تاپیک جامع بیماری های ماهیان اب شیرین

بيماري سفيدك يا ايك

ايكتيوفتيريوزيكي از بيماريهاي رايج ماهيان پرورشي، اكواريومي و وحشي بوده و عامل آن تك ياختة مژه دار نسبتاً درشتي به نام ايكتيوفتيريوس مولتي فيليس ميباشد.
اندازه انگل بالغ حدود 1-5/0 ميليمتر بوده و به راحتي با بزرگنمايي كم ميكروسكوپ قابل مشاهده است بنابراين تشخيص بيماري ساده بوده و با تهيه يك گسترش
مربوط از پوست و آبشش عملي مي باشد. اين انگل گسترش جهاني داشته و در ماهيان مختلف گزارش شده است، به اكثر درمانهاي رايجي كه بر عليه ديگر تك ياخته ها
استفاده مي*شود مقاوم بوده و به سختي از استخر يا آكواريوم آلوده ريشه كن مي گردد. اين بيماري بيشتر در فصل پائيز و زمستان اتفاق مي افتد كه دليل آن احتمالاً
كم شدن فعاليت فتوسنتزي در آب (در نتيجه ايجاد كمبود اكسيژن) و كم شدن ايمني ماهي در اثر كاهش دما و عوامل ديگر مي باشد.دكتر مخير (1976) وجود اين انگل را در ماهيان ايران گزارش كرده اند.

در مرحله پيشرفته، نقطه هاي سفيد بسياري همانند خاكه برنج سراسر بدن ماهي را مي پوشانند. در اين حالت، ماهي خود را به اشياء داخل محيط آبي مي مالد و سعي دارد
تا انگل را از پوستش جدا كند. مدتي بعد، شديداً تنبل و بي حال شده و رفته رفته انگل ها با چشم غيرمسلح به صورت لكه هاي سفيد تا يك ميلي متر قطر بر روي پوست ماهي قابل رؤيتند.
Ichthyphthirius روش زندگي دوره اي دارد. آن براي توليد مثل، ماهي ها را ترك مي كند. پس از توليد مثل، سوراخ بزرگي در پوست ايجاد ميكند كه براي عفونت ثانوية باكتريايي يا قارچي باز است.
انگل به كف مخزن رفته و يك پوشش ژله اي مانند به نام كيست در اطراف خودش ترشح مي كند. آن درون اين كيست به نوزادان بسياري تقسيم مي شود. سپس كيست مي تركد و
نوزادان بيرون مي ريزند كه در حال شناي آزاد ميزبان جديدي را جستجو مي كنند. همانند Cryptocaryon، مرحله بين پوست و مرحله كيست هر دو نسبت به درمان مقاومند.

زمان لازم جهت رشد ياخته در زير پوست به دو عامل اصلي درجه حرارت و قدرت دفاعي بدن ماهي بستگي دارد. هر چه ماهي قوي و سالمتر باشد رشد ياخته به مراتب كندتر خواهد بود.
در هر صورت، يك ياخته در درون جداره اي كه به دور خود مي*سازد مي تواند طي 8 تا 24 ساعت بيش از 1000 ياخته به وجود آورد.

چرخة زندگي انگل ايك

معمولاً بدن ماهي هاي مبتلا به اين بيماري پس از بهبود تا حدود زيادي در مقابل آن مقاوم مي شود. در اين حالت، گلبولهاي سفيد خون
دور ياخته ها كيست*هايي ساخته و آنها را محسوب مي كنند. تنها زماني كه قدرت دفاعي بدن ماهي ها بنا به عللي از جمله شرايط غيربهداشتي محيط زيست،
تغذيه نادرست، كمبود اكسيژن و ضعف ناشي از ساير بيماري ها تحليل رود، ياخته هاي محبوس در كيست ها مجدداً فعال شده و خود ماهي يا حتي ماهي هاي تازه به آكواريوم وارده شده را مبتلا مي سازند.

درمان

مي توان در مراحل ابتدايي با استفاده از روش افزايش درجه حرارت آب تا بيش از 30درجه سانتيگراد به مقابله با اين بيماري پرداخت ولي در مراحل پيشرفته،
وقتي كه انگل در پوست ماهي و يا در مرحله كيست است قابل درمان نمي باشد. جهت از بين بردن Ichthyophthirius، پيش از شكل گيري كيست و يا
پس از تركيدن آن بايد داروي اختصاصي به مخزن اضافه شود. به هنگام كاربرد دارو، گياهان و ذغال اكتيو ----- را از مخزن خارج كنيد.

معالجه از طريق گرما

دما را به تدريج افزايش دهيد، به طوري كه اين افزايش از يك درجه سانتيگراد در ساعت فراتر نرود. هدف ايجاد شرايطي است كه
ناقل بيماري يا قادر به حيات نباشد و يا حداقل قدرت توليد مثل خويش را از دست بدهد.
براي ماهيان حساس به افزايش دما، از شيوه هاي درمان دارويي استفاده كنيد. جهت ساير ماهي ها، افزايش 2 تا 3 درجه سانتيگراد
طي 2 تا 3 روز بسيار مفيد خواهد بود. اين عمل جدا از نابودي بسياري از ناقلين بيماري ها، سبب افزايش پادزهر لازم در خون شده و قدرت دفاعي بدن ماهي را افزايش مي دهد.
يكي از پيش شرط هاي لازم جهت درمان از طريق افزايش دما، تميزي آب و اكسيژن كافي محلول در آب مي باشد.

معالجه از طريق دارو

براي درمان با دارو بايد از اكريفلاوين، مالاشيت گرين و يا سولفات كينين يا هيدروكلريدكينين استفاده كرد.

الف) درمان با اكريفلاوين (تريپافلاوين Acriflavin = Trypaflavin)
اين دارو در درمان تيرگي پوست و باله ها، گنديدگي پوزه و باله ها، ضدعفوني در جراحات كوچك و به ويژه به هنگام ابتلاء به ايك كاربرد دارد.
جهت درمان، ابتداء بايد از دارو محلول مادر تهيه كرد. براي اين كار يك گرم اكريفلاوين را در يك ليتر آب حل كنيد. پس از تهيه محلول،
در ظرفي جداگانه به ازاء هر ليتر آب 50 ميلي ليتر از محلول مادر ريخته و ماهي را به مدت 2 تا 4 روز در آن حمام دهيد.

توجه : اين دارو آب را شديداً رنگي مي كند.

ب) درمان با مالاشيت گرين (Malachit green)
مالاشيت گرين در معالجه بيماري هاي قارچي پوست، كدر شدن و يا جوش زدن پوست كابرد دارد. جهت مداوا ابتلا يك گرم از دارو را كه
به صورت بلورهاي ريزي مي*باشد در يك ليتر آب حل كنيد. سپس 6 ميلي ليتر از اين محلول مادر را در 100 ليتر آب حل كرده و ماهي ها
را به مدت 12 روز در آن حمام دهيد. در روزهاي سوم، ششم و نهم نصف مقدار داروي تجويز شده را به آب بيافزاييد. پس از 12 روز، نصف آب موجود بايد تعويض شده و آب تازه وارد مخزن آبي گردد.
در صورت انجام درمان در ظرفي جداگانه، به دليل تجزيه ديرتر دارو در آب تازه، مقدار 4 ميلي ليتر از محلول مادر در 100ليتر آب كفايت مي كند.

روش ديگر درمان با مالاشيت گرين، حل كردن 13 تا 15 ميلي گرم مالاشيت در 100 ليتر آب است كه ماهي ها به مدت 3 تا 4 روز در آن حمام داده مي شوند.

توجه : مالاشيت گرين بسيار سمي است كه به هنگام تماس با پوست يا وارد دهان شدن بايد به سرعت به پزشك مراجعه كرد.
توجه : از نگهداري مالاشيت يا محلول مادر آن در يخچال حاوي موادغذايي اجتناب ورزيد، زيرا علاوه بر سمي بودن سرطان زا مي باشد.
كاربرد مالاشيت در درمان و يا ضدعفوني در مورد ماهيان پرورشي خوراكي در برخي كشورها به طور كلي ممنوع اعلام شده است و در ساير كشورها پس از كاربرد در معالجه بايد ماهي دوره اي در حدود 2 تا 6 ماه را پيش از عرضه به بازار مصرف بگذراند.

ج) درمان با سولفات كينين يا هيدروكلريدكينين
(Quinine Sulfat or Quinine Hydrochloride)
يك گرم كينين را در 100 ليتر آب حل كرده و ماهي ها را 3 روز در آن قرار دهيد. سعي كنيد معالجه در ظرفي مجزا انجام شود.
اگر آب به هنگام معالجه كدر شد بايد محلول تازه اي تهيه كرده و ماهي ها را به داخل آن انتقال دهيد.
توجه : اين درمان را براي ماهي هاي بسيار كوچك و يا بسيار حساس نبايد به كار برد.
باتوجه به اين كه يكي از خصوصيات انگل نفوذ به لايه هاي زيرين بافت پوششي مي باشد لذا تكرار درمان براي حاصل شدن نتيجه مطلوب ضروري است
لذا به همين دليل تجويز دارو سه بار به فاصله 48 ساعت تكرار گرديد و پس از نوبت سوم جهت برطرف كردن عوامل مساعد كننده بيماري،
ماهيان به استخري با شرايط نگهداري مناسب تر انتقال داده شدند كه نهايتاً نتيجه مطلوب بدست آمده و ماهيان درمان شده از آلودگي پاك گرديدند.

در خاتمه باتوجه به سيكل زندگي انگل براي پيشگيري از وقوع اين بيماري رعايت نكات ياد شده ذيل توصيه مي شوند:
1- خشك كردن استخر و ضدعفوني آن با آهك قبل از آبگيري و انتقال ماهيان به استخر.
2- اصلاح و بهبود وضعيت نگهداري ماهيان (استفاده از آب مناسب، دماي مناسب، استخرهاي استاندارد، تغذيه صحيح ...).
3- جلوگيري از ورود ماهيان وحشي به استخر با نصب فيلترهاي مناسب.
4- نمونه گيري منظم از ماهيان و بررسي بهداشتي آنها.

منبع سايت شيلات
و
سایت aqua-quest