بیش از 90 درصد از زبالههای کامپیوتری ایران برای بازیافت راهی ترکیه می‌شوند/ترکیه طلای ایران را ذوب می‌کند
فقدان حمایت و برنامه‌ریزی صحیح از سوی سازمان محیط زیست و وزارت صنایع، اغلب پروژه‌های بازیافت زبالههای الکترونیکی را در کشور با شکست مواجه کرده است.
به گزارش عصر ارتباط، با گذشت بیش از چهار سال از مطرح شدن موضوع بازیافت پسماندهای الکترونیکی، اهمال و موازی‌کاری نهادهای مرتبط با این پروژه از جمله سازمان محیط زیست، شهرداری تهران و وزارت صنایع در این خصوص، باعث شده که با وجود بیش از چهار میلیون قطعه زباله رایانه‌ای، هنوز مرجع مشخصی برای ساماندهی زبالههای ارزشمند وجود نداشته باشد.
هر چند بر اساس اظهارنظرهای پراکنده و سکوت وزارت صنایع، سازمان محیط زیست همچنان «دستورالعمل ضوابط اجرایی مدیریت پسماندهای الکتریکی و الکترونیکی» را در کمیسیون زیربنایی دولت دنبال می‌کند، اما تعویق بیش از ده ماه برای تصویب در میان لایه‌های پیچیده بروکراسی اداری، عملا مرگ تدريجي این پروژه را همچون سایر طرح‌های معوقه زماندار نمایان ساخته است.
از سوی دیگر بر اساس اظهارنظر بسیاری از فعالان بازار رایانه که روزانه شاهد جمع‌آوری پسماندهای سخت‌افزاری از سوی زباله‌گردها هستند، حجم انبوهی از این قطعات بر جای مانده از جمله مادربورد، کیس و سی‌پی‌یو پس از جمع‌آوری توسط دوره‌گردهایی که این زباله‌ها را جمع‌آوری می‌کنند از طریق چندین واسطه به کشورهای مختلفی از جمله ترکیه و آلمان ارسال می‌شود تا در کارخانه‌های بازیافت، طلا و آلیاژهای دیگر این تجهیزات فرسوده مانند نقره و مس را خارج و استحصال شود.
خصوصی‌ها بیکار نشسته‌اند
گمانه‌‌زنی‌ها در خصوص مراحل پایانی تدوین طرح مدیریت پسماندهای الکتریکی در حالی ادامه می‌یابد که مدیران سازمان محیط زیست کشور معتقدند تا زمانی که بخش خصوصی برای پشتیبانی و اجرا وارد این فرآیند نشود عملا تلاش‌های این سازمان برای پیشبرد مدیریت زبالههای الکترونیکی بی‌نتیجه خواهد بود.
معاون دفتر بررسي آلودگي آب و خاك سازمان محيط زيست ضمن اشاره به اینکه تاکنون هیچ بودجه یا برنامه‌ای برای مدیریت پسماندهای الکترونیکی در نظر گرفته نشده است، گفت:«تا زمانی که بخش خصوصی سرمایه‌گذاری نکند و مدیریت این بخش را به عهده نگیرد، قادر به دفن و امحای این قطعات یا همان زبالههای الکترونیکی نخواهیم بود.»
حمیرا اخطاری با رد هشدارهای حاکی از خطرآفرین بودن زبالههای الکترونیکی از سوی کارشناسان محیط زیست، افزود: «تاکنون هیچ گزارشی مبنی بر آلودگی زیست محیطی ناشی از قطعات رایانه‌ای دریافت نکرده‌ایم. علاوه بر این تصور نمی‌کنیم که دفن و بازیافت این پسماندها در ایران به سطح بحرانی رسیده باشد.»
به گفته وی، بر اساس دستورالعمل‌های کنوانسیون بازل و واحد شیمیایی سازمان ملل متحد، تمام موارد مربوط به دفن و امحای این زباله‌ها پیش‌بینی شده است و اگر هر یک از شرکت‌های خصوصی فعال در این حوزه آمادگی دفن یا تمهیداتی برای بازیافت این زباله ها را داشته باشند، این اطلاعات در اختیار آنها قرار داده مي‌شود.
پیشنهادهایی که عقیم ماند
از سوی دیگر معاونت پردازش و دفع سازمان مدیريت پسماند شهرداری معتقد است سازمان محیط زیست باید به عنوان متولی اصلی این موضوع، خیلی پیش‌تر آن را پیگیری می‌کرد.
عظیمیان که مدیریت پسماندهای الکترونیکی را از محورهای فرعی وظایف این سازمان می‌داند، با اشاره به پیشنهادهای چند شرکت و کارخانه در سال اخیر برای بازیافت طلا و نقره از این قطعات گفت: «علاوه بر چند درخواست برای همکاری، شهریورماه گذشته یکی از شرکت‌های مستقر در مشهد موضوع بازیافت طلا و نقره از زبالههای رایانه‌ای را مطرح کرد و قرار بر این شد که سازمان مدیریت پسماند، امکانات زیرساختی برای اجرای این پروژه را تامین کند. اما پس از مدتی که از قبول شرایط این مذاکرات سپری شد، این شرکت از انعقاد قرارداد و پذیرفتن شرایط مربوط به خود منصرف شد.»
او عامل اصلی کناره‌گیری شرکت‌های متقاضی برای بازیافت زبالههای الکترونیکی را عدم تامین سرمایه لازم خواند و افزود: «طبق پیش‌بینی‌های صورت گرفته کمترین میزان سرمایه‌گذاری برای تامین تجهیزات یک کارخانه بازیافت پسماندهای الکترونیکی 200 میلیون تومان برآورد شده است. این در حالی است که این شرکت همانند سایر شرکت‌های متقاضی مدعی بود که می‌تواند روزانه 100 کیلو مس و طلا از زبالههای رایانه‌ای استخراج کند.»
معاونت پردازش و دفع سازمان مدیرت پسماند شهرداری با بیان اینکه حجم زبالههای رایانه‌ای تولید شده در مقایسه با سال گذشته چندین برابر رشد داشته است، گفت: «این موضوع در حالی است که علاوه بر مراکز بزرگ خرید، فروش و تعمیر کالاهای سخت‌افزاری و رایانه‌ای، بسیاری از سازمان‌های دولتی زبالههای الکترونیکی خود را بدون ضابطه در شهر رها گرده و تنها تعداد اندکی از این سازمان‌ها جهت مدیریت پسماندهای الکترونیکی مناقصه برگزار می‌کنند.»
مادربورد کیلویی دو هزار تومان
در میان خیل عظیم افرادی که به عنوان واسطه، با زباله‌جمع‌کن‌های بازار سخت‌افزار در ارتباط هستند، یک دیدگاه مشترک وجود دارد؛ حجم این زباله‌ها در مقایسه با دوسال پیش که حجت الاسلام قربانعلی دری نجف آبادی دری نجف‌آبادی- دادستان کل کشور- در خبرگزاری مهر آن را چهار میلیون قطعه زباله رایانه‌ای اعلام کرد، افزایش چشمگیری داشته است.
گواه رشد حجم این زباله‌ها تا چندین برابر هم در حقیقت رونق یافتن فعالیت واسطه‌های خرید و فروش و ارسال رایانه‌های مستهلک به خارج از کشور است.
به باور بسیاری از فعالان مجتمع‌های کامپیوتری در تهران، صرف نظر از 90 درصد از حجم زبالههای رایانه‌ای که پس از چندین واسطه به ترکیه فرستاده می‌شوند برخی از افراد در محله‌هایی مانند شوش در تهران و در اماکنی که بدون شک فاقد تجهیزات لازم برای بازیافت و جداسازی مواد است مس و طلای موجود در مادربوردها و سی‌پی‌یوها را استخراج می‌کنند.
غلام شیرازی به عنوان یکی از واسطه‌هایی که در زمینه بازیافت قطعات رایانه‌ای فعالیت می‌کند معتقد است که با وجود پتانسیل بالایی که ایران در منطقه در زمینه تولید زبالههای رایانه‌ای دارد متاسفانه تکنولوژی‌های لازم برای بازیافت این محصولات و بهره‌برداری از آلیاژهای ارزشمند آنها وجود ندارد.
او با اشاره به اینکه در حال حاضر خرید و فروش این قطعات و به ویژه مادربورد به صورت کیلویی صورت می‌گیرد، ادامه داد: «علاوه بر بسیاری از مراکز دولتی و خصوصی که زبالههای خود را در سطح شهر رها می‌کنند، به طور متوسط هر کیلو مادربورد مستهلک با قیمتی در حد دو هزارتومان خرید و فروش می‌شود که پس از رسیدن به حجم انبوه در کانتینرهایی فشرده شده و به کارخانه‌هایی در ترکیه فرستاده می‌شود.»
به گفته وی، در حال حاضر تنها برخی از وزراتخانه‌ها و سازمان‌های بزرگ دولتی برای مدیریت پسماندهای الکترونیکی خود از جمله قطعات رایانه‌ای و تجهیزات مخابراتی فرسوده، مزايده برگزار می‌کنند و از این طریق این زباله‌ها را با قیمت بسیار نازل به فروش می‌رسانند.
شیرازی با اشاره به این موضوع که کیس و پاور از دیگر زبالههای ارزشمند رایانه‌ای محسوب می شوند گفت: «علاوه بر مادربورد و سی‌پی‌یو که دارای آلیاژهایی مانند مس و طلا هستند در حال حاضر برخی از شرکت‌های تولیدکننده کیس و پاور در داخل پس از استهلاک این کالاها، بخشی از بدنه‌های کیس و پاورها را با قیمت‌های پایین به کارخانه‌هایی مانند ذوب‌آهن اصفهان می‌فرستند تا برای استحصال فلزهای ارزشمند مورد استفاده قرار گیرد.»
اگر طرح بدهند استقبال می‌کنیم
بدون شک مراکز فروش تجهیزات کامپیوتری در تهران یکی بزرگ‌ترین منابع بزرگ و غنی تولید زبالههای الکترونیکی به شمار می‌روند اما تاکنون برای مدیریت یا حتی جمع‌آوری هدفمند پسماندهای حاصل از این مراکز چاره‌ای اندیشیده نشده است.
مهدی حیدری ،ريیس هیات مدیره مجتمع کامپیوتری پایتخت با اشاره به این موضوع که از هر گونه طرح شهرداری برای جمع‌آوری یا ساماندهی این زباله‌ها استقبال می‌کند، گفت: «متاسفانه به دلیل نبود جایگاه و سازوکار مشخص برای دفع یا جداسازی زبالههای رایانه‌ای، واحدهای تجاری ساکن در این مجتمع مانند سایر مراکز فروش کامپیوتردر تهران ناچارند پسماندهای خود را همراه سایر زباله‌ها رها کنند.
مهدی حیدری با بیان اینکه در حال حاضر کانال مشخصی برای ارتباط با سازمان‌های ذی‌ربط در این خصوص وجود ندارد ادامه داد: «بدون شک برای مدیریت این زباله‌ها علاوه بر همکاری نهادهای مرتبط، به نیروهای متخصصی نیاز داریم که قطعات گوناگون انباشته شده در این پسماندها را تفکیک کنند. هر چند تا پیش از این به دلیل وجود این تصور که جداسازی زبالههای الکترونیکی صرفه اقتصادی ندارد واحدهای ساکن در این مجتمع نیز نسبت به موضوع بازیافت زباله‌ها چندان حساسیتی نداشتند.» او ادامه داد: «در شرایطی که مجتمع پایتخت نیز مانند سایر مراکز، برنامه‌ای برای بازیافت پسماندهای رایانه‌ای ندارد از هر طرحی که وزارت صنایع یا شهرداری در این زمینه به ما ابلاغ کنند استقبال خواهیم کرد.»
سپيده نيکخواه
asreertebat.com
