مصاحبه با دکتر سعید شیری قیداری در مورد رشته مهندسی رباتیک

مصاحبه با دکتر سعید شیری قیداری در مورد رشته مهندسی رباتیک

عضو هیئت علمی و مدیر گروه رباتیک و رئیس پژوهشکده رباتیک دانشگاه صنعتی امیرکبیر

کارشناسی الکترونیک از دانشگاه صنعتی امیرکبیر، کارشناسی ارشدمعماری کامپیوتر از دانشگاه صنعتی امیرکبیر ، دکتری رباتیک از دانشگاه Kobe ژاپن
انجام مصاحبه در روز چهارشنبه 8 تیر 1390 ساعت 08:30 صبح، دفتر دکتر شیری در دانشکده کامپیوتر دانشگاه امیرکبیر

قاسمی: در ابتدا از اینکه این گفتگو را پذیرفتید و این زمان را به ما دادید، بسیار ممنونم.
با وجود آن که دانشگاه صنعتی امیرکبیر از مدت ها پیش در زمینه رباتیک، به خصوص در عرصه مسابقات فعالیت هایی داشته و همچنین من برنامه هفتگی شما که بر روی در دفترتان زده اید، نگاه کردم، متوجه شدم در هفته دو جلسه یکی در مورد ربوکاپ و دیگری تله-رباتیک، در اینجا برگزار می شود. این نشانگر این است که دانشگاه صنعتی امیرکبیر از مدت ها پیش برای رباتیک اهمیت قائل بوده و در این زمینه فعالیت هایی را انجام داده است. اما بعد از مدت ها، امسال دانشگاه امیرکبیر، به صورت مستقل رشته ای در این زمینه ارائه کرد و شاهد پذیرش دانشجو در رشته مهندسی رباتیک در مقطع ارشد از سوی این دانشگاه بودیم. چطور به فکر ارائه این رشته در مقطع ارشد افتادید و روند اجرای آن چگونه بود؟

دکتر شیری: به نام خدا. در مورد اینکه این رشته چگونه ایجاد شد؛ یک شور و شوق بسیار زیاد در میان جوانان در رابطه با رباتیک به وجود آمده است و قسمتی از این شور و شوق مدیون، مسابقات ربوکاپ است. این شور و شوق را باید به گونه ای پاسخ گو باشیم. در واقع دلیل ایجاد این رشته پاسخ گویی به این نیاز و علاقه جوانان به ادامه تحصیل در رباتیک بوده است. از طرفی رباتیک یکی از ده صنعت برتر آینده خواهد بود. دانشگاه صنعتی امیرکبیر نیز با توجه به تنوع و تعدد استادیدی که در این زمینه کار کرده و می کنند، مسئولین دانشگاه صلاح دیدند که رشته ای در این زمینه تاسیس شود تا به گونه ای منسجم در این زمینه بتوانیم متخصصین مورد نیاز جامعه را تربیت کنیم.

قاسمی: شما رشته رباتیک را در مقطع ارشد دنبال می کنید و نه در مقطع کارشناسی. چرا؟ شاید بعضی ها انتظار داشتند که در ابتدا در مقطع کارشناسی و سپس مقطع ارشد این رشته ارائه شود یا حداقل به صورت همزمان هر دو مقطع ارائه شود. آیا برنامه ای برای ارائه آن در مقطع کارشناسی وجود دارد؟ البته در این مورد، افرادی معتقدند که دانشگاه های دولتی به دنبال توسعه رشته ها در مقاطع تحصیلات تکمیلی بوده و علاقه ای به توسعه آن در مقطع کارشناسی ندارند. آیا این موضوع در این تصمیم گیری تاثیرگذار بوده است؟

دکتر شیری: دلیلی که بیان کردید تا حدی درست است. یعنی اینکه دانشگاه های مادر در کشور ماموریت خود را بر روی توسعه تحصیلات تکمیلی گذاشته اند. اما یک دلیل فنی دیگری وجود دارد و آن این است که رباتیک در مقطع کارشناسی ارشد پتانسیل بیشتری برای فعالیت دارد. یعنی خیلی از قابلیت هایی را که شما می خواهید به یک ربات بدهید مانند هوشمندسازی، توانایی های کنترل و .... را شاید نتوان در مقطع کارشناسی از دانشجوها انتظار داشت. همچنین امروزه بیشتر کارهای تحقیقاتی که انجام می شود عمدتا لازم است در مقطع کارشناسی ارشد به بالا دنبال شود.

قاسمی: برای تعریف سرفصل دروس ارشد رباتیک، شما از چه منابعی بهره گرفتید؛ از جایی مشاوره گرفتید یا خود اساتید دانشگاه امیرکبیر به این نتیجه رسیدند که سرفصل دروس ارشد رباتیک آن چیزی باشد که الان می بینیم.

دکتر شیری: ما سه منبع داشتیم:
1. اساتید دانشگاه امیرکبیر: جلسات متعددی با حضور اساتیدی که دروس رباتیک را در سال های گذشته تدریس کرده بودند یا تحقیقاتی را انجام داده بودند، برگزار شد و از آنها خواسته شد که سیلابس پیشنهادی خود را ارائه دهند.
2. دیگر دانشگاه های داخلی کشور: مانند دانشگاه تهران و دانشگاه صنعتی شاهرود که نظرات خود را در اختیار ما گذاشتند.
3. دانشگاه های خارج از کشور (از طریق اینترنت): با مطالعه دانشگاه های خارج از کشور که رشته مشابهی را ارائه می دهند، اطلاعات خود را کامل تر کردیم.

قاسمی: نقدی که به دانشگاه امیرکبیر در ارائه ارشد رباتیک وارد است، اعلان وجود کمی عجیب این رشته بود. زمانی که رشته ارشد رباتیک ارائه شد، کسی از وجود آن خبری نداشت و به یکباره در دفترچه دوم (دفترچه انتخاب رشته ارشد) اعلام شد که در این رشته قرار است 13 دانشجو پذیرفته شوند و برای ارزیابی آن ها نیز از ضرایب موارد امتحانی رشته هوش مصنوعی استفاده خواهد شد. همچنین اطلاعات کافی و لازم در مورد این رشته حتی در سایت خود دانشگاه صنعتی امیرکبیر قرار نگرفت. شاید معرفی این رشته در ضمیمه ای همراه با دفترچه انتخاب رشته لازم می نمود. یعنی بیان می شد که رشته مهندسی رباتیک چیست و هدف و اهمیت آن چیست و دروس سرفصل آن از این قرار است تا دانشجو آگاهانه تر رشته مورد علاقه خود را دنبال کند. اما عملا در مورد این رشته، ما دیدیم در بازه ای که افراد پذیرفته شده اولیه، می توانستند انتخاب رشته خود را انجام دهند، اطلاعات لازم در مورد این رشته را در اختیار نداشتند و تنها راه ممکن این بود که دانشجو متقاضی از طریق یکی از دانشجویان یا اساتید دانشگاه صنعتی امیرکبیر اطلاعات محدودی بدست آورد.

دکتر شیری: قسمتی از بحث شما درست است. اطلاع رسانی کافی در مورد این رشته به صورت عام انجام نشد. گرچه در فاصله ای که بچه ها برای انتخاب رشته فرصت داشتند، تعدادی از افراد علاقمند به این رشته با ما تماس گرفتند و اطلاعات کافی و لازم در اختیار آنها قرار گرفت. اما مهیا کردن اطلاعات در فضای سایت دانشگاه، کمی زمان بر شد و بعد از انتخاب رشته در آنجا قرار گرفت.
دلیل اینکه فقط از رشته مهندسی کامپیوتر نیز پذیرش صورت گرفت این بود که سازمان سنجش بر اساس داده های قبلی خود این تصمیم را اتخاذ کرده بود. و نظری که ما داریم و به سازمان سنجش پیشنهاد داده بودیم متاسفانه امسال، شاید به دلیل دیر رسیدن، اعمال نشد. انشاء الله از سال بعد از دو رشته مهندسی برق و مهندسی مکانیک هم می توانند در رشته رباتیک، انتخاب رشته کنند.

قاسمی: امروزه رشته رباتیک دارای حوزه های کاربردی گسترده ای شده و بعضی از این حوزه های نیازمندی ها و پیش نیازهای متفاوتی را نسبت به یکدیگر می طلبند و عملا در هر حوزه شاید لزوم وجود برنامه ریزی و مباحث اجرایی متفاوتی را موجب شود. حال اگر ما بخواهیم این رشته را در یک پکیج دو ساله در مقطع ارشد ارائه دهیم، دچار مشکل نمی شویم؟ به عبارتی دیگر، شاید با ارائه این رشته با گرایش های متفاوت، دوره های بهینه تری داشته باشیم.

دکتر شیری: تعدد گرایش ها می تواند مفید باشد. اما شاید در ابتدای کار، ایجاد سیلابس ها و پیاده سازی آن کار مشکلی باشد. سیاستی که فعلا درمورد این رشته اتخاذ شده این است که گرایش، بیشتر از تخصص دانشجو در دوره کارشناسی منشعب شود. در ابتدا یک سری درس های اصلی که یک متخصص رباتیک نیاز دارد به او آموزش داده می شود و تعدادی دروس فرعی باقی می ماند که به طور مثال اگر فردی بخواهد در زمینه ربات های انسان نما کار کند، دروسی در این زمینه را انتخاب می کند و پروژه خود را نیز در همین زمینه می گذراند. حال خود این ربات انسان نما نیز می تواند از جنبه مکانیکی برای فردی جالب باشد یا فردی بخواهد در مورد الگوریتم های هوشمند در مورد آن کار کند. بنابراین دو گرایش مختلف در این مورد مطرح است.

قاسمی: دانشگاه امیرکبیر در حال حاضر برنامه ای برای توسعه این رشته در مقاطع دیگر، کارشناسی و دکتری، دارد یا تمرکز خود را بر روی مقطع ارشد گذاشته است؟

دکتر شیری: در حال حاضر ما با کارشناسی ارشد شروع کرده ایم اگر دیدیم علاقمندان زیاد بودند و رشته موفق بود ه و توانسته ایم با کیفیت آن را ارائه کنیم، قطعا توسعه آن در مقطع دکتری و ایجاد گرایش های مختلف کار سختی نیست.

قاسمی: نکته ای که در سیلابس درسی ارشد این دانشگاه وجود داشت و برای من کمی سئوال برانگیز بود، وجود دروسی مانند ربات های پرنده، انسان نما، و ... بود. حال نکته ای که وجود دارد این است که ما همه شاید بتوانیم بسیاری از دروس تئوری را تدریس کنیم. اما مهم ترین رخدادی که در رشته های مهندسی باید اتفاق بیفتد توانایی ارائه آن مباحث در شکل واقعی و عملی به دانشجو است. مثلا وقتی یک دانشجو بر روی ربات های صنعتی کار می کند یا بر روی ربات های انسان نما، باید یک آزمایشگاه و امکاناتی وجود داشته باشد که دانشجو در واقعیت با همان مباحث برخورد داشته باشد و دانشگاه باید این شرایط را برای دانشجو فراهم کند. حال دانشگاه امیرکبیر برای دانشجویان ارشد رباتیک در این مورد چه کارهایی انجام داده و چه امکاناتی و آزمایشگاه هایی دارد و یا اینکه چه آزمایشگاه هایی قرار است در آینده تجهیز شود؟

دکتر شیری: بحث درستی را مطرح می کنید. یعنی رباتیک، رشته ای است که حتما به آزمایشگاه های قوی با تجهیزات خوبی که دانشجویان بتوانند دانسته های خود را تست کنند، الگوریتم ها را پیاده سازی کنند یا یک آزمایشگاه ساخت لازم است تا دانشجو بتواند رباتی را طراحی کند و بسازد.
ما از دو سری آزمایشگاه استفاده می کنیم. یکی آزمایشگاه های موجود دیگر دانشکده ها، یعنی دانشکده های برق، مکانیک و کامپیوتر؛ چون فعالیت های رباتیک دانشکده امیرکبیر از امروز شروع نشده و از سال ها قبل نیز وجود داشته است. ما برای امسال در دانشکده برق و مکانیک آزمایشگاه ربات های متحرک و آزمایشگاه ربات های صنعتی را داریم. در دانشکده کامپیوتر نیز، آزمایشگاه ربات های هوشمند را از قبل داشته ایم. بنابراین از این امکاناتی که در حال حاضر وجود دارد، استفاده خواهیم کرد. همچنین، در کنار این آزمایشگاه ها، درحال تجهیز آزمایشگاه های مخصوص برای رشته رباتیک هستیم.

قاسمی: خوشبختانه اواخر سال 1389، یک اتفاق خوشایند برای رباتیک در داخل کشور رخ داد، یعنی ایجاد انجمن رباتیک. شما وجود این انجمن را چقدر سودمند می دانید؟

دکتر شیری: این انجمن ها عمدتا ماهیت NGO دارند و وجود آنها قطعا می تواند مفید باشد. این انجمن را معمولا افرادی تشکیل می دهند که در آن رشته فعال بوده و با آگاهی به نیاز رشته و داشتن دغدغده های رشته، سعی دارند به خدماتی که فارغ التحصیلان این رشته به جامعه ارائه می دهند، انسجام ببخشند. همچنین، سعی در رفع مشکلاتی دارند که برای فارغ التحصیلان به وجود می آید. بنابراین، وجود آن می تواند بسیار موثر باشد.
ولی اینکه چقدر این انجمن می تواند قدرت عمل داشته باشد و فعالیت کند، بستگی به افراد آن و شرایط فعلی رشته در جامعه دارد. البته کمی زمان لازم است تا انجمن، اعضا خود را شناخته و دیگران نیز انجمن را بشناسند و خود را مطرح کند. اگر به این انجمن فرصت داده شود، مطمئنا کارهای مفیدی انجام خواهد داد.

قاسمی: خیلی ممنون از وقتی که به ما دادید.

دکتر شیری: موفق باشید.

تهیه کننده: پیام قاسمی
منبع: سایت مهندسی رباتیک