آموزش DOS / Disc Operating System

اگه به محیط خط فرمان ویندوز علاقمند باشین و بخواین باهاش کار کنین لازمه که یه سری دستورات رو بلد باشین. اگه توی کامند پرامت تایپ کنین هلپ یه سری از این دستورات رو با توضیحشون بهتون نشون می ده. اما کلا دستورات داس زیاد و متنوعن ولی به علت وجود محیط های گرافیکی کاربرها نیازی به یادگیری اون حس نمی کنن مگه اینکه بخوان یه کارهای دیگه ای باهاش داشته باشن ( مثلا --!)
ولی من خودم خیلی به محیط خط فرمان علاقه دارم و به نظرم از محیط گرافیکی حالش بیشتره! یه مدت هم دنبال منابع خوبی برای دستورات داس می گشتم چون این دستورها رو می شه پخش و پلا از هر طرف پیدا کرد اما اگه توی سایتهای زبان انگلیسی بگردین کلی منابع کامل پیدا می کنین. منم تصمیم گرفتم این منبع رو آروم آروم ترجمه کنم و بذارم اینجا( چون خیلی کامل هستش و اشک من رو در آورده!) تا اگه یکی دیگه پیدا شد که دلش خواست دستورات داس رو یاد بگیره دیگه یه راست بیاد اینجا حال کنه فقط!

حالا اول می ریم سراغ یه مقدمه:
Dos چیه؟

داس مخفف کلمه Disc Operating System هستش به معنی سیستم عامل بر روی دیسک (اگه گفتین چرا؟ ). سیستم عامل همونطور که می دونین به مجموعه ای از برنامه ها می گن که سخت افزار رو اداره می کنه. اگرچه این سیستم عامله که برنامه ها رو کنترل می کنه اما کاربر می تونه با سیستم عامل ارتباط برقرار کنه و فرمان های خودش رو به اون ابلاغ کنه.
این دستورات شبیه کلمات انگلیسی هستند که همین کار با اونه رو آسونتر میکنه. وقتی فرمانی رو از طریق صفحه کلید تایپ می کنیم این فرمان از طریق پوسته یا Shell به سیستم عامل اعلام می شه تا سیستم عامل اونها رو اجرا کنه. ( حالا اینکه شل چیه بعدا توضیح می دم!)

حالا کارمون رو شروع می کنیم:
در Run تایپ کنید Cmd و اینتر رو بزنید آها! حالا شما وارد محیط خط فرمان شدید!
حالا از دستورات بسیار ابتدایی شروع می کنیم :

TIME

شکل کلی دستور:

کد:

---


TIME TIME hh***58;mm***91;***58;ss***93;***91;.cc***93;***91;A|P***93;

---

عمل: بدست آوردن زمان سیستم و دادن زمان جدید به آن

می تونید این دستور رو به تنهایی وارد کنید (خط اول) یا اینکه در مقابل دستور زمان جدیدی رو وارد کنید ( خط دوم) که hh نشان دهنده ساعت، mm نشان دهنده دقیقه و ss نشان دهنده ثانیه است و cc هم صدم ثانیه ! A و P هم نشان دهنده AM و PM هستن که البته می تونید به جای استفاده از این دوتای آخر ساعت رو مثلا اگه 2 ظهر هست بصورت 14 وارد کنید.
در ضمن موارد داخل کروشه اختیاری هستن و می تونید هیچ مقداری بهشون ندید

مثال:
بعد از وارد کردن فرمان TIME خطوط زیر ظاهر می شن:

کد:

---


Current time is hh***58;mm***58;ss  Enter new time***58;__

---

اگه نمی خواید که زمان جدیدی به سیستم بدید اینتر رو بزنید تا از دستور خارج بشید
برای خارج شدن از محیط خط فرمان هم Exit بنویسید و اینتر رو بزنید

DATE

شکل دستوری:

کد:

---

DATE DATE mm-dd-yy

---

عمل: بدست آوردن تاریخ سیستم و وارد کردن تاریخ جدید

در این دستور هم مثل دستور TIME اگر دستور را به تنهایی بکار ببرید دو خط زیر ظاهر می شن:

کد:

---

Current date is Sat 06-11-1994 Enter new date ***40;mm-dd-yy***41;***58;

---

یا اینکه می تونید مثل دستور دوم همزمان با تایپ دستور، تاریخ جدید را هم وارد کنید که در اینجا mm نشاندهنده ماه، dd نشاندهنده روز و yy نشاندهنده سال است
اگر نمی خواید تاریخ جدیدی به سیستم بدید اینتر رو بزنید تا از دستور خارج بشید.

CHDIR (CD)

شکل دستوری:

کد:

---

CHDIR ***40;CD***41; ***91;d***58;***93;path CHDIR ***40;CD***41;***91;..***93;

---

عمل: تغییر دایرکتوری یا اعلام مسیر دایرکتوری جاری

از این دستور برای تغییر دایرکتوری جاری استفاده می شه. یعنی چی؟ یعنی مثلا شما در دایرکتوری Windows هستید و می خواید به دایرکتوری My Documents برید. خب در محیط گرافیکی کاری که می کنید اینه که پنجره رو می بندید و می رید سراغ آیکون My Documents ! اما در محیط خط فرمان از این فرمان استفاده می کنیم. معمولا از cd بیشتر از chdir استفاده می شه.
[d:] یعنی اینکه شما می خواید از دایرکتوری جاری ( دایرکتوری که الان در اون هستید) به دایرکتوری دیگه ای در درایو دیگه ای برید. مثلا از C به D . اما اگه دایرکتوری مقصد در همان درایو هستش که شما الان در اون هستید این قسمت از دستور رو می تونید حذف کنید.
path هم مسیر دایرکتوری مقصد هستش. نکته مهم اینه که طول مسیری که می نویسید از 63 کاراکتر نباید طولانی تر بشه.
در خط دوم [..] نشاندهنده چیه؟
اول یه توضیح کوچولو: فرض کنید در دایرکتوری new folder هستید. حالا در این دایرکتوری چند تا دایرکتوری دیگه هم ممکنه داشته باشید که همه اینها فرزندان دایرکتوری new folder محسوب می شن و new folder هم پدرشون یا Parent directory نامیده می شه!
با دستور cd.. شما می تونید به برگردید یعنی یه قدم به عقب یعنی به Parent directory .
اگه دستور رو خالی بکار ببرید مسیر دایرکتوری فعلی رو بهتون نشون می ده.

مثال:

دو دایرکتوری به نامهای WORDS و FILES ایجاد کنید. داخل دایرکتوری WORDS ، دایرکتوریLETTERS رو ایجاد کنید. حالا برای رفتن به دایرکتوریLETTERS این دستور رو می نویسیم:

کد:

---

cd\words\letters

---

موضوع دیگه بحث دایرکتوریROOT هستش. همونطور که از اسمش پیداست به معنای ریشه یعنی جد جد دایرکتوری های یک مسیر! یعنی دایرکتوری ای که دیگه براش دایرکتوری parent نداشته باشیم.
حالا اگه تایپ کنید:

کد:

---

cd\

---

می رید به دایرکتوری ریشه.
در این مثال دایرکتوری ریشه WORDS هستش.
برای وارد شدن به دایرکتوری بعدی در هر مسیر نیازی به وارد کردن بک اسلش ( / ) ندارید یعنی مثلا برای وارد شدن به دایرکتوری LETTERS در مثالی که زدم می تونید بنویسید:

کد:

---

cd letters

---

و اگه بخواید یه قدم به عقب برگردید ( یعنی به parent directory ) از فرمان زیر استفاده کنید:

کد:

---

cd..

---

DIR

شکل کلی دستور:

کد:

---

DIR ***91;d***58;***93;***91;path***93;***91;filename***93; ***91;/A***58;***40;attributes***41;***93; ***91;/O***58;***40;order***41;***93; ***91;/B***93;

---

عمل:

نمایش تمام فایلها و ساب دایرکتوری های موجود در یک دایرکتوری

این دستور علاوه بر نام فایلها و دایرکتوری ها، حجم اونها و حجم فضای آزاد روی دیسک و همینطور زمان و روز تولید هر دایرکتوری رو هم نشون می ده.

کد:

---

***91;/A***58;***40;attributes***41;***93;

---

برای مشخص کردن نوع فایل از این دستور استفاده می کنیم. البته بهتره بگیم صفت فایل که شامل موارد زیر می شه:

کد:

---

H|-H - Hidden ***40;or not hidden***41; files. S|-S - System ***40;or non system***41; files. D|-D - Directories ***40;or files only***41;. R|-R - Read-only ***40;or read/write***41; files. A|-A - Archivable ***40;or already archived***41; files

---

یعنی مثلا اگه میخواید لیستی از فایل ها و دایرکتوری های مخفی (hidden) رو داشته باشید تایپ می کنید:

کد:

---

dir /a***58;h

---

یا مثلا برای دیدن لیست فایلهای فقط خواندنی (read only) می نویسیم:

کد:

---

dir /a***58;r

---

کد:

---

***91;/O***58;***40;order***41;***93;

---

اگه بخوایم لیستی که ظاهر می شه مشخصات خاصی رو داشته باشه از این دستور استفاده می کنیم:

کد:

---

N|-N - By name ***40;alphabetical or reverse alphabetical***41;. E|-E - By extension ***40; alphabetical or reverse alphabetical***41;. D|-D - By date and time ***40;chronologically or reverse***41;. S|-S - By size ***40;increasing or decreasing***41;. C|-C - Sorts by DoubleSpace compression ratio lowest to highest or highest to lowest. ***40;Version 6.0 only***41; G|-G - Group directories ***40;before, or after***41; other files.

---

مثلا برای منظم کردن لیست به ترتیب حروف الفبای لاتین (N:by name) از دستور زیر استفاده می کنیم:

کد:

---

dir /o***58;n

---

یا مثلا برای مرتب کردن بر اساس تاریخ ( date):

کد:

---

dir /o***58;d

---

و...

کد:

---

***91;/B***93;

---

یک چیز مهمی که می خواستم بگم اینه که فکر نکنین همین دستور dir فقط همین قدره ها! نه! هر کدوم از این دستورها کلی چیزهای ریز و درشت دارن که من اصلی ترین هاش رو گفتم چون اگه بخوام همه رو دونه دونه توضیح بدم کتاب می شه! مثلا همین dir ناگفته هایی داره مثل:

کد:

---

***91;/C***93; ***91;/CH***93; ***91;/S***93; ***91;/P***93; ***91;/W***93;

---

که دیگه توضیح جزیی همه سخته برین خودتون پیدا کنین!

از کاراکترهای ؟ و * هم می شه استفاده های خوبی اینجا کرد.
مثال:
برای لیست کردن تمام فایلهای دارای پسوند txt در یک دایرکتوری تایپ می کنیم:

کد:

---

dir *.txt

---

یا برای نمایش فایلهای درایو C بدون هیچ محدودیتی می نویسیم:

کد:

---

dir c***58;*.

---

!CLS

cls مخفف CLear Screen به معنای پاک کردن صفحه است و هیچ اضافاتی هم نداره!
این درس امروز بود!

VER

شکل کلی دستور:

کد:

---

DEL ***40;ERASE***41; ***91;d***58;***93;***91;path***93;filename ***91;/P***93;

---

عمل: پاک کردن فایل

برای این دستور هم می تونید از کاراکترهای * و ؟ استفاده کنید تا یه سیل عظیمی از فایلها رو پاک کنید! اما دقت کنید که در اینصورت ممکنه خیلی از فایلهای مهم رو هم اشتباهی پاک کنید!

خب من دیگه نمی خوام هردفعه تکرار کنم که [d:] یعنی درایو مورد نظر و [path] یعنی مسیر فایل مورد نظر و filename هم یعنی نام فایل مورد نظر و ایندفعه آخری بود که تکراری ها رو می گم و اونهایی رو که توضیح نمی دم بدونین که قبلا توضیح دادم.

کد:

---

***91;/P***93;

---

مخفف prompt یعنی قبل از پاک کردن فایل، برنامه ازتون می پرسه که آیا مطمئنید که می خواید فایل رو پاک کنید یا نه؟

مثال:

برای پاک کردن فایل letter3.txt که در دایرکتوری letters در درایو B قرار گرفته می نویسیم:

کد:

---

del b***58;\letters\letter3.txt

---

برای پاک کردن تمام فایلهای موجود در یک دایرکتوری تایپ می کنیم:

کد:

---

del *.*

---

و اگه از [/p] استفاده کنید قبل از پاک شدن فایل برنامه می پرسه:

کد:

---

Are you sure ***40;Y/N***41;?

---

که با زدن Y فایل پاک می شه و با زدن N برنامه از پاک کردن فایل منصرف می شه.

COPY

شکل کلی دستور:

کد:

---

COPY ***91;/Y|-Y***93; ***91;/A***93;***91;/B***93; ***91;d***58;***93;***91;path***93;filename ***91;/A***93;***91;/B***93; ***91;d***58;***93;***91;path***93;***91;filename***93; ***91;/V***93;

---

کد:

---

COPY ***91;/Y|-Y***93; ***91;/A***93;***91;/B***93; ***91;d***58;***93;***91;path***93;filename+***91;d***58;***93;***91;path***93;filename***91;...***93; ***91;d***58;***93;***91;path***93;***91;filename***93; ***91;/V***93;

---

عمل:

کپی کردن فایل ها

این دستور بطور معمول برای کپی کردن فایلها از یک مکان به مکان دیگه استفاده می شه اما باهاش می شه فایلهای جدید هم ایجاد کرد اینکارو می تونید با دستور COPY CON انجام بدید که بعد مثالش رو می گم.

اولین filename نام فایلی هستش که می خواید از روش کپی کنید و دومین filename نام فایلی هستش که می خواید نسخه کپی شده تحت اون نام ذخیره بشه.
یه سوال ازتون می پرسم: BACKUP کردن چه فرقی با کپی کردن داره؟ مگه همون کپی کردن در عمل BACKUP هم انجام نمی شه؟ پس چرا اسماشون فرق دارن؟
جواب اینه: BACKUP کردن فایلها یعنی کپی کردن اونها با همون فرمتی که دارن. یعنی در کپی کردن شما می تونید فرمت فایل کپی شده رو تغییر بدید اما در بک آپ این تغییر رو نمی تونید بدید.
توجه کنید که اگه مسیر فایلها یکی باشه و برای فایل دوم اسمی انتخاب نکنید یا همون اسم فایل اول رو انتخاب کنید برنامه خطا می گیره . و لی اگر مسیرها متفاوت باشن و نامی برای فایل دوم انتخاب نکنید همون نام فایل اول به فایل دوم داده می شه. نکته دیگه اینه که نوشتن پسوند فایل اول فراموش نشه.

کد:

---

/Y

---

فرض کنید مسیری رو انتخاب کردید که فایلی با همون نامی که شما برای فایل کپی شده در نظر گرفتید اونجا وجود داره. در حالت پیش فرض برنامه از شما می پرسه که آیا می خواید فایلتون جای این فایل رو بگیره یا نه؟ اما اکه از y/ استفاده کنید دیگه برنامه این سوال رو ازتون نمی پرسه.

کد:

---

/-Y

---

عکس بالایی یعنی حتما ازتون می پرسه

کد:

---

/A

---

برای کپی کردن فایل های ASCII استفاده می شه

کد:

---

/B

---

برای کپی کردن فایلهای باینری (binary )

کد:

---

/V

---

پس از پایان عمل کپی ، برنامه چک می کنه تا ببینه فایل به درستی کپی شده باشه یا نه که اگه درست نباشه ارور می ده. استفاده از این کامند باعپ می شه عملیات کپی کردن بیشتر طول بکشه.

مثال:

برای کپی کردن فایل TEST.DOC به درایو B با همون نام می نویسیم:

کد:

---

copy test.doc b***58;

---

برای کپی کردن فایل TEST.DOC در همون مسیر با نام TEST2 تایپ می کنیم:

کد:

---

copy test.doc test2

---

برای کپی کردن و در عین حال یکی کردن دو فایل TEST1.DOC و TEST2.DOC در فایلی با نام TEST3 می نویسیم:

کد:

---

copy test1.doc+test2.doc b***58;test3

---

این توضیح همون علامت + است که در شکل دوم فرمان می بینید.

برای کپی کردن تمام فایلهای موجو در درایو C با پسوند Doc در فایلی به نام ALLDOCS در درایو B تایپ می کنیم:

کد:

---

copy c***58;*.doc b***58;alldocs

---

حتی می تونید فایلهایی با پسوندهای مختلف رو هم با هم یکی کنید مثلا برای کپی کردن تمام فایلهای با پسوند txt و تمام فایلهای با پسوند Doc به فایلی با پسوند add در درایو B می نویسیم:

کد:

---

copy *.txt+*.doc b***58;*.add

---

توجه کنید که برای فایل مقصد من به جای نام فایل * گذاشتم یعنی برنامه به دنبال فایلی می گرده با پسوند add در درایو B و محتویات اون رو جایگزین می کنه.

REN

شکل کلی دستور:

کد:

---

RENAME ***40;REN***41; ***91;d***58;***93;***91;path***93;filename filename

---

عمل: تغییر نام فایل

دیگه توضیح نمی خواد که این دستور نام فایل رو تغییر می ده. اون filename اولی نام اولیه فایل و filename دومی نام جدید فایل هستش.

مثال:

برای تغییر نام فایل SALES.TXT به NEWSALES.TXT که در درایو A قرار داره می نویسیم:

کد:

---

ren a***58;sales.txt newsales.txt

---

از کاراکترهای * و ؟ هم می تونید استفاده کنیم مثلا برای تغییر نام تمام فایلهایی که در درایو B قرار دارن و سه کاراکتر اول اسمشون SAL هست به فایلی که سه کاراکتر اولش SAL باشه اما پسوندش TXT باشه می نویسیم:

کد:

---

ren b***58;sal*.* sal*.txt

---

TREE

شکل کلی دستور:

کد:

---

TREE ***91;d***58;***93;***91;path***93; ***91;/A***93;***91;/F***93;

---

عمل: نمایشی درختی از راههای بین دایرکتوری ها و ساب دایرکتوری ها و فایل های موجود در آنها

این دستور رو من خیلی دوست دارم! با استفاده از این دستور شما می تونید لیست تمام دایرکتوری ها و ساب دایرکتوری ها و فایل های داخلشون رو تا ته ته ! ببینید!
اول از همه نام دایرکتوری ریشه نمایش داده می شه و زیرشاخه های اون دایرکتوری هایی هستن که در دایرکتوری ریشه قرار دارن و باز هر زیرشاخه ای به همین ترتیب تا آخر که شبیه یه درخت پر شاخ و برگ می شه.

کد:

---

/A

---

با این دستور دیاگرام رسم شده درختی با استفاده از خطوط + و - و / رسم می شه و امتیازی هم که داره اینه که می تونید از این نمای درختی پرینت بگیرید.

کد:

---

/F

---

با استفاده از این قسمت فایلهای هر دایرکتوری و ساب دایرکتوری هم در نمای درختی دیده می شن ( در حالت معمولی فایل ها رو نشون نمی ده).

مثال هم نداره. بنویسید tree و اینتر رو بزنید و صاحب یک درخت بشید!