساط جهان را پيش بيني مي‌كند اما به دليل تصور ساكن بودن جهان، آن را باور نكرد و ثابتي به معادلات ثابت جهاني اضافه كرد كه در اثر آن سرعت انبساط جهان كم شده و جهان ثابت مي‌شود و وقتي انبساط جهان كشف شد، اعلام كرد كه بزرگترين اشتباه زندگي‌اش را انجام داده و تا حدود 50 سال ثابت كيهاني رد شد اما در حال حاضر دوباره به وجود آن پي برده‌اند.
دكتر مبشر در گفتوگو با ايسنا تصريح كرد: تاكنون دو گروه بر وجود ثابت كيهاني تاكيد دارند كه يكي گروه تلسكوپ فضايي هابل و ديگري گروهي در دانشگاه بركلي كاليفرنيا هستند كه در حال طراحي پروژه فضايي به نام «استپ» هستند كه بتواند هزاران ابر نواختر پيدا كنند و به كمك آنها اين مساله ثابت شود.
«كاسموس» تلاشي ديگر براي شناخت نحوه تكامل كهكشان‌ها
[ برای مشاهده لینک ، با نام کاربری خود وارد شوید یا ثبت نام کنید ]
دانشمند ايراني سازمان فضايي اروپا (اسا) در ادامه گفت و گو با خبرنگاران ايسنا درباره ساير پروژه‌هاي خود در موسسه هابل گفت: يكي ديگر از طرح‌هاي هابل كه مسئوليت اصلي آن را بر عهده دارم پروژه‌اي موسوم به «كاسموس» است كه طي آن تلاش مي‌كنيم كه در سطحي نسبتا بزرگ (2 درجه در 2 درجه) ساختار جهان، نحوه تشكيل خوشه‌هاي كهكشاني و .... را مشاهده و بررسي كنيم كه با توجه به قابليت تفكيك بالاي هابل و گستره ديد وسيع آن اميدواريم كه به نتايج قابل توجهي درباره نحوه تشكيل جهان دست پيدا كنيم. در اين بررسي جهان در عمق‌هاي مختلف (دوره‌هاي زماني مختلف) بررسي مي‌شود كه از اين طريق حدود دو ميليون كهكشان پيدا شده است.
كلكسيون كهكشان‌ها از بيضوي‌هاي پير تا حلزوني‌هاي جوان
دكتر مبشر در بخش ديگري از اين گفتوگو با اشاره به تنوع اشكال و ساختار كهكشان‌ها درباره اطلاعاتي كه مي‌توان با بررسي تصاوير تهيه شده از كهكشان‌ها كسب كرد، گفت: به عنوان نمونه كهكشان‌هاي بيضوي ستاره‌هاي پيرتري نسبت به كهكشان‌هاي حلزوني دارند كه اين به دليل حالت ريلكس كهكشان‌هاي بيضوي است كه در نقاطي كه چگالي كهكشان‌ها زياد است، در اثر برخورد با كهكشان‌هاي اطراف، گاز آنها از بين رفته و نمي‌توانند ستاره توليد كنند، پس ستاره‌هاي باقي مانده پير هستند و شكل كهكشان مرتب است اما در كهكشان‌هاي حلزوني ستاره‌ها در حال شكل گيري بوده و چگالي بين كهكشان‌ها كم است و برخورد كهكشاني كمتر صورت مي‌گيرد و ستاره‌ها در بازوهاي حلزوني بيشتر مشاهده مي‌شوند كه از روي رنگ كهكشان‌ها قابل مشاهده است به طوري كه رنگ قرمز كهكشان‌ها دليل بر وجود ستاره‌هاي پير و رنگ آبي دليل بر جوان بودن ستاره‌ها است.
وي خاطرنشان كرد: به عنوان مثال در مورد كهكشان راه شيري كه كهكشاني حلزوني شكل است، حدود 50 ستاره در هر سال شكل مي‌گيرند كه اين تعداد در كهكشان‌هاي بيضوي بسيار كمتر بوده و به سه، چهار ستاره در سال نيز مي‌رسد.
ما در كجاي جهان ايستاده‌ايم؟
دكتر مبشر در ادامه گفتوگو با ايسنا درباره محل قرارگيري منظومه خورشيدي و زمين گفت: ما روي يكي از بازوهاي كهكشان حلزوني شكل راه شيري و در گوشه‌اي از كهكشان قرار داريم كه اگر از كهكشان‌هاي ديگر به اين نقطه بنگريم اصلا مورد توجه قرار نمي‌گيرد و 30 سال طول مي‌كشد تا نور خورشيد از كهكشان ما خارج شود.
در اطراف ما ستاره‌ها در حال شكل گيري هستند و ما در حال حركت در كهكشان هستيم اما به سمت خاصي كشيده نمي‌شويم.
وي خاطرنشان كرد: كهكشان ما در حال گردش به دور خورشيد است كه اين امر سبب تغيير شكل بازوها مي‌شود. ما در گروهي تحت عنوان LOCAL GROUP هستيم كه كهكشان‌هاي موجود در آن ممكن است در زماني به هم برخورد كنند. آندرومدا يكي از نزديكترين كهكشان‌ها به كهكشان ماست كه در فاصله‌اي حدود چهار ميليون سال نوري ما قرار دارد.
ما در جهاني فوق‌العاده سرد زندگي مي‌كنيم!
دكتر مبشر با بيان اين كه طبق يك در اصل كيهان شناسي، توزيع ماده در جهان همگن و ايزوتروپ است به گونه‌اي كه در تمام جهات توزيع كهكشان‌ها يكسان است، درباره دماي جهان گفت: در لحظه بيگ بنگ تابش و حرارت شديدي وجود داشته كه اين سؤال پيش مي‌آيد كه الان آن تابش كجاست. بايد گفت در اثر انبساط جهان، اين حرارت به شدت كم شده و دما جهان به 270 ـ درجه سانتيگراد رسيده كه در تمام جهان يكسان است و يكي از بازمانده‌هاي ابتداي جهان و لحظه بيگ بنگ است.
البته در نقاطي كه ستاره‌ها در حال شكل گيري هستند دما ميليون‌ها درجه است اما در كل كيهان، دما 3 درجه كلوين است.
از ماوراي جهان قابل مشاهده چه خبر؟
كيهان‌شناس برجسته ايراني در ادامه درباره حد و مرز جهان قابل مشاهد و آنچه در ماوراي آن قابل تصورست، گفت: جهان قابل مشاهده حد و مرزي دارد و در وراي آن، جهاني است كه ما آن را مشاهده نمي‌كنيم و در واقع حد كل جهان قابل اندازه‌گيري نيست. براي محاسبه آن بيشترين سرعت (سرعت نور) را كه 300 هزار كيلومتر در ثانيه است را در بيشترين زمان در جهان (عمر جهان) كه 13 ميليارد سال است ضرب كنيم كه عدد حاصل فاصله‌اي را به ما مي‌دهد كه «بيشترين فاصله موجود در جهان» (افق) است و وراي آن را هيچگاه بشر نمي‌تواند ببيند و شعاع جهان مرئي از اين ميزان بيشتر نيست.
ظرفيت‌هاي مساعدي براي گسترش اخترفيزيك در ايران وجود دارد
دكتر مبشر در ادامه با ابراز خرسندي از استقبال فزاينده جوانان ايراني از مباحث نجومي و پيگيري اخبار مربوط به اخترشناسي و فضا در كشور با اشاره به ظرفيت‌هاي مناسب موجود در اين حوزه بر ضرورت توسعه رشته اختر فيزيك در ايران تاكيد كرد و اظهار داشت: اين رشته را به راحتي مي‌توان به فلسفه و آنچه ايرانيان علاقمند به آن هستند، ربط داد و در جهت توسعه آن در كشور گام برداشت.
وي گفت: با توجه به ماهيت اين رشته و در دسترس بودن اطلاعات لازم از طريق منابع خارجي، انجام تحقيقات سطح بالا در علم كيهان شناسي در ايران ميسر بوده و با توجه به توانمندي‌ها و ظرفيت‌هاي موجود در جنبه‌هاي تئوري تا مشاهداتي اخترفيزيك مي‌توان با راه‌اندازي اين رشته در كشور و دعوت از اساتيد و نخبگان ايراني و خارجي اين علم به ايران براي برگزاري دوره‌هاي آموزشي و آشنايي با جديدترين روش‌ها به پيشرفت كشور در اين حوزه كمك كرد.
دكتر مبشر در پايان بر ضرورت ارتباط هر چه بيشتر محققان ايراني داخل و خارج كشور تاكيد كرد و اظهار داشت: حضور اساتيد و دانشمندان موفق ايراني كه با دانشمندان خارجي در ارتباط و تعامل هستند، علاوه بر ترويج مطالب علمي آموخته شده در كشور، انگيزه‌اي براي افراد علاقمند ايجاد كرده و تاثير ژرفي در آينده علمي كشور مي‌گذارد.
گفتوگو: سعيده جلوسي - علي شم
Parssky.com
گفتگوی ویژه با پوریا ناظمی
منجم آماتور و روزنامه نگار علمی
◄ معرفي
پوریا ناظمی، منجم آماتور و روزنامه نگار علمی در سال 1357 خورشیدی در تهران متولد شد. وی پس از گذراندن تحصیلات پایه وارد دانشگاه فردوسی مشهد شد و در نهایت به عنوان کارشناس ریاضی محض فارغ التحصیل گردید. او از نخستین سال های دوران راهنمایی و دبیرستان به فعالیت در زمینه نجوم آماتوری می پرداخته و همکاری اش در مطبوعات به عنوان روزنامه نگار، در دانشگاه آغاز گردید و در وزارت علوم ادامه یافت و پس از مدتی همكار تحريريه ماهنامه نجوم گردید. پوریا ناظمی که هم اکنون از فعالان و مروجان در زمینه نجوم آماتوری است، به عنوان کارشناس با برنامه آسمان شب همکاری می نماید، علاوه بر این وی عضو هيئت دبيران و سخنگوی شاخه آماتوری انجمن نجوم ايران، دبیر علمی روزنامه جام جم و دبیر بخش اخبار سایت نجوم نیز می باشد.
[ برای مشاهده لینک ، با نام کاربری خود وارد شوید یا ثبت نام کنید ]
[ برای مشاهده لینک ، با نام کاربری خود وارد شوید یا ثبت نام کنید ]
[ برای مشاهده لینک ، با نام کاربری خود وارد شوید یا ثبت نام کنید ]
[ برای مشاهده لینک ، با نام کاربری خود وارد شوید یا ثبت نام کنید ]
پروژه فونیکس در گفتگو با دکتر فیروز نادری
پروژه فونیکس در گفتگو با دکتر فیروز نادری
دکتر نادری : فرود درمحل نامناسب وناكارآمدي تجهيزات جديد مهمترين خطرات «فينيكس» است.
13 مرداد ماه جاري يکي از هيجان انگيزترين اکتشافات فضايي در سياره سرخ آغاز شد. مريخ‌نشين «فينيکس»(ققنوس) اوايل هفته گذشته از مرکز فضايي ناسا در «فلوريدا» به سمت سياره مريخ پرتاب شد تا حدود 9 و ماه نيم ديگر در ميان بيم و اميد متخصصان و مهندسان ناسا در نزديکي قطب شمال سياره فرود بيايد.
به گزارش خبرنگار علمي خبرگزاري دانشجويان ايران(ايسنا)، «فينيكس»، نخستين فضاپيمايي است که در قطب شمال مريخ فرود مي آيد و امکان مشاهده و شناسايي کلاهک قطبي سياره را فراهم خواهد کرد.
هدف از اين سفر فضايي بررسي ترکيبات کلاهک يخي قطب شمال سياره و وجود آب مايع و شرايط لازم براي وجود حيات احتمالي در اين بخش از سياره سرخ است
«فينيکس» برخلاف ماموريت هاي قبلي همچون مريخ‌نوردان دوقلوي «روح» و «فرصت» به جاي حرکت در ميان دشت ها يا دره ها، در جاي خود ثابت مي ماند و با حفاري به عمق سنگ ها و يخ هاي قطب شمال مريخ نفوذ مي کند تا به طور مستقيم آنها را بررسي کند.
ماموريت استثنايي مريخ‌نوردان دوقلوي «روح» و «فرصت» ــ كه زمستان 82 براي ماموريتي 90 روزه در سطح سياره سرخ فرود آمدند و با سخت جاني مثال زدني و پايداري دور از انتظار خود تا چند هفته پيش كه گرفتار توفاني شدند به كاوش در سطح سياره سرخ ادامه دادند از موضوعات ديگري است كه در گفتوگو با مدير سابق ماموريت‌هاي مريخ آژانس فضايي آمريكا (ناسا) مطرح شد.
مريخ‌نوردهاي استثنايي ناسا كه در زمان مديريت دكتر نادري به سياره سرخ پرتاب شدند، اين روزها در شرايط بسيار سختي كه دكتر نادري از آن به عنوان وضعيتي مشابه بيماران بستري در CCU (بخش مراقبت‌هاي ويژه بيمارستاني)ياد مي‌كند همچنان براي زندگي و ادامه فعاليت تقلا مي‌كنند.
دكتر فيروز نادري در تشريح روند اجراي ماموريت فضايي «فينيكس» گفت: ماموريت مريخ‌نشين «فينيكس» شامل سه مرحله اساسي است؛ يكي پرتاب آن به مداري در نزديكي زمين است كه روز شنبه - هفته گذشته - انجام شد، مرحله بعد رسيدن فضاپيما به مقصد و فرود آن در قطب شمال مريخ در 10 ماه ديگر و مرحله بعدي كاوش‌هاي علمي «فينيكس» در سطح مريخ است.
230 هزار كيلوگرم سوخت براي حمل فضاپيماي 700 كيلوگرمي
وي با اشاره به اين كه راكت حامل «فينيكس» ساعت 5 و 26 دقيقه صبح شنبه 13 مردادماه به وقت فلوريدا به فضا پرتاب شد، خاطرنشان كرد: راكت DELTAII كه مريخ‌نشين «فونيكس» را به فضا برد هم خود بسيار قابل توجه است. ارتفاع اين راكت به اندازه يك ساختمان 13 طبقه است و حدود 230 هزار كيلوگرم وزن دارد و اين در حالي است كه وزن فضاپيمايي كه در نوك اين راكت نصب شده، تنها 700 كيلوگرم است كه نشان مي‌دهد چه سوخت عظيمي نياز است تا جسمي با چنين وزني به فضا پرتاب شود.
دكتر نادري خاطرنشان كرد: اين راكت يك موتور اصلي داشت كه با سوخت مايع كار مي‌كند و 9 كمك راكت كه به دور آن پيچيده شده‌اند تا انرژي بيشتري به آن بدهند كه شش كمك راكت همزمان با موتور اصلي روي زمين روشن شد و «شل» آن پس از يك دقيقه جدا شده و در اقيانوس سقوط كرد و سه كمك راكت ديگر پس از كاهش وزن راكت در فضا روشن شدند كه آنها هم بعد از سه دقيقه سوخته و به اقيانوس سقوط كردند. موشك، 10 دقيقه بعد از پرتاب به مداري در 200 كيلومتري زمين رسيد كه مقداري - كمتر از يك دور كامل – در اين مدار دايره‌يي حركت كرده و بعد قسمت‌هاي دوم و سوم موشك واير كرده و آن را به سمت مريخ پرتاب كرد كه تقريبا 9 دقيقه بعد از پرتاب تمام مراحل عملكرد موشك خاتمه يافته و فضاپيما عازم مريخ شد.
سفر صدها ميليون كيلومتري فضاپيما تا مريخ بدون نياز به سوخت!
وي تصريح كرد: بايد توجه داشت كه حركت فضاپيما به سوي مريخ همانند حركت هواپيما نيست كه دائما سوخت مصرف كند بلكه همانند سنگي كه پرتاب مي‌شود از انرژي اوليه‌اي كه به آن داده شده، استفاده مي‌كند و بقيه مسير را با شتاب اوليه‌اي كه در مدار زمين پيدا كرده ادامه مي‌دهد و چون در فضا جو وجود ندارد و فضاپيما با اصطكاك مواجه نيست، همين شتاب اوليه براي رساندن فضاپيما به مقصد كافي است. البته از آنجا كه ممكن است در طول مسير چند بار ناچار به اصلاح جهت آن شويم مقدار كمي سوخت همراه فضاپيما هست كه البته فقط براي تصحيح مسير احتمالي به كار مي‌رود، نه حركت دادن فضاپيما.
دكتر نادري با بيان اينكه فضاپيماي فينيكس 9 ماه و نيم ديگر پس از طي 700 ميليون كيلومتر مسافت به مريخ مي‌رسد، اظهار كرد: البته فاصله زمين تا مريخ در زمان پرتاب فضاپيما كمتر از 700 ميليون كيلومتر است ولي نحوه پرتاب فضاپيما به اين صورت است كه آن را مستقيما به سمت مريخ در جايي كه در زمان پرتاب قرار دارد نفرستاده‌ايم بلكه به جايي در مدار حركت مريخ مي‌فرستيم كه در زمان خاصي مريخ و فضاپيما با هم در آن نقطه تلاقي مي‌كنند.
وي تصريح كرد: در 9 ماه و نيم آينده كارمان تقريبا ساده است. فقط بايد شش روز پس از پرتاب فضاپيما (جمعه گذشته) و در پنج مرحله ديگر مسير حركت فضاپيما را دقيقا كنترل كرده و در صورت نياز تصميمات لازم را در مسير حركت فضاپيما انجام دهيم.
فرود، مشكل‌ترين مرحله ماموريت «فينيكس»
مدير ايراني آژانس فضايي آمريكا با اشاره به اينكه مشكل‌ترين مرحله ماموريت «فينيكس»، فرود فضاپيما در سطح مريخ در بعد از ظهر 25 ماه مه سال آينده است، اظهار داشت: مريخ مرز مشخصي ندارد ولي اصطلاحا از ارتفاع 125 كيلومتري سطح مريخ را داخل فضاي مريخ محسوب مي‌كنند. فضاپيماي «فينيكس» با سرعتي نزديك به 20 هزار كيلومتر در ساعت به فاصله 125 كيلومتري مريخ مي‌رسد و چالش اصلي كاهش اين سرعت فوق‌العاده در مدت 7، 8 دقيقه براي جلوگيري از تصادم فضاپيما با سطح سياره است.
وي خاطرنشان كرد: غلظت جو مريخ يك صدم جو زمين است؛ با اين حال اصطكاك حاصل از همين جو رقيق مي‌تواند تا حد زيادي انرژي فضاپيما را كاهش دهد. در 4، 5 دقيقه اول با اين كه هيچ كار خاصي انجام نمي‌دهيم ولي 90 درصد سرعت فضاپيما به دليل همين اصطكاك بين فضاپيما با جو سياره كاسته شده و سرعت آن به حدود 2 هزار كيلومتر در ساعت مي‌رسد. البته فضاپيما به شدت داغ مي‌شود و دماي آن به 3000 درجه فارنهايت هم مي‌رسد كه اگر يك سپر آتشين نداشته باشد، مي‌سوزد. لذا مهمترين مساله اين است كه يك سپر حرارتي قوي براي تحمل حرارت در 4، 5 دقيقه اول فرود به آن بدهيم. پس از آن با اينكه سرعت فضاپيما به شدت كاهش يافته ولي ارتفاع باقي‌مانده هم تنها 13 تا 14 كيلومتر است (تقريبا به اندازه‌ي ارتفاع پرواز هواپيماهاي معمولي) در حالي كه سرعت فضاپيما 2000 كيلومتر بر ساعت (دو برابر سرعت صوت) است. در اين مرحله چتر نجات باز مي‌شود كه بايد از استحكام بسيار بالايي برخوردار باشد كه بتواند حدود دو، سه دقيقه فضاپيما را نگه دارد تا فضاپيما به ارتفاع 600 متري از سطح مريخ مي‌رسد و بعد از آن فضاپيما جدا مي‌شود و فقط در 30 ثانيه آخر راكت‌هايي روشن مي‌شوند تا سرعت فضاپيما باز هم كاهش يابد تا در نهايت فرود آيد.
نامشخص بودن محل فرود فضاپيما در محدوده‌اي به وسعت 14 در 100 كيلومتر
دكتر نادري درباره ميزان دقت فرود فضاپيماي «فينيكس» با توجه به خطرات فرود اين كاوشگر غيرمتحرك در محل‌هاي ناهموار به ايسنا گفت: با فن‌آوري‌هاي موجود دقت فرود فضاپيما محدوده‌اي بيضي شكل با اقطار 14 و 100 كيلومتر است و محل فرود فضاپيما را نمي‌توان دقيق‌تر از اين تعيين كرد و فضاپيما جايي در داخل اين محدوده بيضي شكل فرود مي‌آيد.
وي خاطرنشان كرد: يك خطر اساسي در ماموريت «فينيكس» همين است كه مريخ‌نشين در محل مناسبي فرود نيايد؛ چون برخلاف «اسپيريت» و «آپورچونيتي» ارابه(كاوشگر متحرك) نيست و روي سه پا ثابت است. اگر فضاپيما فرضا در منطقه‌اي با سنگ‌هاي نيم متري فرود آيد قابل تحمل است ولي اگر در جايي فرود آيد كه سنگ‌هاي آن از نيم متر بزرگتر باشد با مشكل مواجه مي‌شويم؛ چون نمي‌توان پنل‌هاي خورشيدي را باز كرد يا اگر در زاويه‌اي حاد بنشيند امكان واژگوني آن وجود دارد؛ لذا اگر تمام مراحل ماموريت دقيق دقيق انجام شده باشد مرحله‌ي آخر فرود فقط دست خداست و نمي‌توان پيش‌بيني كرد كه در موقع فرود چه پيش خواهد آمد.
دكتر نادري در عين حال تصريح كرد: البته قبل از آغاز ماموريت به وسيله‌ي كاوشگرهاي مدارگرد مريخ مثل MRO از منطقه تصويربرداري كرده و چند منطقه را به دليل شرايط خاص آنها رد كرده‌ايم و بهترين محل براي فرود انتخاب شده ولي به هر حال فضاپيما در يك محدوده‌ي بيضي 14 در 100 كيلومتر فرود مي‌آيد كه احتمال بروز مشكل وجود دارد.
وي تصريح كرد: صرف نظر از خطر فرود در محلي نامناسب براي پايين آمدن فضاپيما در مريخ از دو ابزار جديد استفاده مي‌كنيم كه ريسك فرود را افزايش مي‌دهد، يكي رادار تازه‌اي است كه بايد قدرت بخش سرعت و ارتفاع را در هنگامي كه فضا پيما به مريخ نزديك مي‌شود داشته باشد كه با وجود دقت بسيار بالايي كه شده هنوز خيلي نگرانيم و ديگر اين كه موتورهايي كه در 30 ثانيه آخر فرود براي كاهش سرعت فضاپيما به كار مي‌روند نيز تاكنون استفاده نشده‌اند.
ناسا در قطب شمال مريخ دنبال چيست؟
مدير سابق ماموريت‌هاي مريخ ناسا با اشاره به اينكه فضاپيماي «فينيكس» نخستين كاوشگري است كه به نزديك قطب شمال مريخ اعزام مي‌شود، اظهار داشت: موقعيت محل فرود فينيكس نسبت به قطب شمال مريخ تقريبا معادل شمال ايالت آلاسكا به قطب شمال زمين يعني نزديك مدار 70 درجه است. علت اين منطقه اطلاعات حاصل از ماموريت اوديسه در سه چهار سال پيش است كه نشان داد در نزديكي قطب شمال مريخ بسيار بيش از آنچه فكر مي‌كرديم آب به صورت يخ‌زده وجود دارد و نيازي هم نيست كه تا عمق زيادي را كاوش كنيم. هدف اين ماموريت اين است كه بفهميم آيا اصولا آب به صورت مايع هم در زير سطح مريخ وجود دارد كه وجود آب مايع نشان‌دهنده مناسب بودن محل براي حيات احتمالي است.
وي خاطرنشان كرد: فضاپيماي «فينيكس» به بازويي 2 متري مشابه بازوي انسان – داراي شانه و آرنج – مجهز است كه به جاي انگشتان آن بيلچه‌اي قرار دارد كه مي‌تواند تا عمق نيم متري سطح نفوذ كند و علاوه بر آن به وسايل و تجهيزات مجهز شده كه بتواند مواد حاصل از كندن سطح مريخ را بررسي كند.
بررسي تركيبات مريخ با دقتي تا يك هزارم قطر مو!
دكتر نادري درباره لوازم و تجهيزات علمي موجود در اين كاوشگر به ايسنا گفت: در ارتفاع دو متري مريخ‌نشين دو دوربين مشابه چشم انسان نصب شده كه فاصله و قدرت ديد آنها همانند چشم ماست و وضوح تصاوير گرفته شده با اين دوربين‌ها يك مگاپيكسل (يك دهم دوربين‌هاي خوب موجود) است. يك دوربين هم در سر بيلچه انتهاي بازوي كاوشگر متصل شده تا محدوده اطراف آن را بررسي كند. علاوه بر اين دو ميكروسكوپ نوري و نيروي اتمي با قابليت تشخيص تا يك هزارم قطر مو و يك سيستم هواسنج با قابليت بررسي دما و فشار جو در طول شبانه‌روز و ... دارد كه اين هواسنج خود داراي يك سيستم ليزري است كه از انعكاس پرتو تابيده شده به سوي جو مريخ بررسي‌هاي جوشناسي انجام مي‌دهد.
دانشمند ايراني آژانس فضايي ناسا تصريح كرد: اساسي‌ترين ابزارهاي كاوشگر «فينيكس» دو آزمايشگاه شيمي است كه نمونه‌هاي تهيه شده از خاك و يخ زير سطح مريخ را بررسي مي‌كنند. اين آزمايشگاه‌ها داراي هشت اجاق كوچك استوانه‌اي به طول 1 سانتي‌متر و قطر 2، 3 ميلي‌متر است كه نمونه‌هاي جمع‌آوري شده در اين اجاق‌ها تا نزديك 1000 درجه سانتيگراد حرارت مي‌بيند تا مشخص شود كه آب يخ‌زده در چه دمايي از يخ به آب مايع و در چه دمايي به بخار تبديل مي‌شود كه با توجه به تفاوت اين شاخص‌ها در مواد مختلف مي‌توان نوع مواد و تركيبات موجود در آن منطقه از مريخ را تعيين كرد كه خصوصا به دليل تركيبات حاوي كربن هستيم كه عنصري اساسي در حيات است. يكي ديگر از ابزارهاي اين آزمايشگاه‌هاي مينياتوري شيمي، pH متر (ابزارهاي اندازه‌گيري اسيديته) است كه مواد جمع‌آوري شده را در آبي كه همراه فضاپيما به مريخ برده‌ايم حل كرده و اسيديته آنها را اندازه‌گيري مي‌كند.
«فينيكس» در جست‌و‌جوي شرايط حيات است نه حيات احتمالي!
وي با اشاره به اينكه مدت ماموريت «فينيكس» در سطح مريخ 90 روز است و بعد از آن به دليل برودت شديد سطح فضاپيما از يخ پوشيده شده و از كار مي‌افتد، خاطرنشان كرد: وجود آب يخ‌زده در منطقه فرود مريخ‌نشين «فينيكس» براي ما مسجل است و هدف ما بررسي اين مساله است كه آيا اين منطقه قابليت ميزباني حيات - به شكل تك‌سلولي – را دارد يا نه كه لازمه آن وجود آب به صورت مايع – غير يخ‌زده – در زير سطح سياره و همچنين وجود كربن است. فينيكس وجود اين دو عامل موثر در حيات را بررسي مي‌كند؛ چون تجهيزات آن قادر به تشخيص وجود موجودات زنده احتمالي نيست و تنها وجود اين دو شرط مهم براي حيات را بررسي مي‌كند. دكتر نادري در عين حال تصريح كرد: البته در صورت وجود احتمالي حيات در مريخ و برجا ماندن شاخص‌هايي از آنها احتمال تشخيص شانسي آنها وجود دارد ولي هدف اصلي از اين ماموريت كشف موجودات زنده احتمالي در مريخ نيست و هدف اصلي تخمين قابليت اين منطقه براي وجود حيات است. ما نمي‌دانيم حيات احتمالي در مريخ به چه صورت بوده و چگونه خود را نشان مي‌دهد؛ بنابراين ابزارهايي كه بتواند مستقيما آن را كشف كند در اختيار نداريم.
وي در ادامه در پاسخ به اين سوال كه با توجه به برودت بالاي قطب شمال مريخ چرا جست و جوي حيات احتمالي در مريخ در مناطق گرم‌تر (نزديك به استوا) مريخ انجام نمي‌شود، اظهار داشت: علت انتخاب قطب شمال مريخ اين است كه از وجود آب در زير سطح آنجا مطمئنيم ولي در جاهاي گرم‌تر مريخ مشخصا آب پيدا نكرده‌ايم؛ لذا احتمال يافتن حيات در آنجا خيلي كم است. مساله اساسي در بررسي احتمال حيات، وجود آب مايع است، نه دماي بالا.
«فينيكس» از خاكستر يك ماموريت شكست‌خورده برخاسته است!
مدير ايراني ناسا درباره وجه تسميه ماموريت «فينيكس» (ققنوس) گفت: «ققنوس» نام مرغي افسانه‌يي است كه پس از سوختنش، پرنده ديگري از خاكستر آن به دنيا مي‌آيد و دليل نامگذاري ماموريت اخير به نام «ققنوس» زنده نگه داشتن خاطره‌ي يكي از ماموريت‌هاي پيشين اعزام كاوشگر به مريخ است كه با شكست مواجه شد.
وي خاطرنشان كرد: ناسا سال 2000 دو سفينه را به مريخ فرستاد كه هر دو با شكست مواجه شد و آن موقع بود كه از من خواستند رياست ماموريت‌هاي مريخ ناسا را بر عهده بگيرم. در آن زمان دو فضاپيما را براي پرتاب به مريخ آماده كرده بوديم كه به دليل حوادث پيش آمده پرواز يكي از آنها كه قرار بود در مريخ فرود بيايد را متوقف كردم تا علت شكست ماموريت‌هاي قبلي را بفهميم و از حادثه‌اي ديگر پيش‌گيري شود و ديگري را كه يك مدارگرد بود به فضا فرستاديم. به همين دليل حالا كه فكر مي‌كنيم به علت شكست ماموريت‌هاي قبلي پي برده و با رفع آنها فضاپيماي ديگري را به سمت مريخ مي‌فرستيم به پيشنهاد مدير علمي اين برنامه آن را ققنوس (فينيكس) نامگذاري كرده‌ايم. يعني از خاكستر آن فضاپيما كه از بين رفت يك سفينه جديد به وجود آورده‌ايم.
دوقلوهاي افسانه‌يي در CCU!
دكتر نادري در ادامه درباره آخرين وضعيت مريخ نورد‌هاي «روح» (اسپيريت) و «فرصت» ( آپورچوينتي) - كاوشگرهاي مريخ ناسا كه در اواخر سال 1382 براي ماموريتي سه ماهه به سياره مريخ پرتاب شدند و به نحو شگفت انگيز تاكنون به فعاليت‌شان ادامه داده‌اند - به ايسنا گفت: به دليل توفان خاك در مريخ مقدار نوري كه مستقيما به صفحات خورشيدي تامين كننده انرژي اين مريخ نوردها مي‌رسد بسيار اندك است.
البته وضعيت «اسپيريت» كمي بهتر است ولي «آپورچونيتي»(فرصت) تقريبا كمتر از يك درصد نوري را كه در شرايط طبيعي به آن مي‌رسيده دريافت مي‌كند و به دليل همين ميزان اندك تنها 15 تا 14 درصد انرژي معمولي را ايجاد مي‌كند كه خيلي كم است و با اين كه تمام حركت‌ها و فعاليت‌هاي علمي آنها را متوقف كرده‌ايم ولي به هر حال به نيروهاي پايه‌اي نياز داريم تا بخاري‌هايي را كه گرم كردن فضاپيما در شب را برعهده دارند فعال كند تا وسايل الكترونيكي مريخ نورد در اثر سرما از كار نيفتند.
وي خاطر نشان كرد: درجه حرارت بحراني براي از كار نيفتادن سيستم‌هاي الكترونيكي «فرصت»(دماي داخل مريخ نورد)، 39- درجه سانتي گراد است كه اگر دما از اين حد پايين برود همه سيستم‌ها خاموش مي‌شوند.
اين روزها فضاپيما در شرايطي مشابه CCU و در مرز مرگ است چون دما به 37- درجه سانتي گراد هم رسيده ولي به هر حال اين طور هم نيست كه اگر دماي آپورچونيتي به 39- درجه سانتي گراد برسد، دستگاه‌ها براي هميشه نابود شوند و اين امكان وجود دارد كه فضاپيما ماه‌ها در حالت كما (خاموشي كامل) باشد و پس از صاف شدن آسمان و رسيدن نور خورشيد به صفحات خورشيدي فضاپيما بار ديگر بيدار شود چون به هر حال ما در شرايطي هستيم كه تاكنون مشابه آن را تجربه نكرده‌ايم و هر چيزي امكان دارد.
احتمال زنده شدن مجدد مريخ‌نوردها حتي پس از كما!
دكتر نادري در عين حال تصريح كرد: چيزي كه نمي‌دانيم اين است كه اگر اين شر ايط چند ماه طول بكشد سرما و يخ چه بر سر تجهيزات الكترونيكي «فرصت» مي‌آورد البته ما آنها را پيش از پرتاب فضاپيما تا دماي 50- درجه سانتي گراد هم آزمايش كرده‌ايم ولي براي چندين ساعت نه براي چندين هفته.
مدير سابق ماموريت مريخ ناسا خاطر نشان كرد: اين امكان وجود دارد كه طي دو، سه هفته آينده وضعيت جوي در مريخ مساعد شده و نور كافي به مريخ نوردها برسد ولي از گذشته مي‌دانيم كه چنين توفاني‌هاي خاكي مي‌توانند تا چندين ماه ادامه داشته باشند و با توجه به اين كه حدود پنج هفته از اين توفان گذشته چند احتمال وجود دارد يا ممكن است به طور كلي از آپورچونيتي اطلاعاتي نگيريم و بايد چند ماهي منتظر بمانيم تا ببينيم دوباره بيدار مي‌شود يا نه و احتمال ديگر اين كه طي چند روز آينده هوا صاف شده و فعاليت مريخ نورد ادامه پيدا كند.
دكتر نادري در پاسخ به اين سوال كه با توجه به اطلاعات موجود درباره جو مريخ، آيا امكان پيش بيني تقريبي زمان فروكش كردن توفان اخير وجود دارد يا نه، اظهار داشت: در حال حاضر ادارات هوا شناسي زمين هم با اين همه امكانات و اطلاعات وسيع كه در اختيار دارند بعضا در پيش‌بيني هواي سه روز آينده هم كاملا با اشتباه مواجه مي‌شوند به اين ترتيب مي‌توان تصور كرد كه پيش بيني هوا شناسي در سياره‌اي كه چند صد ميليون كيلومتر از ما دور است و شبكه‌هاي هواسنجي مانند آنچه درزمين وجود دارند در آن وجود ندارد، چگونه خواهد بود و به نظر من همين اندازه هم كه مي‌دانيم وضعيت جوي در حال حاضر در مريخ چگونه است، تقريبا يك معجزه است.
26 ماه ديگر با يك آزمايشگاه بزرگ به مريخ مي‌رويم!
مدير ماموريت‌هاي منظومه شمسي آژانس فضايي آمريكا در ادامه درباره ماموريت آتي ناسا در مريخ به ايسنا گفت: همان طور كه مي‌دانيد به دليل دوره تغييرات مكان نسبي مريخ و زمين ما هر 26 ماه يك بار فضاپيمايي به مريخ مي‌فرستيم و چون «فينيكس» را الان فرستاديم، 26 ماه ديگر (سال 2009) سفينه ديگر را كه يك كاوشگر خودرو مشابه آپورچونيتي و اسپيريت است را به سوي مريخ پرتاب مي‌كنيم.
اين كاوشگر چهار برابر بزرگتر از مريخ نورد‌هاي اسپيريت و آپورچونيتي و تقريبا به اندازه يك خودرو سواري است و نيروي محرك آن هم به جاي سلول‌هاي خورشيدي از انرژي اتمي تامين مي‌شود لذا ديگر احتياجي به نور آفتاب نداشته و در تمام شب و روز و هر فصلي كار مي‌كند.
وي با اشاره به اين كه مراحل آماده سازي چنين كاوشگرهايي حدود چهار، پنج سال طول مي‌كشد، خاطر نشان كرد: اين فضاپيما كه با هزينه‌اي حدود 5/1 ميليارد دلار ساخته مي‌شود و در حال حاضر تقريبا نيمي از مراحل آماده‌سازي آن انجام شده همچنين به تجهيزات بسياري بيشتري مجهز است و توان حركت اين فضاپيما كه MSL (مارس ساينس لابراتوري) نام دارد، بسيار بيشتر از «آپورچنيتي» و «اسپيريت» است و مي‌تواند كيلومتر‌ها در سطح مريخ حركت كند و يكي از كمپلكس‌ترين خودرو‌هايي است كه به مريخ فرستاده شده است.
حيات فرازميني مهمترين سوال بشر!
مدير سابق ماموريت مريخ ناسا در ادامه در پاسخ به اين سوال كه با توجه به يافته‌هاي سال‌هاي اخير كه اميدواري دانشمندان را نسبت به وجود حيات احتمالي در مريخ نسبت به دهه‌هاي قبل كاهش داده است، جست وجوي حيات حقيقتا تا چه حد در پيشبرد ماموريت‌هاي مريخ موثر بوده و خود دانشمندان تا چه قدر با اين هدف و آرزو اين طرح‌ها را دنبال مي‌كنند، اظهار داشت: اصولا اين سوال كه حيات در دنيا تنها مختص زمين است يا جاي ديگري هم وجود دارد، شايد بزرگترين سوال علمي بشر باشد و اين سوال را با يكي، دو ماموريت و بررسي يكي، دو مكان نمي‌توان پاسخ داد. ما جواب اين پرسش بزرگ را از چند محور دنبال مي‌كنيم كه بررسي مريخ يكي از آنهاست، ما همچنين با تلسكوپ‌هاي عظيم مشغول بررسي ستاره‌هاي بزرگ در وراي منظومه شمسي هستيم تا وجود سياراتي مشابه زمين در گرداگرد آنها را بررسي كنيم در حالي كه با علم و فن آوري كنوني امكان سفر به آنها را نداريم.
«اروپا»، گزينه ديگر براي حيات احتمالي در منظومه ما!
وي خاطر نشان كرد: دانشمندان در تلاش‌اند با تحقيق بر روي جو آن سيارات وجود شواهد بيولوژيك احتمالي را بررسي كنند. از طرف ديگر قصد داريم علاوه بر مريخ به ساير جاهايي كه احتمال وجود آب مايع وحيات در آنجا هست نيز كاوشگرهايي را بفرستيم كه يكي از آنها قمر «اروپا» سياره مشتري است كه قصد داريم آن را هم بررسي كنيم.
نادري تصريح كرد: علت علاقه ما به بررسي مريخ و قمر «اروپا» با وجود اين كه مطمئنيم حياتي مشابه انسان در منظومه شمسي وجود ندارد اين است كه اگر حتي اگر در يك نقطه ديگر از منظومه شمسي ما هم كه به اندازه يك دانه شن در سواحل اقيانوس‌هاي جهان است، حيات(ايجاد بيولوژي از مواد شيميايي)به هر شكل، وجود داشته باشد احتمال اين كه حيات به صورت تكامل يافته در بقيه جهان فراوان باشد، بسيار تقويت مي‌شود ولي اين سوال به حدي پيچيده و بزرگ است كه چند ماموريت به مريخ جوابگوي آن نخواهد بود و احتمال دارد انسان قرن‌ها در اين مورد كاوش كند تا به جوابي برسد؛ البته مهم اين است كه ما هميشه در كنار اين كاوش‌ها به فن‌آوري‌هايي دست پيدا مي‌كنيم كه در زندگي كنوني ما موثر است مثلا بيشتر پيشرفت‌هايي كه در زمينه رايانه، تلفن، همراه، پزشكي و غيره صورت گرفته محصول تحقيقات در زمينه هوا فضاست و اين پاسخي است به كساني كه هيچ كنجكاوي درباره وجود حيات در جاي ديگري در جهان ندارند و مي‌گويند اين كه ممكن است 500 سال ديگر به وجود يا عدم وجود حيات در دنيا پي ببريم، امروز چه فايده‌اي براي ما دارد!
برنامه‌اي براي سفر به ايران ندارم!
دكتر نادري كه دو سال پيش قصد داشت جهت سفري شخصي به ايران بيايد ولي چند روز قبل از موعد اعلام شده، از لغو سفرش و تعويق آن به آينده به دليل مشكلات پيش‌آمده براي يكي از مدارگردهاي مريخ خبرداد در پاسخ به اين سوال كه آيا برنامه‌اي براي انجام اين سفر در آينده نزديك دارد يا نه؟ با بيان اين كه در حال حاضر برنامه ديگري براي آمدن به ايران ندارد، ابراز اميدواري كرد شرايط به‌گونه‌اي، براي تسهيل آمد و شدها فراهم شود.
ورود اجتناب‌ناپذير كشورهاي مختلف به عرصه فعاليت‌هاي فضايي تا چند سال آينده!
اين مدير برجسته آژانس فضايي ناسا در ادامه در پاسخ به سوال خبرنگار ايسنا درباره ضرورت سرمايه گذاري و فعاليت جدي‌تر ايران در عرصه فضا در شرايط كنوني با توجه به پيشرفت روز افزون كشورهاي توسعه يافته در اين حوزه و ورود كشورهايي جديد به باشگاه فضايي و در عين حال هزينه‌هاي سنگين و تكنولوژي پيشرفته مورد نياز آن اظهار داشت: من اصولا از فعاليت‌ها و ماموريت‌هاي صلح آميز- غير نظامي- فضايي در هر جاي دنيا استقبال مي‌كنم و دوست دارم فعاليت‌هاي فضايي، علمي و تحقيقاتي باشد نه نظامي، ولي اين كه ايران با توجه به امكانات اقتصادي موجود و نيازهاي ديگر كشور با توجه به بودجه‌هاي سنگين مورد نياز فعاليت در اين حوزه چه بايد بكند، بايد توجه داشت كه فعاليت‌هاي فضايي كه در دهه 60 در انحصار آمريكا و شوروي بود امروز به بسياري از كشورها از جمله كشورهاي اروپايي، هند، ژاپن، چين و حتي كشورهايي مثل آرژانتين گسترش يافته و مسيري است كه مطمئنا بقيه كشورها هم خواهند رفت و در آينده سفر به فضا از حالت فانتزي و علمي خارج خواهد شد، بنابراين لازم است كه هر كشوري در يك مقطعي زماني به اين عرصه وارد شود البته كار در اين عرصه هم قدم به قدم است.
دكتر نادري در عين حال تصريح كرد: براي فعاليت در حوزه فضا لازم نيست كه از همان ابتدا دنبال فرستادن فضانورد باشيم. آشنا شدن با اصول فعاليت‌هاي فضايي بودجه كمتري لازم دارد و ما مي‌توانيم الان آن را انجام دهيم و با توجه به اين كه دانشجويان ايراني از باهوش‌ترين دانشجويان دنيا هستند و نيز دانشگاه‌هاي بسيار خوبي مثل صنعتي شريف كه در كشور داريم مي‌توانيم در بخش‌هايي از فعاليت‌هاي فضايي كه بودجه سنگين نمي‌خواهد وارد شده و پايه‌اي براي فعاليت‌هاي جدي‌تر آينده بسازيم و تا جايي كه بودجه كشور اجازه مي‌دهد، در اين حوزه فعاليت كنيم.
اين مدير ايراني ناسا در پايان در پاسخ به خبرنگار ايسنا كه با اشاره به وجود ده‌ها دانشمند متخصص و پژوهشگر ايراني در اين آژانس فضايي، نظر وي را درباره امكان ارتباط علمي ناسا با موسسات فضايي ايران و همكاري محققان ايراني داخل در پروژه‌هاي آن جويا شد، با اعتقاد به اين كه ناسا و همچنين مراكز علمي تحقيقاتي ديگر نمي‌توانند فارغ از مسائل دولت‌ها، روابط علمي خود را در شرايط مناسب و ايده‌آل برقرار كنند؛ همچنان كه در زمينه‌هاي اقتصادي و حتي ورزشي نيز چنين امكاني وجود ندارد، تاكيد كرد كه اعمال محدويت دولت‌ها، متاسفانه بر روابط علمي هم تأثيرگذار است.
گفتگو از علی شمس
منبع ایسنا
برگرفته از : آسمان پارس
