-
بم‌ترین صدای شناخته‌شده
نُت سی بِمُلی فرابَم. عکس اصلی، از رصدخانه‌ی فضایی چاندرای ناسا، نشان می‌دهد که سیاهچاله‌ای عظیم در کهکشان ۱۲۷۵ NGC چطور بر خوشه‌ی کهکشانی ایبل ۴۲۶ اثر می‌گذارد. این
سیاهچاله دو فوران پُرقدرت را (که البته در این تصویر دیده نمی‌شوند) به بیرون پرتاب می‌کند که به میان گازهای داغ میان‌کهکشانیِ تابنده‌ی پرتو ایکس می‌روند و حباب‌هایی را شکل می‌دهند که
گازهای اطراف را به بیرون هُل می‌دهند. این برهم‌کنش پُرانرژیْ امواجی صوتی تولید می‌کند که در میان خوشه نوسان به پا می‌کنند و الگوی موجی‌شکلی را پدید می‌آورند (تصویر کوچک). به بیان
موسیقایی، فواصل میان این موج‌ها همتای نت سی بِمُل ولی ۵۷ اکتاو پایین‌تر از سی بمل آشنای بالای نت دو است.
براین گنسلر
بم‌ترین صدا در فضا را خوشه‌ی کهکشانی اِیبِل ۴۲۶ دارد که به نام خوشه‌ی برساوش معروف است چون در صورت فلکی برساوش قرار دارد. ایبل ۴۲۶ حدود ۲۵۰ میلیون سال نوری دورتر از ما قرار دارد.
هرچند که ما هرگز نمی‌توانیم صدای این خوشه‌ی کهکشانی را بشنویم، می‌توانیم امواج فشاری را که در فضا تولید می‌کند ببینیم. گازی که این خوشه را فراگرفته بی‌نهایت داغ اسـت و دمایی بیـش
از ۱۰ میلیون درجه‌ی سلسیوس دارد. این گاز در این حرارتِ بی‌نهایت زیاد می‌درخشد و پرتوهای بسیار پُرانرژی ایکس از خود گسیل می‌کند.
در سال ۲۰۰۲، اندرو فابیَن (از دانشگاه کمبریج انگلستان) با استفاده از رصدخانه‌ی پرتو ایکس چاندرای ناسا تصاویری با جزئیات فراوان از پرتوهای ایکسی گرفت که گازهای داغ خوشه‌ی ایبل ۴۲۶ آن‌ها
را تولید کرده بود.در این رصدها در کمال شگفتی مجموعه‌ای از موج‌های هم‌مرکز آشکار شدند که مشابه موج‌هایی بودند که وقتی سنگی را درون برکه‌ای می‌اندازید شکل می‌گیرند. فابین و همکارانش
نشان دادند که این موج‌ها مرتبط با بخش‌هایی از خوشه است که در آن‌ها چگالی گازها کمی بیشتر از چگالی میانگین است. در عین حال، شکاف‌های میان امواج مرتبط با بخش‌هایی از خوشه است که
در آن‌ها چگالی گاز کمی کمتر از چگالی میانگین است. از آنجاکه چگالی بیشتر به معنای فشار بیشتر (و چگالی کمتر به معنای فشار کمتر) است، این موج‌ها درواقع نوسان‌هایی در فشارند؛ یعنی موج
صوتی عظیمی که در سرتاسر این خوشه‌ی وسیع پخش می‌شود.
منشأ این هیاهو سیاهچاله‌ی ابرپُرجرمی در مرکز این خوشه است. این سیاهچاله دو فوران ماده‌ی پُرسرعت را در دو جهت مخـالف هم فـوران می‌کند که تقریـباً با سرعـت نور تا فاصله‌ی میلیون‌ها سـال
نوری پیش می‌روند. این دو فوران باید راه خود را از میان گازهای داغ خوشه با فشار باز کنند. مثـل وقتی که شلنـگ آبی را به زیر آب فرو می‌بریـد، برخورد این فوران‌ها با گازهـای داغ خوشه مجموعـه‌ای از
حباب‌ها را پدید می‌آورد که به‌سبـب قدرت فوران متورم می‌شـوند و سپس می‌ترکـند و به سوی بیرون شتـاب می‌گیرند. وقتی این حبـاب‌ها منبسط می‌شـوند، گازهای اطراف‌شان را به سوی بیـرون هُل
می‌دهند و همین نوسان‌های فشاری را ایجاد می‌کند که در میان خوشه پراکنده می‌شوند.
تعیین‌کردن ارتفاع صدای حاصل از این رویدادها نسبتاً آسان است.سرعت صوت در این گازِ ۱۰ میلیون درجه‌ای حدود ۴/۲ میلیون کیلومتر بر ساعت و فاصله‌ی میان هر دو موج حدود ۳۶ هزار سال نوری است.
فقط کافی است سرعت موج را بر فاصله‌ی میان موج‌ها تقـسیم کنیـم تا به سـرعت نوسـان مـوج‌های فـشار برسـیم و دریابیم که چه نتی نواخـته می‌شود. فابین و همکارانـش به این نتیـجه رسیـدند که
همهمه‌ی خوشه‌ی ایبل ۴۲۶ در نُت سی بِمُل است.
اما این سی بِمُل شبیه هیچ صدایی که تا بحال شنیده‌اید نیست.این امواج صوتی سرعت نوسانی برابر با یک بار در هر ۹ میلیون سال دارند! بنابراین ۵۷ اُکتاو پایین‌تر از سی بِمُل آشنایی هستند که بالای
نُت دو قرار دارد؛ یا حدود ۶ هزار تریلیون بار بم‌تر از پایین‌ترین نتی هستند که گوش انسان می‌تواند آن را بشنود. برای نواختن نُتی به این بَمی باید ۶۳۵ کیلد دیگر به سمت چپ پیانو اضافه کنید!
ترجمه: شادی حامدی آزاد
canot.ir
