-
هورمونی برای رشد قد
هورمون رشد از بخش جلویی غده هیپوفیز ترشح شده و وارد خون می شود و با اثر بر استخوان ها، باعث رشد طولی استخوان ها و بلندتر شدن قد می شود. ترشح هورمون رشد از غده هیپوفیز یك جریان دائمی و همیشگی نیست، بلكه این هورمون به صورت دوره ای یا پریودیك ترشح می شود و میزان آن در خون، در طول شبانه روز تفاوت دارد و تحت تاثیر عواملی ترشح آن افزایش می یابد. خوابیدن، ورزش كردن ، گرسنگی، سرما ، اعمال جراحی ، شوك های عصبی و خوردن غذاهای پروتئینی باعث می شود كه هورمون رشد بیشتر ترشح شود. در واقع هورمون رشد یك خاصیت فیزیولوژیك مهم دارد كه از كاهش غلظت گلوكز (قند) خون جلوگیری می كند تا آن را برای نیاز سلول های مغزی حفظ كند. بنابراین كاهش غلظت گلوكز به هنگام گرسنگی و ورزش سبب افزایش ترشح هورمون رشد در خون می شود. در حین خواب عمیق نیز بیشترین مقادیر هورمون رشد ترشح می شود. در دوران كودكی، ترشح کافی هورمون رشد اهمیت زیادی دارد، زیرا مقادیر متناسب آن سبب رشد طبیعی كودك می شود و كاهش آن به كوتاهی قد و كاهش رشد كودك منجر می شود. از طرف دیگر افزایش ترشح هورمون رشد نیز در سنین كودكی، باعث رشد و بلند قدی غیر طبیعی و غول پیكری وی می شود و عارضه‌ای به نام "ژیگانتیسم" را به وجود می آورد. حتی بعد از سنین رشد كه صفحات رشد استخوان ها بسته می شوند، با افزایش ترشح هورمون رشد، اگرچه طول استخوان ها افزایش نمی یابد، اما قطر استخوان‌ها زیاد شده و درشت هیکلی در ناحیه فك، پیشانی، دست و پاها عارضه ای را به وجود می آورد كه "آكرومگالی" نامیده می شود. چگونه ترشح هورمون رشد را افزایش دهیم؟
برخی از عوامل در افزایش ترشح هورمون رشد موثر‌ند و در سنین رشد می توانند باعث بلندی قد كودك و نوجوانان شوند كه در زیر به آن ها اشاره می كنیم: خواب كافی و منظم اولین قدم برای تحریك ترشح هورمون رشد، خواب كافی و البته منظم است. بیشترین میزان ترشح هورمون رشد پس از به خواب رفتن و در 2 ساعت اول خواب است و به استخوان‌ها می رسد، بنابراین بهتر است كودكان و نوجوانان شب ها تا دیر وقت بیدار نمانند و اگر می توانند هنگام بعد از ظهر، خوابی هر چند كوتاه مدت داشته باشند.
تغذیه صحیح
مصرف غذاهایی كه پروتئین كم و قند بالا دارند، منجر به كوتاهی قد و تاخیر در رشد می شوند. بنابراین مصرف پروتئین به خصوص پروتئین هایی كه كیفیت بالایی دارند، برای رشد و افزایش قد لازم است.
زیاده روی در مصرف قند‌ها و شیرینی جات، سبب افزایش میزان گلوكز (قند) خون به صورت ناگهانی می شوند كه این امر خود باعث كاهش میزان ترشح هورمون رشد می شود.
غذاهای چرب نیز حجم عضلات بدن را كاهش می دهند و مانع رسیدن پروتئین كافی به بدن می شوند.
تمرینات ورزشی
انجام روزانه ورزش های كششی و نرمشی، اثر مستقیمی بر افزایش میزان هورمون رشد دارند و فعالیت های ورزشی شدید سبب كاهش قند خون می شوند و متعاقب این امر، ترشح هورمون رشد افزایش می یابد.
پزشكان معتقدند كه مصرف غذاهای حاوی پروتئین، 2 ساعت قبل از ورزش و نیز پس از ورزش باعث افزایش قابل توجهی در میزان هورمون رشد و نیز هورمون تستوسترون در آقایان می شود.
انجام ورزش‌های كششی مرتب، با تقویت عضلات پشت و تقویت ستون فقرات باعث راست قامتی بیشتر و افزایش قد تا حدود 5/2 تا 5 سانتیمتر می شوند. بنابراین در هر سنی كه هستید، روزی 20 تا 30 دقیقه وقت برای ورزش بگذارید تا از فواید آن همچون افزایش متابولیسم (سوخت و ساز) بدن، كاهش حجم چربی بدن و تقویت سیستم ایمنی بدن بهره ببرید.
فاصله گذاری مناسب بین تغذیه و خواب
مصرف غذاهای سنگین پیش از خواب باعث می شود كه در هنگام خواب میزان انسولین خون افزایش یابد و این مساله باعث كاهش ترشح هورمون رشد می شود. بنابراین اگر می خواهید از خواب تان بهره كافی ببرید، حداقل 2 ساعت قبل از خواب، مواد غذایی سنگین و چرب و دیر هضم نخورید.
كمبود روی و كوتاهی قد
عنصر روی یكی از مواد معدنی مورد نیاز بدن است كه پس از آهن، بدن بیشترین نیاز را به آن دارد. این عنصر كمیاب در بدن نقش هایی حیاتی دارد و كمبود آن سبب خستگی و ضعف، كوتاه قدی، عوارض پوستی و دیررس بودن صفات ثانویه جنسی می شود. در كشور ما یكی از دلایل مهم كوتاهی قد در كودكان و نوجوانان، كمبود روی است كه بیشتر ناشی از جذب ناكافی این عنصر است. غلات و نیز غذاهای حیوانی مانند گوشت و تخم مرغ ، لبنیات و غذاهای دریایی مثل ماهی و میگو سرشار از روی هستند. مصرف نان هایی كه به خوبی تخمیر نشده‌اند یا در تهیه آنها از جوش شیرین استفاده شده است، از جذب روی و املاح معدنی دیگر جلوگیری می کنند و باعث كوتاهی قد در جوانان می شوند. در واقع در غلات و به ویژه پوسته آن ها ماده‌ای به نام فیتات وجود دارد كه مانع جذب روی است. ولی در اثر تخمیر، تجزیه می شود و از بین می رود. با این تفاسیر درمی یابید كه مصرف نان هایی كه به روش سنتی تهیه می شوند و به خوبی تخمیر می شوند، بهترین منبع روزانه برای تامین روی هستند. امروزه مكمل های روی به صورت شربت های در داروخانه ها وجود دارند كه پزشكان برای كودكانی كه دچار كوتاه قدی و تاخیر رشد هستند، تجویز می كنند. علاوه بر روی، ویتامین‌ها و مواد معدنی دیگر همچون ویتامینA ، B12 ، آهن و كلسیم برای رشد قد ضروری هستند.
