◄◄◄بهداشت حرفه اي در کار با رايانه►►►
* مشکلات و عوارض ناشي از کار با رايانه *
برخي از مشکلات و عوارض ناشي از کار با رايانه عبارتند از :
۱ - مشکلات بينايي :
مشکلات بينايي يکي از شايعترين مشکلاتي است که در اثر کار زياد با رايانه ايجاد مي شود ؛ مانند درد ،سرخي و سوزش چشم و آبريزش آن ، دوبيني ، احساس تاري ديد که به کاهش قدرت بينايي ، خستگي و درد چشم و سردرد منجر مي شود . چشم هاي انسان عادت دارند تا بسيار راحت بر روي اشياي دور و نزديک متمرکز شوند ؛ به همين دليل احتمال خستگي ماهيچه چشمي که بر روي کاغذ و صفحه مانيتور متمرکز شده وجود دارد . همچنين ماهيچه هاي ديگر چشم ، از تغييرات نور يا درخشندگي يا از تغيير مسير ديد بين صفحه مانيتور و نوشته هاي در حال تايپ خسته مي شوند و به دليل جابجايي زياد کلمات ،چشم قدرت تطابق خود را به مرور از دست مي دهد . افرادي که داراي اختلالات انکساري اصلاح نشده هستند بيشتر در معرض خطر هستند .
۲ - عوارض مفصلي و عضلاني :
يکي ديگر از شايع ترين عوارض کار با رايانه ، دردهاي عضلاني و درد مچ دست و بازوهاست . درد گردن و کمر و در درازمدت ، خميدگي پشت ، از عوارض ديگر کار زياد و طولاني با رايانه است .
معمولاً کاربران رايانه ، ساعدها ، دست ها ، بازوان ، پشت و گردن خود را در يک حالت ثابت قرار مي دهند و اين عمل باعث وارد شدن فشار زياد ، در زمان طولاني ، بر روي ماهيچه ها و تاندون هاي فرد مي شود و در نهايت مي تواند به مشکلات عضلاني و مفصلي نيز منجر شود . در اين رابطه ، فاکتورهاي ارگونوميکي نظير بارکاري ، حرکت تکراري ، طرز نشستن ، زاويه ديد ، وضعيت ميز و صندلي ، ارتفاع صفحه کليد و مانيتور ، وضعيت نوري ، سرعت تايپ ، عدم آرامش رواني و ... مي تواند از فاکتورهاي عمده خطر باشد .
۳- مشکلات زايماني و بارداري :
برخي پژوهشگران ، بر اين باورند که زايمان ها و بارداري هاي غيرعادي و تولد نارس و ناقص ، با استفاده از صفحه نمايش رايانه و وجود تشعشعات آن مربوط است . انستيتو بهداشت شغلي فنلاند ، امکان ارتباط بين اشعه ناشي از رايانه و سقط جنين را مورد مطالعه قرار داده است . در اين مطالعات مشخص شد که سقط جنين در زناني که در معرض ميدان هاي مغناطيسي حاصل از رايانه با قدرت بيش از ۹/۰ ميکروتسلا ( واحد اندازه گيري شدت ميدان مغناطيسي ) قرار دارند شايع تر است . ( بنابراين توليد کنندگان و وارد کنندگان رايانه بايد اين موضوع را جدي گرفته و استانداردهاي قانوني را رعايت کنند . ) همچنين استرس ها و فشارهاي کاري در امور رايانه اي و وضعيت مناسب بدني در هنگام کار نيز از جمله عوامل ايجاد کننده اين عوارض هستند .
۴- مشکلات پوستي :
ولتاژ زياد لامپ تصوير باعث توليد ميدان الکترواستاتيک و بارهاي الکتريکي مثبت در سطح خارجي صفحه نمايش مي شود . . در ميدان بين بارهاي مثبت و صورت اپراتور ، گرد و خاک و ذرات در تمامي جهات حرکت مي کنند . اگر چه ميزان گرد و خاک و ذرات بسته به نوع تهويه اتاق ،کفپوش و عوامل ديگر تغيير مي کند ، هميشه وجود دارند.
جريان بارهاي مثبت حاصل در اين ميدان ، ممکن است در کساني که حساسيت پوستي دارند باعث خشک شدن پوست دست و صورت و ترک خوردن آن شود .
همچنين بررسي هايي صورت گرفته که نشان مي دهد افرادي که از حساسيت هاي پوستي شکايت دارند و هنگام کار بيشتر تحت فشارهاي فکري و عصبي قرار مي گيرند ، اين فشارها و استرس ها مي تواند باعث تغييرات هورموني مانند تيروکسين ( هورمون غده تيروئيد ) و پرولاکتين ( هورمون هيپوفيز قدامي ) و همچنين ضايعات پوستي شود .
در يک مطالعه ديگر نيز که در سوئد صورت گرفته است ارتباط بين ضايعات پوست صورت و کار با رايانه را به فاکتورهاي رواني اجتماعي و مسائل محيط کار نسبت داده اند . البته فاکتورهاي شخصي هم در بروز اين ضايعات دخالت دارند .
* استرس و مشکلات عصبي - رواني :
حجم کار زياد و دوري از همکاران در محيط کار مي تواند منجر به بروز مشکلات رواني شود . البته لازم به ذکر است که کار با کامپيوتر افسردگي زا نيست بلکه حجم زياد کار است که در ايجاد استرس رواني نقش دارد .
* تنفس گازهاي مضر :
بدنه رايانه و نمايشگرها بر اثر گرم شدن ، بوي مخصوصي از خود متصاعد مي کنند . از جمله اين بوها گاز ديوکسين است که توسط بدنه رايانه ( بر اثر حرارت ) و صفحه نمايشگر توليد مي شود . اين مواد به عنوان مواد ضد حريق در بدنه نمايشگر و بردهاي رايانه به کار مي روند . همچنين گاز ازن به هنگام کار چاپگر ليزري توليد مي شود که به بافت مخاطي بيني ، چشم و گلو آسيب مي رساند . بنابراين ، رعايت استاندارد هاي مربوط در اين خصوص توسط وارد کنندگان يا توليد کنندگان رايانه ضروري است .
* راه هاي پيشگيري از عوارض و بيماري هاي ناشي از کار با رايانه
بايد اذعان داشت که کار با رايانه کسي را بيمار نکرده و عوارضي را به وجود نمي آورد ، بلکه رفتارهاي غلط و ناصحيح و غيراصولي ، درجه تأثيرپذيري منفي را در کار با رايانه بالا برده و شخص را دچار عوارض مختلف مي کند رعايت اصول بهداشت کار ، شرط درست و صحيح کار کردن با رايانه است که در زير به برخي از اين اصول اشاره مي شود :
کارکناني که با رايانه کار مي کنند ، در زمان استخدام و شروع به کار و سپس به طور ساليانه ( در قالب معاينات دوره اي ) بايد توسط متخصصان چشم يا بينايي سنجي مورد معاينه و آزمايشات لازم قرار گيرند و به توصيه هاي پزشک ، توجه جدي شود .
در معاينات قبل از استخدام و دوره اي ، به عوارض و بيماريهاي مفصلي و عضلاني توجه شود و کارکناني که به دردهاي مفصلي ، کمردرد ، شانه و ...مبتلا شده اند به سرعت به پزشک طب کار يا ساير متخصصان مراجعه کنند
در دوران بارداري ، زنان از کار با رايانه معاف شوند .
محدوديت کار با رايانه در نظر گرفته شود و توأم با استراحت هاي کوتاه مدت در بين کار باشد . توصيه مي شود براي هر يک ساعت کار مداوم ،۱۵ دقيقه استراحت در نظر گرفته شود . در هنگام استراحت بين کار بايستيد ، قدم بزنيد و فکر خود را به موضوعات ديگر متمرکز کنيد . ماهيچه هاي خود را شل و سپس آنها را بکشيد و وضعيت آنها را تغيير دهيد . نرمش در هنگام استراحت و بين کار سودمند است . ( براي رفع خستگي مي توان از حرکات کششي استفاده نمود ) . براي کاهش خستگي چشم بايد هر چند مدت يک بار به نقطه اي در فواصل دور نگاه کنيد . در هنگام کار با رايانه اگر بدن کشيده باشد و سر بالا نگاه داشته شود و شانه ها آويزان باشد بالا تنه در راحت ترين حالت قرار خواهد گرفت ، چرا که بد نشستن انجام کار را سخت تر کرده و منجر به خستگي ماهيچه ها و ايجاد عوارض مي شود .
روشنايي محل کار بايد مخلوطي از نورسفيد و زرد بوده ( ترجيحاً از لامپ مهتابي استفاده شود ) و شدت آن درحدود ۳۰۰ لوکس باشد .
ميز کار طوري قرار گيرد که روشنايي لامپ هاي سقف در طرفين قرار گيرد و از قرار دادن ميز در محلي که نور لامپ مستقيماً در برابر کاربر باشد خودداري شود . در استفاده از روشنايي طبيعي نيز نبايد صفحه مانيتور در برابر پنجره قرار گيرد .
براي به حداقل رساندن فشار بر روي گردن و کمر ، استفاده از گيره هاي اوراق يا کاغذ گير لازم است .
وقتي با رايانه کار نداريد چاپگر آن را خاموش کنيد و يا آن راخارج از محيط کار قرار دهيد . براي هواي اتاق کار ، دماي ۲۳-۱۹ درجه سانتي گراد و رطوبت حدود ۵۰ درصد مناسب است .
به منظور رفع آثار مخرب و سوء کارهاي توليد شده از رايانه و ضمايم ان ، بهتر است با باز کردن درب و پنجره ها و يا تعبيه دستگاه تهويه ، هواي اتاق به طور مرتب تعويض شود .
صندلي و ميز مورد استفاده در حفظ سلامت و فرم عضلات و اسکلت بدن نقش بسيار مهمي دارند ، بنابراين ، بايد اصول ارگونوميک در انتخاب آنها رعايت شود . در زير به مواردي از آنها اشاره مي شود :
ارتفاع صندلي بايد قابل تنظيم باشد . ارتفاع ۶/۴۰ تا ۵۲ سانتي متر براي صندلي هاي فشرده يعني قرار گرفته در زير باري معادل ۴/۴۵ کيلوگرم توصيه مي شود . ارتفاع صندلي طوري تنظيم شود که مانع وارد شدن فشار اضافي بر ناحيه زير ران ها شود يعني ارتفاع صندلي از فاصله کف اتاق تا ناحيه زير ران ها در حالتي که شخص نشسته است کمتر باشد . طول تشک صندلي ۳۸ تا ۴۳ سانتي متر و عرض آن ۴۵ سانتي متر باشد . براي افراد چاق صندلي هاي پهن تر توصيه مي شود .
ضخامت تشک در حدود ۴ تا ۵ سانتي متر باشد و رويه ان از جنسي باشد که اصطلاحاً بتواند تنفس کند و لبه جلو صندلي ، گرد و لبه بيروني آن ، نرم باشد .
زاويه پشتي با تشک صندلي ، حداقل ۹۰ تا ۱۰۵ درجه باشد . براي کاهش فشار وارده بر ديسک ها زاويه تا ۱۲۰ درجه ترجيح دارد . عرض پشتي صندلي هم بايد حداقل ۵/۳۰ سانتي متر در ناحيه کمر باشد . بعضي از صاحب نظران ، ارتفاع پشتي صندلي را حداقل ۵۰ سانتي متر توصيه مي کنند . به هر حال ، پشتي صندلي بايد طوري تنظيم شود تا از مهره هاي کمري محافظت کند .
براي تکيه گاه کمر ، استاندارد ASNI تکيه گاهي را توصيه مي کند که ۹/۲۲-۲/۱۵ ارتفاع و ۵/۳۰ سانتي متر عرض داشته باشد و به فاصله ۲/۱۵ تا ۴/۲۵ سانتي متر از نقطه مرجع صندلي قرار گيرد . تکيه گاه کمر بايد در حدود ۵ سانتي متر نسبت به پشتي صندلي برجستگي داشته باشد .
صندلي هاي مورد استفاده در کار با رايانه بهتر است دسته دار بوده و دسته آن با ارتفاع ميز کار مطابقت داشته باشد . همچنين داراي ۵ چرخ بوده و چرخان باشد . شيب کف صندلي ۵ تا ۱۵ درجه براي تمايل به جلو و ۵ درجه تمايل به عقب را امکان پذير سازد . در صورت نياز استفاده از زيرپايي توصيه ميش ود . بهترين وضعيت براي تغيير حالت پا استفاده از تکيه گاه است .
ميزکار نيز بايد قابل تنظيم باشد و سطح کار بايد در ترازي قرار گيرد که ارتفاع کار کردن را با ارتفاع آرنج هم تراز کند .
سطح صفحه کليد ، هم ارتفاع با دسته صندلي و آرنج باشد و مچ ها به طور عادي روي صفحه کليد ها قرار گيرد ، به طوري که هنگام کار ، ساعدها تقريباً موازي با افق قرار گرفته و زاويه بين مچ دست و ساعد ، ۵ تا ۱۰ درجه باشد در برخي از بررسي ها ( ارتفاع سطح کار را حدود ۵۸ تا ۷۱ سانتي متر توصيه مي کنند ) موقعيت mouse در همان ارتفاع و فاصله نسبت به صفحه کليد است .
صفحه مانيتور نيز بايد طوري تنظيم شود که بالاترين سطح آن در امتداد ديد چشم ها قرار گيرد و زاويه صفحه آن نسبت به خط فرضي عمود بر ميز ، ۱۰ تا ۲۰ درجه در نظر گرفته شود . فاصله مناسب بين چشم و صفحه نمايش ۶۰-۵۰سانتي متر است .
بهترين رنگ براي صفحه مانيتور سبز تيره رنگ کهربايي است . سفيد بر روي سياه نيز تباين خوبي دارد ، اما ممکن است انعکاس درخشندگي را افزايش دهد ولي سياه بر روي سفيد درخشندگي را کاهش مي دهد .
