سال‌ها پيش وقتي واژه وارداتي هيپنوتيزم سر زبان‌ها افتاد، بي‌آن‌كه معناي دقيقي برايش آورده شود، بسياري از افراد دنبال ساعت جيبي يا يك گردن‌بند بلند مي‌گشتند به صورت آونگ مقابل چشمان تكان دهند: «حالا با شمارش من به خوابي عميق فرو مي‌روي و با خواست من از اين خواب بيدار مي‌شوي.» [ برای مشاهده لینک ، با نام کاربری خود وارد شوید یا ثبت نام کنید ]
كمتر كسي بود كه حاضر شود خودش را در مقابل اين فن تازه‌وارد به آزمون بگذارد. از شايعاتي كه كوچه به كوچه مي‌گذشت تا تصويري كه رسانه‌ها از اين شيوه به نمايش مي‌گذاشتند، همه چيز دست به دست هم داد تا موج بي‌اعتمادي به اين درمان روان‌شناختي ـ هيپنوتيزم ـ ايجاد شود.
برخي آن را شيوه‌اي خرافي و وهم‌آلود مي‌دانستند و عده‌اي به آن تردستي مي‌گفتند، اما حالا بعد از گذشت سال‌ها، متخصصان توانسته‌اند فاصله اين شيوه درمان و بيماران را كوتاه‌تر كنند و درمان علمي‌از طريق هيپنوتيزم را به عنوان يكي از شيوه‌هاي معتبر براي از ميان‌بردن بسياري از بيماري‌هاي رواني يا حتي جسمي‌معرفي و اجرا كنند.
ايجاد هيپنوتيزمدر هيپنوتيزم، فردي كه علاقه‌مند و آماده همكاري است (تنها چنين افرادي در بيشتر موقعيت‌ها قابل هيپنوتيزم‌شدن هستند) بخشي از كنترلي را كه بر رفتار خود دارد به هيپنوتيزم‌كننده واگذار مي‌كند و تحريفاتي را در واقعيت مي‌پذيرد. براي ايجاد اين حالت، هيپنوتيزم‌كننده از روش‌هاي مختلفي استفاده مي‌كند.
براي مثال، ممكن است از هيپنوتيزم‌شونده بخواهد در حالي كه بتدريج آرامش مي‌يابد تمام افكار خود را بر شيء معيني (مثلا پونزي روي ديوار) متمركز كند.
مي‌توان به هيپنوتيزم‌شونده تلقين كرد كه دچار خواب‌آلودگي است، اما كلمه خواب در اينجا جنبه استعاره دارد، چون به هيپنوتيزم‌شونده گفته مي‌شود كه واقعا به خواب نخواهد رفت و همچنان به صداي هيپنوتيزم‌كننده گوش فرا خواهد داد.
ويژگي‌هاي هيپنوتيزم شدناين تغييرات از مشخصات هيپنوتيزم است:
برنامه‌ريزي متوقف مي‌شود. فردي كه عميقا هيپنوتيزم شده، مايل نيست خودش‌دست به فعاليتي بزند و ترجيح مي‌دهد صبر كند تا آنچه هيپنوتيزم‌كننده به او تلقين مي‌كند، انجام دهد.
توجه، گزينشي‌تر از معمول مي‌شود. هيپنوتيزم‌شونده كه به او گفته شده است تنها به صداي هيپنوتيزم‌كننده گوش فرا دهد، صداهاي ديگر را نشنيده مي‌گيرد.
تخيلات غني به‌آساني برانگيخته مي‌شود. هيپنوتيزم‌شونده ممكن است بدون جابه‌جايي، در زمان و مكاني ديگر سرگرم تجربه‌هاي لذت‌بخش شود.
واقعيت‌آزمايي كاهش مي‌يابد و تحريف واقعيت پذيرفته مي‌شود. شخص هيپنوتيزم‌شده ممكن است بي‌چون و چرا تجربه‌هاي موهومي را بپذيرد. البته پذيرش اين تجربه‌هاي موهوم تنها در صورتي اتفاق مي‌افتد كه خارج از اصول اخلاقي فرد نباشد.
فردي كه بسيار هيپنوتيزم‌پذير است، با دريافت دستور، همه يا قسمت عمده وقايع جلسه هيپنوتيزم را فراموش مي‌كند، اما با صدور علامتي كه قبلا تعيين‌شده، همه خاطرات آن جلسه راتلقينپذيري، افزايش مي‌يابد. اصولا هيپنوتيزم‌شدن شخص منوط به اين است كه تلقين‌پذير باشد، اما اين كه تلقين‌پذيري در حالت هيپنوتيزم افزايش مي‌يابد يا نه، خود نكته بحث‌بر‌انگيزي است. تحقيقات روان‌شناسان حاكي از افزايش مختصر در تلقين‌پذيري به دنبال هيپنوتيزم‌شدن است، اما اين افزايش به اندازه‌اي نيست كه تصور مي‌شود.
به ياد مي‌آورد
در بيشتر موارد فراموشي پس‌هيپنوتيزمي ديده مي‌شود. فردي كه بسيار هيپنوتيزم‌پذير است، با دريافت دستور، همه يا قسمت عمده وقايع جلسه هيپنوتيزم را فراموش مي‌كند، اما با صدور علامتي كه قبلا تعيين‌شده، همه خاطرات آن جلسه را به ياد مي‌آورد.
كاربردهاي هيپنوتيزمروي هيپنوتيزم و آثار موفقيت‌آميز متفاوت آن به لحاظ باليني مطالعه شده است. براي مثال، برخي كاربردهاي متعدد آن عبارت است از:
1ـ درمان‌هاي روان‌شناختي، 2 ـ كاهش وزن، 3 ـ درمان بيماري‌هاي پوستي، 4 ـ آرامش‌بخشيدن به بيماران مضطرب نيازمند جراحي، 5 ـ كنترل درد، 6 ـ كنترل عادت‌ها و روشي براي احساس آرامش، 7ـ افزايش عملكرد ورزشي، 8 ـ درمان‌هاي پزشكي، 9 ـ ترك سيگار، 10 ـ كاهش استرس، 11ـ فيزيوتراپي و 12 ـ آموزش.
5 باور اشتباه درباره هيپنوتيزم1ـ شخص هيپنوتيزم شده ممكن است ديگر از خواب مصنوعي كه در آن فرورفته، بيرون نيايد. اين يكي از باورهايي است كه افراد را از انجام هيپنوتيزم مي‌ترساند. در حالي كه اين چنين نيست و حتي در صورت ترك فرد هيپنوتيزم‌شده توسط فرد هيپنوتيزم‌كننده، فرد به خواب مي‌رود و بعد از مدتي بيدار مي‌شود.
2 ـ در هيپنوتيزم، فرد هر رفتاري كه به او دستور داده مي‌شود، اجرا مي‌كند و هر سوالي را كه از او پرسيده مي‌شود، پاسخ مي‌دهد. اين‌چنين نيست، فرد در هيپنوتيزم تنها رفتارهايي را انجام مي‌دهد كه با اصول اخلاقي و اعتقادي او همخواني داشته باشد و سوالاتي را جواب مي‌دهد كه پاسخش را مي‌داند و با اعتقادات او متضاد نيست.
3 ـ همه افراد را مي‌توان هيپنوتيزم كرد. بر اساس تحقيقات روان‌شناسان حدود پنج تا 10 درصد مردم را هيپنوتيزم‌كنندگان متبحر نمي‌توانند هيپنوتيزم كنند و بقيه مردم به درجات متفاوت هيپنوتيزم‌پذيرند.
4 ـ مي‌گويند افرادي كه بسيار هيپنوتيزم‌پذيرند در موقعيت‌هاي اجتماعي ديگر نيز بسيار تلقين‌پذير يا تسليم‌پذير هستند، اما يافته‌هاي پژوهشي نشان مي‌دهد كه چنين نيست.
5 ـ از طريق هيپنوتيزم و بدون نياز به راهبردهاي درماني مي‌توان اختلالات رواني را درمان كرد. هيپنوتيزم تنها يك وسيله است كه به روانكاوان، روان‌شناسان و روانپزشكان براي دستيابي به بخش ناهوشيار ذهن فرد كه موجب اختلال او شده است، كمك مي‌كند و درمان با بررسي و به چالش كشيدن اين موارد كه فرد از آنها آگاه نيست و ارائه راهبردهاي درماني، امكان‌پذير است.
