مشهورترین افسانه های علمی

بزرگترها همیشه به ما می گفتند: هر چیزی را که شنیدی باور نکن. حداقل قدیم ترها که این طور بود. با این حال، وقتی پای مسائل علمی پیش می آید، خیلی از ما به دلایل مختلف معمولا آنچه را که می شنویم راحت باور می کنیم. جالب اینجاست که این مساله مشکلی جهان شمول است و حتی درباره برخی مشهورترین گزاره هایی که ما آنها را به عنوان باورهای علمی قبول داریم صدق می کند. در ادام...ه تعدای از مشهورترین افسانه های علمی دنیا را مرور می کنیم.

بدون لباس فضایی ، فضانوردان منفجر خواهند شد

منفجر شدن انسان در فضا به دلیل نداشتن لباس فضایی، موضوعی است که فقط به درد فیلم های علمی-تخیلی می خورد. اگر چه شما بدون لباس فضایی نمی توانید در فضا دوام بیاورید؛ اما مرگ شما نه در اثر منفجر شدن، بلکه ناشی از دو دلیل دیگر است. یا به دلیل کاهش فشار محیط، خون شما شروع به جوشیدن می کند، یا به دلیل سرمای موجود در فضا و جریان یافتن سریع گرما از بدن به سمت خلاء ، شما سریع یخ می زنید. اگر چه هر دوی اینها خیلی وحشتناک به نظر می رسند، اما می توانید به جنبه مثبت قضیه نگاه کنید، به لطف کمبود اکسیژن قبل از رخ دادن تمام این اتفاق ها شما بی هوش خواهید شد.

اختلاف فشار داخلی بدن با خلاء به اندازه ای نیست که باعث منفجر شدن شما شود. در حقیقت فشار داخلی لباس های فضایی تنها یک چهارم درصد فشار هوای سطح زمین است. همچنین، لباس های فضایی به گونه ای طراحی می شود که در صورت پارگی بتوان با افزایش جریان اکسیژن زمان لازم برای بازگشت به ایستگاه را فراهم کرد. حتی در تمرین های آماده سازی مانور خاصی برای چسب زدن لباس در میانه فضا وجود دارد.

در ایستگاه فضایی بین المللی جاذبه وجود ندارد

کاملا غلط است. طبق قانون گرانش نیوتن، اندرکنش اجسام مختلف روی هم سبب می شود که آنها به سوی یکدیگر جذب شوند. این نیروها با حاصل ضرب جرم اجسام رابطه مستقیم و با مجذور آنها هم نسبت عکس دارد. با توجه به ارتفاع متوسط 400 کیلومتری ایستگاه فضایی بین المللی و شعاع استوایی 6378 کیلومتری زمین، میزان نیروی جاذبه در سطح زمین تنها 13 درصد بیشتر از ایستگاه فضایی است؛ عاملی که باعث بی وزنی در ایستگاه فضایی می شود وضعیت سقوط آزاد دائمی آن در مدار است.

زمین در تابستان به خورشید نزدیکتر است

مدار زمین به دور خورشید بیضی است هعمین سبب شده بساری از مردم به غلط فکر کنند علت ایجاد فصول، تغییرات فاصله زمین از خورشید است؛ اما زمانی که ما در نیمکره شمالی فصل تابستان را تجربه می کنیم مردم در نیمکره جنوبی فصل زمستان را تجربه می کنند و برعکس. بنابراین وقتی این مساله را مطرح کنید که « در تابستان زمین به خورشید نزدیکتر است». باید گفت بر خلاف انتظار در تابستان نیمکره شمالی زمین از خورشید دورتر می شود.از طرف دیگر، این فاصله تنها 3 درصد تغییر می کند که نمی تواند تغییرات چشمگیری را که در آب و هوا رخ می دهد توضیح دهد.

علت پیدایش فصول، انحراف محور چرخش زمین از راستای قائم است. این انحراف که حدود 23.5 درجه است سبب می شود در گردش سالانه زمین به دور خورشید، تغییر زاویه ای در تابش خورشید نسبت به مناطق مختلف زمین به وجود بیاید. در تابستان، جهت انحراف زمین به سوی خورشید است. در نتیجه انرژی خورشید که در واحد سطح به زمین می رسد، بیشتر می شود و همین مساله است که باعث گرم شدن بیشتر زمین و به وجود آمدن تابستان می شود؛ اتفاقی که عکس آن در زمستان رخ می دهد و منجر به سر شدن هوا می شود.

دایناسورها کاملا منقرض شده اند

این هم از آن حرف هایی است که این روزها دیگر تشت رسوایی اش از بام افتاده است. اگر شما تا 20 سال پیش چنین حرفی می زدی می شد درباره حرفت تامل کرد. اما الان دیگر چنین حرفی معنا ندارد. خوب چرا؟...
وقتی داریم درباره دایناسورها یا هر گروه دیگری از موجودات زنده صحبت می کنیم، به هیچ وجه منظورمان تعدادی موجود زنده بی ربط و منفصل از همدیگر نیست که براساس سابقه کنار هم مرتبط کرده باشیم. بلکه منظور تباری از موجودات زنده است که همگی با هم پسر عمو هستند. وقتی می گوییم نسل دایناسورها منقرض شده، منظورمان این است که همه آن موجوداتی که از نظر تکاملی از نسل بزرگ مشترک دایناسورها بوده اند، نسلشان منقرض شده است. نکته دقیقا همین جاست که امروز هنوز یک گروه خیلی بزرگ از نسل دایناسورها زنده مانده اند و آنها هم پرنده ها هستند. نه فقط یک گروه خاص از پرنده ها بلکه همه پرنده ها ( از کوچکترین پرنده ها تا بزرگ ترین پرنده ها ) از نسل یک پرنده اجدادی هستند و این پرنده اجدادی یکی از هزاران دایناسور زمان خودش بوده است. بر خلاف تصور شما دایناسورها مارمولک هایی گنده و بد بود نبوده اند؛ بلکه طبق کشفیات جدید علمی بهتر است بگوییم دایناسورها پرنده های پردار بد بویی بوده اند که اغلبشان مرده اند و امروز فقط دایناسورهای دو پایی به جا مانده اند که اغلبشان می توانند پرواز هم بکنند.

جهت گردش آب هنگام فرو رفتن در چاهک دستشویی ، در نیمکره شمالی پاد ساعتگرد و در نیمکره جنوبی ساعتگرد است

نه این طور نیست! در فیزیک مبحثی بنام « اثر کوریولیس » وجود دارد که مثلا باعث این می شود که گردبادها در دو طرف خط استوا در جهات مختلفتی بچرخند. اما در مواردی با اندازه تشت آب یا چاهک دستشویی ، نیروی کوریولیس هیچ اثری ندارد. در چنین ابعادی، گردابه های تصادفی یا جهت حرکت آب در ظرف اثرات به مراتب بزرگتری در مقایسه با اثر بسیار ناچیز چرخش زمین روی ظرف آب دارد. به عبارت دیگر، جهت چرخش آب در چاهک دستشویی به این بستگی دارد که شما آب را از کدام سمت می ریزید. باور ندارید؟ امتحان کنید!

اما اثر کوریولیس چیست؟ همه ما می دانیم که زمین هر روز یکبار به دور خود می چرخد. اگرچه سرعت دوران زمین ثابت است؛ اما میزان مسافت طی شده در نقاط مختلف زمین یکسان نیست. یک نقطه روی خط استوا در هر روز حدود 40 هزار کیلومتر حرکت می کند و برای این منظور سرعت خطی برابر 1700 کیلومتر بر ساعت دارد. اما کسی که دقیقا روی نقطه قطب شمال ایستاده است، به دلیل قرار گرفتن روی محور دروان هیچ مسافتی را طی نمی کند ( اگر چه می چرخد ). در نقطه ای میان این دو، مثلا عرض جغرافیایی 45 درجه، سرعت خطی چرخش یک شخص روی دایره طی شده برابر 1200 کیلومتر بر ساعت است.

حال فرض کنید مانند جبهه های هوا پدیده ای دارید که در عرض زیادی گسترده است. به دلیل دوران زمین ، سرعت حرکت نقاط مختلف این توده یکسان نیست. در نیمکره جنوبی عکس این حالت صادق است. این مساله سبب می شود که جهت چرخش پدیده ای به بزرگی گردباد در دو طرف خط استوا متفاوت باشد. اما بریا پدیده ای به اندازه تشت آب، سرعت حرکت نقاط مختلف تحت تاثیر دوران زمین عملا هیچ فرقی ندارد.

ما تنها از 10 درصد مغز خود استفاده می کنیم

اگر شما جزء کسانی هستید که به این باور اعتقاد دارید، بهتر است به این هم فکر کنید که بقیه مغزتان به چه دردی می خورد. دلیل شیوع این افسانه اشاره به موفقیت هایی است که انسان در صورت استفاده از تمام توانایی خود می تواند به آنها دست یابد. عصب شناسان دلایل زیادی برای غلط بودن این باور دارند مهم ترین این دلایل عبارتند از :

- اسکن های مغزی انجام شده به وضوح نشان می دهد که حتی طی انجام کارهای نسبتا معمولی مثل صحبت کردن، راه رفتن، گوش دادن به موسیقی، تقریبا تمام نواحی مغز فعال هستند.
- اگر افسانه 10 درصد صحیح بود، افرادی که در اثر حادثه دچار صدمه مغزی می شدند نباید متوجه هیچ تاثیری می شدند. اما در واقعیت، هیچ ناحیه ای از مغز وجود ندارد که دچار صدمه شود، بدون اینکه پیامدهایی از خود بر جای بگذارد.
- مغز حدودا 20 درصد انرژی بدن را مصرف می کند. اگر قرار بود چنین بخش بزرگی از منابع انرژی ما توسط چنین بخش کوچکی از مغز مصرف شود، طی میلیون ها سال فرگشت صاحب چنین مغزهای بزرگی نمی شدیم.
- محققان که رد زمینه نقشه بردرای مغزی کار می کنند. هنوز تلاش دارند تا ناحیه ای از مغز را پیدا کنند که هیچ کارکرد خاصی ندارد. با این وجود، هنوز موفق نشدند ناحیه ای را پیدا کنند که بطور کامل خاموش یا غیر فعال باشد.