-
مبارزه با خرافات علمی
ده‌ها دليل و مشكل را شايد بتوان به فهرست دلايلي كه چنين شايعاتي را موج‌وار در جامعه به حركت در مي‌آورد اضافه كرد اما در اين بين چه مي‌توان كرد؟ ما كار بزرگي درباره اين مسائل نمي‌توانيم انجام دهيم؛ برخي از اين موارد موضوعات بزرگي هستند كه ما به تنهايي نمي‌توانيم آنها را حل كنيم اما شايد بتوانيم چند گام كوچك را براي تشخيص يك شايعه برداريم.
[ برای مشاهده لینک ، با نام کاربری خود وارد شوید یا ثبت نام کنید ]
رعايت اين موارد قطعا مشكل را براي هميشه حل نمي‌كند اما ممكن است باعث شود تعداد افرادي كه در زنجيره توزيع شايعه نقش بازي مي‌كنند، كاهش پيدا كرده و روند سيل‌آساي آن کمتر شود اما چه گام‌هاي اوليه‌اي را مي‌توان برداشت تا در دام اين ياوه‌گويي‌ها نيفتيم؟
نفس عميق بكشيد
بعد از اين‌كه پيامك يا ايميلي به شما رسيد كه خبر از اتفاقي شگفت‌انگيز و عجيب و غريب مي‌دهد قبل از اين‌كه دكمه فوروارد ايميل را بزنيد، آن را در وبلاگ‌تان پست كنيد يا به دوستان خود اس‌ام‌اس بزنيد، نفس عميقي بكشيد.
اگر لازم است چند ثانيه‌اي از پشت میز كامپيوتر بلند شويد يا گوشي تلفن را زمين بگذاريد، يك ليوان آب بخوريد و اجازه دهيد هيجان اوليه از شنيدن اين خبر برطرف شود. حالا يك بار ديگر آن را بخوانيد و ببينيد چقدر به نظرتان منطقي است.
شكاك باشيد
اگر چنين خبري را از رسانه‌هايي كه به آنها اعتماد داريد دريافت نكرده‌ايد و حتي اگر رسانه‌هاي معتبر به نقل قول آن پرداخته‌اند اما خبر هنوز براي شما بشدت شگفت‌انگيز مي‌آيد، به خودتان اجازه شكاك بودن را بدهيد. در متن خبر ببينيد اين داستان از كجا نقل شده است.
در مورد سه روز تاريكي گفته شده، ناسا اين خبر را اعلام كرده است. سري به وب‌سايت اين سازمان يا منبع خبري بزنيد و ببينيد آنجا چه چيزي وجود دارد.
مطمئن باشيد خبري كه شنيده‌ايد واقعيت دارد و در مرجع اصلي حتما داده‌هاي هيجان‌انگيز وسيع‌تري از متن كوتاه يك داستان وجود دارد و در هر صورت از مراجعه به آن ضرر نمي‌كنيد.
اگر گفته شده يك كمپاني نوشابه‌سازي مي‌خواهد لوگوي خود را روي ماه بيندازد قطعا اين موضوع يكي از بزرگ‌ترين تبليغات تاريخ به شمار مي‌رود و حتما آن كمپاني در وب‌سايت خود درباره آن مطلبي منتشر كرده است. اگر در منابع مورد اشاره چيزي پيدا نكرديد شك‌تان را تقويت كنيد.
اعتبار منبع چقدر است؟
گاهي اوقات برخي شايعه‌ها و ياوه‌هاي مرتبط با علم و شبه‌علم داراي منبع مشخص هستند، در ظاهر كلمات و اصطلاحات علمي هم مطرح مي‌شوند و از قول چند نفر با عناوين دهان پر‌كن نيز نقل قول مي‌كنند.
براي مثال ممكن است به شما سايتي را به عنوان منبع معرفي كنند كه نويسنده آن خود را كارشناس متخصص در
فلان رشته معرفي كرده باشد.
در اين صورت اعتبار آن منبع را ـ اگر مطمئن شديد اساس آن منبع موضوع را نقل كرده است ـ بررسي كنيد. اعتبار يك وبلاگ شخصي با اعتبار يك سازمان علمي يا يك خبرگزاري حرفه‌اي يكسان نيست.
هر كسي كه لقب دكتر يا مهندس دارد الزاما حرفش بيانگر نظر عمومي جامعه علمي نيست و هر منبعي معتبر نيست.
كنجكاو باشيد
برخي از اين خبرها تاثيري در زندگي روزمره شما نخواهند گذاشت؛ داستان لوگوي پپسي از اين نمونه است. برخي ديگر اما مي‌تواند باعث نگراني شما و خانواده‌تان شود.
اگر قرار باشد جهان سه روز تاريك شود حتما شما نياز به فراهم كردن مقدماتي خواهيد داشت. پيش از هر چيز از كسي كه خبر را براي شما ارسال كرده بپرسيد از كجا اين داستان را شنيده و از او منبع قابل مراجعه بخواهيد.
اگر در خبر مي‌خوانيد كه قرار است زمين از بعد سه به صفر و سپس به چهار منتقل شود به اين فكر كنيد كه اين مساله يعني چه؟ آيا معني آن را متوجه مي‌شويد؟ اگر نه با افراد متخصص، انجمن‌ها و رسانه‌هاي قابل‌اعتماد و دانشگاه‌ها تماس بگيريد. (البته اگر شما منظور از جمله مثال بالا را نفهميده‌ايد نگران نباشيد، هيچ كس ديگري هم نمي‌فهمد اين جمله به چه معني است چون اصولا معني ندارد) اين تماس‌ها دو سود عمده به همراه دارد؛ يكي اين‌كه شما را از واقعيت داستان آگاه مي‌كند و باعث مي‌شود شما تبديل به منبعي براي شايعه نشويد كه شايد تلنگري به آن سازمان‌ها و انجمن‌ها بزند و به آنها يادآور شود كه بايد درباره اين موضوع كاري بكنند.
نسخه شك بپيچيد
بيشتر شايعات و خرافه‌هايي كه با كمك ايميل يا اس‌ام‌اس منتقل مي‌شوند برخي ويژگي‌هاي مشترك را در بر دارند و هر جا اين كلمات كليدي را ديديد بلافاصله شك كنيد.
ـ نسبت به ايميل‌ها و تكست‌هايي كه براي شما فوروارد مي‌شود، مشكوك باشيد.
ـ اگر ايميلي در انتها دربردارنده اين جمله بود كه اين خبر را براي همه ارسال كنيد تا آنها هم آگاه شوند، احتمالا با يك شايعه مواجهيد.
ـ اگر در يك ايميل از فونت‌هاي بزرگ و رنگارنگ استفاده شده بود به محتواي آن شك كنيد.
ـ اگر ابتدا يا انتهاي آن پيام تاكيد شده بود اين يك شايعه نيست و اين حتما يك واقعيت است احتمالا نويسنده از افعال معكوس استفاده كرده است.
ـ اگر محتواي پيام بيشتر از توضيح دادن، جنبه بزرگنمايي رويدادي را داشته باشد كه تا حالا هيچ چيزي درباره آن نشنيده‌ايد، حدس بزنيد كه با يك شايعه مواجهيد.
ـ اگر هيچ منبعي غير از آنچه درون ايميل به آن اشاره شده به موضوع اشاره نكرده، حتما با يك شايعه طرف هستيد.
ـ اگر محتواي اين پيام‌ها با اصول اوليه و ساده و آشناي علمي در تضاد قرار دارد قاعدتا با شايعه‌اي بزرگ مواجهيد.
ـ تحت هيچ شرايطي توصيه‌هاي دارويي و مربوط به سلامت را كه اين گونه دريافت مي‌كنيد بازنشر نكنيد. نه لوگوي پپسي، نه شايعه تاريكي جهان و نه شايعه ماه و مريخ شما را نمي‌كشد اما يك توصيه غلط پزشكي مي‌تواند با جان افراد بازي كند.
در نهايت شايد كليدي‌ترين نكته اين باشد كه براي اسم و نام خودتان اعتبار قايل باشيد. افرادي كه اين پيام را از شما دريافت مي‌كنند آن را به نام شما خواهند شناخت پس تا وقتي مطمئن نشديد موضوعي صحت دارد، حاضر نشويد از نام و اعتبار خودتان براي آن خرج كنيد.
