همه چيز در مورد روغن موتور
تعاریف اولیه و آشنایی با ساختار روغن موتور
روغن موتور از دو جزء تشكيل شده است:
روغن پايه
2 – ادتيو
روغن پايه که بخش عمده ی روغن موتور را تشکیل می دهد روانكاري قسمت‌هاي متحرك و را انجام دهد تا اصطكاك كاهش يابد. ولي از آنجايي‌‌كه روغن به تنهايي براي حفاظت موتور كافي نميباشد، بنابراين از مواد ديگري به منظور جلوگيري از خراب شدن روغن پايه تحت شرايط دمايي موتور و هم چنين حفاظت بيشتر موتور استفاده مي‌نمايند. انواع روغنهای پایه که در تولید روغنهای مختلف استفاده می گردند عبارتند از:
گروه يك (I) : نوع رايج و متداول روغن پايه است كه در توليد انواع روانكارهاي موتوري، صنعتي و گريس بكار برده مي شود. در اين نوع روغن پايه ميزان گوگرد بيشتر از0/3 درصد بوده و هيدروكربن هاي اشباع شده آنها كمتر از90 درصد مي باشد و شاخص گرانروي (Viscosity Index) آنها بين120-80 است. مواد آروماتيك از جمله تركيبات ديگري است كه در اين نوع روغن پايه ها يافت مي شود. به دليل تاثير منفي مواد آروماتيك در عملكرد روانكارها و كاهش شاخص گرانروي- اين تركيبات عموماً بوسيله پروسه توليد روغن پايه از برش نفتي (Lub.cut) جدا مي شود.
در جهان بيش از120 واحد توليدي سالانه حدود40 ميليون متر مكعب (حدود 65 درصد كل توليد روغن هاي پايه) جهان را توليد مي كنند. شركت هايي مانند شل وExxon Mobil علاوه بر تامين نيازشان، بخشي از توليدات خود را در بازار عرضه مي نمايند. در نقاط مختلف دنيا شركت هاي بزرگ ديگري از جمله سينوپك چين، Luberef، عربستان سعودي، PDVSA، آمريكاي لاتين از توليدكننده گان روغن پايه هستند.
گروه دو (II) : تعداد توليدكنندگان اين نوع روغن پايه، بسيار محدود است و غالب توليدكنندگان آنها شركت هايي مانند Chevron آمريكا مي باشند. در سنگاپور، ژاپن و كره جنوبي نيز شركت هايي اين نوع روغن پايه را توليد مي كنند.
ميزان درصد گوگرد موجود در روغن پايه گروهII كمتر از0/2 درصد و مواد هيدروكربني اشباع شده آنها بيشتر از90 درصد و شاخص گرانروي آنها در حدود120-80 مي باشد. روغن پايه گروه II به واسطه نزديك بودن مشخصات، به عنوان جايگزين روغن پايه هاي گروهI تلقي مي شوند.
گروه (III) : با توجه به مشخصه هايي از جمله شاخص گرانروي بالاتر از120 و ميزان فراريت پايين آنها، اصولاً در توليد روغن هاي موتوري بنزيني كاربرد وسيعي دارند. همانند گروه V توليدكنندگان اين نوع روغن ها در دنيا محدود بوده و چند شركت بزرگ از جمله Yubase كره جنوبي، شل، پتروكانادا و Neste كشور فنلاند و چند شركت آمريكايي اين روغن ها را توليد مي كند به نحوي كه ميزان توليد آنها 6 درصد كل توليدات روغن پايه را در بر مي گيرد.
گروه (PAO) IV : پلي آلفا اولفين ها تركيباتي هستند كه مشخصات فني آنها از جمله شاخص گرانروي بالا، نقطه ريزش پایین بوده و فراريت و پايداري در برابر اكسيداسيون آنها نسبت به روغن پايه اي مصرفي متداول بسيار بهتر است. به علت آنکه این روغنها دماهاي پايين سیال بودن خود را حفظ می کند گريدهاي سبك ترPAO در توليد روغن هاي موتوري مالتي گريد كاربرد وسيعي پيداكرده و گريدهاي سنگين تر آن در بخش توليد روانكارهاي صنعتي از جايگاه ويژه اي برخوردار است، به گونه اي كه نسل جديد روغن هاي دنده صنعتي با پايه PAO در صنايع مختلف از جمله صنايع سيمان، از اهميت ويژه اي برخوردار هستند. توليدPAO در جهان حدود9 درصد بازار كل توليد روغن هاي پايه را به خود اختصاص مي دهد و شركت هاي محدودي مانندChevron Texaco، Exxon mobil و Neste و ... اين روغن هاي پايه را توليد مي كند.
گروه (V) : ساير روغن پايه اي كه جزء چهار گروه ياد شده محسوب نمي شوند روغن هاي پايه نفتنيكي و GTL ها هستند.از خصوصيات بارز روغن پايه هاي اين گروه ويسكوزيته پايين، نقطه ريزش پايين و سياليت مناسب در دماهاي پايين است كه در روغن هاي موتوري موجب صرفه جويي در مصرف سوخت و كاهش ميزان انتشار آلاينده هاي وارد شده به محيط زيست مي شود.
با استفاده از تكنولوژي پيشرفته از روغن هاي پايه نفتنيكي با توجه به نقطه ريزش پايين و خواص دي الكتريكي مناسب در توليد روغن هاي ترانس و GTL ها استفاده مي شود، روغن هايي كه از آنها با عنوان روانكارهاي نسل آينده نام برده مي شود
بخش دیگر روغن موتور را ادیتیوها یا افزودنیها تشکیل می دهند. اين افزودنيها كه در فرمولاسيون روغن موتور شركت مي‌كنند، عبارتند از:
* ادتيوهاي پاك‌كننده / متفرق‌كننده: براي پاكيزه نگهداشتن موتور استفاده ميشود، چون آلودگي‌هاي مختلف را در حالت معلق نگه مي‌دارد و مانع از نشستن آنها بر روي قطعات موتور ميشود.Detergent يا همان شوينده ها باعث می شوند رسوبات اسيدی که از مخلوط سوخت و آب توليد می شوند ، جذب روغن شده و از رسوب آنها و چسبيدنشان بر روی قطعات جلوگيری می نمايد ، البته در مورد خودروهايی که مدتها با روغنهای بدون شوينده قديمی ( يا با شوينده های ضعيف قديمی ) ، کار کرده اند استفاده از روغنهای دارای شوينده های پيشرفته باعث می شود تا رسوبات چسبيده شده به قطعات موتور کنده شده و باعث ايجاد خرابی در موتور گردد
* بازدارنده‌هاي خوردگي و زنگ‌زدگي: موتور را از آب و اسيدهاي تشكيل شده محافظت مي‌نمايد.
* آنتي اكسيدان‌ها: از اكسيداسيون روغن و درنهايت تشكيل لجن جلوگيري مي‌نمايد.
* اصلاح‌كننده‌هاي ويسكوزيته و كاهش‌دهنده نقطه ی ريزش: امکان سیال بودن روغن موتور در دماهای مختلف کمک فراهم می کند.
* مواد ضد سايش: يك فيلم روي سطح فلز تشكيل مي‌دهند تا از برخورد فلز – فلز جلوگيري نمايند. روی بعنوان افزودنی برای جلوگيری از سايش فلز با فلز به روغن اضافه می گردد ، در حالت نرمال که روغن کار خود را به خوبی انجام دهد ، چنين اتفاقی به ندرت روی می دهد ، اما در صورت بروز آن ، روی با فلز واکنش داده و از خراشيده شدن فلز جلوگيری می کند . ميزان ۱۱٪ روی ( از ۱۰۰٪ مواد افزودنی) مقداری کافی برای مصارف عادی است ، در موتورهايی که در دورهای بالا کار می کنند يا دارای توربوشارژر هستند ، نياز به روی بيشتری می باشد . ولی اينرا نيز بدانيد که روی بيشتر ، محافظت بيشتری نمی کند بلکه محافظت طولانی تری دارد و در صورتيکه ميزان تماس فلز با فلز بسيار زياد باشد ، ميزان بالای روی می تواند باعث ايجاد رسوب گردد..امروزه روی و پاک کننده ها رکن اصلی افزودنيهای روغن محسوب می شوند .
* علاوه بر موارد بالا مواد ديگری نيز جهت جلوگيری از ايجاد کف و .... به روغن افزوده می شوند .
مشخصات روغنها
Viscosity Index:
VI يا شاخص ويسکوزيته ميزان حساسيت ويسکوزيته روغن در مقابل تغييرات دما می باشد و هر چه عدد بالاتری داشته باشد روغن عملکرد بهتری خواهد داشت.
Flash Point:
پایین ترین دمايی که در آن بخار روغن بتواند با هوا مخلوطی قابل احتراق را ایجاد کند نقطه ی اشتعال یا Flash point گفته می شود. و برحسب درجه سانتيگراد در روی برخی قوطيهای روغن ديده می شود . هميشه Flash Point بيشتر معرف روغن بهتر است .
Pour Point
یا نقطه ی ریزش پایین ترین دمایی است که در آن روغن موتور هنوز قابلیت روانکاری قطعات موتور را داشته باشد و هر چه کمتر باشد بهتر است و بر حسب درجه ی سانتی گراد ذکر می گردد.
Sulfated Ash:
خاکستر سولفاته ، مقدار ماده جامدی است که در هنگام سوخته شدن روغن بر جای می ماند ، ميزان بالای اين ماده باعث برجای ماندن رسوبات بر روی قطعات موتور شده و ميزان کم آن هم باعث افزايش عمر سوپاپها می گردد .
TBN یا Total Base Number :
شاخصی که نشان دهنده مقدار ادیتو های بازی یا قلیایی به کار رفته در تهیه روغن موتور می باشد. استفاده از افزودنیهای بازی یا قلیایی جهت خنثی سازی مواد اسیدی حاصل از احتراق سوخت لازم است. باید توجه داشت که TBN با PH اشتباه نشود. نکته ی دیگر آن است که TBN هر روغن موتور به تدریج و با کارکرد موتور کاهش می یابد . هنگامی که TBN از نصف مقدار آن در روغن تازه کمتر شود زمان تعویض روغن فرا رسیده است . اگر شرایط تعویض روغن فراهم نبود بهتر است که کمی روغن تازه به روغن موتور اضافه شود تا TBN روغن موتور برای مدتی محدود به رنج مطلوب برسد.
ويسکوزيته روغنها
ويسکوزيته يا گرانروی ، يک مشخصه فيزيکی سيال است ، که نشان دهنده ی مقاومت آنها در برابر جريان داشتن می باشد . به طور مثال آب دارای ويسکوزيته پايينتر و عسل دارای ويسکوزيته بالاتری است ، ويسکوزيته مايعات تابعی است از دماست . بدين معنی که با افزايش دما ويسکوزيته کم و با کاهش دما ويسکوزيته افزايش می يابد . روغنها با ويسکوزيته های مختلف برای شرايط آب و هوايی مختلف توليد می شوند ، استفاده از روغن با ويسکوزيته بالا در زمستان ؛ روانکاری موتور را تا زمان گرم شدن به تاخير انداخته و در اين مدت روغن به تمامی قسمتهای موتور نخواهد رسيد و حتی می تواند به تدریج به قطعات موتور آسیب برساند. همچنين استفاده از روغن با ويسکوزيته پايين در تابستان نيز باعث سايش قطعات موتور می گردد . . به منظور اينكه روغن موتور ، روانكاري خوبي انجام دهد بايد توانايي عمل و تشكيل فيلم بر روی قطعات موتور را تحت شرايط دمايي مختلف دارا باشد. روغنهاي موتوري از لحاظ گريد يا درجه ویسکوزیته به دو دسته تقسيم ميشوند.
* روغن مونو گريد: روغني است که فقط توانايي كار كردن در یکی از دماي بالا يا پايين را دارد.
* روغن مالتي گريد: اين روغنها كه به چهار فصل معروف مي‌باشند، توانايي كاركرد در دماي بالا و پايين را توامان داراست.
وجود روغنهای چهار فصل ( Multi Grade ) يا همان چند ويسکوزيته ، نياز به تغيير روغن ، به نسبت تغيير فصل يا شرايط آب و هوايی را تا حدودی بر طر ف نموده است ، اما استفاده از تنها يک نوع روغن چهار فصل از نوع مينرال برای تمامی فصول نيز با توجه به دلايلی که در ادامه توضيح داده خواهد شد ، پيشنهاد نمی شود .
انجمن مهندسين خودرو ( SAE ) برای راحتی کار ، ميزان ويسکوزيته روغنها را بوسيله يکسری اعداد ، طبقه بندی نموده . اين طبقه بندی برای روغن موتور بين ۰ تا ۶۰ می باشد . روغن های تابستانی که در دماهای بالا از غلظت کافی برخوردار هستند ، اعداد ويسکوزيته ای در حد ۳۰ تا ۶۰ داشته ( هر چه هوا گرمتر باشد ، بايد از روغن با عدد ويسکوزيته بالاتر استفاده شود)و روغن موتور های زمستانی که در دماهای پايين براحتی جريان می يابند ، اعداد ويسکوزيته ای ما بين ۰ تا ۲۵ را دارا هستند ( هر چه هوا سردتر باشد ، بايد از روغن با عدد ويسکوزيته پايين تر استفاده شود ) . برای تشخيص راحت تر بعد از عدد ويسکوزيته روغنهای زمستانی حرف W درج می گردد که مخفف Winter می باشد ، همچنين بدليل آنکه اين طبقه بندی توسط Society of Automotive Engineers ابداع شده ، هميشه قبل از درج عدد ويسکوزيته مخفف نام اين انجمن ( SAE ) نيز نوشته ميشود .
روغنهای مالتی گرید با افزودن پليمر به روغن پايه توليد می شوند ، اين پليمرها به روغن اجازه می دهند تا در دماهای مختلف ويسکوزيته های مختلفی داشته باشد ، در هوای سرد پليمرها زنجیره های کوتاهتری را دارند و باعث جريان يافتن راحت تر روغن می گردند و در گرما پليمرها شروع به تشکیل زنجيره های بلند نموده و روغن غليظ می گردد . اين امر باعث می شود روغن در تمامی شرايط آب و هوايی از غلظت لازم برخوردار باشد ، که علاوه بر افزايش عمر موتور ، تا حدی باعث کاهش مصرف سوخت نيز خواهد شد. .روغنهای منو گرید در حال از رده خارج شدن می باشند و تنها کاربرد اين نوع روغنها در مورد خودروهای سواری ، برای موتور خودروهای Race می باشد که دارای Heater يا گرم کن روغن می باشند .
در روغنهای چهار فصل کد SAE به صورت دو جزئی است ، که عدد اول که به همراه حرف W می باشد ، گريد ويسکوزيته آن روغن در دماهای پایین و عدد دوم گريد ويسکوزيته آن روغن در دماهای بالا است.
آنچه که بايد در استفاده از اين نوع روغنهای مینرال بخصوص در مناطق سردسير مد نظر قرار گيرد ، انتخاب روغن با کمترين فاصله بین دو گريد ويسکوزیته است ؛ بدين معنا که در زمستان با توجه به کمترين دمای منطقه سکونتتان و در تابستان با توجه به گرمترين دما ، روغن مطلوب را انتخاب نماييد و از استفاده از روغنهايی که از دماهای بسيار بالا تا دماهای بسيار پايين را ساپورت می کنند ، بپرهيزيد ، چرا که پليمرهای موجود در اين نوع روغنها بسيار زياد می باشند و اين پليمرها پس از مدتی شکسته شده و با رسوبات موجود در روغن ترکيب می شوند ، که اين امر می تواند باعث چسبيدن رينگ و يا مشکلاتی از اين قبيل شود ( ضرر استفاده از اين روغنها در موتورهای ديزلی بيشتر است ) ، روغنهای مینرال 5W-50 ، 5W-40 ، 5W-30 و 10W-40 با گستره ۲۵ تا ۴۵ تايی از اين قبيل روغنها هستند. روغنهای سنتتيک و نيمه سنتتيک از اين قاعده مستثنی هستند . شايد بگوييد روغن 20W-50 نيز روغنی است با گستره ۳۰ تايی ، مشابه 10W-40 ، اما چنين نيست ، چرا که 20W-50 از گريد ویسکوزیته ی ۲۰ شروع می شود و برای رسيدن به گريد ۵۰ نياز به پليمر بسيار کمتری دارد تا روغن 10W-40 که از گريد ۱۰ شروع شده و بايد توانايی رسيدن به گريد ۴۰ را دارا باشد . از اينرو ، روغنهای 10W-40 مينرال توسط کمتر خودروسازی توصيه می شود و حتی برخی کارخانجات استفاده از آنرا مساوی با خارج شدن خودرو از گارانتی می دانند .
کدهای API
با پيشرفت روزافزون تکنولوژی ساخت موتورها ، روغنهای موتور نيز همگام با آنها دچار تغيير در سطح کيفيت و نوع مواد افزودنی گرديده اند .
انستيتو مواد نفتی آمريکا API برای طبقه بندی و جداسازی روغنها بر حسب کيفيت و فناوری ساخت آنها ، اقدام به کد بندی خاصی نموده است . اين کدها شامل دو حرف می باشند ، حرف اول نشاندهنده اين است که روغن مربوطه برای استفاده در خودروهای ديزلی است يا بنزينی ، که در اين بين اگر کد با حرف C شروع شود روغن مربوطه برای استفاده در خودروهای ديزلی و اگر با حرف S شروع شود روغن برای استفاده در خودروهای بنزينی طراحی شده .
اما حرف دوم که نشاندهنده کيفيت و فناوری ساخت روغن می باشد بر حسب الفبای انگليسی از حرف A شروع شده وهمکنون در خودروهای بنزينی تا حرفN و در مورد خودروهای ديزلی تا حرفJ ارتقا يافته ، در مورد خودروهای ديزلی بعد از حروف مذکور در مواردی اعداد ۲ يا ۴ نيز ديده می شوند که نشاندهنده اين است که ، آن روغن برای موتورهای ۲ زمانه ساخته شده ، يا ۴ زمانه . سطح استاندارد های حال حاضر API برای موتور های بنزینی SJ , SN,SM,SL هستند و روغنهایی با سطوح SH و پایین تر از رده خارج حساب می شوند هرچند برای موتور سیکلتها روغنهایی با سطح SF/SG هنوز معمول می باشند.
هميشه نوع ارتقا يافته روغن ( با کد بالاتر ) ، خواص انواع قبلی را نيز داراست ؛ يعنی می توان از آنها ، در خودروهايی که انواع قديمی تر روغن در دفترچه راهنمايشان پيشنهاد شده نيز ، استفاده نمود . اما استفاده از روغن قديمی تر ( با کد پايين تر ) برای موتوری که روغنی با کد جديدتر برای آن توصيه شده ، بسيار مضر می باشد .
برخی روغنها قابليت تامين نيازهای هر دو نوع موتور ديزلی و بنزينی را دارا می باشند و کد اين نوع روغنها نيز به صورت ۲ تايی نوشته می شود مانند API SH/CD .
در جدول زير کدهای API برای خودروهای بنزينی بر اساس سال ساخت خودروها طبقه بندی شده اند ، که البته اين جدول با بسياری از خودروهای توليدی کشورمان تطابق ندارد ، چرا که در ايران خودروهايی با تکنولوژی ۲۰ سال قبل مانند در سال ۲۰۰۵ توليد می شوند
[ برای مشاهده لینک ، با نام کاربری خود وارد شوید یا ثبت نام کنید ]
لازم به ذکر است ، علاوه بر API انواع ديگری از استانداردهای روغن از جمله ILSAC و CCMC نيز وجود دارند ، که رواج کمتری دارند .
[ برای مشاهده لینک ، با نام کاربری خود وارد شوید یا ثبت نام کنید ]
انواع روغنها
در حال حاضر روغنهای موتورها بر اساس روغنهای پایه مورد استفاده در تولید آنها و ادیتوها به ۳ نوع کلی تقسيم می شوند :
الف : مينرال ( ارگانيک) ب : سنتتيک ج : نيمه سنتتيک
الف - مينرال :
روغنی است که بر پايه نفت خام ساخته می شود و همان روغنی است که سالهاست در خودروها بکار برده می شود و همه ما با آن آشنايی داريم . این روغنها به صورت عمده با روغنهای پایه گروه I تهیه می شوند. گاهی ممکن است فرایند ملایمی مانند هیدرو فینیشیگ برای بهبود کیفیت این روغنها انجام شود. با کیفیت ترین روغنهای مینرال از محصول هیدروکراکینگ یا هیدرو ایزومراسیون مواد اولیه پالایشگاهی تهیه می شوند که در گروه III روغنهای پایه ی API جای دارند. شرکتهایی مانند چورون و شل فرایند کاتالیستی تبدیل مواد اولیه پالایشگاهی را تحت فشار و حضور هیدروژن به روغنهای معدنی با کیفیت توسعه دادند. در سال 2005 تولید مواد پایه گروه III به روش GTLیا gas-to-liquidآغاز شد که محصول عملکردی کاملا مشابه پلی آلفا اولفینها رو داشت.گروه III روغنهای پایه تنها در آمریکا جزو روغنهای سینتتیک حساب می شوند (به احتمال زیاد به خاطر کیفیت بالای تولید)و در نقاط دیگراجازه ی فروش به عنوان روغنهای سینتتیک داده نشده است.
ب – سنتتيک
روغنهای سینتتیک روغنهایی هستند که به صورت مصنوعی ساخته شده اند. روغنهای سنتتیک به دسته های زیر تقسیم بندی می شوند:
روغنهای ساخته شده بر پایه پلی آلفا اولفینها (PAO) که گروه IV روغن پایه در APIرا شامل می شوند و روغنهایی هستند که از ترکيبات شيميايی يا پليمراسيون هيدروکربنها (Olefins ) توليد می شوند و نه با تصفيه نفت خام ، اين نوع روغن ، اولين بار برای موتورهای جت بکار گرفته شد که بدليل مزايايی که اين نوع روغن نسبت به نوع مينرال داراست در ساليان اخير مصرف آن در خودروها نيز فزونی يافته است . روغنهای سنتتيک که بر پايه Polyalphaolefins يا به اختصار PAO ساخته می شود و مقادير کمی هم Ester در خود دارد ، دارای کارآيی و مقبوليت بيشتری است .
روغنهای ساخته شده بر پایه استرهای سنتزی - دی استرها – پلی اول استرها- - alklylated napthlenes alkyklated benzenes که گروه V روغن پایه ی API می باشند و جزو روغنهای سینتتیک غیره PAO هستند .
ج - نيمه سنتتيک :
مخلوطی از روغنهای مینرال با حداکثر 30 % روغن سینتتیک است. اين نوع روغن کيفيت روغنهای سنتتيک را ندارد اما در شرايط سخت ؛ نظير دماهای بالا و يا بار زياد عملکرد بهتری نسبت به نوع مينرال داراست و بيشتر برای وانتها و SUV ها مصرف می شود و قيمت آن نيز کمی بيشتر از مينرالهاست. روغنهای پایه گروهای I و II و III همراه با ادیتیوهای مختلف استرها و پلی آلفا اولفینهای گروه IV در ساخت روغنهای نیمه سینتتیک بکار میروند. گروه III روغن پایه گاهی سینتتیک نامیده می شوند ولی به واقع جزو با کیفیت ترین روغنهای پایه معدنی هستند.
توجه به شرایط جغرافیایی در انتخاب روغن موتور
عموما در دفترچه راهنمای خودرو راهنمایی های کافی جهت انتخاب روغن مناسب با توجه به شرایط آب و هوایی صورت می گیرد. جداول زیر از منوال 206 و پژو پارس و ريوانتخاب شده اند.
[ برای مشاهده لینک ، با نام کاربری خود وارد شوید یا ثبت نام کنید ]
[ برای مشاهده لینک ، با نام کاربری خود وارد شوید یا ثبت نام کنید ]
[ برای مشاهده لینک ، با نام کاربری خود وارد شوید یا ثبت نام کنید ]
با توجه به شرايط آب و هوايی اکثر نقاط ايران ، در بين روغنهای موجود در کشور ( از نظر ويسکوزيته ) روغنهای 20W-50 برای دماهای بين 7- تا 50+ و 10W-40 برای دماهای بين 20 - تا 50 و 5W-40 برای دماهای بین -30 تا 50 درجه دارای عملکرد مناسبی می باشند. چون روغنهای 10W-40 مینرال برای استفاده در خودروها توصیه نمی شوند و روغنهای مینرال با گريدهای ویسکوزیته ی دیگر چندان رایج نیستند تنها روغن مینرال توصیه شده 20W-50 می باشد. با توجه به این جداول می توانید گريد ویسکوزیته روغنی که مناسب با شرایط آب و هوای منطقه شماست را پیدا کنید.
سینتتیک – نیمه سینتتیک یا مینرال کدام را امنتخاب کنیم
برای آگاهی از اينکه کداميک از روغنهای فوق برای خودروی شما مناسب است ، بهترين منبع و مأخذ دفترچه راهنمای خودرو يا برچسبهای داخل محفظه موتور می باشد. در صورتيکه نوع روغن مشخص نشده ، معنای آن استفاده از همان نوع قديمی مينرال است . استفاده از روغن مينرال يا نيمه سنتتيک برای موتوری که تنها استفاده از روغن سنتتيک در آن توصيه شده ، می تواند خطر آفرين باشد ، اما در مقابل استفاده از روغنهای سنتتيک يا نيمه سنتتيک برای موتورهايی که برای استفاده از نوع مينرال طراحی شده اند ( موتورهای قديمی ( با تمهيدات خاصی ، از نظر توليد کنندگان روغنهای سنتتيک بلا مانع است. هرچند بعضی از متخصصين بدلايل زير اين کار را نيز اشتباه و مضر می دانند :
۱- هر يک از انواع مختلف روغنهای سنتتيک با توجه به فرمول شيميايی ، قابليت تطابق با برخی انواع لاستيکها و الاستومرها را نداشته و در نتيجه اگر از روغن سنتتيکی با فرمول خاصی برای موتوری با واشرها و درزبندهايی که با آن فرمول روغن سازگار نباشد ، استفاده شود باعث نشتی روغن و مسائلی از اين قبيل خواهد شد. روغنهای مينرال باعث تورم واشرها و جلوگيری از نشتی آنها می شوند ، اما روغنهای سنتتيک در مورد برخی انواع واشرها دارای اين خاصيت نيستند و حتی برخی از آنها ، باعث خورده شدن برخی انواع واشرها ، می شوند .
۲- روغنهای سنتتيک در مقايسه با روغنهای مينرال با لايه نازک تری بر روی قطعات موتور می نشيند به همين خاطر فاصله قطعات ثابت و متحرک موتور هايی که با روغن سنتتيک کار می کنند کمتر می باشد از اينرو استفاده از اين نوع روغن برای موتورهايی که با تکنولوژی قديمی مينرال طراحی شده اند ، مناسب نیستند . البته اين مورد از طرف سازندگان روغنهای سنتتيک با دلايل قابل قبولی رد میشود.
چند نکته :
روغنهای نيمه سنتتيک ، همانگونه که ذکر شد مخلوطی هستند از روغن مينرال و سنتتيک و می توانند همان مشکلات روغن سنتتيک را برای موتورهای ساخته شده برای روغنهای مينرال پديد آورند .
در خودروهايی که استفاده از روغن سنتتيک در آنها توصيه شده ، حتما از نوع مشخص شده استفاده نماييد و درصورتيکه به جهت قرارداد شرکت توليد کننده با شرکت نفتی خاصی ، تنها نام روغن مربوطه در دفترچه راهنما ذکر شده و از توضيح بيشتر در مورد آن خودداری شده ، و بر روی ظرف آن روغن هم توضيحی درباره نوع مواد تشکيل دهنده ، داده نشده ، تنها از همان نوع روغن استفاده نماييد .
· در صورتی که به تعويض نوع روغن از مينرال به سنتتيک در خودروی خود اصرار داريد ، نوعی که اکثر روغنهای سنتتيک موجود در بازار را شامل می شود ، يعنی PAO را ، انتخاب نماييد ، چرا که بيش از ديگر انواع روغنهای سنتتيک به نوع مينرال شبيه است .
از مزيت های اکثر روغن های سنتتيک می توان موارد زير را ذکر کرد :
کاهش مصرف روغن بدليل عمر بيشتر روغن
غير خورنده و غير سمی بودن
تبخير شوندگی پايين
دمای سوختن بالا
مقاومت بالا در برابر اکسيداسيون
دارا بودن شاخص ويسکوزيته بالا به صورت طبيعی ( عکس العمل سريع در مقابل تغييرات دما )عملکرد بهتر ویسکازیته در دماهای حد بالا وپایینبدون نگرانی از شکست پليمرها
نقطه روان شدن پايين
پایداری شیمیایی بهتر
مقاومت بهتر در برابر اکسیداسیون و تغییر خواص در اثر گرمای زیاد
کاهش مصرف سوخت در شرایط خاص کارکرد موتور
افزایش عمر موتور
محافظت بهتر در برابر خاکستر و ذرات تشکیل شده در موتور
معایبروغنهای سینتتیک:
احتمال تغییر ساختاری در محیط های خاص شیمیایی
احتمال آسیب به بخشهای پلاستیکی در حضور PAO و عدم تطابق کامل با موتورهای با تکنولوژی قديمی
روغنهای سینتتیک مناسب موتور های روتاری rotary engines نیستند.
روغنهای سینتتیک نمی توانند سرب را به خوبی روغنهای مینرال به حالت معلق در آورند پس به هنگام استفاده از بنزین حاوی سرب به این مورد توجه کنیدو در نهايت قيمت بالا ی روغنهای سینتتیک.
در سال 1996 پس از دو سال استفاده آزمایشی از روغنهای سینتتیک درناوگان تاکسی رانی نیویورک در مقایسه با روغنهای مینرال هیچ مزیتی از مصرف این روغنها مشاهده نشد. عنوان شد که علت آنست که تاکسیهای شهر های بزرگ شرایط سخت رانندگی را تجربه نمی کنند . روغنهای سینتتیک مناسب برای شرایط سخت رانندگی هستند.
شرایط سخت رانندگی عبارتند از:
رانندگي به دفعات زياد و در مسافت هاي كوتاه
كاركرد طولاني مدت خودرو در حالت درجا
رانندگي در جاده هاي ناهموار و پرگرد و غبار
رانندگي در مناطقي كه نمك يا ساير مواد خورنده وجود دارد و يا در سرماي شديد
رانندگي در جاده هاي شن و ماسه اي
هنگامي كه بيش از 50 در صد مدت زمان رانندگي با خودرو در ترافيك سنگين و در هواي
گرم بالاتر از 32 درجه سانتي گراد باشد
رانندگي در مناطق كوهستاني
يدك كشيدن كاروان سفري
استفاده از خودرو به منظور گشت زني، تاكسي، يدك كش يا امور بازرگاني
رانندگي با سرعت بيش از 170 كيلومتر بر ساعت
پس بهنر است روغنی را برای اتومبیلمان استفاده کنیم که با توجه به نوع کارکرد اتومبیل مناسب آن باشد و از وسواس جهت تهیه روغنهای جدید و با کیفیت بالا تر پرهیز کنیم که ممکن است جز اتلاف هزینه نتیجه ی دیگری نداشته باشد.
عوامل موثر بر کیفیت روغن موتورها
اولین عامل موثر در کیفیت روغنها نوع روغن پایه بکار رفته در تهیه آنها می باشد.
با توجه به اينكه انجام فرٓايندهاي پالايشي مختلفي كه امروزه جهت توليد روغن هاي پايه رايج مي باشند ميتواند منجر به توليد روغنهاي پايه اي با خواص متفاوت گردد، انجمن نفت ٓامريكا (API) اقدام به طبقه بندي روغنهاي پايه با توجه به خواص فيزيكي شيميايي و مشخصات آنها نموده است .
سه گروه اول، روغنهاي پايه حاصل از پالايش نفت خام هستند كه در اين ميان روغن هاي پايه گروه III گروهي است كه بيشترين ميزان فرآيند بر روي آن انجام گرفته است، گرانترين است و بالاترين عملكرد را در ميان روغن هاي معدني حاصل شده از نفت خام داراست.
روغنهاي پایه گروه IV که سينتتيك بوده و به روش شيميايي ساخته ميشوند(PAO). استرها، گاليكولها و ساير روغنهاي پايه كه مشخصات آنها مطابق چهار گروه اول نميباشد جزء گروه V اين طبقه بندي محسوب ميشوند. روغنهاي نفتنيـك نيز كه شاخص گـرانروي آنها به دليـل پايين بودن درصد مواد پارافيني در تركيب ٓانها، پايين ميباشد جزء اين گروه محسوب ميشوند.
روغنهاي پايه نفتنيك از نفت خامهايي توليد ميگردند كه فاقد مواد پارافيني بوده و داراي درصد بالايي مواد نفتنيك (حلقه هاي اشباع) باشند. تنها از چند ميدان نفتي در جهان ميتوان نفت خام نفتنيك استخراج نمود. تقريبا تمامي ميادين نفتي منطقه خاورميانه ماهيت پارافينيك دارند و لذا روغن پايه حاصل از پالايش آنها نيز پايه پارافينك ميباشد. روغنهاي پايه نفتنيك به دليل نداشتن وكس (مواد پارافيني) نقاط ريزش بسيار پاييني دارند و به همين دليل در فرمولاسيون روغنهاي مخصوص سيستمهاي تبريد از آنها استفاده ميشود.
لازم به ذكر است روغنهاي پايه گروه III كه به روش هايدركراكينگ شديد و يا هايدروايزومريزاسيون توليد ميگردند خواصي بسيار نزديك به روغنهاي سينتتيك گروه IV دارند و توليدكنندگان روانكارها اصرار میورزند تا بر روي محصولات توليد شده با اين روغنهاي پايه از كلمه ”سينتتيك” استفاده نمايند.
كليه روغنهاي پايه كه در حال حاضر در ايران توليد ميشوند به روش استخراج با حلال پالايش ميشوند و روغن هاي پايه حاصله، جزء گروه I طبقه بندي API قرار ميگيرند. هنوز هيچ واحدي جهت توليد روغن هاي پايه گروه II و بالاتر در ايران راه اندازي نشده است و توليدكنندگان روانكارها، نياز خود به اين روغن هاي پايه را از طريق واردات تامين مي نمايند. بنا بر این روغنهای نیمه سینتتیک تهیه شده از این روغنها هم ارزان تر تمام شده وکیفیت پایین تری دارند. گاهی برخی شرکتها به نوع روغن پایه استفاده شده اشاره می کنند که می تواند راهنمای خوبی برای پیشبینی کیفیت این روغنها باشد. گذشته از این نکته نوع ادیتیوهای استفاده شده نیز می تواند سطح کیفی روغن را نشان دهد . برای این منظور به سطح کیفی API مراجعه کنید. پس کد API و نوع روغن پایه استفاده شده در تولید روغن موتور می تواند به نوعی کیفیت روغن موتور تولیدی را توصیف کند.
روغن موتور داخلی یا خارجی کدامیک را انتخاب کنیم
شاید این سوال ذهن شما را نیز به خود مشغول کرده باشد که از روغن ساخت شرکتهای داخلی استفاده کنیم یا خارجی. نکته اساسی این است که آیا روغن مورد استفاده شما از حداقل کیفیت لازم برخوردار است. در اخبار آمده است که روغنهای خارجی به دلیل وجود نمونه های مشابه تقلبی قابل اعتماد نیستند اما اگر شما از اصل بودن روغن اطمینان دارید می توانید از نمونه های خارجی استفاده نمایید. در غیر این صورت بهتر است از نمونه های داخلی با کیفیت استفاده كنيد. گفته می شود در تهیه روغنهای تقلبی از روغنهای تصفیه دوم استفاده می شود و بزرگترین مشکل فرایند تصویه مجدد روغن است وگرنه روغن سوخته یا کارکرده در کشورهای پیشرفته برای جلوگیری از آلودگی محیط زیست و طی یک نظام خاص به شرکت تولید کننده روغن بازگشته و دوباره تصفیه می شوند. در این فرآیند مواد افزودنی، آلاینده های داخلی و خارجی و مواد رنگی موجود در روغن طی روشهایی اصولی از روغن جدا شده و روغنی که حاصل می آید بسیار شبیه به روغن پایه تصفیه اول است.
همانطوری که می دانید روغن پایه از تصفیه و جدا سازی مواد نامناسبی نظیر آروماتیک ها و پارافین های خطی از لوب کات به دست می آید که به این روغن در اصطلاح رایج، تصفیه اول می گویند. این روغن پایه در ساخت انواع روغنهای موتور و صنعتی استفاده شده و پس از پایان عمر کارکردشان در تجهیزات مختلف به عنوان روغن کارکرده و یا اصطلاحاً روغن سوخته از سیستم خارج می گردد.
اما در کشور ما به دلیل پرهزینه بودن روشهای اصولی تصفیه روغن از یک سو و نبود نظامهای مشخص جمع آوری و بازیافت روغنهای کارکرده از سوی دیگر، عده ای به تصفیه غیر اصولی این روغنها پرداخته اند که محصولات این قبیل کارگاهها را به عنوان روغن تصفیه دوم و یا Second Hand Oil می شناسند.
برای درک این موضوع كه تصفيه مجدد روغنها در ايران به چه شكلي صورت مي گيرد بازدیدی از یکی از واحدهای تصفیه روغن صورت گرفت که موارد زیر مشاهده شد.
1- روغنهای کارکرده ورودی بدون هرگونه تقسیم بندی سطح کیفی خاص و تنها بر اساس گرانروی با هم مخلوط می شدند. روغهایی که حتي خواص متضادی با هم داشته با هم مخلوط می شوند.
2- برای حذف ترکیبات فلزی و براده ها از روغن آنها را در مجاورت اسید غلیظ معدنی قرار داده که سبب اسیدی شدن شدید روغن حاصل می گردد. جالب اینجاست که برای خنثی شدن روغن باقیمانده معمولاً روش خاصی به کار برده نشده و یا بسیار ناقص و ناکارآمد اجرا می گردد.
4- برای حذف آب از روغن حاصل آن را به شدت گرم می کنند که سبب اکسیداسیون شدید روغن می گردد و ترکیبات صمغی موجود در آن را افزایش می دهد.
5- هیچ راهکاری برای جدا نمودن مواد افزودنی، بعضاً متناقض موجود در روغن وجود نداشته یا بکار گرفته نمی شود.
6- در پایان برای بهبود ظاهر روغن به دست آمده آن را از خاک رنگبر عبور داده تا روغن به ظاهر شفاف و عسلی رنگی به دست آید.
7- برخی از این کارگاهها روغن به دست آمده از این روش را که به نام روغن تصفیه دوم معروف است را بدون اضافه نمودن هرگونه مواد افزودنی جدید تحت عنوان روغنهای API SA و API SB بسته بندی کرده و به فروش می رسانند.
8- نکته جالب اینکه با روشهای فوق معمولا روغن حاصل داای گرانروی بالایی بوده و تحت عنواین SAE 40 و SAE 50 فروخته شده و یا با گازوئیل به رقیق سازی آن می پردازند.
9- بسیاري از مراجعان به تعویض روغنی ها از این روغنها به دلیل گرانروی بالا و کم نکردن سطح روغن در طول کارکرد، استقبال می نمایند.
10- مصرف این روغنها به دلیل گرانروی بسیار بالا، اسیدی بودن ماهیت روغن و عدم وجود مواد افزودنی مناسب در میان مدت می تواند آسیبهای شدیدی را به موتور خودرو شما وارد نماید.
و در نهایت بعضی تولید کننده ها از این روغنها به عنوان روغنهای پایه استفاده می کنند.
زمان تعويض روغن
روغنهای جديد با کمک تکنولوژيهای پيشرفته و افزودنيهای مختلف دارای کارکردهای بلند مدتی می باشند ، اما هميشه ميزان کارکرد نوشته شده (برحسب کيلومتر يا زمان ، هر کدام زودتر واقع شود ) بر روی ظرف روغن ملاک زمان تعويض نيست ، بلکه با افزايش هر يک از موارد ذيل ، بايد زمان تعويض روغن را تسريع بخشيد :
۱- کارکرد در شرايط سخت مانند دورهای بالای موتور يا بار زياد
۲- ميزان درجا کارکردن خودرو مثلا در ترافيک های سنگين
۳- تعداد استارتها در هوای سرد
۴- تنظيم نبودن موتور
برخی از کارشناسان هم به طور متوسط 5000 کیلومتر یا 3000 مایل را زمان مناسب تعویض روغن ذکر می کنند. به طور کلی مراکز تعویض روغن اصرار دارند که سریعتر روغن موتور عوض شود و تولید کننده گان خودرو با این قضیه مخالفند . بعضی از افراد هم معتقدند با توجه به تغییر مصرف سوخت و وضعیت کارکرد موتور و به صورت تجربی می تواند به زمان تعویض روغن موتور پي برد. شاید بهترین راه آنالیز روغنها باشد چرا که به تدریج که از عمر روغنها می گذرد بخشی از خواص آنها هم تغییر می کند ولی هزینه این آنالیزها بالا بوده با هزینه ی تعویض روغن برابری می کند. خوشبختانه اتومبیلهای جدید به Oil Monitoring System تجهیز شده اند که راننده را از زمان مناسب تعویض روغن را آگاه می کنند .
رعايت نکات زير باعث افزايش عمر موتور و عملکرد بهتر آن خواهد شد :
۱- با هر بار تعويض روغن بدون توجه به ميزان کارکرد آن filter را نيز حتما تعويض نماييد
۲- از ترکيب چند روغن با يکديگر پرهيز کنيد .
3- هيچگاه از افزودنيها استفاده نکنيد ، چرا که ممکن است با افزودنيهای موجود در روغن سازگار نباشند ، و اين را نيز بدانيد که هرچه لازم باشد در خود روغن موجود است .
4- از روغنی که بيش از ۳ سال از تاريخ توليد آن گذشته ، استفاده نکنيد .
5- سياه نشدن روغن ، نشانه مرغوبيت آن نيست ، بلکه بدين معناست که روغن قابليت جذب ذرات اسيدی و ناخالصيها را نداشته است .
6- در صورتيکه سالهاست از روغن مينرال استفاده می کنيد پس از احتياط لازم كه پيشتر توضيح داده شد اقدام به تعويض آن با نوع سنتتيک يا نيمه سنتتيک نماييد .
نکات پایانی
رنگ روغن ملاك مناسبي براي كيفيت روغن نميباشد و براي ارزيابي صحيح كيفيت روغن موتور، نياز است که آزمايش‌هاي مختلف انجام گیرد. از سوي ديگر اديتيوهاي موجود در روغن موجب تيره شدن رنگ روغن ميشود، بنابراين روغن كار نكرده شفاف و كمي تيره است و سياه شدن تدريجي آن در اثر كاركرد نشاندهنده اين است كه روغن داراي مواد پاك‌كننده لازم است و اين روغن توانايي انتقال مواد زائد و رسوبات را از لابه‌لاي قطعات دارا است. پس با توجه به موارد ذكر شده براي انتخاب روغن مناسب، بايد به چند نكته توجه داشت:
بنزيني يا ديزلي بودن موتور
مدل اتومبيل
شرايط آب هوايي
بعد از در نظر گرفتن موارد فوق بايد توجه داشت كه از روغنهاي مظروف توليد شده توسط سازندگان معتبر كه روي بسته‌بندي آنها، مشخصات مربوط به سطح كيفي و كيلومتر كاركرد مناسب درج شده است، استفاده نمود.
در هنگام سرريز روغن، توجه داشته باشيد كه روغن موتور استفاده شده بايد از همان نوع قبلي باشد و هيچ گاه نبايد روغنهاي مختلف را با هم مخلوط كرده. بنابراين افزودن مكمل روغن موتور به روغني كه به طور صحيح انتخاب شده باشد، مجاز نيست.
در هنگام تعويض نوع روغن موتور، بهتر است بدنه خارجي موتور را شست‌و‌شو دهيد زيرا اين كار مانع از ورود آلودگي‌هاي اطراف به داخل محفظه روغن ميشود. البته اين نكته را نيز مدنظر داشته باشيد كه روغن را در حالت گرم خارج نماييد زيرا روغن در اين حالت رقيق‌تر است و آلودگي‌ها را به همراه خود خارج مي‌كند.
راكد ماندن روغن در داخل موتور، دليلي بر حفظ كيفيت آن نيست بلكه بايد پس از 4 الي 6ماه براي روغنهاي با سطح كيفيت پايين و 6 الي 12ماه براي روغنهاي با سطح كيفيت بالا، روغن كاركرده را تعويض نمود
در صورتی که سالهاست از روغن مينرال استفاده می کنيد و خودرويتان دارای تکنولوژی قديمی است ، از استفاده از اين نوع روغنها سینتتیک با تکنولوژی بالا بپرهيزيد ، اما درصورتيکه دارای خودرويی با تکنولوژی نسبتا جديد هستيد و از بی خطر بودن تعويض روغن از مينرال به سنتتيک يا نيمه سنتتيک اطمينان داريد ، از نوعی که برپايه PAO ساخته شده استفاده نموده و اين موضوع را نيز از ياد نبريد که علی رغم توصيه API و توليدکنندگان روغن مبنی بر امکان استفاده از روغنهای با کد API بالا در خودروهای قديمی ، سعی کنيد از روغنی که دارای کد API بسيار بالاتر از نوع پيشنهاد شده استفاده ننماييد، چرا که استفاده از روغنهای دارای کد API بالاتر که دارای شوينده های پيشرفته هستند یا تعويض روغن از مينرال به سنتتيک باعث می شود رسوبات پخته شده روغنهای مينرال از روی قطعات موتور کنده شده و در موتور غوطه ور گشته و پس از مدتی موتور را از کار بيندازد ، به همين خاطر قبل از اين تعويض بايد موتور را يا به طور کامل رسوب زدايی نموده و يا اينکه از روغنهای فلاشينگ ( Flush Oil ) استفاده نماييد ( اين نوع روغن فقط مخصوص تميز کردن موتور می باشد ) به اين ترتيب که روغن مينرال را بدون تعويض filter تخليه کرده و روغن فلاشينگ را جايگزين نموده و اجازه دهيد موتور به مدت ۲۰ دقيقه درجا کار کند ، پس از آن ميتوانيد روغن فلاشينگ را تخليه کرده وفيلتر را تعويض نموده روغن سنتتيک يا نيمه سنتتيک را جايگزين نماييد .
منابع و لینکها
[QUOTE][PHP][/PHP][/QUOTE][/SIZE]
