خلاقيت و روش هاي افزايش آن

خلاقيت را به معناي انديشه براي خلق راه حل نو تعريف مي‌كنند. در ذيل شما را با برخي از راه‌هاي افزايش خلاقيت آشنا مي ‌كنيم .
به‌دنبال همكاري هاي خلاق باشيد

نيوتن وقتي كه قوانين گرانش زمين را درك كرد، يادداشت‌هايش را در اين زمينه همچون نوشته‌هاي ديگرش در يك كشو انداخت و تا 5 سال بعد كه يكي از دوستانش به صورت اتفاقي از او در اين باره سؤال كرد سراغشان را نگرفت. مسلما اگر ما چنين قوانين انقلابي‌اي را با انجام معادلات پيچيده به دست آوريم آن را در كشو نمي‌اندازيم كه خاك بخورند و البته اين كاري است كه دانشمندان، امروزه ما را به انجام آن ترغيب نمي‌كنند.

يك دليلش اين است كه ديگر نيوتن تكرار نخواهد شد. اما دليل ديگرش را دانشمندان دانشگاه نيومكزيكو اينگونه توضيح مي‌دهند: بهترين ايده‌هايي كه به ذهن يك نفر مي‌رسد در لحظات انزوا و تنهايي او نيست بلكه در لحظاتي است كه نظراتش را با يكي از همكاران مورد اعتمادش رد و بدل مي‌كند. در همين رابطه ورا جان اشتاينر در كتابي كه با عنوان همكاري‌هاي خلاقانه نوشته است موارد زيادي را در طول تاريخ ذكر كرده است كه رد و بدل كردن نظريات ميان 2 دوست و همكار باعث ايجاد ايده‌هاي بسيار ناب و خلاقانه‌اي شده است؛ مانند آلبرت انيشتين و نيلز بور، ماري و پير كوري.

دانشمندان معتقدند تاثير رنگ‌ها بر زندگي انسان حتي وقتي كه انسان به آنها توجه لازم و كافي هم ندارد بسيار زياد است. در اين ميان شايد در زندگي رنگ آبي به خاطر رنگ آسمان و درياها نقشي اساسي براي انسان‌ها داشته باشد اما دانشمندان تاكيد مي‌كنند كه براي داشتن ذهني خلاق اين مقدار هم حتي كافي نيست. در همين راستا در دانشگاه بريتيش كلمبيا كانادا دانشمندان تاثير رنگ قرمز و آبي بر رفتار داوطلبان را بررسي كرده‌اند.

در اين تحقيق دانشمندان به اين نتيجه رسيده‌اند در حالي كه رنگ قرمز حافظه داوطلبان را- كه در اين آزمايش دانش‌آموزان بودند- تقويت مي‌كند، رنگ آبي به آنها كمك مي‌كند كه تصورات خود را آزاد كنند. دانشمندان براي اثبات اين يافته تصميم گرفتند از داوطلبان بخواهند يك آزمايش ساده انجام دهند. در اين آزمايش به آنها قطعاتي به رنگ آبي و قرمز داده شده بود و از آنها خواسته شد با اين قطعات چند اسباب‌بازي بسازند. دانشمندان مشاهده كردند اسباب‌بازي‌هايي كه به رنگ آبي ساخته شده بودند در مقايسه با اسبا‌ب‌بازي‌هاي قرمزرنگ از ساختار خلاقانه‌تري برخوردار بودند.

ذهن خود را پرواز دهيد
اينكه ذهن انسان آمادگي كشف نكته‌هاي جديد را داشته باشد خود يكي از عواملي است كه مي‌تواند به انسان براي خلاق‌بودن كمك كند. دانشمندان در دانشگاه دركسل فيلادلفيا مغز را در لحظه‌اي كه ايده نابي به آن مي‌رسد مورد تحقيق قرار داده‌اند. دانشمندان در اين آزمايش از 2 گروه داوطلب استفاده كردند. يك گروه از اين داوطلب‌ها را منتظر گذاشتند تا به آنها يك معما داده شود. وقتي كه معما به آنها داده شد از آنها خواسته شد كه بگويند وقتي كه معما را حل كردند آيا يكباره به ذهن آنها خطور كرده است يا براي انجام آن فكر كرده‌اند. دانشمندان با آزمايش مغز اين افراد متوجه شدند سمت راست مغز آنها به شدت درگير است؛ بخصوص بخشي از مغز كه مسوول ديدن است. به اين ترتيب به اين نتيجه رسيده‌اند كه وقتي داوطلبان براي انجام حل يك مساله متمركز مي‌شوند كارايي مغز خود را پايين مي‌آورند.

در يك آزمايش ديگر دانشمندان در لندن شرايط مشابهي را براي داوطلبان برقرار كردند. در اين آزمايش آنها پرتوهاي آلفا امواج گاماي با فركانس بالا در مغز داوطبان را مورد آزمايش قرار دادند. در اينجا هم دانشمندان مشاهده كردند كه داراي امواج آلفاي زياد و چند مورد موج گاماي با فركانس بالا بودند؛ اين موج دوم همانند همان موردي است كه وقتي انسان با چشم بسته استراحت مي‌كند در مغز او به جريان مي‌افتد. به همين ترتيب دانشمندان در لندن هم اعلام كردند وقتي كه مغز در حالتي ملتهب قرار بگيرد كه انسان از آن انتظار داشته باشد راه‌حلي را ارائه كند، كارايي كمتري دارد.

نوازندگي كنيد
موسيقي مسلما نقش عمده‌اي در افزايش خلاقيت انساني دارد. در اين رابطه دانشمندان در دانشگاه واندربيت نشويل آمريكا براي بررسي نقش موسيقي بر افزايش خلاقيت انساني يك آزمايش ساده انجام دادند. آنها از چند دانشجوي موسيقي و چند فرد عادي ديگر با مشخصات يكسان در آزمايش خود استفاده كردند. به هر كدام از اين دانشجويان چند جسم ساده مانند مسواك يا خميردندان داده شد و از آنها خواسته شد كاربردهاي جايگزيني براي چيزهايي كه در دست دارند معرفي كنند. در پايان آزمايش مشخص شد كه دانشجويان موسيقي كاربردهاي جايگزيني خلاقانه‌تري نسبت به ديگر افراد ارائه كرده‌اند. حين آزمايش، دانشمندان با بررسي عملكرد مغز داوطلبان مشاهده كردند افراد عادي تنها از بخش جلويي چپ مغز خود استفاده مي‌كردند، در حالي كه دانشجويان موسيقي علاوه بر آن از طرف راست مغز خود هم استفاده مي‌كردند.

دانشمندان مي‌گويند اين كاركرد مغزي غيرعادي است و دليل آن مي‌تواند اين باشد كه دانشجويان موسيقي چون مجبور هستند از هر دو دست خود حين نوازندگي استفاده كنند بايد از هر دو بخش مغز خود هم كار بكشند. اما آيا براي افزايش خلاقيت مي‌توانيم از نوازندگي يك آلت موسيقي يا انجام كارهايي كه در انجام آنها هر دو دست درگير هستند، شروع كنيم؟ در اين باره سوهي پارك كه روي موسيقيدانان و افراد عادي كار كرده است، مي‌گويد: هنوز با اطمينان نمي‌توانيم بگوييم كه استفاده همزمان از 2 كره چپ و راست مغز دليل اين است كه موسيقيدانان از ذهن خلاق‌تري برخوردار هستند.

تا مي‌توانيد بازي كنيد
دانشمندان زيادي تاكيد مي‌كنند كه براي خلاق بودن، انسان بايد تا مي‌تواند از عادت‌هاي رايج دوري كند و به بازي‌هايي كه گاهي طبق عرف جامعه مناسب حال او نيست، بپردازد. در اين باره مارك بكوف از دانشگاه كلورادو معتقد است اينكه مردم براي بازي در زندگي نقشي حاشيه‌اي در نظر مي‌گيرند اشتباه است. او به نقش بازي در زندگي حيوانات گوشت‌خواري همچون گرگ و سگ پرداخته و به اين نتيجه رسيده است كه اين بازي‌ها به شخصيت‌هاي فردي اين اجازه را مي‌دهد كه تجربه‌هاي جديد و اشتباهي داشته باشند بدون اينكه مجازاتي به خاطر آن در انتظار آنها باشد.
[ برای مشاهده لینک ، با نام کاربری خود وارد شوید یا ثبت نام کنید ]
[ برای مشاهده لینک ، با نام کاربری خود وارد شوید یا ثبت نام کنید ]

اصول اولیه خلاقیت
به طور کلی [ برای مشاهده لینک ، با نام کاربری خود وارد شوید یا ثبت نام کنید ] فرایندی است که طی زمان ادامه داشته و ابتکار، انطباق‌پذیری و تحقق از خصوصیات بارزآن به شمار می‌آیند و می‌تواند جوابگویی برای مشکلات باشد. برخی از محققان اصولیبرای مشخص شدن مرزهای خلاقیت تعریف نموده‌اند: اول اینکه خلاقیت متضمن پاسخ یامفهومی نو باشد یا آنکه احتمال وقوع آن بسیار کم باشد. اما باید توجه داشت که نوبودن و اصالت با آنکه شرط لازم خلاقیت است اما کافی نیست. زمانی یک پاسخ را می‌توانبخشی از یک فرایند خلاقیت به شمار آورد که تا اندازه‌ای با واقعیت مطابقت داشته یااصولاً واقعی باشد. دوم خلاقیت باید گره‌ای را بگشاید یا با وضعیتی تناسب داشته ویا مقصود معینی را برآورد. سوم، خلاقیت واقعی مشروط به دوام آن بینش ابتکاری،ارزیابی و تفسیر و رشد آن باشد. در جمله‌ای کوتاه می‌توان اینگونه بیان کرد «خیلی‌ها ایده‌های خوب دارند اما عده کمی آنها را عملی می‌کنند». همچنین یکی ازعواملی که معمولاً با خلاقیت مربوط می‌دانند موضوع هوش است.




وجوه هوش
یک مبنای طبقه‌بندی، نوع فرایند و یا نحوه عملکرد خاصی استکه انجام می‌گیرد. این نوع طبقه‌بندی شامل 5 گروه اصلی از توانشهای هوشی می‌باشد کهعبارتند از عوامل
· شناخت
· حافظه
· تفکر همگرا
· تفکر واگرا و
· ارزشیابی
شناخت، کشف و یا کشف دوباره و بازشناسی است. حافظه عبارت از حفظ آن چیزی است که درک شده است. در تفکر واگرا ما در جهات متفاوت تفکر می‌کنیم، گاهی به تفحص می‌پردازیم و گاهی در جستجوی تنوع هستیم در حالی که در تفکر همگرا اطلاعات به یک جواب درست و یا به بهترین جواب شناخته شده و قراردادی منتج می‌گردد. واضح است که یکی از توانشهای تفکر واگرا گوناگونی پاسخهایی است که تولید می‌شود. این نوع تولید تماماً زاده اطلاعات ارایه شده نیست. در اینجاست که مبحث انعطاف‌پذیری در تفکر پیش می‌آید که از مباحث اصلی خلاقیت به شمار می‌آید.
با این حال در بررسی افراد خلاق این نتیجه به دست آمده است که اگر چه داشتن حد معینی از هوش لازم است ولی شرط کافی نیست و لزوماً افراد با هوش خلاق نبوده‌اند در حالی که افراد با هوش متوسط می‌توانند افراد خلاق برجسته‌ای باشند. در واقع امور خلاقیت شاید بیشتر اکتسابی باشد تا فطری و می‌توان با آموزشهایی این توانایی را در خود افزایش داد.

خصوصیات افراد بسیار خلاق
از مطالعه افراد بسیار خلاق موارد زیر نتیجهشده است. البته این خصوصیات شخصیتی آنهاست نه اینکه با اینگونه رفتارها، انسانبتواند به خلاقیت برسد:
· تمایل به تعریف و تمجید از خود دارند
· اشخاص خلاق مخصوصاً خواهان قبول پیچیدگی و حتی بی‌نظمی در دریافتهای خود هستندبدون آنکه نگران آشفتگی ناشی از این امر باشند. این بدان معنی نیست که آنان فی نفسهبی‌نظمی را دوست دارند بلکه پرمایگی موجود در بی‌نظمی را به کم مایگی نظم ترجیحمی‌دهند. تمایل دارند نزد دیگران به داشتن نظرات تند و احمقانه شهرت داشته باشند.
· کارهای آنها با اظهار نظر اینکه از موضوع پرت هستند مشخص می‌شود. شوخ‌طبعی وبذله‌گویی از صفات بارز این افراد است. باید به این افراد کمک کرد که بدون اینکهکینه‌توز و پرخاشگر باشند جسارت خود را حفظ کنند.

عوامل باز دارنده خلاقیت
· تلاشهای قبل از بلوغ برای حذف خیالبافی
· محدودیتهای بازدارنده قوه تدبیر و کنجکاوی کودکان
· تکیه بیش از حد به نقش جنسیت؛ تفکر خلاق مستلزم حساسیتی بیش از حد (خصوصیتیکاملاً زنانه) و وابستگی به غیر و اتکای به خود (خصلتی کاملاً مردانه) است. از همینرو یک پسر بسیار خلاق نسبت به سایر همجنسان همسال خود بیشتر دارای صفات زنانه بهنظر می‌رسد.
· تاکید زیاد بر پیشگیری (نحوه پاسخگویی کودکان به مسایلی که مستلزم چاره‌اندیشیفرد هنگام قرار گرفتن در وضعیتی بن‌بست است نشان می‌دهد که تأکید بر پیشگیری قوهتصور بسیاری از کودکان را از رشد باز داشته است).
· القای ترس و کمرویی
· تاکید بر مهارتهای کلامی
خطری که استعداد خلاق فرد را تهدید می‌کند،قضاوت یا ارزیابی تجربه فرد نیست بلکه پیشداوری است که به تبع آن تجارب بسیاری درحوزه دریافت را نمی‌یابند. خطری که آموزشهای معمول چه در خانه و چه در مراکز آموزشیدر بردارند این است که نظرات نو و احتمال وقوع اعمال جدید خیلی زود و بیش از اندازهمورد انتقاد قرار می‌گیرند.

عوامل تشدیدکننده خلاقیت و نوآوری
حس درونی تفکر، انسان را قادر می‌سازد شرایطی را که وجود خارجی ندارند، ‌در درون ذهن شبیه‌سازی نماید و‌ به وی این امکان را می‌دهد تا در امکانات یکسان با سایرین برای خود فرصتهای بهتری بیافریند. در واقع امور خلاقیت شاید بیشتر اکتسابی باشد تا فطری و می‌توان با آموزشهایی این توانایی را در خود افزایش داد. مجموعه عواملی که باعث تشدید و ترغیب فرد به نوآوری می‌گردند به عوامل تشدیدکننده تعبیر می‌گردند که خود به دو بخش کلی انگیزه‌ها و ابزارها تقسیم می‌شوند که در اینجا توضیح داده می‌شوند.

انگیزه‌ها
انگیزه‌های ترغیب کننده به نوآوری، می‌توانند به خصوصیات وزندگی خصوصی افراد مربوط باشد و یا اینکه به اجتماع محل سکونت فرد بستگی داشته باشدکه ما در اینجا دلایل بروز هر یک را بررسی می‌کنیم.


انگیزه‌های بیرونی
به همه انگیزه‌هایی که از جامعه به فرد القاءمی‌گردند گفته می‌شود که خود بر اثر موارد زیر ناشی می‌گردند:
· بحران‌های جامعه:
می‌دانیم سرچشمه خلاقیت نیاز است. اغلبمواقع اگر نیازی در زندگی بشر مشاهده نشود، الزامی به خلاقیت وجود نخواهد داشت. نیازهای بشر معمولاً به طور یکنواخت بروز می‌یابند مگر در شرایطی استثنایی مانندبحران‌های مختلف از جمله بحرانهای طبیعی چون سیل و زلزله و آتشفشان و طوفان وهمچنین بلایایی که خود انسان مسب آنهاست که بارزترین آنها جنگ است. نوع و دلیل بروزیک بحران در اینجا مد نظر نیست و آنچه حائز اهمیت است هجوم سیل عظیمی از نیازها پساز وقوع بحران است که می‌تواند در جامعه سبب یک انقلاب فکری در نزد افراد گوناگونگردیده و به شکل نوآوری و خلاقیت بروز نماید.
· سطح توقعات جامعه:
جامعه‌ای که در آن سیر صعودی پیشرفت حاکمباشد، هر روز از طرف تک تک اعضای خود شاهد خلاقیت و نوآوری است. در این جامعهنوآوری به قشر متفکر و اندیشمند محدود نگردیده و همه مردم را شامل می‌شود بطوریکهحتی تبهکاران نیز در این جامعه هر روز به فکر خلق روشی نو در روند کاری خودمی‌باشند.

انگیزه‌های درونی
انگیزه‌هایی که از درون شخص، منشاء می‌گیرند راانگیزه‌های درونی می‌نامند که شامل موارد زیر می‌باشند:
· اسعتداد ذاتی فرد:
این امر حتی بدون وجود هر گونه محرک خارجیممکن است آگاهانه یا ناآگاهانه صورت گیرد و با داشتن هوشی متوسط و آموختن راه‌هایافزایش تفکر خلاق، کاملاً قابل دسترسی برای همه نیازهای زندگی می‌باشد.
· نیازهای درونی:
گاهی اوقات افراد در خود نیرویی احساس می‌کنندکه همواره آنان را وا می‌دارد که در جهت کمک به دیگران و ارتقای سطح زندگی درجامعه، دست به نوآوری بزنند. این افراد از هر جنس و سن و شغلی می‌توانند باشند. بهعنوان مثال خانمی در آمریکا که از آگهی های تجاری تلویزیون ناراضی بود آنها رامطابق با ذوق خود مجدداً می‌نوشت.
· بحران‌های شخصی‌:
بحران‌های شخصی نیز مانند بحران‌های جامعه، می‌توانند محرک بسیار قوی در امر نوآوری برای شخص باشند.

ابزار ها
برخی فاکتورهای تعیین‌کننده برای دستیابی به تفکر خلاق و جوددارند که می‌توان از آنها به عنوان ابزارهای نوآوری یاد کرد. این ابزارها عبارتنداز:
· اراده
· اعتماد به نفس
· کمیت
· شبیه سازی
· استمداد از دیگران
· مجاورت / تشابه / تباین
· تغییر دادن
· فعالیتهای جنبی و . . .

[ برای مشاهده لینک ، با نام کاربری خود وارد شوید یا ثبت نام کنید ]


همه روان شناسان پرورشي و متخصصان آموزشي معتقدند که توانايي هاي آفريننده و شيوه هاي فکري واگرا را مي توان به افراد، به ويژه به کودکان و نوجوانان، آموزش داد. ما اينجا به طور خلاصه به چند اصل کلي براي پرورش خلاقيت اشاره مي کنيم.

1. تجارب کودکان را به موقعيت هاي خاص محدود نکنيد.
سؤالاتي بپرسيد که با چرا و چگونه آغاز مي شوند، نه کجا و چه کسي و چه وقت. سؤال هايي طرح کنيد که داراي جواب هاي متعدد باشند. سؤال هايي که تنها يک جواب دارند منجر به تفکر همگرا مي شوند، سؤال هايي که جواب هاي متعددي را در يادگيرنده بر مي انگيزانند. شوق تفکر واگرا و آفرينندگي است.

2. براي طرح سؤال ها و انديشه هاي غير معمول و بديع ارزش قائل شويد.
از سؤال هاي غير معمول که از سوي دانش آموزان طرح مي شوندو شما از عهده جواب آنها بر ني آييد نهراسيد. به آنها کمک کنيد و با همکاري يکديگر به جستجو براي يافتن جواب اين سؤالات بپردازيد.

3. فرصت هايي براي خود آموزي و يادگيري اکتشافي در اختيار يادگيرندگان قرار دهيد.

4. نسبت به تفاوت هاي فردي يادگيرندگان با احترام برخورد کنيد.
گورتزل (1962- Gortzel) پس از بررسي شرايط پرورشي 400 نفر از افراد برجسته قرن بيستم تأثير شرايط پرورشي آموزشگاه ها و روش آموزشي معلمان را بر رشد توانايي هاي خلاق در کودکان به گونه زير بيان داشته است. " معلماني که بيش از معلمان ديگر مورد احترام و علاقه افراد نخبه مورد مطالعه ما قرار داشتند، معلماني بودند که به اين افراد امکان مي دادند تا متناسب با توانايي هايشان پيش بروند. فرصت فعاليت کردن در موضوعات دلخواهشان را به آنها مي دادند و آنها را به تفکر وا مي داشتند و کتاب هاي مهيج به آنها معرفي مي کردند"