علم در 2013؛ دوباره شوکه مي‌شويم
سال میلادی جدید چند روزی است آغاز شده است. سال 2012 برای حوزه علم و دانش و فناوری، سال پرهیجانی بود. از فیزیک ذرات گرفته تا اکتشافات فضایی تا ژنتیک و سلامت، رویدادهایی هیجان‌انگیز و مهم در آن رخ دادند و البته نبرد علم و شبه‌علم صحنه‌های جدیدی را تصویر کرد. اینک سال جدید میلادی آغاز شده است و باید نیم‌نگاهی به آنچه در راه است، انداخت.
[ برای مشاهده لینک ، با نام کاربری خود وارد شوید یا ثبت نام کنید ]
اگر امسال کشف بوزون هیگز در صدر خبرهای مهم علمي قرار گرفت، سال آینده چه رویدادهایی امكان دارد در صدر این جدول قرار بگيرد؟
ماهیت پیچیده علم، پیش‌بینی دقیق رویدادهایی که در راه است را دشوار مي‌کند. تحقیقات چند ساله ممکن است به نتیجه برسند و برخی از امیدها به واقعیت نرسند.
اما براساس آنچه در این چند ساله رخ داده است مي‌توان حدس‌هایی را مطرح کرد.
شکار سیاره‌اي زمین مانند
بررسی سیارات فراخورشیدی به دلایل مختلفی قابل توجه است. نخست این که با بررسی این سیاره‌ها ما این امکان را به دست مي‌آوریم که به فرآیند تولد، تحول و پایان عمر منظومه‌های سیاره‌ای نگاهی دقیق‌تر بیندازیم.
در منظومه شمسی ما با حالت یکتایی سر و کار داریم و برای این که بتوانیم جایگاه خود در کیهان را بشناسیم یکی از بهترین روش‌ها، بررسی رویدادهایی است که سیارات منظومه‌های دیگر با آن مواجه بوده‌اند.
ما با کمک سیارات فراخورشیدی دیدگاه تازه‌ای درباره نه‌تنها منظومه خودمان که فرآیند تحول سیارات در نقاط مختلف کیهان به دست مي‌آوریم و تا همین الان هم آنچه از این سیارات کشف کرده‌ایم بسیاری از باورهای ما را تغییر داده است.
ما توانسته‌ایم سیارات شگفت‌انگیزی را به دام بیندازیم. سیاراتی با جرم‌های فوق‌العاده بالا و قابل مقایسه با سیاره مشتری که در مدارهای بسیار نزدیکی به ستاره مادرشان قرار داشتند. (تصور کنید سیاره‌ای پر‌جرم‌تر از مشتری در منظومه شمسی در مداری نزدیک‌تر از مدار عطارد به خورشید، این ستاره را دور بزند.)
[ برای مشاهده لینک ، با نام کاربری خود وارد شوید یا ثبت نام کنید ]
توانستیم سیاره‌هایی در منظومه‌های ستاره‌ای دو تایی کشف کنیم که زمانی تصور وجود آنها غیر‌ممکن بود.
توانستیم در نزدیک‌ترین فواصل به خود (منظومه ستاره‌ای آلفا قنطورس) سیاراتی را کشف کنیم و از همه مهمتر قدم در راه کشف سیاره‌های زمین مانند بگذاریم.
زمانی که تلسکوپ فضایی کپلر به مدار رفت تا به طور دائم بخش کوچکی از آسمان را زیر نظر بگیرد، یک باره تعداد سیاراتی که به کمک روش گذر (مشاهده افت نوری ستاره مادر در اثر عبور سیاره از مقابل قرص آن از دید ما) کشف شدند افزایش پیدا کرد و سیاراتی با ابعاد قابل مقایسه با زمین شروع به آشکار شدن کردند.
هنوز تا پیدا کردن سیاره‌ای با ابعاد و شبیه به زمین فاصله داریم. چنین سیاره‌ای یکی از اهداف طلایی دانشمندان در این جستجو است. سیاره‌هایی که شبیه به زمین و در فاصله مناسبی از خورشید قرار داشته باشند ممکن است میزبان حیات باشند.
سال 2012 سیارات متعددی در رده ابر زمین‌ها کشف شدند و اینک بسیاری از کارشناسان ابراز امیدواری مي‌کنند اولین به دام‌اندازی سیاره‌ای که بتوان با خیال راحت آن را سیاره زمین‌مانند نامید به احتمال بالایی در سال 2013 رخ خواهد داد.
چنین اتفاقي گام شگفت‌انگیز و بزرگی به سوی پاسخ دادن به سوال‌های جدی ما درباره جهان بر مي‌دارد حتی اگر این کشف در این سال اتفاق نیفتد، داستان سیارات فراخورشیدی، داستانی است که در تمام طول سال آینده و سال‌های بعدی در مرکز توجه قرار خواهد داشت.
اگر به علم و به طور خاص به ستاره‌شناسی و رویدادهای مهم آن علاقه‌مندید، حتما وقتی را به مطالعه سیاره‌های فراخورشیدی اختصاص دهید.
شما حتی مي‌توانید با چشم غیر‌مسلح یا کمک یک دوربین دوچشمي کوچک تعداد زیادی از ستاره‌هایی که میزبان سیارات فراخورشیدی هستند را از حیات منزل خود تماشا کنید و اگر علاقه شما بیشتر و حوصله و مطالعه و البته امکانات بیشتری دارید مي‌توانید در تایید و کشف آنها به ستاره‌شناسان حرفه‌ای کمک کنید.
در سال‌های آینده بی‌شک از این دوران به عنوان عصر طلایی کشف سیارات فراخورشیدی نام برده خواهد شد و حیف است ما که هم عصر این رویداد هستیم، از هیجان آن غافل باشیم.
از سرن غافل نشوید
[ برای مشاهده لینک ، با نام کاربری خود وارد شوید یا ثبت نام کنید ]
داستان کشف بوزون هیگز هنوز تمام نشده است. اگرچه این کشف در سال 2012 اعلام شد، اما تاثیرات آن تا امسال نیز باقی خواهد ماند.
اکثر کارشناسان معتقدند کمیته نوبل برای سال 2012 انتخابی غیر از این داستان و کشف بوزون هیگز نخواهد داشت البته ماموریت ماشین غول‌پیکر، برخورددهنده بزرگ هادرونی (LHC) تمام نشده است.
فیزیکدانان در حال انجام آزمایش‌های بعدی هستند و امیدوارند اسرار بیشتری از دنیای ریز اتمي را کشف کنند. دنیایي که راهنمای ما برای درک کل جهانی است که در آن زندگی مي‌کنیم.
نزدیک‌تر به خانه
[ برای مشاهده لینک ، با نام کاربری خود وارد شوید یا ثبت نام کنید ]
در بین ماموریت‌های فضایی شاید چیزی که بیش از هر موردي در سال آینده توجهات را به خود جلب خواهد کرد، ماموریت مریخ‌نورد کنجکاوی است.
در مطلبی که سال گذشته در آستانه نوروز برای جام‌جم نوشته بودم اشاره کردم که فرود این مریخ‌نورد و بوزون هیگز بی‌شک دو داستان رده اول علمي جهان در سال 2012 خواهند بود که اینگونه نیز شد.
امسال اما سال بررسی‌های علمي این مریخ‌نورد است. شور و شوق اولیه به پایان رسیده و اینک زمان بررسی‌های دقیق‌تر است.
داده‌هایی که مي‌تواند درک سیاره‌شناسان را از یکی از جذاب‌ترین هدف‌های فضایی برای بشر بیشتر کند و ما را یک گام به سوی نسل بعدی ماموریت‌های مریخ که بازگرداندن نمونه‌های خاک این سیاره به زمین است، یاری کند.
مساله‌اي لاینحل
[ برای مشاهده لینک ، با نام کاربری خود وارد شوید یا ثبت نام کنید ]
امیدهای زیادی براي بروز کشفیات و پیشرفت‌های مهم در برخی از حوزه‌های مهم در سال آینده وجود دارد.
از درمان ایدز گرفته تا انرژی‌های جایگزین، تا اندام‌های مصنوعی و هوش مصنوعی و ژنتیک، اما موضوعی که احتمالا با وجود همه فوریت‌هایش در سال آینده در حاشیه بحث‌ها باقی خواهد ماند و امید چندانی به حل آن در سال آینده نمي‌رود، مساله جهانی گرمایش زمین است.
اجماع جامعه علمي جهان بر این است که در اثر فعالیت‌های انسانی، میزان گازهای گلخانه‌ای در جو زمین افزایش یافته و این امر منجر به بالا رفتن دمای میانگین سیاره ما شده است. پیش‌بینی‌های متفاوتی درباره تاثیرات این رویداد انجام مي‌شود.
برخی از این پیش‌بینی‌ها، غیر‌قطعی هستند و دلیل آن هم به ماهیت پیچیده و پر‌آشوب پدیده تغییرات اقلیم برمي‌گردد.
دانشمندان به طور قطع نمي‌توانند به شما بگویند مثلا بروز هاریکن سندی در اواخر سال 2012 در ساحل شرقی آمریکا حاصل پدیده گرمایش زمین بود یا نه اما مي‌توانند به شما بگویند با ادامه این روند شاهد هاریکن‌های شدید‌تری خواهیم بود.
با این حال و با وجود حمایت جامعه علمي قدم‌های جدی برای مقابله با این مشکل برداشته نمي‌شود و حتی دانشمندان و محققان مستقل مورد تهدید و آزار قرار مي‌گیرند.
دلیل اصلی این مساله هم به پیچیدگی‌های سیاسی و منافع اقتصادی باز مي‌گردد. راه مبارزه با این پدیده کاهش تولید گازهای گلخانه‌ای در نتیجه تغییر الگوی مصرف و از آن مهمتر منابع انرژی است.
تغییر رفتار از سوخت‌های فسیلی به سوخت‌های جایگزین هزینه‌بر است و منافع اقتصادی و قدرت‌های سیاسی کشورهای مختلف را با خطر مواجه مي‌کند و به این ترتیب هر ساله نزاع‌هایی شدید بر سر این موضوع دنبال مي‌شود بدون آن که نتیجه‌ای داشته باشد.
برای مثال سال گذشته قطر میزبانی کنفرانسی برای گفت‌وگوهای تغییر اقلیم را به عهده گرفت. کشوری که در صدر فهرست کشورهای با سرانه بالای تولید گازهای گلخانه‌ای قرار دارد و یکی از قطب‌های تولید و انتقال سوخت‌های فسیلی است.
چنین اتفاقی نماد بارزی از عدم پایبندی جدی گفت‌وگوکنندگان به سرنوشت زمین است. به همين دلیل سال آینده در حالی که خبرهای زیادی ممکن است در این باره بشنوید یا این که جدال‌های سیاسی فرصتی به ظهور آنها در رسانه‌ها ندهد، این موضوع جدی‌ترین بحث علمي است که به آینده همه ما روی زمین بستگی خواهد داشت.
