افسانه هایی درباره مغز انسان

[ برای مشاهده لینک ، با نام کاربری خود وارد شوید یا ثبت نام کنید ]

مغز سیستم عصبی مرکزی بدن مان را کنترل می کند و باعث می شود بتوانیم راه برویم، صحبت کنیم، نفس بکشیم و فکر کنیم. این عضو به شدت پیچیده، حدود صد بیلیون عصب دارد.

پیچیدگی مغز باعث شده چند حوزه از پزشکی و علم از جمله عصب شناسی و روان شناسی به مطالعه آن بپردازند. درواقع این پیچیدگی مغز موجب شده درباره آن افسانه هایی هم گفته شود. افسانه هایی که عمدتا پایه و اساس علمی ندارند ما در اینجا به بررسی چند نمونه از این باورهای رایج درباره مغز می پردازیم.


مغز چه رنگی است؟

تاکنون به رنگ مغز فکر کرده اید؟ اگر نمونه مغز نگهداری شده در ظرف های مخصوص آزمایشگاه ها را دیده باشید، عمدتا به رنگ سفید، خاکستری یا ته رنگی از زرد است. اما مغز فعال و درحال کار که در جمجمه قراردارد حاوی رنگ های سفید، سیاه و قرمز است.
البته بیشتر قسمت های مغز خاکستری است و در تمام بخش های مغز ـ همانند نخاع ـ ماده خاکستری وجود دارد و شامل انواع متفاوتی از سلول ها مانند سلول های عصبی است. ماده سفید رنگ مغز درواقع الیاف عصبی هستند که به ماده خاکستری متصل اند.
جزء سیاه در واقع همان جسم سیاه حاوی نوروملانین است. این جسم سیاه نوعی رنگدانه و بخشی از گره های پایه است در آخر به دلیل وجود رگ های خونی فراوان در مغز رنگ قرمز هم مشاهده می شود.


موتسارت و هوش

بیشتر والدین برای نوزادان و کودکان نوپایشان موسیقی های کلاسیک خریداری می کنند و معتقدند آنها با شنیدن این نوع موسیقی درک شناختی شان قوی و باهوش تر می شوند. این تفکر اثر موتسارت نام دارد. اما از کجا ناشی شده است؟

دهه ۵۰، آلبرت توماتیس، پزشک گوش، حلق و بینی مدعی شد با استفاده از موسیقی موتسارت توانسته به افراد مبتلا به اختلالات گفتاری و شنیداری کمک کند. دکتر فرانسیس راچر محققی از دانشگاه کالیفرنیا می گوید که این موسیقی کسی را باهوش نمی کند اما می تواند عملکرد مربوط به فضا و زمان را تقویت کند.
اکنون اطلاعاتی علمی وجود ندارد که ثابت کند شنیدن موسیقی موتسارت یا هر موسیقی کلاسیک دیگری کسی را باهوش تر کند. البته راچر معتقد است اگر به جای گوش کردن موسیقی، به نواختن آن بپردازیم بهتر است زیرا شواهدی وجود دارد که نشان می دهد یادگیری یک آلت موسیقی تمرکز، اعتماد به نفس و هماهنگی را افزایش می دهد.


چین و چروک های مغز

مغز انسان نسبت به حیوانات دیگر بزرگ تر است تا بتواند عملکرد بیشتر را انجام دهد. اما برای این که بتواند براحتی درون جمجمه جای شود باید فشرده باشد بنابراین هرچقدر رشد کند بیشتر تا می خورد. اگر مغز را از حالت فشرده اش خارج و برآمدگی و شیارهایش را باز کنیم به اندازه یک روبالشی خواهد شد.
تعداد این برآمدگی و شیارها در افراد، متفاوت است. مغز انسان از ابتدای جنینی چندان پرچین و چروک نیست و به مرور با رشد جنین سلول های عصبی نیز رشد کرده و به نواحی مختلف مغز مهاجرت می کنند و این شیارها و برآمدگی ها را موجب می شوند.
در ۴۰ هفتگی چین های مغز هر فرد کاملا تکمیل می شود. بنابراین با یادگیری بیشتر هیچ چینی اضافه نمی شود. این شکل مغز در تمام عمرمان ـ البته تا وقتی که مغزمان سالم بماند ـ به همین شکل باقی می ماند.


یادگیری به وسیله پیغام های نیمه خودآگاه

این که می توانیم از طریق پیغام های نیمه خودآگاه مطالبی بیاموزیم چیزی است که دولت، شرکت های بزرگ و رسانه ها سعی دارند به ما بقبولانند. اولین کسی که این موضوع را مطرح کرد جیمز ویکاری، محقق اموربازار بود.
او گفت که سال ۱۹۵۷ در یک فیلم سینمایی در نیوجرسی پیغام هایی قرار داده بود که به صورت برق آسا ظاهر می شدند و فقط ۱.۳۰۰۰ ثانیه طول می کشیدند و به سینماروها نوشیدن کوکاکولا و خوردن ذرت بوداده را توصیه می کرده است.
بنابرگفته ویکاری، فروش کوکاکولا ۱۸ درصد و ذرت بوداده بیش از ۵۷ درصد افزایش یافت. اما آیا این موضوع صحت دارد؟ به دنبال بررسی های علمی دیگر مشخص شد این مساله اثبات علمی ندارد و درواقع معلوم شد ویکاری در مورد نتایج تحقیقش دروغ گفته بوده و چنین چیزی عملی نیست.


فعالیت مغز پس از قطع سر

داستان های زیادی درمورد این که وقتی سر فردی قطع شود تا چند ثانیه پس از آن همچنان هوشیار می ماند و چشم ها و لب هایش حرکت می کند گفته شده است. اما پزشکان معتقدند این مساله در حقیقت براثر انقباض واکنشی ماهیچه ها رخ می دهد و آگاهانه و از روی اختیار نیست.
بریدن سر، آن را از قلب و در نتیجه اکسیژن جدا می کند و مغز بلافاصله به کما ومرگ می رود. و به احتمال زیاد به دلیل افت سریع خون فقط دو تا سه ثانیه هوشیار خواهد ماند. بنابراین امکان ندارد که کسی پس از این که سرش از بدنش جدا شد بتواند هوشیار باشد.
البته پزشکان معتقدند جداسازی سر و نخاع به دلیل برش عرضی بافت های اطراف می تواند تولید درد بیش از حد کند و به همین دلیل است که بسیاری از کشورها هنگام اجرای مجازات مرگ از گیوتین یا سرزدن به طور کلی استفاده نمی کنند.


ضایعه همیشگی مغز

صدمه مغزی بسیار ترسناک است. مغز در برابر انواع و اقسام جراحات بسیار حساس بوده و می تواند بر اثرعفونت یا سانحه رانندگی آسیب ببیند. در واقع آسیب مغز با مرگ سلول های مغزی شروع می شود. از نظر اکثر مردم صدمه مغزی حالتی است که یا فرد به حالت گیاهی فرو می رود یا دچار ناتوانی های دائم فیزیکی یا ذهنی می شود. اما وضع همیشه به این منوال نیست. انواع متفاوتی از صدمات مغزی وجود دارد. یک نوع ملایم آن، ضربه به سر است که باعث می شود مغز درون جمجمه تکان سختی بخورد و دچار پارگی شریان ها و خونریزی شود. البته بیشتر کسانی که دچار این نوع جراحت شدند بعد از مدتی بهبود یافتند زیرا مغز می تواند جراحت های جزئی را درمان کند.
از طرفی دیگر جراحت های شدید مغزی صدمات شدیدتری به مغز وارد می کند به گونه ای که باید برای درمان فرد آسیب دیده به جراحی متوسل شد و گاهی این صدمات دائمی و غیرقابل بازگشت باقی می مانند.


اگر اعصاب موجود در مغز صدمه ببیند و از بین برود مجددا رشد نخواهد کرد اما سیناپس ها یا همان ارتباط بین اعصاب می توانند رشد کنند. درواقع مغز گذرگاه های جدیدی بین اعصاب ایجاد خواهد کرد و مغز به دلیل انعطاف پذیری می تواند برخی از نواحی خود را که عملکردهای دیگری داشته اند را به انجام کارهای جدید اختصاص دهد.
دقیقا به همین دلیل است که بیماران مبتلا به سکته مغزی پس از مدتی درمان می توانند توانایی گفتاری و مهارت های حرکتی شان را به دست آورند. در ضمن بسیاری از اعمال مغز چنان پیچیده است که بیشتر مواقع پزشکان نمی توانند ۱۰۰ درصد بگویند کدام بیماری مغزی دائمی خواهد بود و کدام درمان قطعی خواهد داشت.


مواد مخدر و ایجاد حفره در مغز

عده ای از مردم معتقدند که مصرف مواد مخدر بویژه اکستازی در مغز فرد مصرف کننده چند حفره به وجود می آورد. محققان مدعی اند که موادمخدر موجب تغییرات کوتاه و بلندمدت در مغز می شود. مواد مخدر مثل دوپامین از قدرت و توان انتقال دهندگان عصبی که علائم ارتباطی در مغز را تولید می کنند می کاهد و این کاهش، موجب ایجاد اشکال در عملکرد اعصاب می شود. از طرفی دانشمندان متوجه شدند مواد مخدر ساختارهای خاصی در مغز فرد معتاد به وجود می آورد. درواقع همین امر، در رفتار معتادان تغییر به وجود می آورد. اگرچه مواد مخدر می تواند موجب صدمات طولانی مدت در مغز شود اما هیچ نوع حفره ای در مغز تولید نمی کند.


۱۰ درصد کارکرد

بیشتر مواقع می شنویم که می گویند ما فقط از ۱۰ درصد مغزمان بهره می بریم. این افسانه از صحبت های ویلیام جیمز، روان شناس ناشی می شود که زمانی گفت: یک فرد متوسط فقط از بخش کوچکی از استعدادهایش بهره می برد و این بخش کوچک به ۱۰ درصد تعبیر شد و بسیاری معتقدند که نوابغ از قسمت های دیگر مغز هم استفاده می کنند. اما این موضوع اصلا صحت ندارد. ما علاوه بر ۱۰۰ بیلیون سلول عصبی، انواع و اقسام سلول های دیگر داریم که دائما در فعالیت اند. اگر فقط بخش کوچکی از مغز کار نکند دچار بسیاری از ناتوانی های جسمی و ذهنی می شویم چه برسد به این که فقط از ۱۰ درصد آن استفاده کنیم. درواقع اسکن های مغزی نشان داده اند که تمام نواحی مغز ما درفعالیت هستند.


بزرگ ترین مغز

می گویند مغز انسان از همه موجودات بزرگ تر است. بسیاری از حیوانات می توانند از مغزشان استفاده کنند و برخی از کارهای انسان را انجام دهند. مانند پیداکردن روش های خلاقانه برای حل مشکلات، نشان دادن خودآگاهی و داشتن ترحم نسبت به دیگران و یادگیری روش استفاده از ابزار. اما گرچه دانشمندان روی یک تعریف واحد از آنچه که فردی را باهوش می کند توافق ندارند، ولی به طورکلی موافق اند که انسان ها تقریبا باهوش ترین موجودات روی زمین هستند. در تعبیرما انسان ها که بزرگ تر بهتر است شاید چنین تصور شود که مغز انسان از تمام حیوانات بزرگ تراست زیرا باهوش تر است. باید گفت نه این گونه نیست.


مغز یک فرد بزرگسال حدود ۱۳۶۱ گرم وزن دارد. مغز دلفین هم که حیوان بسیار باهوشی است، مانند انسان حدود ۱۳۶۱ گرم وزن دارد. اما مغز نهنگ عنبر با وجود این که به اندازه دلفین باهوش است ۷۸۰۰ گرم وزن دارد. درخصوص حیوانات با جثه کوچکتر باید گفت مغز سگ تازی شکاری ۷۲ گرم و مغز اورانگوتان ۳۷۰ گرم وزن دارد.
اما سگ ها و اورانگوتان ها حیوانات بسیار باهوشی هستند ولی مغز کوچکی دارند. مغز یک پرنده مثل پرستو فقط یک گرم وزن دارد. ممکن است متوجه موضوعی مهم در تمام آن مقایسه ها شده باشید. بدن یک دلفین متوسط، حدود ۱۵۸.۸ کیلوگرم وزن دارد درحالی که یک نهنگ عنبر ۱۳ تن وزن دارد.

به طور کلی جثه حیوان هرقدر بزرگ تر باشد، جمجمه اش نیز بزرگ تر و درنتیجه اندازه مغزش هم بیشتر است. ارتباط هوش و مغز ربطی به اندازه مغز ندارد. درواقع نسبت وزن مغز به وزن بدن مرتبط است که این نسبت درمورد انسان یک به ۵۰ است. قشرهای مخی پستانداران نسبت به حیواناتی چون پرندگان و تمساح بسیار بزرگ تر است. مخچه پستانداران حاوی نیمکره مخی است که مسئول عملیات بیشتری مانند حافظه، ارتباط و تفکر است و انسان دارای بزرگ ترین بخش قشر مخ در میان تمام پستانداران است اما نسبت به حیوانات دیگر دارای بزرگ ترین مغز نیست.


jamejamonline.ir
howstuffworks.com