دوران زندگي:
شیعی مذهب بود و در زمان سلجوقیان می‌زیست. بیشتر ایام را در مرو و بلخ و خوارزم گذرانید . سخن او در فصاحت و شيريني و لطف در منتهاي خوبي است. دانشمندي ماهر و اديبي فاضل و شاعري كامل بود. او معارض رشيد الدين و طواط بوده و يكديگر را هجو مي كردند. غزل ها و تغزل هاي لطيف اديب صابر به سبب صراحت گفتار و آوردن مضامين باريك و داشتن زبان ساده شيرين در آنها، شهرت بسيار در شعر فارسي پيدا نموده است. مربي اديب صابر، سيد اجل ابوجعفر علي بن حسين قدامه موسوي بود. فنون ادبي و اشعار عرب و ترجمه شعر عرب و مبادي رياضي و فلسفه در شعرش ظاهر است. سلاطين معاصر بااديب صابر عبارت بودند از: 1- معزالدين سنجربن ملكشاه سلجوقي 2- آتسرابن محمد خوارزمشاه. بيشترقصايد اديب در مدح مجد الدين ابوالقاسم علي بن جعفر موسوي، است. شاعراني كه با اديب صابر معاصر بودند عبارتند از: انوري، معزي، مسعود سعد سلمان، رشيد الدين وطواط، خاقاني، نظامي عروضي، سنايي، عمعق بخارايي و سوزني سمرقندي. حتی انوري كه معاصر صابر بود در قطعه اي او را بر خود ترجيح داده است. او عاشق پيشه، عيش طلب و دست و طبعش از همه جهان با جام شراب و تيمار عشق الفت گرفته بود. او رسوم مذهبي را هم نگاه مي داشت و هر گاه ماه رمضان مي رسيد به اعمال نيك رضاي ايزد و غضب شيطان را مي افزود. شعر اديب صابر لطيف و خيالش ساده و طبعش روان است. او رواني شعر را مي ستايد و خود را مسلم اهل خراسان و سرآمد شعرا مي داند. اديب صابر پيرو فرخي و سبك خراساني بود. تمامی تذکره نویسان او را به روانی گفتار و شیرینی زبان و بلندی طبع ستودهاند.دیوان ادیب صابرکه شش هزار بیت دارد تاکنون دوبار در ایران به چاپ رسیده و یک بار در ترمذ ازبکستان تصحیح شده است. چاپ اول در سال 1334 هجری توسط علی قویم از طرف کلاله خاور صورت گرفته است.چاپ مذکور بسیار مغلوط و نابسامان است و نمیتواند یک نوشته تحقیقی باشد.چرا که در این چاپ،مصحح هیچ اشارهای به نسخه یا نسخهها،زمان کتابت آن و ویژگی نسخ نکرده است. به عبارت دیگر هویت نسخه برای خواننده ناشناخته و مجهول است.از طرفی شیوه تصحیح در این چاپ مشخص نشده است.اینکه مصحح چه نسخهای را بر چه اساسی به عنوان نسخه متن قرار داده و نسخه بدل را از کدام ضبط برگزیده است.علاوه بر آن متن دیوان فاقد دستهبندی صحیح قصاید و غزلیاتو ترکیبات است.به گونهای که نظمی پریشان دارد.و ضبطهای مبهم و محرّف در این دیوان به چشم میخورد. چاپ دوم در سال 1343 توسط استاد محمدعلی ناصح صورت گرفته است.این تصحیح ظاهرا بدون آگاهی از چاپ قویم و یا بیاعتنا به آن بر اساس نسخه خطی کتابت سال 714 هجری قمری انجام شده است. مصحح با در دست داشتن این نسخه همراه با چند نسخه دیگر،دیوانی از این شاعر به خط احمد خوشنویس منتشر کرده است.متن دیوان بر اساس نسخه مذکور،با رعایت رسم الخط قدیمی بدون مراعات ترتیب حروف تهجی است.این تصحیح هم بدون اشکال نیست و موارد بدخوانی و ناخوانیها از روی اصل نسخه در متن دیوان بسیار فراوان است. سومین تصحیح دیوان ادیب صابر در سال 1380 توسط احمد عبدالله اف در شهر ترمذ ازبکستان صورت گرفته و از طرف انتشارات بین المللی الهدی در 394 صفحه به چاپ رسیده است.متن این دیوان به مراتب از متن دیوان چاپ قویم غیرعلمیتر و غیر مستدتر است
آثار :
دیوان ادیب صابر
تاريخ فوت، محل فوت، هنگام فوت، محل دفن:
این شاعر جان خود را در راه سلطان سنجر از دست داد ، چراکه علاءالدین دو نفر را مامور کشتن سلطان سنجر کرده بود و او پنهانی این خبر مهم را به اطلاع سنجر رسانید و همین موضوع باعث عصبانیت علاءالدین شده دستور داد تا صابر را به جیحون بیاندازند . وفات اديب صابر در سال 546 رخ داد.
منابع:
روزنامه ایران ما
ویکی پدیا
خداوندا در این ابیات نیکو
که هر لفظش گنج شایگان است
امید دولت از بخت جوان است
