نگاهی به سرنوشت احتمالی چیپ‌ست‌های گرافیکی!
شرکت ATI می‌رفت که از صحنه هستی محو شود که اقدام به تغییر مدیرعامل کرد و متولی جدید شرکت پیشنهاد الحاق به AMD را مطرح کرد و در ابتدا با مقاومت‌های بسیاری مواجه شد.
سال‌ها پیش یکی از معاونان ارشد شرکت کانادیی ATI پیش از پیوستن به AMD گفته بود که ATI همچون غول خفته‌ای است که قرار است با آتش AMD بیدار شود، اما این بیداری آرام خواهد بود و اطمینان می‌دهم که نه فقط بازار چیپ‌ست‌های گرافیکی که، بازار تمامی چیپ‌ست‌های پردازشی را دگرگون خواهد کرد. گذر ایام نشان داد که گفته این بنده خدا بیراه نبوده است. شرکت ATI می‌رفت که از صحنه هستی محو شود که اقدام به تغییر مدیرعامل کرد و متولی جدید شرکت پیشنهاد الحاق به AMD را مطرح کرد و در ابتدا با مقاومت‌های بسیاری مواجه شد. کسب موافقت سهم‌داران و ارایه پیشنهاد فوق‌العاده از سوی هکتور روئیز؛ مدیر عامل وقت AMD باعث شد که این شرکت از حضیض به اوج برسد و nVIDIA مغرور را این‌چنین آواره کند. متولیان AMD از تاکتیم بی‌نظیری برای شکستن ابهت nVIDIA استفاده کردند و در اقدامی متهوارنه، نقطعه قوت آن روز رقیب یعنی تکنولوژی SLI را نشانه رفتند و در اندک‌زمانی آن را به نقطه ضعف تبدیل کردند. در این مسیر از نتیجه تحقیقاتی که سال‌ها پیش در ATI صورت گرفته بود و بعدها با نام تجاری CrossFire معرفی شد، استفاده شد. متولیان وقت ATI بارها و بارها اذعان داشتند که از منظر فنی در سطحی بالاتر از رقیب قرار داشتند، اما توان برابری با nVIDIA را در خود نمی‌دیدند. جالب آنکه AMD سماجت به خرج داد و در اقدامی سریع؛ تکنواوژی پشتیبانی از چهار کارت گرافیک را با نام تجاری CrossFireX معرفی کرد و تکنولوژی رقیب یعنی nVIDIA SLI 3 way را که تحت شرایطی پیچیده از سه کارت گرافیک هم‌شکل پشتیبانی می‌کرد از منظر تجاری نیست و نابود کرد. این فعالیت‌ها تداوم یافت و تکنولوژی ارزان‌قیمت، اما موثر و پرطرفدار ATI Hybrid معرفی شد و در غوغایی در بازار مادربردهای ارزان‌قیمت بر پا کرد. همچنین AMD چیپ‌ست‌های IGP خود را بر پایه دانش فنی فوق‌العاده طراحان ATI دگرگون کرد و محصولاتی روانه بازار کرد که تا مدت‌ها بی‌رقیب بود. به طور مثال اینتل و nVIDIA برای مدت‌های مدید نتوانستند رقیب دندان‌گیری برای چیپ‌ست AMD 780G علم کنند. مدتی است که شرایط چیپ‌ست‌ها در وادی لپ‌تاپ‌ها دگرگون شده است و قاطبه سازندگان لپ‌تاپ از چیپ‌ست‌های AMD استفاده می‌کنند و بسیاری از چیپ‌ست‌های nVIDIA از بازار خارج شده‌اند. این مقدمه را نگفتم تا دل دوستداران nVIDIA را کباب کنم، بلکه پیش از ورود به موضوع بررسی شرایط کنونی و سرنوشت احتمالی چیپ‌ست‌های گرافیکی بد ندیدم تا مروری کوتاه بر روزگار گذشته داشته باشم.
کارت گرافیک!
شک نداشته باشید که بازار کارت‌های گرافیک مستقل بیش از پیش رونق خواهد گرفت، با این تفاوت که کارت‌های ارزان‌قیمت از بازار حذف خواهند شد، یعنی از زمانی که هنوز به‌طور شفاف مشخص نشده است، کارت گرافیک ارزان‌تر از ۱۰۰ دلار تولید نخواهد شد. واقع امر این است که توان فنی بسیاری از مدل‌های ارزان‌قیمت دیگر چنگی به دل نمی‌زنند و می‌توان آنها را گونه مینیاتوری و حتی تبلیغاتی مدل‌های میان‌قیمت قلمداد کرد. کارت‌های گرافیک به‌طور کلی بر دو گونه اصلی است. گونه حرفه‌ای که در پردازش‌های سنگین مانند تولید انیمشین و شبیه‌سازی استفاده می‌شود و گونه عام که برای انجام بازی و ویرایش تصویر مورد استفاده قرار می‌گیرد. تفاوت این دو گونه در نوع پردازش تصاویر و الگوریتم‌ها و تکنولوژی‌های مرتبط نهفته است. شرکت nVIDIA خانواده Quadro را برای بازار حرفه‌ای و خانواده Geforce را برای بازار عام تولید می‌کند. بازار مدل‌های حرفه‌ای از دو سه سال پیش رونق فوق‌العاده‌ای پیدا کرده است و به‌طور کامل در سیطره nVIDIA قرار دارد. بازار مدل‌های عام اما مدتی است که از سیطره nVIDIA خارج شده است و بخش اصلی آن که کارت‌های میان‌قیمت به بالا را شامل می‌شود در اختیار AMD قرار گرفته است. این شرکت گفته است که مدل ارزان‌تر ز ۱۰۰ دلار تولید نخواهد کرد. دلیل اتخاذ این تصمیم برای خبران بازار واضح است، چرا که توان فنی بسیاری از چیپ‌ست‌های IGP موجود در بازار مانند AMD 780G و AMD 785G نزدیک به توان فنی مدل‌های ارزان‌قیمت است. واقع امر این است که توان فنی بسیاری از مدل‌های ارزان‌قیمت برای انجام بازی‌های درست و درمون کفایت نمی‌کند و در پردازش حرفه‌ای تصاویر نیز قابل نشان نمی‌دهد! بسیار توصیه شده است که برای انجام جدی بازی‌های معروف حداقل باید از مدل‌های میان‌قیمت که در محدوده ۱۵۰ تا ۲۵۰ دلار قرار دارند استفاده شود. مدل‌هایی که در محدوده ۱۰۰ تا ۱۵۰ دلار عرضه می‌شوند با هدف انجام ویرایش نیمه‌حرفه‌ای تصویر طراحی شده اند و برای بازی چندان توصیه نمی‌شوند. شرکت اینتل نیز اعلام کرده است که هیچ محصول ارزان‌قیمتی عرضه نخواهد کرد و به‌شکل تلویحی همان ۱۰۰ دلار را به‌عنوان کف قیمت مدل‌های پایه پذیرفته است. محصولات گرافیکی اینتل با نام تجاری لارابی (Larrabee) قرار بود که از اوایل سال ۲۰۱۰ میلادی در بازار توزیع شوند، اما موفقیت چشم‌گیر نسل پنجم چیپ‌ست‌های گرافیکی AMD/ATI باعث شد که این عرضه با تاخیر همراه شود. باز هم گفته می شود که چیپ‌ست‌های لارابی از اواسط ۲۰۱۱ راهی بازار خواهند شد. اینتل سردو گرم بازار را چشیده است و بی‌دلیل بر حوزه‌ای خاص تمرکز نمی‌کند. دوران رونق چیپ‌ست‌های گرافیکی میان‌قیمت به بالا در راه است. چیپ‌ست IGP ماربردهای مجتمع (Onboard) به‌طور معمول از چیپ‌ست‌هایی استفاده می‌کنند که تمامی امکانات موردنیاز مادربرد اعم از چیپ‌ست‌های کنترلی و پردازشی را تجمیع کرده است. از این‌رو یک چیپ‌ست IGP شامل امکانات کنترلی چیپ‌ست اصلی (Northbridge) و امکانات پردازش گرافیکی و صدا و شبکه و مدیریت رابط‌های ذخیره‌سازی است. چیپ‌ست گرافیکی؛ مهم‌ترین بخش چیپ‌ست IGP بعد از هسته اصلی چیپ‌ست است. چیپ‌ست‌های IGP را سال‌ها پیش برای کامپیوترهایی که نیاز چندانی به امکانات گرافیکی نداشتند تولید می‌کردند، اما این چیپ‌ست‌ها به طور قابل قبولی می‌توانند از انجام برخی بازی‌ها و فعالیت‌های گرافیکی آماتوری پشتیبانی کنند. برخی مدل‌های جدید مانند AMD 785G می‌توانند امکان استفاده همزمان از موتور گرافیکی درونی چیپ‌ست و کارت گرافیک مستقل منصوب در شکاف PICe x16 را فراهم کنند! ظاهر‌الامر بازار چیپ‌ست‌های IGP با توجه به ارتقای کیفی موتورهای گرافیکی رونق خواهد گرفت، اما بدانید که تمامی اینها به سرنوشت بازار پردازنده‌ها بستگی دارد!
پردازنده‌های همه‌کاره!
می‌دانید که شرکت AMD پنج شش سال است که پروژه فیوژن را دنبال می‌کند. اینتل هم دست به کار شده است و پس از کنترل‌گر حافظه، موتور گرافیکی را از درون چیپ‌ست اصلی به بطن پردازنده‌های نسل Core i منتقل کرده است. پس اغلب چیپ‌ست‌های آتی اینتل بدون موتور گرافیکی عرضه خواهند شد.
پردازنده‌های فیوژنی شرکت AMD که APU خطاب می‌شوند و سه چهارماه دیگر در بازار توزیع خواهند شد نیز انجام هرگونه عملیات پردازشی را به‌طور متمرکز در بطن پردازنده انجام می‌دهند. از این‌رو؛ وجود موتور گرافیکی در بطن چیپ‌ست مادربردهای آتی بی‌معنی خواهد شد. با این اوصاف آیا می‌توان آینده روشنی برای چیپ‌ست‌های IGP پیش‌بینی کرد؟
بی‌دلیل نیست که بازار کارت‌های گرافیک ارزان‌قیمت درگذر زمان تضعیف می‌شود و طراحی چیپ‌ست‌های IGP جدید چندان جدی گرفته نمی‌شود. گفته شده است که موتور پردازش گرافیکی به‌طور کامل از نسل نهم چیپ‌ست‌های AMD حذف خواهد شد. همین‌طور بی‌دلیل نیست که مدیرعامل nVIDIA خبر از توقف طراحی چیپ‌ست داده است.
از دو سه سال دیگر؛ صنعت آی‌تی در کنف اختیار پردازنده‌های مجتمع خواهد بود و هم‌اکنون مشخص می‌شود که چرا AMD تمام دار و ندار خود را برای تصاحب ATI هزینه کرده است!
بازاری جدید!
بزرگان صنعت دیجیتال عادت ندارند چیزی را همین‌طوری دور بریزند و باید که نهایت استفاده از سرمایه‌گذاری انجام شود. چیپ‌ست‌های کنونی اگر از بازار خارج شوند در بازاری دیگر و در قامتی دیگر نمایان خواهند شد. بازار چیپ‌ست‌های همه‌کاره چندی است که رونق گرفته است. چیپ‌ست همه‌کاره (SoC) به قطعه‌ای اطلاق می‌شود که تمامی چیپ‌ست‌های کنترلی و پردازشی موردنیاز مادربرد را تجمیع کرده است. در واقع چیپ‌ست همه‌کاره ترکیبی فشرده از چیپ‌ست اصلی (Northbridge) و چیپ‌ست فرعی (Southbridge) و پردازنده و چیپ پردازش صدا و شبکه و غیره است. بسیاری از کامپیوترهای ارزان‌قیمت از این چیپ‌ست‌ها استفاده می‌کنند.
نکته اخلاقی!
توصیه اخلاقی بزرگان این است که ازخریدن محصولات ارزان‌قیمت گرافیکی پرهیز کنید. این محصول می‌تواند کارت گرافیک ارزان‌قیمت یا چیپ‌ست IGP ارزان‌قیمت باشد. خرید مادربردی که از چیپ‌ست IGP درست و درمان بهره می‌برد، حتی اگر قدری گران‌تر هم باشد بر خرید مادربرد معمولی همراه با کارت گرافیک ارزان‌قیمت ارجحیت دارد. توصیه می‌شود مادربردهایی را مورد توجه قرار دهید که از تکنولوژی‌های ترکیبی مانند ATI Hybrid پشتیبانی می‌کنند، چرا که اگر روزی روزگاری مصرف‌کننده قصد ارتقا توان گرافیکی را داشته باشد، می‌تواند به‌طور همزمان از موتور گرافیکی چیپ‌ست نیز استفاده کند. همین!
