سوء تغذيه كودكان موجب كاهش بهره هوشي در بزرگسالي مي‌شود
تغذيه مناسب علاوه بر اثر بر عملكرد جسمي، تأثير فوق العاده‌اي بر عملكرد رواني و مغزي انسان دارد. به گونه‌اي كه كمبودهاي تغذيه‌اي مي‌تواند، بيماري‌هاي رواني و روحي را ايجاد و يا تشديد كند و ناراحتي‌هاي روحي نيز با تأثير بر مقدار دريافت مواد غذايي اثرات جسمي را بر فرد تحميل مي‌كند.
احمد رضا درستي مطلق، عضو هيئت علمي دانشگاه علوم پزشكي تهران در گفت‌و‌گوي تفصيلي با خبرنگار بهداشت و درمان فارس درباره نقش تغذيه در بالا بردن حافظه مي‌گويد: كمبودهاي تغذيه‌اي بلافاصله موجب عوارض جسمي نمي‌شوند.
در واقع با به پايان رسيدن ذخاير مواد حياتي يا از بين رفتن تعادل غذايي به هنگام نبود غذاهاي مناسب، هميشه علائمي شبيه گرسنگي‌هاي ظاهري وجود ندارد يا علائم به طور سريع ظاهر نمي‌شود، ولي در عوض علائم و آثار كمبودها به صورت‌هاي گوناگون هشدارهايي را اعلام مي‌كند.
به گفته وي از جمله اين علائم هشدار دهنده مي‌توان به كاهش و افت توان جسمي، خستگي، بي‌حوصلگي، افسردگي، كاهش توان يادگيري، كاهش قدرت حافظه و قدرت تمركز، كاهش مقاومت در مقابل عوامل بيماري‌زا، افزايش ابتلا به بيماري‌هاي گوناگون و طولاني شدن دوره نقاهت بيماري اشاره كرد.
عضو هيئت علمي دانشگاه علوم پزشكي تهران افزود: يافته‌هاي اندكي در مورد اثرات بلند مدت تغذيه بر يادگيري و رفتار وجود دارد ولي امروزه داده‌هاي حاصل از مطالعات مختلف نشان مي‌دهند كه سوء تغذيه دوران خردسالي با كاهش بهره هوشي (IQ) در دوران‌هاي بعد زندگي همراه است.
درستي گفت: تأمين مواد مغذي كافي حاوي پروتيين‌ها، كربوهيدارت‌ها، مواد معدني و ويتامين‌ها به علاوه آب براي عملكرد مناسب فعاليت‌هاي ذهني و بدني لازم است.
وي اضافه كرد: مغز انسان 3 نوع حافظه دارد كه شامل حافظه آني (كمتر از يك دقيقه)، كوتاه‌مدت (كمتر از 30 دقيقه) و حافظه بلندمدت (بيش از 30 دقيقه) است. به اين ترتيب آنچه كه در حافظه كوتاه مدت جاي گيرد، تنها به مدت يك دقيقه قابل بازيابي است. چنانچه اطلاعات اين حافظه آني به حافظه كوتاه مدت انتقال يابند، فرد درصورت نياز مي‌تواند تا حدود نيم ساعت آنها را به خاطر آورد.
عضو هيئت علمي دانشگاه علوم پزشكي تهران افزود: هر سلول عصبي مغز زائده‌هايي متصل به خود دارد كه بخش دريافت كننده اطلاعات را "دندريت " و بخش خارج سازنده پيام‌ها از سلول را "آكسون " مي‌نامند. آكسون بسياري از سلول‌هاي مغزي توسط مقداري چربي پوشانده شده‌اند. بخش دندريت يك سلول به آكسون سلول ديگري ارتباط پيدا مي‌كند. البته اين ارتباط مستقيم نيست و بين دندريت و اكسون فاصله كمي وجود دارد.
درستي گفت: هنگام برقراري ارتباط بين سلول‌هاي مغزي، مقداري مواد شيميايي از آكسون خارج و به دندريت سلول بعدي منتقل مي‌شود و به اين ترتيب پيام از يك سلول به سلول ديگر منتقل مي‌شود. هر گاه اطلاعات جديد بين سلول‌ها مبادله شود، مطالب جديد به دانش قبلي افزوده شده و با اين انتقال، مغز داراي شيار و فرورفتگي بيشتري مي‌شود.
وي اضافه كرد: هنگام انتقال اطلاعات از حافظه كوتاه مدت به حافظه بلند مدت، لازم است كارهاي ويژه‌اي انجام شوند. بهترين كار تكرار مطالب و فعال بودن است. مثلاً بهتر است براي حفظ مطالب براي مدت طولاني، آنها را بنويسند، بلند بخوانند و تمرين كنند و در واقع اين اطلاعات جديد را به روش‌هاي مختلف "به كار گيرند ".
عضو هيئت علمي دانشگاه علوم پزشكي تهران افزود: فعاليت مغزي طي زمان با انباشت برخي از مواد، موجب افت كارآيي ذهني مي‌شود و خواب مناسب مي‌تواند با فرصت دادن به بدن براي دفع آنها، توان مغزي را افزايش دهد. خواب بين 6 تا 8 ساعت خواب در شب‌ها توصيه مي‌شود.
درستي گفت: برخي مطالعات به كم شدن حافظه در افراد مبتلا به پرفشاري خون اشاره مي‌كنند. بالا بودن فشار خون در رگ‌هاي مغزي احتمالاً بر عملكرد سلول‌هاي مغز تأثير نامطلوب برجا مي گذارد. مصرف صبحانه و حتي نوع صبحانه مصرفي بر روي قدرت تمركز و حافظه كوتاه مدت كودكان و بزرگسالان تأثير مثبت دارد.
وي افزود: مقداري چربي در ساختمان سلول‌هاي عصبي وجود دارد، مصرف مقداري چربي از طريق مواد غذايي ضروري است كه البته چربي دريافتي بايد از منابع مناسبي باشد كه داراي اسيدهاي چرب ضروري باشند و بهترين اين منابع عبارت از روغن ماهي، روغن آفتابگردان، روغن بادام و ديگر روغن هاي مايع با منشاء گياهي هستند.
عضو هيئت علمي دانشگاه علوم پزشكي تهران گفت: يكي از عوامل لطمه زننده به سلول‌هاي مغزي، عوامل اكسيدان هستند كه به مرور در سلول‌ها ظاهر شده و منجر به نابودي، پير شدن و يا كاهش توان فعاليت آنها مي‌شوند.
درستي اضافه كرد: مصرف آنتي‌اكسيدان‌هاي غذايي مانند ويتامين C، ويتامين E و ليپوئيك اسيد (نوعي اسيد چرب)، از مغز در برابر تأثير مخرب و كشنده راديكال‌هاي آزاد (يا همان عوامل اكسيدان) محافظت مي‌كند.
وي افزود: از آنجا كه مواد معدني نقش مهمي در عملكرد سلول‌هاي عصبي دارند، مواد غذايي غني از مواد معدني به هوشياري ذهن فرد كمك مي‌كند.
عضو هيئت علمي دانشگاه علوم پزشكي تهران گفت: برخي از اين مواد معدني مهم عبارت از كلسيم، پتاسيم و منيزيم هستند. منابع مهم اين املاح شامل شير و محصولات لبني همچون پنير و ماست، غذاهاي غني شده با كلسيم، سيب، زردآلود، آووكادو، موز، گريپ فروت، عسل، كيوي، پرتقال، آلو، گيلاس، توت فرنگي، انجير، خرما، سيب زميني، غلات كامل، حبوبات، دانه‌هاي روغني، سبزي‌هاي برگ سبز، ماهي و گوشت هستند.
