چرا فیل‌ها چنین خرطومی دارند؟
جوزف رادیارد کپلینگ، نویسنده انگلیسی داستان‌های کوتاه در یکی از داستان‌هایش می‌نویسد: «ای فرزند من، در دوران کهن فیل خرطومی نداشت. بینی او تنها برآمدگی سیاهی بود، به اندازه چکمه‌ای که از سویی دیگر به سوی تابش می‌داد… .» در ادامه داستان این طور می خوانیم که خرطوم دراز فیل، از آنجا آمد که بچه فیل کنجکاوی که می خواست بداند تمساح شام چه خورده بود، زیاد به او نزدیک شد. تمساح بینی بچه فیل را به دندان گرفت و آن قدر کشید که به این شکل درآمد! از آن پس، فیل توانست دسته های بزرگ علف را براحتی جمع کرده و در دهان بگذارد. البته حقیقت، با آنچه که کپلینگ در قصه کودکانه اش نوشته فرق زیادی دارد.
[ برای مشاهده لینک ، با نام کاربری خود وارد شوید یا ثبت نام کنید ]
دانشمندان معاصر تحقیقات مفصلی کرده اند تا دقیقا متوجه راز خرطوم فیل و دراز بودن گردن زرافه بشوند. براساس تحقیق تازه ای که در نشریه Acta Zoologica منتشر شده، پاسخ در مقدار غذایی نهفته است که این دو جانور یعنی فیل و زرافه نیاز دارند. در این تحقیق رابطه بین زبان و خرطوم ۱۸ گونه گیاهخوار و مقدار غذایی که در موقع چرا مصرف می کنند بررسی شد. این طور مسجل شد که خرطوم فیل در دریافت غذای لازم نسبت به اندازه جانور نقشی حیاتی ایفا می کند. زبان زرافه نیز اهمیتی مشابه داشت. این اعضا به جانوران کمک می کنند به غذاهای گواراتر و مغذی تری، مانند برگ ها نیز دسترسی داشته باشند.
گروه محقق از فرآیندی موسوم به پیمایش آلومتریک (Allometric Scaling) استفاده کردند. این قانون شناخته شده، نسبیت اندازه یک حیوان به مقدار غذای مصرفی اش را می سنجد. آلومتریک به تنهایی به رشد نسبی یک عضو از بدن به کل بدن اشاره دارد. براساس شواهد به دست آمده، این جانوران خیلی بیشتر از آنچه که براساس اندازه دهان و ابعاد جمجمه شان متصور است غذا مصرف می کنند. ظاهرا قسمت های نرم بدن، مانند زبان و خرطوم، کلید بقای این جانداران است و در نبود این اعضا، قادر نخواهند بود غذای لازم را بخورند.
مقدار خوراکی که این موجودات در یک لقمه مصرف می کنند (حجم لقمه)، پیامد مستقیم کشیدگی این قسمت های نرم دهان است. گیاهخواران کوچک تر، مانند بز کوهی، برای دریافت غذای کافی نیازی به زبان بزرگ تر ندارند. از طرف دیگر گروه محقق معتقد است که نمو این اعضا با کیفیت گیاهان مغذی محیط زیست اطرافشان نیز رابطه ای مستقیم دارد.از این رابطه می توان به علت انقراض یک سری از گیاهخواران نیز پی برد. به احتمال زیاد در شرایط تغییر اقلیم ناگهانی که غذا نایاب تر بود و ارزش تغذیه ای کمتری داشت، گونه های دیگر به علت فقدان زبان یا خرطوم یا هر عضو لازم دیگر از چرخه حیات حذف شده اند.
با وجود تفاسیر یاد شده، از آنجایی که بافت نرم در سابقه های فسیلی حفظ نمی شود، محققان دیگر عقیده دارند که عوامل دیگری در رشد و نمو خرطوم و زبان این حیوانات دخیل هستند. ویلیام سندرز، دیرینه شناس دانشگاه میشیگان، نتایج این تحقیق تازه را به عنوان حقیقتی که همه جنبه های ماجرا را دیده نپذیرفته و معتقد است که جنبه های دیگری در فرگشت گیاهخواران دخیل بوده که نقششان به همین اندازه مهم و پررنگ بوده است. اندازه دندان جانور، جایگزینی آنها در دهان جانور و چگونگی عملکرد سیستم گوارشی اش، همگی می توانند اثری مستقیم بر نحوه غذا خوردنش داشته و در نتیجه فرگشت خرطوم یا زبان را تحت الشعاع قرار بدهند.
سندرز می گوید: «جمجمه، صورت و دهان از مجموعه های آناتومیک وابسته ای تشکیل شده اند و فرگشت هر قسمت از این مجموعه ها، قریب به یقین روی دیگر مجموعه ها اثر مستقیم دارد.» حدود هشت میلیون سال پیش، اجداد فیل ها عمده خوراکشان را از زمین تامین می کردند، اما دو عاج بزرگشان نمی گذاشت فقط به دهان شان اتکا کنند.به گفته سندرز، خرطوم فیل ها کشیده شد که بلندی عاج ها را جبران کند. ظاهرا جوزف رادیارد کپلینگ چندان بیراه نگفته است. هر چه باشد آن بچه فیل با خرطوم نویافته اش می توانست بیشتر غذا بخورد؛ همچنان که فیل های امروزی می توانند!
جام جم
منبع:
[ برای مشاهده لینک ، با نام کاربری خود وارد شوید یا ثبت نام کنید ]
مترجم: سیاوش شهبازی
