-
گريس و ساختار آن
گريس و ساختار آن
تهیه کننده : اثیر کربلایی
منبع : راسخون
گريس ماده اي است جامد يا نيمه جامد كه از تركيب يك ماده پركننده و صابون (Thickener) ، در داخل روغن به دست مي آيد. البته ممكن است ساير موادي كه بتواند بر خاصيت آن بيفزايد نيز در آن به كار گرفته شود. روغن هاي معدني (مشتقات نفتي) و يا سنتتيك ماده اصلي تشكيل دهنده گريس است كه در حدود80 درصد آن را تشكيل مي دهند و نقش مهمي در قوام آن دارند. در صورتي كه اين ماده با كيفيت نامناسب مورد استفاده قرار گيرد ساختار گريس بسيار ضعيف و ناپايدار شده و در شرايط سخت به صورت دو فاز (روغن و صابون) در آمده و به قطعات و ماشين آلات صدمه بسيار وارد خواهد كرد. دومين ماده اصلي تشكيل دهنده گريس، صابون است كه آن نيز داراي انواع مختلف مي باشد. براي ساخت گريس، صابون در داخل روغن به وسيله حرارت تركيب و پخته مي شود. دراين مرحله، صابون در روغن، كريستاليزه شده و توليد الياف (Fibers) مي كند و تركيب به صورت ژلاتيني حاصل مي شود. سپس گريس در دماي قابل تخليه درون ظروف تخليه مي شود. لازم به تذكر است كه در برخي از انواع گريس تشكيل اين رشته ها در داخل گريس، بعد از اتمام پخت تا مدت طولاني ادامه پيدا مي كند.
نامگذاري:
گريس را با پايه صابوني آن مي شناسند. عمده ترين صابون هاي سازنده گريس شامل صابون كلسيم (در گريس هاي كاپ وشاسي)، سديم (در گريس هاي R.B.B ، فايبر يا با نام تجاري والوالين) ، صابون ليتيم (در گريس هاي مالتي پرپوز و ماهان) ، غير آلي (در گريس نسوز يا بنتون) و ساير صابون ها مانند آلومينيوم.
ساخت صابون:
اين ماده خود نيز از پخت چربي ها (اسيد هاي چرب) و مواد قليايي به دست مي آيد. صابون در بسياري از گريس ها بايستي از قبل تهيه شود. براي اين منظور مواد اوليه به درون دستگاه پخت صابون بنام اتوكلاو، تزريق شده و تحت فشار قرار مي گيرد. سپس اين دستگاه به طور كامل بسته شده و مانند ديگ هاي زودپز تحت فشار قرار مي گيرد. اين دستگاه داراي جداره اي گرمكن از نوع روغن داغ بوده و دماي پخت آن در حدود300 درجه سانتي گراد است. اتوكلاو هم چنين براي اختلاط كامل، داراي همزني است كه در زمان پخت براي يكنواختي كامل مواد از آن استفاده مي شود. بدين ترتيب ساخت صابون با انجام آزمايش ها و نمونه برداري تا به دست آوردن نتيجه كامل ادامه مي يابد.
ساخت گريس:
پس از پايان ساخت صابون، مواد به داخل دستگاه پخت گريس بنام ?كتل? انتقال يافته و سپس روغن به آن افزوده مي شود. اين دستگاه مشابه اتوكلاو عمل مي كند با اين تفاوت كه تحت فشار قرار نمي گيرد. در زمان پخت، صابون در داخل روغن به صورت كريستال هاي ريز درآمده و مخلوطي به حالت ژلاتيني به وجود مي آورد. رشد كريستال ها در روغن از عمده و حساس ترين مراحل پخت گريس است. اگر از مواد اوليه به ويژه روغن پايه نامرغوب استفاده شود، ساختار كريستال هاي به وجود آمده ضعيف شده و در زمان كاركرد در شرايط عادي و يا سخت، صابون از روغن جدا و گريس خاصيت روانكاري را از دست خواهد داد.
كريستال ها:
نوع و اندازه كريستال ها عمده ترين عامل ساختار گريس است. به طور كلي آنها به سه گروه الياف بلند، متوسط و كوتاه طبقه بندي مي شوند. ضخامت اين رشته ها از100 تا0/012 ميكرون متفاوت است. هر چه نسبت طول رشته ها به قطر آنها بيشتر باشد گريس از قوام بهتري برخوردار خواهد بود.
گريد:
گريس از نظر طبقه بندي به9 گروه تقسيم شده است. در هر طبقه حدفاصل كوچك ترين تا بزرگترين مقدار،30 و بين هر گروه15 واحد فاصله وجود دارد. حداقل اين مقدار،85 و حداكثر آن475 است. براي تعيين گريد گريس آن را به دماي25 درجه سانتي گراد مي رسانند. سپس دستگاه نفوذ پذيري را كه داراي مخروط استانداردي است، از ارتفاع معين با استفاده از نيروي طبيعي ثقل بر روي سطح گريس گرم شده مي اندازند.
آنگاه مقدار نفوذ اين مخروط را در داخل گريس اندازه گيري كرده و آن را به عنوان شاخص در نظر مي گيرند. اعداد جدول زير ميزان نفوذ مخروط در داخل گريس را به دهم ميليمتر نشان مي دهد.
هر قدر نفوذ اين مخروط در داخل گريس بيشتر باشد نشانگر نرمي بيشتر گريس و اعداد كوچكتر نشان دهنده ساختار سفت گريس است. به طور مثال گريد6(حد115-85) جامد و به صورت بلوك و گريد سه صفر(حد475-445) به شكل مايع و روان است. اين آزمايش طبق استاندارد (ASTM D217) در دو مرحله و به منظور مشخص كردن قوام گريس انجام مي گيرد. در مرحله اول گريس به صورت ?كارنكرد? (بدون هيچ گونه كار فيزيكي) و در مرحله دوم به صورت كاركرد (با انجام كار فيزيكي) با روش اشاره شده آزمايش مي شود. در مرحله دوم گريس را وارد دستگاهي مي كنند كه صفحه مشبك استانداردي در داخل آن ارتفاعي معين در حدود60 بار به صورت رفت و برگشت حركت مي كند. چون محفظه گريس بسته است درنتيجه صفحه مشبك از درون حفره هاي داخل صفحه عبور مي كند و اين عامل، باعث گسستگي رشته هاي صابوني (كريستال ها) خواهد شد. عدد حاصل از اين آزمايش را عدد كاركرد مي نامند و مبناي استاندارد تعيين گريد گريس است. گريس هاي خوب برگشت پذيرند يعني رشته هاي گسسته شده دوباره ترميم مي شوند. اين خاصيت گريس را خاصيت برگشت پذيري مي نامند. اين خاصيت در عامه گريس ها وجود ندارد و به طور معمول اين نوع گريس ها پس از كاركرد به علت گسستگي كريستال ها، نرمتر مي شوند.
رنگ: رنگ گريس وابسته به روغن پايه و صابوني است كه با آن ساخته شده باشد. اين ويژگي نقشي در مرغوبيت گريس ندارد. ممكن است برخي تصور كنند كه رنگ روشن تر نشانه مرغوبيت گريس است، اين مساله از نظر علمي صحيح نيست.
پركننده ها: اين مواد براي كاربردهاي خاصي به صورت جامد و يا مايع به گريس اضافه مي شوند. به طور مثال ادتيوهاي افزايش دهنده تحمل فشار (EP) ، از جمله رايج ترين آنها هستند.
نقطه قطره اي شدن: در اين درجه دما گريس از حالت جامد تبديل به مايع شده و با بالا رفتن درجه حرارت كاملاً روان مي شود.
عمر سرويس و طول عمر گريس و فواصل زماني تعويض آن از مهم ترين سئوالات مصرف كنندگان است. به طور معمول بيشتر شركت هاي سازنده دستگاه ها، دستور العمل هاي گريس كاري و نوع آن را تعيين مي كنند. در صورت عدم دسترسي به اطلاعات در اين مورد مراجعه به كاتالوگ هاي سازندگان گريس براي انتخاب نوع گريس مناسب بهترين روش است.
لازم به تذكر است كه به علت چسبندگي گريس، بيشتر ذرات آلاينده كه در گريس باقي مي ماند كه در صورت عدم تعويض به موقع، باعث سائيدگي و خورندگي بيشتر آن قطعه خواهد شد. گريس همانند روغن مي بايست در فواصل معين تعويض شده و فاصله زماني اين تعويض بستگي به نوع كاربرد آن دارد و اين عمل باعث روانكاري بهتر، طول عمر و تضمين سلامت كاركرد دستگاه ها خواهد شد.
كاربرد و اهمیت استفاده از گریس
بسیاری از نیروهای محركه بدون استفاده از گریس قابل استفاده نیستند. هر چند گریس در مقابل سایر روانكارها از مقدار مصرف كمتری برخوردار است ولی جایگاه آن دارای اهمیت بالایی است و قابل جایگزینی با مواد دیگر نیست. مهمترین موارد مصرف گریس به شرح زیر است:
۱- تعداد دفعات روانكاری با گریس در مقایسه با روغن كمتر بوده و این امر باعث كاهش هزینه و تعمیرات می شود. این مسئله در شرایطی كه دسترسی به ماشین آلات سخت باشد یك مزیت محسوب می شود مانند موتورهای نصب شده بر روی سقف ها، خطوط محركه، بلبرینگ های غیرقابل دسترس و نظایر آن.
۲- گریس به عنوان یك مانع برای ورود گرد و خاك و یا خروج برخی مواد از ماشین آلات عمل می كند.
۳- روانكاری با گریس در آب بندی قطعات و كاربرد كاسه نمدها و نظایر آن با هزینه كمتری انجام می شود. كاسه نمدهای آب بندی شده به وسیله روغن به دلیل تولید اصطكاك بیشتر با قطعات، نیروی بیشتری را به هدر می دهند.
۴- در مقایسه با روغن، گریس برای مدت بیشتری روانكاری را ادامه می دهد. برخی گریس ها طوری ساخته شده اند كه به صورت آب بندی در قطعه باقی مانده و طول عمر آن با قطعه یكی است.
۵- زمانی كه از قطعه ای استفاده نشود و روانكار آن خارج شود، برای پیشگیری از زنگ زدگی قطعه، از گریس استفاده می شود.
۶- برخی از گریسها مشكل روانكاری در مجاورت با آب را حل كرده اند.
۷- تعدادی از گریسها اصطكاك كمتری را در زمان شروع دستگاه ایجاد می كنند.
۸- گریس مانند یك لایه نرم بین قطعات قرار گرفته و باعث كاهش صدا و ارتعاش و كاركرد روان در برخی دستگاهها مانند چرخ دنده های بزرگ می شود.
۹- گریس در دستگاههایی كه در فشار زیاد، دمای بالا، شرایط سخت عملیات، سرعت پایین و شوكهای مداوم كار می كنند و یاتاقان هایی كه گردش محوری آنها به طور مرتب معكوس می شود بهتر عمل می كند.
۱۰- در جایی كه ماشین آلات به شدت خوردگی و سایش داشته باشند، گریس در بیشتر موارد كاربرد بهتری دارد.
۱۱- بیشتر گریسها در دماهای متغیر كاربرد وسیعی دارند ولی بیشتر روغنها دارای دمای كاركرد معینی هستند.
۱۲- در طراحی بوشها و یاتاقانهای ماشین آلات، گریس نسبت به روغن نقش موثرتری داشته و عناصر تشكیل دهنده آن را ساده می كند. به طور كلی استفاده از روغن برای این منظور هزینه بالایی را به خود اختصاص می دهد.
مقایسه كاربرد گریس با روغن
۱- گریسها دستگاهها را در زمان كاركرد خنك نمی كنند.
۲- روغنها به سهولت در مجاری دستگاهها نفوذ پیدا می كنند ولی این مسئله برای گریسها یك نقطه ضعف است.
۳- روغنها از نظر نگهداری در انبارها مزایای بهتری دارند.
طبقه بندی گریس (گرید)
گریس از نظر طبقه بندی به۹ گروه (گرید) تقسیم بندی شده است. این تقسیم بندی بر اساس درجه نفوذ پذیری نسبی از قوام گریس است. اعداد جدول شامل میزان نفوذ یك مخروط استاندارد به سطح گریس(با واحد دهم میلیمتر) در دمای۲۵ درجه سانتیگراد است.
مشخصات فیزیكی و شیمیایی گریس
▪نقطه قطره ای شدن (Drop Point) : دمایی است كه در آن گریس از حالت جامد تبدیل به مایع می شود و با بالا رفتن درجه حرارت كاملاً روان می شود.
▪رنگ (Color) : رنگ در گریس به روغن پایه و صابونی بستگی دارد كه با آن ساخته شده است. این ویژگی در مرغوبیت گریس نقشی ندارد. ممكن است برخی از افراد تصور كنند كه رنگ روشن تر گریس نشانه مرغوبیت آن است، اما این مساله از نظر علمی صحیح نیست.
▪پركننده ها (Fillers) : این مواد برای كاربردهای خاص به صورت جامد و یا مایع به گریس اضافه می شوند. برای مثال ادتیوهای بالابرنده تحمل فشار (EP) یكی از رایج ترین انواع این گونه گریسها است.
▪مقاومت مكانیكی: این گزینه مقاومت گریس را در تحمل كاركردهای مكانیكی نشان می دهد. در صورت عدم انتخاب گریس مناسب، با نوع كاركرد دستگاه، ساختار آن متلاشی و دیگر قادر به روانكاری نخواهد بود. دما نقش كلیدی در انتخاب گریس ایفا می كند. دمای كاركرد گریس بر اساس نوع آن متفاوت بوده و شاخص مهمی در انتخاب گریس است. در اینجا تا حدود زیادی می توان عمر گریس را در درجه حرارت های معمولی تعیین كرد و میزان مقاومت در حفظ ساختار ژلاتینی را نشان داد.
▪حداكثر دمای مجاز عملیاتی: بیشترین درجه حرارتی است كه می تواند گریس به طور مداوم به كار برده شود. با توجه به نوع كاركرد و دمای محیط عملیات می بایست گریس مناسب آن انتخاب شود.
▪عمر سرویس: عمر سرویس عبارتست از فواصل زمانی كه گریس می بایست با توجه به نوع كاربرد، تعویض شود.
▪ قابلیت پمپاژ: یكی از موارد مهم در كاربرد گریس قابلیت پمپاژ است. در بسیاری از صنایع به پمپاژ گریس در حالت كاركرد به طور متوالی نیاز است. در نتیجه گریس باید مانند روغن قابلیت پمپ شدن را در عملكرد داشته باشد.
قابلیت حفظ ساختار در تغییرات دما:
عبارتست از توانایی برگشت پذیری گریس در زمان كاركرد با توجه به تغییرات دما. این حالت به عنوان توان برگشت پذیری گریس نیز نامیده می شود. برخی گریسها زمانی كه به حداكثر دمای كاركرد می رسند ساختار اصلی خود را از دست داده و به طور كامل متلاشی می شوند. در این حالت گریس می بایستی تعویض شود. این گونه گریسها را گریسهای برگشت ناپذیر می نامند. برعكس گریس هایی كه دوباره حالت ژلاتینی خود را بدست می آورند را گریس های برگشت پذیر می گویند.
مقاومت در مقابل فشار مكانیكی زیاد: گریس به صورت یك لایه فیلم نازك بین دو قطعه متحرك قرار گرفته و نمی گذارد كه این دو جسم با یكدیگر تماس یابند. در شرایط فشار كم زیاد، این لایه از هم گسسته شده و باعث می شود كه دو قطعه با یكدیگر تماس یافته و در نتیجه منجر به خوردگی و حتی توقف كار دستگاه شود. در اینجا با افزودن مواد بالا برنده تحمل فشار، ادتیوهای EP ، این لایه گسسته نشده و عمل روانكاری به سهولت انجام می شود.
فرايند توليد و مصارف گريس
مشخصات فيزيكي و شيميايي گريس نقطه قطره اي شدن (DROP PIONT)
نقطه اي است كه گريس از حالت جامد تبديل به مايع شده و با بالا رفتن درجه حرارت كاملاً روان مي شود.
رنگ (COLOR)
رنگ در گريس به روغن پايه و صابوني بستگي دارد كه با آن ساخته شده است. اين فاكتور نقشي در خصوص مرغوبيت گريس نداشته و ممكن است بعضي تصور كنند كه رنگ روشن تر، نشانه مرغوبيت آنست، در حالي كه اين مساله از نظر علمي صحيح نيست.
پر كننده ها (FILLERS)
اين مواد براي كاربردهاي خاصي بصورت جامد و يا مايع به گريس اضافه مي شود. ادتيوهاي بالا برنده تحمل فشار (EP) از جمله رايج ترين آنها است.
مقاومت مكانيكي
اين گزينه مقاومت گريس را در تحمل كاركردهاي مكانيكي نشان داده و در صورت انتخاب نامناسب گريس، ساختار آن متلاشي و ديگر قادر به روانكاري نخواهد بود. دما نقش كليدي را در انتخاب گريس ايفا مي كند. دماي كاركرد گريس براساس نوع آن متفاوت بوده و عامل مهمي در انتخاب گريس است. دراينجا تا حدود زيادي مي توان عمر گريس را در درجه حرارت هاي معمولي تعيين كرد و ميزان مقاومت در حفظ ساختار ژلاتيني را نشان داد.
حداكثر دماي مجاز عملياتي
بيشترين درجه حرارتي است كه گريس مي تواند بطور مداوم به كار برده شود. گريس مي بايست با توجه به نوع كاربرد و متناسب با دماي محيط عمليات انتخاب شود.
عمر سرويس
عمر سرويس به معناي فواصل زماني است كه گريس بايد با توجه به نوع كاربرد، تعويض شود.
قابليت پمپاژ
يكي از موارد مهم در كاربرد گريس قابليت پمپاژ است. در بسياري از صنايع به پمپاژ گريس در حالت كاركرد بطور متوالي نياز است، در نتيجه گريس بايد مانند روغن قابليت پمپ شدن را در عملكرد داشته باشد.
قابليت حفظ ساختار در تغييرات دما
توانايي برگشت پذيري گريس در زمان كار كرد با توجه به تغييرات دما را نشان مي دهد. اين حالت، توان برگشت پذيري گريس نيز ناميده مي شود. برخي گريسها در زماني كه به حداكثر دماي كاركرد مي رسند ساختار اصلي خود را از دست داده و كاملاً متلاشي مي شوند. در اين حالت است كه گريس ميبايستي تعويض شود. اصولاً چنين گريسهايي را برگشت ناپذير مي نامند. برعكس گريس هايي را كه مجدداً حالت ژلانتيني خود را بدست مي آورند، برگشت پذير مي گويند.
مقاومت در مقابل فشار مكانيكي زياد گريس بصورت يك لايه فيلم نازك بين دو قطعه متحرك قرار گرفته و نمي گذارد كه اين دو جسم با يكد يگر تماس حاصل كنند. اگر فشار مكانيكي بيش از حد شود ( مانند چرخ دنده ها در شرايط فشار كار زياد) اين لايه از هم گسسته شده و باعث مي شود كه دو قطعه با يكديگر تماس پيدا كرده و منجر به خوردگي و حتي توقف كاركرد دستگاه شوند. با افزودن مواد بالا برنده تحمل فشار، ادتيوهاي EP ، اين لايه گسسته نشده و عمل روانكاري به سهولت انجام مي شود.
بسته بندي گريس
گريس در ظروف مخصوص شامل بشكه، سطل35 پوندي، كارتن10 پوندي و كارتن دو پوندي پر مي شود.
الياف صابوني
همانگونه كه قبلاً اشاره شد، گريس از پيدايش الياف صابوني (fibers) در روغن بدست مي آيد. اين الياف به چند گروه طبقه بندي شده اند: كره اي يا نرم، الياف كوتاه، الياف بلند و ريش ريش. زماني كه عمل پخت انجام
مي گيرد، الياف صابوني در روغن تشكيل شده و در نهايت گريس حاصل مي آيد. نوع و شكل الياف صابوني بسيار متنوع و قطر آنها از0/01 و طول تا100 ميكرون متفاوت است. براي مطالعه برروي ساختار گريس از ميكروسكوپ الكترونيكي و فيلمبرداري اشعه ايكس استفاده مي شود. هر چه نسبت طول الياف به قطر آن كمتر باشد، گريس قوام بهتري پيدا مي كند. ساختار اين الياف يكي از عوامل عمده اختلاف بين انواع گريسها است. صابون سديم داراي الياف بلند و درهم است. آب، صابون گريس كلسيم را ثابت كرده و نوع الياف آن كوتاه و پيچشي است. الياف صابون گريسهاي پايه ليتيم كمي بلندتر و با پيچش بيشتر است، ولي آنقدر كوتاه است كه ساختار نرمي را بوجود مي آورد. اين الياف مارپيچ شكل، بخوبي در داخل يكديگر پيچيده و بسيار كوتاه تر از صابون گريس پايه سديم است. ساختار برخي گريسها بصورت دانه اي بوده و اين عامل باعث نرمي بسيار آن مي شود.
كريستاليزه شدن صابون و تشكيل الياف صابوني در روغن، مي تواند بصورت ثابت و يا فعال صورت گيرد. اين بدان معني است كه پس از انجام پخت، تشكيل كريستالها متوقف و يا براي مدتي ادامه خواهد داشت. در هر دو مورد، كنترل حرارت عامل بسيار موثري در تشكيل آن است. قوام گريس كاملاً بستگي به نوع كريستالها دارد. آنها اگر بصورتهاي فشرده، متفرق، گسترده و يا چسبيده بهم باشند، ساختارهاي متفاوتي را بوجود مي آورند. برخي از گريسها به علت ريز بودن كريستالها بسيار شفاف هستند. ممكن است كريستالها بصورت يكنواخت بوجود نيايد و قسمتهاي مختلف يك محصول، بطور مثال در يك بسته بندي مانند بشكه، داراي ساختارهاي متفاوتي باشند. بهترين حالت داشتن ساختار يكنواخت در كل مجموعه است.
مطالعات برروي ساختار گريس با استفاده از ميكروسكوپ الكترونيكي و نور پولاريزه انجام و از اشكال مختلف آن عكسبرداري شده است. برخي از اين مطالعات نشان مي دهد كه ضخامت الياف سديم لائوريت در حدود37 و در يك جمع بندي، بقيه ساختارها داراي مضربي از10+42 آنگستروم هستند. عموماً نسبت قطر به طول الياف يك به ده است. براي عكسبرداري ابتدا روغن گريس بايد توسط برخي حلال ها و تركيبات نفتي مانند نفتا، شسته شود تا امكان عكسبرداري بوجود آيد. برخي از گريسهاي پايه ليتيم، سديم، كلسيم و آلومينيوم داراي رشته هاي صابوني با قطر يا شعاع0/2 ميكرون و يا كمتر بوده و الياف بلند داراي قطري معادل يك ده هزارم ميلي متر هستند. رشته هاي صابوني گريس هاي پايه كلسيم و ليتيم بصورت الياف مارپيچ و برخي گريسهاي ديگر نواري و يا ميله اي بوده كه بصورت متفرق تشكيل شده اند. در برخي آزمايش ها، گريس ساخته شده بصورت مكعب و برروي يك صفحه قرار داده مي شود. پس از كشش آن، ساختار گريس پايدار مانده و اين بدان معني است كه الياف صابوني در داخل يكديگر بافته شده و امكان جداسازي آن ميسر نيست.
با مطالعه ساختار هر كدام از اين الياف، مي توان بصورت تقريبي بيان كرد كه نسبت طول به قطر آنها يك به ده است و ضمناً گريسهاي پايه ليتيم، برخي پايه سديم ها، كلسيم و آلومينيوم داراي بافت مارپيچ و قطر يا طول آنها تقريباً0/2 ميكرون و يا كمتر است.
تأثيرات نيروهاي وارده به الياف صابوني گريس (برش مقطعي الياف)
A- نيروي كم
B- نيروي متوسط
C- نيروي بسيار زياد
چرا گریس خاصیت پاک کندگی و خنک کنندگی ندارد ؟
یکی از دلالیل اصلی استفاده از گریس عدم امکان استفاده از روغن در برخی از نقاط (مانند یاتاقان های چرخ) برای روانکاری است ، در واقع ماهیت نیمه جامد گریس باعث می شود تا این روانکار در این نقاط باقی مانده و جریان پیدا نکرده و از قطعه خاج نشود. ولی برای تامین خاصیت خنک کنندگی و انتقال حرارت نیاز به جریان سیال است و برای پاک کنندگی و خروج آلودگی ها نیز باید این شرایط تامین گردد، که این امر از عهده گریس بر نمی آید. از اینرو این دو خاصیت برای گریس ها در نظر گرفته نمی شود.
انواع گریس و کاربرد آنها
در مطالب قبلی در مورد گريس و تعریف علمی و نحوه درجه بندی آن آشنا شده اید . در این مقاله سعی دارم انواع آن و کاربردهای مختلف آنها را بطور خلاصه شرح دهم.
آنچه که در گریس ها بر نوع کاربرد آنها تاثیر بسیار زیادی دارد ، پایه صابونی تشکیل دهنده گریس است که در ترکیب با روغن پایه و مواد افزودنی محصول مورد نظر را برای ما تامین می کند.
گریس ها بر اساس پایه صابونی (ماده قوام دهنده) می توانند تنوع بسیار زیادی داشته باشند .
سه دسته اصلی و پر مصرف آنها شامل موارد زیر هستند:
1- گریس های پایه لیتیم
2- گریس های پایه کلسیم
3- گریس های پایه سدیم
لبته انواع ویژه از گریس ها نیز می توانند با پایه های صابونی از ترکیب مواد فوق مانند لیتیم/کلسیم و ... تولید شوند.
حال ببینیم از نظر کاربردی این گریس ها چه تفاوتی با هم دارند.
در گریس ها دو خاصیت پایداری حرارتی و پایداری در برابر آب از اهمیت ویژه ای برخودار هستند. در واقع نوع صابون پایه ای که در گریس استفاده می شود ، می تواند بر دو خاصیت بالا تاثیرگذار باشد. از اینرو می توان این خواص را در گریس های مختلف بصورت زیر مقایسه نمود.
پایداری حرارتی:
گریس پایه لیتیم> گریس پایه سدیم> گریس پایه کلسیم
پایداری در برابر آب:
گریس پایه کلسیم> گریس پایه لیتیم>گریس پایه سدیم
همانطور که در بالا دیده می شود گریس های با پایه لیتیم پایداری حرارتی بسیار خوبی دارند، همچنین دارای پایداری در برابر آب نسبتا مناسبی نیز هستند. این ویژگی در این نوع گریس ها باعث می شود که در کاربردهای مختلف مورد استفاده قرار گیرند . به این نوع گریس ها ، گریس چند منظوره یا Multi purpose گفته می شود. لازم به ذکر است این گریس ها به خاطر پایداری حرارتی خوبشان به گریس نسوز معروف هستند. همچنین با توجه به کاربرد بسیار وسیع این گریس ها در چرخ خودروها و ماشین آلات سنگین به نام گریس چرخ نیز شناخته می شوند. این نوع گریس با وجود گرانتر بود نسبت به دو دسته دیگر، به دلیل تنوع بالای کاربرد ، پرمصرف ترین نوع گریس صنعت هست.
گریس های پایه کلسیم به دلیل پایداری بیسار خوبشان در برابر آب به گریس شاسی یا گریس ضد آب معروف شده اند. البته فراموش نشود که منظور از ضد آب ، توانایی کار کرد در زیر آب نیست و فقط نشان دهنده پایداری مناسبشان در برابر شستشو با آب است.
حال که با دو دسته اصلی گریس ها آشنا شدیم بهتر است که به نکاتی در مورد مصرف آنها توجه کنیم:
1- در صورتی که در انبار ، روغن از گریس جدا شود نباید از آن استفاده کرد
نکته: با هم زدن نمی توان روغن جدا شده را به ساختار گریس بازگرداند.
2- در صورت در دسترس نبودن گریس های با درجه NLGIپایین (روانتر) نمی توا با اضافه کردن روغن درجه NLGI آن را پایین آورد. NLGI چيست؟
3- استفاده از گریس های نسوز بجای ضد آب و بلعکس توصیه نمی شود.
4- استفاده از گریس های شل تر یا سفت تر از آنچه در دستگاه مورد نیاز است توصیه نمی گردد.
5- از گریس به اندازه مورد نیاز در دستگاه استفاده کنید و از استفاده کمتر یا بیشتر از حد مجاز اجتناب نمایید.
6- هنگام گریس کاری گریس قبلی را بطور کامل از محل روانکاری خارج کنید.
چرا گریس
آنچه که ذهن برخی از افراد را به خود مشغول کرده ، این است که چرا بجای روغن از گریس استفاده می شود؟
وظایفی که یک گریس به عنوان روانکار انجام می دهد، با وظایفی که روغن انجام می دهد تقریبا مشابه است و آنچه که باعث جایگزینی گریس بجای روغن می شود نوع کاربرد آن است.
در برخی از قطعات مانند یاتاقان های چرخ که امکان روانکاری توسط روغن وجود ندارد، نیاز به روانکاری است که بتواند در محل روانکاری باقی مانده و وظایف مورد نظر را انجام دهد. در چنین شرایطی استفاده از گریس تنها راه چاره است که بر اساس نوع کارکرد و تجهیز و قطعه ، گریسی با ساختار مخصوص آن شرایط انتخاب می گردد.
آنچه که می توان مزایای گریس نسبت به روغن معرفی کرد موارد زیر هستند:
1- خصوصیات شیمی فیزیکی مناسب برای کاربردهای خاص.
2- آب بندی و جلوگیری از نفوذ ذرات و آلودگی ها.
3- حفظ خواص در برابر نفوذ آلودگی ها در زمان کارکرد.
4- مقاومت در برابر چکه کردن از محل روانکاری.
گریس ها با داشتن چنین خواصی می توانند در شرایط کاری ویژه وظایف یک روانکار را که به شرح زیر است انجام دهند:
1- کاهش سایش و اصطکاک.
2- جلوگیری از زنگ زدگی و خوردگی.
3- امکان حرکت قطعات در دمای پایین.
4- سازگاری با آب بندها.
به این ترتیب گریس ها گروه خاصی از روانکارها هستند که می توان در شرایط ویژه روانکاری نیازهای صنعت را برطرف کنند و ما را از طراحی پیچیده و پرهزینه نجات دهند.
