ستارگان جوان ابر ماژلانی کوچک
نجوم - ابرهای ماژلانی بزرگ و کوچک، دو کهکشان کوتوله و قمرهای کهکشان راهشیری هستند. اخترشناسان با بررسی ابر ماژلانی کوچک میتوانند به مطالعه پدیدههایی بپردازند که بررسی آنها در کهکشانهای دوردستتر دشوار است.
محمود حاجزمان: ابر ماژلانی کوچک (SMC) یکی از نزدیکترین کهکشانهای همسایه کهکشان راه شیری است. اگرچه این همسایه کهکشانی کوچک یا به اصطلاح یک کهکشان کوتوله است، اما SMC چنان درخشان است که در نیمکره جنوبی زمین و نواحی نزدیک استوا به راحتی با چشم غیرمسلح دیده میشود. بسیاری از دریانوردان، از جمله فردیناند ماژلان که این جرم کیهانی نام خود را وامدار وی است، از آن برای مسیریابی در میانه اقیانوس استفاده میکردند.
اخترشناسان امروزی نیز به مطالعه SMC (و البته پسرعمویش، ابر ماژلانی بزرگ) علاقمند هستند؛ اگرچه دلیل آنها با دلیل دریانوردان قدیمی به کلی متفاوت است. از آنجاییکه SMC بسیار نزدیک و درخشان است، فرصت خوبی را در اختیار اخترشناسان قرار میدهد تا به مطالعه پدیدههایی بپردازند که بررسی آنها در کهکشانهای دوردستتر دشوار است.
دادههای جدید تلسکوپ فضایی چاندرا از SMC یکی از چنین کشفیاتی به شمار میرود: نخستین کشف تابش پرتو ایکس از ستارگان جوان با جرمی مشابه جرم خورشید که خارج از کهکشان راه شیری قرار دارند. مشاهدات جدید تلسکوپ چاندرا از این ستارگان کم جرم در ناحیه موسوم به «بال» ابر ماژلانی کوچک انجام شده است. در این تصویر ترکیبی (عکس زیر)، دادههای تلسکوپ چاندرا به رنگ بنفش، دادههای نور مرئی تلسکوپ فضایی هابل به رنگ قرمز و آبی و سبز، و دادههای فروسرخ تلسکوپ فضایی اسپیتزر به رنگ قرمز نشان داده شدهاند (برای دیدن عکس در ابعاد بزرگ
[ برای مشاهده لینک ، با نام کاربری خود وارد شوید یا ثبت نام کنید ]
کلیک کنید).
[ برای مشاهده لینک ، با نام کاربری خود وارد شوید یا ثبت نام کنید ]
در اخترشناسی، تمام عناصر سنگینتر از هیدروژن و هلیوم -عناصری که بیش از دو پروتون در هسته خود دارند- با عنوان «فلزات» نامیده میشوند. بال SMC ناحیهای است که در مقایسه با اغلب مناطق کهکشان راه شیری فلزات کمتری دارد. همچنین مقادیر نسبی گاز، غبار و ستارگان در این ناحیه کمتر از کهکشان راه شیری است. با کنار هم گذاشتن این ویژگیها، بال SMC موقعیتی عالی برای مطالعه چرخه حیات ستارگان و گاز میان ستارهای است. این شرایط نه تنها شرایط عمومی کهکشانهای کوتوله غیرمنظم مانند SMC به شمار میروند، بلکه تقلیدی از شرایطی هستند که در روزهای نخست جهان وجود داشته است.
بخش اعظم شکلگیری ستارگان در نوک ناحیه بال در ناحیهای کوچک موسوم به NGC 602 رخ میدهد؛ منطقهای که از حداقل سه خوشه ستارهای تشکیل شده است. یکی از این سه خوشه، NGC 602a، از نظر سن، اندازه و جرم مشابه خوشه مشهور سحابی جبار در کهکشان خودمان است. اخترشناسان به مطالعه NGC 602a میپردازند تا دریابند که آیا ستارگان جوان -با سن تنها چند میلیون سال- که میزان فلزات آنها کمتر است، مشخصات متفاوتی از ستارگان پیرتر دارند یا خیر.
یافتههای تلسکوپ چاندرا نشان میدهد که تولید پرتو ایکس ستارگان جوان و کم فلزتر NGC 602a مشابه ستارگان فلزیتری است که در خوشه ستارهای جبار در کهکشان ما یافت میشوند. اخترشناسان انتظار دارند که اگر مشخصات تابش پرتو ایکس ستارگان جوانتر در محیطهای مختلف مشابه باشد، سایر مشخصات وابسته از جمله شکلگیری و تکامل صفحاتی که باعث شکل گرفتن سیارات میشوند نیز یکی باشد. تابش پرتو ایکس همچنین نشانگر فعالیت مغناطیسی ستارگان جوان است و میزان بازدهی عملکرد مولد مغناطیسی آنها را ترسیم میکند. مولد مغناطیسی (Magnetic Dynamo) به واسطه فرایندی که در برگیرنده سرعت چرخش ستاره، جریان همرفت ستاره، و صعود و سقوط گازهای داغ در داخل ستاره است؛ باعث ایجاد میدان مغناطیسی ستاره میشود.
khabaronline.ir
