بازیابی اطلاعات از دست رفته
ایتنا- تکنولوژی به ما این امکان را داده که ارزشمندترین و مهم‌ترین اطلاعاتمان را روی هارددیسکها و یا مموری‌ها نگهداری کنیم. اما گاهی فراموش میکنیم که اینها هم قطعات مکانیکی هستند و روزی مستهلک می‌شوند.
اگر به موضوع نحوه ذخیره‌سازی و بازیابی اطلاعات و چگونگی استفاده از دستگاه‌های ذخیره‌ساز اطلاعات علاقه‌مندید این گفت‌وگو را بخوانید: روی‌آوری به جهان دیجیتال برخی روندها را ناگزیر کرده است. ذخیره دیجیتالی اطلاعات یکی از آنهاست.
با این حال دیجیتالی کردن اطلاعات دردسرهای خود را هم دارد. مثلا گم شدن یا از دست دادن اطلاعات که یک اتفاق بسیار محتمل برای هر شخص یا سازمانی است که اطلاعات را به صورت دیجیتالی نگهداری میکنند.
به رغم اینکه بسیاری تا زمانی که با آن مواجه نشده‌اند به آن فکر نمی‌کنند، اما حافظه‌های سخت هم مانند هر دستگاه دیگر طول عمری دارند یا بر اثر حادثه می‌توانند اطلاعات بسیار ارزشمند و گاه حیاتی را برای صاحبانشان غیرقابل دسترس کنند.
این آغاز فاجعه است و نقطه ورود موضوعی تحت عنوان بازیابی اطلاعات است که کمتر به آن پرداخته شده است.
محمد اعلم ملکی از جمله معدود متخصصان بازیابی اطلاعات در ایران است که تجربه و مهارتش در این زمینه ما را بر آن داشت تا در کارگاه کوچک او و در میان تعداد معتنابهي هاردهای معیوب و بیمار موضوع بازیابی اطلاعات را به بحث بگذاریم.
• بازیافت اطلاعات دقیقا از زمانی آغاز می‌شود که مردم اطلاعات خود را از دست می‌دهند و به شما مراجعه میکنند. این نقطه ورود شماست؟
بهتر است بگوییم «بازیابی» چراکه بازیافت چندان کلمه زیبایی نیست. اما در پاسخ به پرسش باید بگویم از چند مرحله قبل را خود کاربر با کمی آگاهی می‌تواند انجام دهد.
مثلا در بسیاری مواقع اطلاعات فرد از روی دستگاهش پاک نشده بلکه مثلا یک ویروس اطلاعات را پنهان کرده یا خود کاربر اشتباهی اطلاعات را حذف کرده یا بدون دلیل اطلاعات حذف شده که در این سه شرایط اطلاعات حذف شده با یک نرم‌افزار ساده قابل برگشت است.
در این حالت نرم‌افزارهای زیادی در بازار وجود دارد و عموما هم ادعا دارند که اطلاعات را باز می‌گردانند.
درست است، اما فرد باید بداند اطلاعات مورد نظرش چگونه از روی دستگاه پاک شده و چگونه باید با این نوع نرم‌افزارها کار کند تا امکان بازیابی اطلاعات به طور صحیح به وجود بیاید.
در این شرایط هم اگر احتمالی برای برگشت اطلاعات وجود داشته باشد با استفاده نا صحیح از این نوع نرم‌افزارها، اطلاعات بازنخواهد گشت یا اطلاعات بازگردانده شده توسط این نوع نرم‌افزارها به صورت نامربوط و بدون نام بازیابی می‌شود.
این استفاده نادرست ساختار درختی بازیابی اطلاعات را از بین می‌برد.
• اینکه می‌گویند اگر بازیابی با این نرم‌افزارها صحیح انجام نشود ممکن است روی بازیابی بعدی تاثیر بگذارد تصور صحیحی است؟
خیر، به شرط استفاده درست از این نرم‌افزارها، بازیابی دوباره اطلاعات مشکلی ندارد.
• این درست استفاده کردن به چه معناست؟
یعنی شما با چندین برنامه مختلف دست به جست‌وجوی اطلاعات از دست رفته خود بزنید، اما در بخشی از هارددیسکی که اطلاعات پاک شده است، نباید تغییر ایجاد کنید.
در هارددیسک در سیستم‌عامل ویندوز، پارتیشن‌بندی‌هایی وجود دارد که اگر بخواهیم آنها را به شکل NTFS فرمت کنیم، ۶۳ سکتور وجود دارد؛ اگر به اشتباه هنگام بازیابی اطلاعات این ۶۳ سکتور پاک شود به سختی امکان بازیابی آن وجود خواهد داشت.
• باور عمومی بر این است که هر چقدر ذخیره‌سازی در فضای امن‌تری صورت بگیرد دیتا هم در وضع امن‌تری قرار خواهد داشت؛ اما در بازیابی اطلاعات احتمالا خلاف این رهنمود کارساز است این‌طور نیست؟
درست است این امن بودن خیلی خوب است؛ اما نکته‌ای متوجه آن است و آن اینکه هرچقدر در گاوصندوق خود را محکم‌تر کنید، هنگام بروز اتفاق برای گاو صندوق شما، باز کردن این در سخت‌تر خواهد شد.
در هارددیسک هم همین‌گونه است. بازیابی اطلاعات هارددیسک از یک مرحله به بعد غیرقابل انجام است.
به طور مثال هارددیسک‌هایی که امکان «رمزنگاری» دارند مانند وسترن دیجیتال‌ها، بوفالوها و... کار بازیابی را بسیار دشوار میکنند.
این کدگذاری‌ها عموما توسط یک آی سی مترجم صورت می‌گیرد که دیتا را به طور نامنظم روی هارد ذخیره می‌کند.
زمانی که این مبدل را از هارد جدا کنیم، عملا اطلاعات آن قابل خوانش نخواهد بود و این اتفاقی است که خیلی وقت‌ها ممکن است بیفتد یعنی این آی سی به دلیلی بسوزد و دسترسی به اطلاعات هارد عملا غیرممکن شود؛ در حالی که هارددیسک سالم است!
• به نظر می‌رسد که یک راه‌حل میانه باید پیش گرفت. توصیه شما در این زمینه چیست؟
هارد دارای رمزنگاری تهیه کنید اما از اطلاعات همین هارد نیز یک back up روی یک هارد معمولی امن، کپی کنید. من خودم اطلاعاتم را روی سه هارد ذخیره می‌کنم.
یکی روی هارددیسکی که با خودم حمل می‌کنم. یکی روی هاردی که در دفتر کاری خود دارم و یکی هم کپی روی هارددیسکی که در گاو صندوق خانه خود دارم.
• توصیه ندارید برای اینکه برخی از اطلاعات خود را روی اینترنت و سرویس‌های جدید رایانش ابری که از این طریق در اختیار کاربران قرار می‌گیرد، ذخیره کنیم؟
اینترنت متعلق به ما نیست. شاید ذخیره کردن اطلاعاتی مانند نام کاربری و رمز عبور ساده در این فضا مناسب باشد؛ اما می‌دانید که خواه و ناخواه در این فضا ما در جنگ هستیم.
فرض کنید که از طرف یک عکاس صحبت میکنیم. عکاسی که عکس‌های زیادی می‌گیرد و می‌خواهد عکس‌هایش را در این فضا ذخیره کند.
این فرد نمی‌تواند عکس‌های خود را در این فضا قرار بدهد.
• ولی امکانات برای ذخیره سازی وب رو به افزایش است.
من اطلاع دقیقی از این‌گونه سرویس‌ها ندارم؛ اما به شخصه به این گونه سرویس‌ها اعتماد نمی‌کنم. ترجیح می‌دهم اطلاعاتم را روی چند هارددیسک نگه دارم تا در فضای اینترنتی. شاید نگاه من سنتی باشد.
• در حال حاضر به جز کاربران شخصی، سازمان‌ها، نهادها و شرکت‌های دولتی و خصوصی بی‌شماری داریم که همه آنها هم دارای اطلاعات حساس هستند. این گروه برای حفظ اطلاعاتشان باید چه کاری انجام دهند؟
توصیه این است که این گروه از سرورهای معمولی با قابلیت‌های رید هوشمند استفاده کنند.
• با توجه به فعالیت و تجربه‌ای که در این حوزه دارید چقدر شرکت‌ها و سازمان‌ها به شما مراجعه میکنند که اطلاعات خود را از دست داده‌اند؟
تعدادشان بی‌شمار است. که بیشترشان هم در بخش حسابداری مالی و اداری فعالیت میکنند.
• برگردیم به حوزه کاری شما. فرآیند بازیابی اصولا به چه کاری گفته می‌شود؟
هنر ما از جایی شروع می‌شود که دیگر هارددیسک خوانده یا به اصطلاح «دیتکت» نمی‌شود.
در واقع کار من به عنوان یک متخصص بازیابی اطلاعات از جایی شروع می‌شود که هارددیسک کاربر به صورت طبیعی زیر کامپیوترهای معمولی قابل شناسایی نیست. یا درست شناسایی نمی‌شود یا اصلا شناسایی نمی‌شود.
در این شرایط کار باید توسط فردی انجام شود که متخصص باشد.
• این کاری که در این مرحله به آن اشاره می‌کنید شامل چه مراحلی است؟
در اینجا از سه مرحله برای بازیابی اطلاعات از دست رفته استفاده میکنیم که از آن، به عنوان مرحله بازیابی نرم‌افزاری یاد می‌کنم.
در این مرحله با کمک یك دستگاه کامپیوتر معمولی، سعی میکنیم اطلاعات از بین رفته را بازگردانیم.
در مرحله دوم از ابزارهای بازیابی استفاده میکنیم. در این مرحله ابتدا به کمک این ابزار تغییراتی را روی هارددیسک انجام می‌دهیم تا هارد قابل استفاده شود سپس بازگردانی اطلاعات را آغاز میکنیم یا آن را به یک دستگاه کامپیوتر معمولی انتقال می‌دهیم و شروع به در آوردن اطلاعات آن میکنیم.
اما نوع سوم هارددیسک به قدری آسیب دیده است که دیگر قطعات داخلی آن قابل استفاده نیست.
باید هارددیسک مشابه آن را پیدا کرد و قطعات آن هارد سالم مشابه را به هارد آسیب دیده منتقل کرد تا مشخص شود آیا در نهایت می‌توان اطلاعات هارد را برگرداند یا خیر.
اما معمولا بازیابی اطلاعات، سازمان‌ها و شرکت‌ها بیشتر مربوط به همان مرحله اول می‌شود.
• هارددیسکها هم عمر مفید دارند و آیا بعد از مدتی کارآیی خود را از دست می‌دهند؟
بله. هارددیسکها به دلیل اینکه از یکسری قطعات مکانیکی ساخته شده‌اند و هر قطعه مکانیکی طبیعتا به واسطه کار کردن مستهلک می‌شود در نهایت هر هارددیسک تنها در یک مدت زمان مشخص کارآیی لازم را دارد.
اما این عمر مفید کاملا به نوع کاربری کار بر بستگی دارد. گفته مي‌شود یک هارد آن هم روشن بیش از هزار روز عمر مفید دارد.
البته در این زمینه هم تفاوت‌هایی وجود دارد. مثلا هارددیسکی وجود دارد که بعد از ۱۷۴ ساعت خراب شده است.
همچنین هارددیسکی وجود دارد که بیش از هزار روز کار کرده و هنوز هم دارد کار می‌کند.
هارددیسک به شدت قطعه حساسی است و اگر شما تکنولوژی کارکرد آن را بدانید بیشتر مراعات آن را می‌کنید.
• هر ضربه‌ای باعث صدمه به هارد می‌شود؟
بستگی به نوع ضربه دارد. وقتی هارد روشن باشد و به هارد ضربه وارد شود طبیعتا این باعث صدمه و پاک شدن اطلاعات می‌شود.
هیچ‌گاه نباید در حال حرکت از هارددیسک استفاده کرد یا زمانی که هارد روشن است هم نباید آن را حرکت داد.
• گاهی اوقات کاربران لپ تاپ خود را در یک شرایط نامساعد نگه می‌دارند و با آن کار میکنند. مثلا روی پای خود می‌گذارند. این کار هم باعث صدمه دیدن هارد دستگاه می‌شود؟
نباید به دستگاه خود تکان زیادی وارد کنیم. هارددیسکها این قابلیت را دارند که تا حدودی در مقابل برخی حرکت‌ها از خود محافظت کنند.
اما به صورت طبیعی این ویژگی را ندارند که در برابر هر حرکتی مقاومت کنند.
• نوع ذخیره‌سازی فایل‌ها یا فلدرها تاثیر در بازیابی اطلاعات دارد؟
تقسیم‌بندی و مرتب ذخیره‌کردن اطلاعات در ویندوز به بازیابی اطلاعات کمک می‌کند، اما در لینوکس ومک به صورت خودکار و هوشمند این مرتب‌سازی انجام می‌شود.
در حال حاضر هاردهای زیادی با امکانات بی‌شماری در بازار وجود دارند.
• این تنوع در نوع هارد دیسک مردم را هنگام خرید سردر گم می‌کند. به نظر شما چه نوع هارددیسکی مناسب یک کاربر است؟
در حال حاضر چند مدل هارددیسک در سایز‌های مختلف در بازار وجود دارد.
اما دو سایزی که بسیار استفاده می‌شود یک سایز مربوط به pc است و یک سایز نیز مربوط به لپ‌تاپ است.
هاردی که به اسم هارد پاسپورتی شناخته می‌شود در واقع همان هارد لپ‌تاپی است.
اما هاردهایی که مجهز به آداپتور هستند، در واقع هاردهای pc هستند. پس عملا هیچ فرقی با هم از نظر تکنولوژی به کار برده شده در دستگاه، نحوه کارکرد و... ندارند، البته کاربران باید دقت کنند هاردی که تهیه میکنند گزینه رمزنگاری دارد یا خیر.
همانطور که گفتیم بازیابی هارد رمزنگاری شده بسیار دشوار است.
• در حال حاضر مکان رسمی برای این امر وجود ندارد که کاربر وقتی اطلاعاتش را از دست داد به آن مراجعه کند. در واقع کاربران نمی‌توانند برای بازگرداندن اطلاعاتشان به هر فردی اطمینان کنند؟
جای خالی چنین مکانی در بازار کشور به شدت حس می‌شود.
مکانی که کاربران وقتی اطلاعاتشان را از دست دادند با خیال راحت به آن مراجعه کنند تا مشکلشان حل شود.
ما هم‌اکنون پیگیر راه‌اندازی یک کمیسیون تحت نظارت اتحادیه ماشین‌هاي اداری هستیم و برنامه‌ای داریم که شرکت‌هاي مجازی که توانایی بازیابی اطلاعات دارند بر اساس یکسری اصول و استانداردها مشخص و معرفی شوند.
البته هم‌اکنون شرکت‌هایی هستند که به صورت کاملا اصولی و استاندارد اقدام به بازیابی اطلاعات کاربران میکنند. شرکت‌هایي که از راه دادن کاربر به کارگاه مخصوص بازیابی خود ابایی ندارند.
• فعالان این عرصه چقدر هستند؟
مدعی دراین حوزه زیاد است، اما ۱۰ الی ۱۵ فعال در حوزه بازیافت اطلاعات داریم که شاید تنها ۴ یا ۵ فعال به صورت حرفه‌ای در این بخش کار میکنند.
itna.ir
