سلول های جاودانه ی هنریتا لاکس
حدود ۶۰ سال پیش، وقتی هنریتا لاکسِ سی و یک ساله به خاطر درد شکمش به پزشک مراجعه کرد، حتی تصورش را هم نمی کرد که به منبع سلول های هِلا تبدیل شود. سلول های هلا نسلی از سلول های هنریتا لاکس هستند که برای استفاده در تحقیقات مختلف در آزمایشگاه ها کشت داده می شوند. این سلول ها اولین سلول های انسانی هستند که توانستند در محیط آزمایشگاه زنده بمانند. هِلا از ترکیب بخش اول نام و نام خانوادگی هنریتا ساخته شده است.
هنریتا لاکس، یک زن جوان آفریقایی آمریکایی بود که در سال ۱۹۵۱ در اطراف شهر بالتیمور زندگی می کرد. داستان از آن جا شروع شد که هنریتا متوجه شد که به سرطان رحم مبتلا شده است. در آن زمان تنها بیمارستانی که در آن منطقه سیاه پوستان را درمان می کرد، بیمارستان جانز هاپکینز بود. به همین خاطر هنریتا برای درمان راهی این بیمارستان شد.
در بیمارستان جانز هاپکینز، پزشکان از تومور هنریتا نمونه برداری کردند و یک نمونه از آن را برای دکتر جورج گای فرستادند. دکتر گای مدت ها در تلاش بود که سلول های انسان ها را در آزمایشگاه پرورش بدهد اما همه ی سلول ها بعد از گذشت چند روز می مردند. دکتر گای از همان ابتدا متوجه شد که برخی از سلول های هنریتا بر خلاف سلول های معمولی، نمی میرند و به رشد کردنشان ادامه می دهند. او این سلول ها را از بقیه جدا کرد و نام آن ها را هِلا گذاشت. حالا بعد از گذشت ۶۰ سال، میلیارد ها میلیارد سلول هلا در آزمایشگاه های سراسر جهان وجود دارند.
هنریتا لاکس در ۴ آگوست سال ۱۹۵۱ تنها ۹ ماه بعد از تشخیص بیماری اش، درگذشت اما سلول های سرطانی اش همچنان زنده ماندند. از آن زمان تا کنون از سلول های هلا در آزمایش های بسیار مهمی استفاده شده است اما مشکل اینجاست که نه خود هنریتا و نه خانواده اش خبر نداشتند که نمونه ای از سلول های او برای دکتر گای فرستاده شده اند.
دکتر گای قصد فروش سلول های هلا را نداشت و از همان ابتدا آن ها را به طور رایگان در اختیار محققان دیگر قرار می داد. ولی بعدها افراد دیگری سلول های هلا را به طور عمده تولید کردند و اقدام به فروش آن ها کردند. در حالی که خانواده ی هنریتا در فقر کامل زندگی می کردند، سلول های او شیشه ای ۲۵۰ دلار به فروش می رسیدند!
سلول های هلا نقش مهمی در پیشرفت علم داشته اند. گرایش ویروس شناسی با آلوده کردن سلول های هلا به انواع و اقسام ویروس ها به وجود آمد. سلول های هلا به فضا سفر کردند تا ثابت کنند سلول های سرطانی می توانند در فضا رشد کنند. حتی اگر به خاطر سلول های هلا نبود، ممکن بود علم ژنتیک وجود نداشته باشد.
شاید مهمترین اثر سلول های هلا، کشف واکسن فلج اطفال باشد. در دهه ی پنجاه میلادی اپیدمی فلج اطفال در آمریکا شیوع یافته بود و تنها در سال ۱۹۵۲، ۶۰۰۰۰ نفر به این بیماری مبتلا شده بودند. محققان بسیاری تلاش می کردند تا واکسنی برای فلج اطفال کشف کنند. جوناس سالک، کاشف اولین واکسن فلج اطفال، در تحقیقاتش از سلول های هلا استفاده کرده بود.
امروزه محققان از سلول های هلا در موارد مختلفی مثل تست کردن داروهای سرطان و بیماری هایی مثل پارکینسون استفاده می کنند. حتی بعضی از کمپانی های تولید کننده ی لوازم آرایشی برای پی بردن به عوارض جانبی محصولاتشان از سلول های هلا استفاده می کنند.
خانواده ی هنریتا تا سال ۱۹۷۰ از سلول های هلا خبری نداشتند. در این سال شخصی از بیمارستان جانز هاپکینز با دی، همسر هنریتا تماس گرفت و به او گفت که سلول های همسرش در لوله های آزمایشگاهی زنده هستند. آن ها می خواستند که از فرزندان هنریتا آزمایش بگیرند تا ببینند آن ها هم مبتلا به سرطان هستند یا نه. هیچکدام از پنج فرزند هنریتا سرطان نداشتند.
با این که دکتر گای و سایر محققان بیمارستان جانز هاپکینز از سلول های هلا سودی نکردند، این سلول ها و محصولات مربوط به آن ها از سال ۱۹۵۴ تا کنون به فروش رسیده اند. در طول این سال ها خانواده ی هنریتا هیچ سودی دریافت نکرده اند. این درحالی هست که آن ها بیمه ی خدمات درمانی ندارند. فرزندان هنریتا توانایی تحصیل را نداشته اند و بیشتر ها مشکلات جسمی دارند. امسال محققان موفق شدند توالی دی ان ای سلول هلا را تعیین کنند. آن ها نتایج تحقیقاتشان را در اختیار عموم قرار دادند. این عمل خشم خانواده ی لاکس را برانگیخت. به درخواست آن ها انسیتو بهداشت ملی آمریکا قبول کرد که دسترسی به این اطلاعات را محدود کند.
