گزارشى از چهارمين دوره مسابقات «حلى كاپ»

در كشورهاى توسعه يافته، راهكارهاى مختلفى براى توسعه علوم و فناورى وجود دارد. يكى از اين راهكارها برگزارى مسابقاتى است كه افراد با شركت در آن، به رقابت پرداخته و مهارت هاى خود را مى سنجند. نمونه چنين مسابقه هايى در حوزه روباتيك، مسابقات جهانى روبوكاپ و در سطحى كوچكتر، مسابقات سالانه روبات ها در ايران است كه هر سال در يكى از مراكز آموزشى كشور برگزار مى شود. علاوه بر آن مى توان از مسابقات سالانه «حلى كاپ» نام برد كه براى چهارمين سال متوالى در تاريخ ۱۱ تا ۱۳ اسفندماه سال جارى برگزار شد. به بهانه همين مسابقات گفت وگويى با مسئول برگزارى اين طرح انجام داده ايم كه در زير مى خوانيم.
•••
•لطفاً خودتان را معرفى كنيد.
اينجانب محمدمهدى جعفرى همدانى متولد سال ۱۳۵۰ و داراى مدرك مهندسى برق از دانشگاه تهران هستم. هفت سال است كه مدير دبيرستان علامه حلى (و البته از فارغ التحصيلان اين دبيرستان) هستم و به علت علاقه زياد به كار فرهنگى وارد اين حرفه شدم، تقريباً ۴ سال تدريس كردم و سپس ۲ سال معاونت اين مركز را بر عهده داشته ام.
•در مورد مدارس تيزهوشان و شيوه ورود به آنها توضيحاتى ارائه دهيد.
مراكز استعدادهاى درخشان داراى يك دبيرستان تيزهوشان پسرانه در تهران با نام علامه حلى و نيز يك دبيرستان دخترانه به نام فرزانگان است و داراى ۲ مدرسه راهنمايى پسرانه و يك مدرسه دخترانه است و شيوه ورود اينگونه است كه دانش آموزان داوطلب براى دبيرستان و راهنمايى بايد معدل ۱۹ به بالا داشته باشند و سپس چند مرحله آزمون را با موفقيت بگذرانند تا مجوز ورود به اين مدارس را به دست آورند. دانش آموزان اين مجموعه فقط داراى سطح علمى و فرهنگى بالا بوده و به هيچ وجه موقعيت شغلى پدر، ثروت و غيره ملاك نيست.
•دبيرستان علامه حلى نسبت به مدارس عادى، چرا امكانات و برترى هايى دارد؟
امكانات ويژه اى ندارد. به جز اينكه در اينجا با موضوع مدرسه محورى روبه رو هستيم چيزى هايى را كه دانش آموزان به آن علاقه مند هستند فراهم مى كنيم، به اين معنى كه به دانش آموز فرصت مى دهيم تا درس بخواند و هدفش را تعيين كند. علاوه بر درس استاندارد به فوق برنامه هم نياز داريم كه به همين منظور كارگاه هاى مختلف و آزمايشگاه هايى مانند فيزيك، شيمى، زيست و غيره تجهيز شده اند و مورد استفاده قرار مى گيرند. همچنين اينجا داراى گروه و كارگاه الكترونيك، سايت كامپيوترى، فعاليت هاى هوا و فضا و مسابقه روباتيك بوده و مهمترين چيزى كه مدرسه دارد، دانش آموزان آن است و فعاليت ها و وقت دانش آموزان هدر نمى رود و از آن حداكثر استفاده را مى كنند حتى در بعضى موارد كمبود امكانات داريم و شرايط دانش آموزان تامين نمى شود. آنها جلوتر از ما و فراتر از چارچوب درسى هستند و اگر به آنها امكانات بدهيم، كارهاى بزرگتر و بيشترى انجام مى دهند.
•در مورد مقام ها و افتخارات اين مركز در مسابقات روباتيك در سطح جهانى توضيح دهيد.
اين مركز مجموعه اى از موفقيت هاى بزرگ و استثنايى است و فاصله زيادى با مدارس ديگر دارد، به طورى كه هم اكنون تنها مركز آموزشى كشور است كه بيش از يكصد مدال جهانى در كلكسيون خود دارد، در صورتى كه دومين مدرسه پس از ما تنها ۲۳ مدال جهانى دارد و از اين لحاظ مى توان با اطمينان گفت كه بى رقيب هستيم. هم اكنون ۳۲ درصد از مدال هاى جهانى را كه در كشور است، ما كسب كرده ايم و ۴۲ درصد نيز ساير مدارس استعدادهاى درخشان در ايران و ۲۶ درصد مدال هاى باقى مانده جهانى را نيز حدود بيست هزار دبيرستان ديگرى كه در كشور است، كسب كرده اند اعم از دولتى و غيرانتفاعى. همچنين در جشنواره خوارزمى كه موضوع و رشته و مدارس سهميه بندى مى شوند، ما هر ساله يك يا دو مدال داريم. اولين مدرسه بوده ايم كه از ۵ سال پيش حضور بين المللى داشته ايم البته سال گذشته دبيرستان فرزانگان و تيزهوشان اصفهان نيز همراه با ما حضور داشتند.
در مسابقات شبيه سازى دو بعدى كه تا سال گذشته مهمترين مسابقات سيموليشن روبات ها بود، بهترين مقام را به دست آورديم و مدال اول و دومى جهان را كسب كرديم. در شبيه سازى فوتبال دوبعدى نيز كه از سخت ترين مسابقات معتبر است، مقام سوم جهان را به دست آورديم. ما تنها مدرسه شركت كننده بوديم و ساير تيم ها همگى از دانشگاه هاى بزرگ بودند و اين در صورتى است كه فقط ۶ درصد از دانش آموزان مستعد كشور را در اختيار داريم. در ضمن در آذرماه امسال نيز در كنفرانس بين المللى دانش آموزان جهان در تايلند، حضور پرافتخارى داشتيم.
•مسابقات حلى كاپ در چه سطحى برگزار مى شود؟
اين مسابقه ۳ سال مستمر در سطح كشور برگزار مى شود و يك دوره از اين مسابقات روباتيك نيز در ۶ سال قبل برگزار شد. مسابقات از نمونه هاى جهانى الگو گرفته است و تنها دبيرستان كشور است كه اين مسابقات را اجرا مى كند و دبيرستان ها قدرت اجرايى آن را ندارند ولى فكر مى كنم كه مراكز ديگر با الگو گرفتن از ما اقدام به برگزارى اين چنين مسابقاتى كنند. اين در حالى است كه سازمان آموزش و پرورش خراسان رضوى نيز با كمك گرفتن از ارگان هاى بزرگ اقدام به برگزارى چنين مسابقاتى مى كند و هزينه ثبت نام آنها نيز خيلى بيشتر از ماست ولى برگزارى مسابقاتشان نسبت به ما در سطح پايين ترى است و فقط برخى از مراكز دانشگاهى قدرت برگزارى اين مسابقات را دارند.
•هزينه اين مسابقات را چگونه تامين مى كنيد؟
هيچ هزينه اى از ارگان هاى دولتى نداريم و هزينه اين مسابقات كشورى را خودمان بر عهده داريم و از نظر هزينه هاى مالى تا ۹۰ درصد وابسته به دولت نيستيم و از جنبه هاى مختلف مثل كمك هاى مالى و كمك هاى ويژه اى كه اوليا مى كنند و نيز برخى ارگان هاى خصوصى به صورت اسپانسر كمك هايى مى كنند و هزينه مسابقات توسط گروهى از اين اسپانسرها تهيه مى شود كه البته چندان قابل توجه نيست.
همچنين سازمان ملى پرورش استعدادهاى درخشان نيز با اسكان افرادى كه از شهرهاى ديگر آمده و در مسابقات شركت كرده اند، به ما كمك مى كند. ولى در مجموع همه كارها و هزينه ها بر دوش ماست، هم از لحاظ تهيه اسپانسر و هم بقيه كارهاى ديگر.
•براى برگزارى اين مسابقات روباتيك از آموزش و پرورش و ديگر سازمان هاى دولتى كمك گرفته ايد؟
ارتباط سطح بالايى با ما ندارند و به قول معروف، آن قدر درگيرى براى نان شب دارند كه به بستنى نمى رسد. آموزش و پرورش كمك مهمى نمى كند. با ساير ارگان هاى دولتى نيز همچون بانك ها و سازمان هاى ديگر مكاتباتى داشته ايم كه بانك ها با احترام عذرخواهى كردند و كمكى نكردند. بقيه سازمان ها نيز فقط حاضر به قبول ۵ درصد از كل هزينه ها شده اند و بعضى ديگر مثل سازمان آتش نشانى قول كمك و همكارى دادند ولى هرگز كمكى نكردند.
•مسابقه روباتيك به چه صورت و در چند بخش انجام مى شود؟
مسابقات روباتيك به دو قسمت تقسيم مى شود. ۱- روبات هاى مسابقه ۲ _ شبيه سازى هاى كامپيوترى. كه روبات هاى مسابقه دهنده به ۳ بخش كلى تقسيم مى شوند. بخش اول روبات هاى فوتباليست كوچك كه «جونيور» نام دارند و بخش دوم موش هاى هوشمند هستند كه به دو دسته تقسيم مى شوند. مسيرياب ها، حل ماز، روبات هاى آتش نشان. قسمت شبيه سازهاى كامپيوترى نيز به ۳ بخش اصلى تقسيم مى شود. بخش اول شبيه سازهاى فوتبال ۲ بعدى، بخش دوم شبيه سازهاى فوتبال ۳ بعدى كه جديدترين و سخت ترين نوع مسابقه است و بخش سوم شبيه سازهاى امداد هستند.
•پيش بينى شما از قهرمانى در بخش هاى مختلف مسابقه چيست؟
امسال در تمام بخش ها شركت كننده هاى زيادى داريم ولى به طور مثال در شبيه سازى فوتبال ۲ بعدى تقريباً در كشور بى رقيب هستيم. ولى در قسمت امداد رقابت پنجاه _ پنجاه است. در قسمت روبات هاى مسيرياب نيز رقابت بسيار فشرده است و روبات ها مسير خاصى را كه برايشان تعيين شده، بايد با سرعت بيشترى نسبت به رقباى خود طى كنند. در اين قسمت، صدم ثانيه ها بسيار تعيين كننده است. مخصوصاً مراكز دانشگاهى كه در اين زمينه قوى هستند. در قسمت حل ماز نيز چون مسابقات خيلى سختى است، رقيب جدى نداريم و كلاً در اين مسابقات چون علاوه بر تيم علامه حلى، پنج تا از تيم هاى ديگر در مسابقات بين المللى شركت داشته اند، رقابت سختى وجود دارد.
•به برندگان مسابقه چه جوايزى اهدا خواهد شد؟
به نفرات اول تمام بخش هاى مسابقه جايزه نقدى به مبلغ ۳۵۰ هزار تومان پرداخت مى شود و به نفرات دوم و سوم برخلاف سال هاى قبل جايزه نقدى داده نمى شود و مثلاً توليدات شركت هاى اسپانسر را مى دهيم. به طور مثال دستگاه تهويه هوا مخصوص اتاق كه وسيله جالبى است و يا ربع سكه بهار آزادى.
•در اين دوره از مسابقات چه تعداد تيم در هر بخش حضور داشتند؟
در اين دوره از مسابقات روباتيك، ۲۱۴ تيم ثبت نام كردند كه فقط ۱۸۲ تيم از آنها در مسابقات شركت كردند كه در بخش حل ماز ۱۴ تيم، روبات هاى آتش نشان ۱۴ تيم و روبات هاى مسيرياب ۱۰۸ تيم شركت كردند كه شلوغ ترين بخش مسابقات بود. همچنين در بخش شبيه سازهاى فوتبال ۲ بعدى ۵ تيم، در بخش شبيه سازهاى فوتبال ۳ بعدى ۱۵ تيم و در بخش شبيه ساز امداد ۵ تيم شركت كردند و در مجموع تعداد افراد شركت كننده در اين دوره از مسابقات تقريباً ۶۵۰ نفر بودند كه ۳۲ نفر از اين تعداد از مراكز دانشگاهى، ۴۲ نفر از مدارس تيزهوشان و ۲۱ نفر هم از موسسات آزاد حضور داشتند. كه البته اين اطلاعات از آقاى روستايى مسئول دفتر مديريت گرفته شد و نتايج قهرمانى اين مسابقات نيز در سايت hellicup.ir قابل دسترسى است.
•مربيان و مدرسان مركز آموزشى علامه حلى به دانش آموزان و ساير شركت كنندگان مسابقه چه كمكى كردند؟
ما اولين مدرسه اى هستيم كه معاونت پژوهشى داريم كه فوق برنامه هاى غيردرسى و علمى و ساير كارها را سازماندهى مى كند و طراحى و برگزارى اين مسابقات روباتيك را نيز انجام مى دهد. معلمان اين مدرسه داراى سطوح بالاى علمى بوده و وقت بسيارى را صرف آموزش و پاسخ به سئوالات دانش آموختگان مى كنند. بدون كمك اين مربيان، طراحى و اجرا و حتى ساخت روبات ها در مسابقات نيز غيرممكن بود و هيچ كارى براى برگزارى اين مسابقه و آموزش دانش آموزان، در بيرون از دبيرستان نداشته ايم به جز داورى مسابقات و براى ساير داوطلبان شركت در مسابقه روباتيك، كلاس هاى آموزش، قبل از مسابقات برگزار كرديم تا به طراحى و ساخت روبات آشنايى كامل داشته باشند.
در حالى كه حقوق معلمان اصلاً رضايت بخش نيست و امكانات كافى نداريم نارضايتى ما خيلى كم است و به تعبيرى تا آنجايى كه امكانات مجموعه اجازه دهد كمك مى كنيم و رضايت بالايى داريم و اين احساس رضايت به خاطر كار كردن با اين دانش آموزان نخبه است كه باعث مى شود تلاش مربيان هدر نرود و در مجموع حضور مربيان و معلمان در اين مسابقات بسيار معنادار است.
•چه صحبتى با مسئولان و ساير افراد جامعه داريد؟
ما از قشر خوبى در سطح مديران برخورداريم. برخلاف سال هاى قبل هيچ كس نگفت كار بدى انجام مى دهيد و اين روند قابل توجهى است ولى متاسفانه هيچ كدام از دوستان كمك به يك مجموعه آموزشى در كشور مانند دبيرستان علامه حلى را يك سرمايه گذارى مفيد نمى دانند. صحبت من به تمام كسانى كه توسعه، صنعت و دولت را در اختيار دارند و مى توانند اكنون و يا در آينده اعمال قدرت كنند، اين است كه مجموعه آموزشى علامه حلى مركزى است كه مى تواند بسيارى از مهمترين مشكلات جامعه را به شيوه خاصى حل كند و آن شيوه خاص اين است كه سئوالات، معضلات و مشكلات خود را در اختيار نخبگان اين مدرسه قرار دهند، كه البته هيچ هزينه اى هم ندارد تا اين جوانان راه حل هاى اين سئوالات را بيابند. مثلاً دانشمندان هسته اى ما اكنون سنى كمتر از ۳۰ سال دارند، يعنى اينكه آنها خيلى زودتر به سراغ مسائل علمى رفتند و پيشرفت كردند. ايجاد سئوال و هدايت دانش آموزان به سمت اين سئوالات و ايجاد بسترى كامل براى حل اين سئوالات و مشكلات در مجموعه علامه حلى، بسيارى از مشكلات جامعه ما در آينده را كم مى كنند. در نتيجه تمام شركت ها و سازمان ها اعم از دولتى و خصوصى مسائل و مشكلات خود را در اينجا مطرح كنند و از هزينه آن نترسند تا ما به اين سرمايه گذارى آنها بهترين پاسخ را بدهيم.
•••
در چهارمين دوره از مسابقات سراسرى حلى كاپ، تيم هاى مختلفى از اقصى نقاط كشور حضور داشتند كه با بعضى از آنها صحبت هايى انجام داديم. يكى از اين تيم ها، دانشگاه آزاد نجف آباد بود كه به همراه تيم گروه خلاقيت پژوهش سراى اين شهر در مسابقات شركت كرده بود. آقايان يمانى، شاپورى و محمدى در بخش روبات مسيرياب از دانشگاه آزاد و خانم ها فائزه اسماعيلى، فهيمه نادرى، فهميه مهديه و نادرى نژاد نيز در همين بخش از مسابقات پژوهش سراى نجف آباد شركت كرده بودند و ركوردهاى نسبتاً خوبى به دست آوردند و تمام هزينه هايشان توسط مراكز مربوطه در شهرستان تامين مى شد و براى ساخت و تجهيز روبات ها تقريباً دو هفته كار مداوم انجام داده بودند و از مسابقات راضى بوده و فقط از شهريه دانشگاه آزاد گلايه داشتند و با حمايت و همكارى مسئولين گروه خلاقيت و پژوهش سراى حجتى نجف آباد در اين مسابقات حضور پيدا كردند.



يكى ديگر از تيم ها تيم ميكروبات از تبريز بود كه آقايان كيهان اصغرى و ميثم كرمانى همراه با روبات خود اين تيم را تشكيل مى دادند كه تمام مراحل ساخت روبات را خودشان انجام داده بودند و از مرحله مقدماتى به مرحله نهايى صعود كرده بودند و از اين گلايه داشتند كه قبل از مسابقات، اندازه روبات ها را ۱۵ سانتى متر در ۱۵ سانتى متر توسط مركز علامه حلى اعلام شده بود ولى بسيارى از تيم هاى علامه حلى اين استاندارد را براى شركت در مسابقه رعايت نكرده بودند. يكى از جوان ترين شركت كنندگان در اين مسابقات نيز هومن نعمت اللهى از مجموعه علامه حلى بود كه به تنهايى با روبات خود شركت كرده بود و از مرحله مقدماتى نيز صعود كرد. يكى ديگر از تيم هاى شركت كننده تيم مركز آموزشى خضرا بود كه براى اولين بار در اين مسابقات شركت كرده بود و اعضاى اين تيم آتوسا باقرى و پريسا محمدزاده بودند كه به همراه معلم فيزيك خود خانم اكبرپور حضور داشتند و از كيفيت مسابقات بسيار راضى بودند. مجموعه آموزشى آنها كه وابسته به سازمان انرژى اتمى بوده كمك و حمايت هاى زيادى از آنها براى شركت در اين مسابقات به عمل آورده بود و از موفقيت اوليه خود در مسابقات نيز راضى بودند و از اين گلايه داشتند كه سطح پيست مخصوص تمرين روبات ها با پيست اصلى مسابقه متفاوت بوده و روبات ها در هنگام مسابقه اصلى مشكل پيدا مى كنند و خواستار يكسان سازى پيست ها بودند. يكى از شناخته شده ترين تيم ها در اين مسابقات تيم دانشگاه گرمسار بود كه سال گذشته با وجود رقيبانى همچون دانشگاه صنعتى اميركبير موفق شده بود مقام اول و دوم مسابقات روبات هاى مسيرياب را كسب كند. اين دانشگاه با دو روبات با نام هاى «روباسور» و «سيتروئن» در اين مسابقات حضور داشت. مهدى فتحى مسئول تيم روباسور اين گونه تعريف مى كند كه قلب اصلى اين مسابقات روبات هاى مسيرياب هستند كه تنها بخش مسابقات است كه بيشترين علاقه و طرفداران را داشته و در نتيجه بيشترين شركت كننده. اين دانشجو به قدرى تبحر و تجربه در مورد روبات ها دارد كه بقيه تيم هاى ديگر در كار خود از او كمك مى گيرند و او اين كار را وظيفه خود مى داند. فتحى به همراه امين شريعت و سميه رياضت كه هر سه دانشجوى الكترونيك هستند در اين دوره مسابقات شركت كرده و در ديگر مسابقات كشورى نيز شركت مى كنند. او از مسئولان دانشگاه گرمسار بسيار ناراضى است و اين دانشگاه هيچ گونه كمكى به اين تيم روباتيك نمى كند و همواره مى گويد رديف بودجه نداريم. در صورتى كه چندى قبل همين مسئولين دانشگاه همراه با روبات هاى دانشجويان در دانشگاه مجلس شوراى اسلامى شركت كردند و پز دادند ولى هيچ گونه كمكى به اين تيم نكردند، تا آنجا كه از اكثر مسابقاتى كه اين دانشجويان در آنها شركت مى كنند حتى اطلاع هم ندارند و هيچ كس آموزشى در اين زمينه و حتى ساير زمينه هاى علمى برگزار نمى كنند. اين درحالى است كه اين تيم در اين دوره از مسابقات نتايج خيلى خوبى كسب كرده و به فكر حضور در ديگر مسابقات كشورى است و تمام موفقيت تيم را مديون علاقه دانشجويان مى داند و خواهان همكارى مسئولان با اين مسابقات و كمك دانشگاه ها به تيم هاى روباتيك شان است و اختصاص دادن بودجه اى به نام بودجه پژوهشى و تحقيقاتى است تا توسط آن دانشجويان را به كارهاى علمى و تحقيقاتى ترغيب كنند.امروزه دولت ها در زمينه هاى مختلف و به صورت فعال و با صرف هزينه هاى فراوان به سرمايه گذارى و بهره گيرى از سيستم اتوماسيون و روبات ها روى آورده اند، از جمله در حوزه خدمات شهرى مانند كنترل ترافيك، فروش كارت هاى اعتبارى، بليت و غير، ارائه اطلاعات در مراكز و معابر كه نمونه كوچكى از آن به شمار مى رود و يا در مهار بحران هاى شهرى و امداد و نجات و عمليات هاى پيچيده اى كه انسان از عهده آن برنمى آيد. و در اين زمينه اهداف كلان مانند توسعه پويايى علمى، افزايش سطح كيفى و كمى خدمات و بومى سازى علم و فناورى در كشور و نيز ايجاد فرصت براى دستاوردهاى پژوهشى و اهداف عملياتى همچون ايجاد پيوند لازم بين پژوهشگران و صنعتگران كشور، معرفى توانمندى ها و نيازمندى ها و شناسايى مراكز مختلف علمى و پژوهشى در كشور پى ريزى شده اند و در صورتى كه مسئولين و دولتمردان محققين بومى را به سمت اين اهداف هدايت و از آنها حمايت كنند، با بهره گيرى و مجتمع سازى نتايج آنها مى توان به موفقيت هاى بزرگى دست يافت.