دسته بندی کارتهای گرافیک

دسته بندی کارتهای گرافیک

وقتی که برای خرید کارت گرافیک به بازار کامپیوتر میروید، مدلهای متنوعی از انواع کارتهای گرافیک با انواع نامها و قیمتهای مختلف میبینید. با نامهای زیادی مثل GeForce یا ATI یا Dedicated و ... مواجه میشوید که کمی گیج کننده میباشد! در این مقاله سعی شده تا با توضیح مختصری در رابطه با اصطلاحات مربوط به گرافیکها، کمی از این ابهامات برطرف شود و پس از خواندن آن میتواند بفهمید که یک مدل خاص کارت گرافیکی چه قدرتی دارد.

GPU: مخفف graphics processing unit به معنای "واحد پردازش گرافیکی" میباشد. تقریباً میتوان گفت هر جائی که تصویر وجود دارد GPU هم وجود دارد، یعنی وظیفه GPU به وجود آوردن تصویر است و بعد از آن هم تصویر را به یک خروجی به نام صفحه نمایش میفرستد. پس میتوان گفت در تمام کامپیوترها یا بازیهای کامپیوتری مثل Xbox و Play Station یا موبایلها و ... GPU وجود دارد. GPU را نباید با کارت گرافیکی اشتباه گرفت، چون GPU یک تعریف است و کارت گرافیکی به قطعه ای میگوند که کار آن GPU است. در واقع GPU میتواند به شکل کارت گرافیکی و یا Onboard (یعنی روی مادربورد قرار گرفته شده) باشد. معمولاً GPUهای Onboard قدرت کمتری از کارتهای گرافیکی دارند.

کارت گرافیکی: احتمالاً الان بدانید کارت گرافیکی چیست، قطعه ای دارای شکاف که وظیفه اش تولید تصاویر و فرستادن آن برای نمایش است و بر روی مادربورد نصب میشود. کارتهای گرافیکی میتوانند قابلیتهای متفاوتی داشته باشد مثل TV tuner، Capture و ... و برای همین است که چندین Slot کارت گرافیکی بر روی مادربوردتان وجود دارد. بحثمان را بر روی کارتهای گرافیکی GPU متمرکز میکنیم.

تاریخچه کارت گرافیکی: اولین کارت گرافیکی که ساخته شد در IBM PC و در سال 1981 استفاده شده بود و MDA نام داشت و قادر بود که تنها متنی با 80 ستون و 25 ردیف را نشان دهد و ظرفیت آن 4 KB بود. در واقع این کارت گرافیکی قادر به نمایش هیچ گونه تصویری نبود. اما کمی پس از آن CGA ساخته شد که قادر بود تصاویری با رزلوشن 640×200 و در 4 رنگ را نشان دهد و ظرفیت آن هم 16 KB بود. به همین ترتیب تا سال 1987 کارتهای گرافیکی با نامهای HGC و PGA و EGA و 8514 و MCGA و VGA ساخته که همه جنبه آزمایشی داشتند و از نظر عملکرد قابل قبول نبودند. (در بازار ایران استفاده از VGA به جای لغت کارت گرافیکی غلط مصطلح است) اما پس از آن SVGA ساخته شد که تا رزلوشن 800×600 و 256 رنگ را ساپورت میکرد و ظرفیت آن 512 KB بود و توانست بازار کامپیوتر را متحول کند. نسلهای بعدی XGA و XGA2 و SVGA (نسخه ای جدید از آن) بودند و توسط کمپانیهای ATI و S3 و Creative و Matrox عرضه میشدند. در سال 1997 کارتهای 3D با نام Voodoo و توسط 3dfx ساخته شد که قابلیتهای زیادی در زمینه کارهای گرافیکی داشت و پس از آن هم Voodoo2 عرضه شد که همزمان با آن شرکت NVIDIA دو مدل TNT و TNT2 را ارائه داد. تمامی این کارتها از باس PCI استفاده میکردند که موجب میشد سرعت پردازنده ها کاهش یابد. به همین منظور شرکت Intel باس جدید به نام AGP ساخت که فقط مخصوص کارتهای گرافیکی بود و آنها را به CPU ارتباط میداد. در بین سالهای 1999 و 2002 کمپانی NVIDIA توانست با تولید کارتهای گرافیکی GeForce بازار گرافیک را در دست خود بگیرد و 3dfx را از دور خارج کند. از سال 2002 به بعد 90 درصد بازار کارتهای گرافیکی در دست دو کمپانی ATI (با مدل Radeon) و NVIDIA (با مدل GeForce) قرار گرفته است.
خوب اگر تا اینجا خوندید و با اصطلاحاتی که روبرو شدید مانوس نیستید، بهتر است تا آخر ادامه دهید!

پردازنده و انواع حافظه کارت گرافیکی: کارت گرافیکی خود به تنهایی مانند یک کامپیوتر است و از یک CPU و یک مموری تشکیل شده است. اگر تاکنون بر روی یک کارت گرافیکی دقت کرده باشید، چیزی مانند همان پردازنده ای که روی مادربوردتان وجود دارد روی آن میبینید که دارای یک فن و یک خنک کننده است. در واقع این هسته کارت گرافیکی است و عموماً دارای فرکانسی بین تا 850 مگاهرتز میتواند باشد. قسمت دیگر کارت، مموری آن است که از جنسی شبیه به RAM میباشد و آن را با نامهایی چون VRAM, WRAM, SGRAM و ... میشناسند. ظرفیت این رم میتواند تا 4 گیگابایت باشد، البته الان دیگر کمتر از 128 مگابایت ساخته نمیشود و بیشتر از 1 گیگ هم به ندرت دیده میشود. مانند RAM این حافظه هم دارای شکافی از جنس رم است که از سال 2003 به بعد از تکنولوژی DDR برای آن استفاده شده است و با پیشرفت این تکنولوژی از DDR2و GDDR3 و GDDR4 و GDDR5 هم استفاده شد. بازه مقدار پردازنده ای که هر یک از این شکافها میتوانند داشته باشند عبارتست از:
DDR 166 - 950
DDR2 533 - 1000
GDDR3 700 - 1800
GDDR4 1600 - 2400
GDDR5 3000 – 3800
از نظر ظاهری تفاوت اینها در تعداد اسلات آنها میباشد، ولی از نظر فنی هر چه این تکنولوژی پیشرفت کرده سرعت آنها هم افزایش پیدا کرده است. در نتیجه میتوان گفت کارت گرافیکی با ظرفیت 256 MB که GDDR3 باشد از یک کارت گرافیکی DDR2 با ظرفیت 512 MB سرعت بیشتری میتواند داشته باشد. قاعده کلی برای مقایسه این دو وجود ندارد، چون سرعت CPU و یک سری عوامل دیگر هم در آن دخیل هستند. البته هنوز کارتهای GDDR4 و GDDR5 رایج نشده و از DDR هم کمتر استفاده میشود.

انواع حافظه از دیدی دیگر: حتماً هنگام خرید با واژه Dedicated یا Integrated مواجه شده اید. حافظه کارت گرافیکی همواره مقدار ثابتی است که توانایی آن را مشخص میکند. همانطور که گفته شد حافظه GPU و RAM از یک جنس هستند، در نتیجه میتوان از RAM کامپیوتر مقداری فضا قرض گرفت و از آن به عنوان حافظه GPU استفاده کرد. این توانایی است که بعضی از کارتهای گرافیکی دارا هستند و به آن Integrated یا Shared میگویند، و اگر حافظه کارت گرافیکی ثابت و غیرقابل تغییر باشد به آن Dedicated میگویند. پس اگر دو کارت گرافیکی با قیمت یکسان دیدید که یکی دارای حافظه 512 مگابایت Dedicated بود و دیگری 64 مگابایت با 1 گیگابایت Shared بدین معناست که اولی فقط دارای یک حافظه 512 مگابایتی است و دومی دارای یک حافظه 64 مگابایتی است که میتواند 1 گیگابایت از رم کامپیوتر به عنوان حافظه خودش استفاده کند. دومی به نظر خیلی به صرفه تر و قویتر میرسد و این حسن حافظه های Integrated است که ارزانتر هستند و ظرفیتشان بالاتر است، اما اشکالش این است که مثلاً 1 گیگابایت حافظه Shared که دارند شما را تضمین نمیکند که همیشه بتوانید از تمام آن 1 GB بتواند استفاده کند، چون این ظرفیت از رم کامپیوتر گرفته میشود و ممکن است در لحظه ای که میخواهد از رم استفاده کند، رم خودش از فضای زیادی استفاده کند و در نتیجه میبنیید که سیستمتان به یک دفعه کند میشود و یا هنگ میکند. به همین دلیل است که میگویند کارتهای Dedicated برای بازیها یا نرم افزارهای گرافیکی 3D مثل مایا مناسبتر هستند.

کمپانیهای عرضه کننده کارت گرافیکی: در حال حاضر کمپانیهایی که کارت گرافیکی تولید میکنند عبارتند از: NVIDIA و ATI و Intel و VIA و S3 و Matrox که سه تای آخر فروش زیادی ندارند و کارتهای گرافیکی Intel هم از قدرت زیاد بالایی برخوردار نیستند و بازار تقریباً در دست دو کمپانی ATI و NVIDIA است. ATI کمپانی کانادایی است که در سال 2006 توسط شرکت AMD که خود تولید کننده CPU است خریده شد اما باز هم با همان برند ATI شناخته میشود. بزرگترین محصول این کمپانی کارتهای گرافیکی Radeon است و رقیب آن محصول GeForce از کمپانی NVIDIA است. این دو محصول باعث شده اند که این دو کمپانی شدیداً با هم در رقابت باشند. البته کمپانی NVIDIA به غیر از GeForce که بزرگترین محصول آن است محصولات دیگری از قبیل nForce هم دارد. (کارتهای گرافیکی Onboard)

NVIDIA GeForce و نامگذاری آن: اولین کارت گرافیکی GeForce در سال 1999 عرضه شد که دارای اسلات SD و بعدها DDR بود. NVIDIA به طور میانگین هر سال تکنولوژی GeForce را پیشرفته تر میکرد و عددی را به عنوان پسوند تکنولوژی استفاده شده به GeForce اضافه میکرد. در سال 2000 کارتهای GeForce2 و در 2001 کارتهای GeForce3 و به همین ترتیب تا GeForce9 (در سال 2008) ساخته شد. ناگفته نماند که بجای GeForce5 از GeForce FX استفاده شد. البته اینها تفاوت سخت افزاری زیادی با هم نداشتند و اسلات آنها و یا ظرفیتشان ارتباط زیادی با نامشان ندارد و بیشتر یک قدم نرم افزاری رو به جلو داشته اند. مدلهای بعدی با نام GeForce 100 و 200 و 300 تولید شدند که در بازار فقط سری GeForce 200 که به آن GTX 200 هم میگویند قابل خرید است (GeForce 300 دارای اسلات GDDR5 است و هنوز وارد بازار نشده و GeForce 100 هم به تولید انبوه نرسید)
حالا فرض کنید به بازار میروید و با کارت گرافیکی با نام GeForce 8700 GT مواجه میشوید. با هم آن را تشریح میکنیم. GeForce نام برند سازنده کارت گرافیکی است که بعد از آن عددی چهار رقمی می آید. رقم اول سری GeForce را مشخص میکند، یعنی این کارت GeForce8 میباشد. رقم دوم Category نام دارد و رده کارت را مشخص میکند. این عدد میتواند یکی از ارقام زیر باشد:
• 0 یا 5: ضعیفترین رده است که قیمت ارزانتری نسبت به بقیه رده ها دارد. در این کارتها از اسلات DDR و DDR2 استفاده میشود.
• 6 یا 7: رده ای که قیمت و قدرت متوسطی نسبت به بقیه رده ها دارد. در این کارتها از اسلات DDR2 و GDDR3 استفاده میشود.
• 8 یا 9: قویترین رده است و اسلات آن GDDR3 میباشد.
رقم سوم و چهارم هم که "مشتق" نامیده میشوند نشان میدهند که مدل مورد نظر چه قدر نسبت به مدلهای گذشته تغییر کرده است، تغییراتی از قبیل ظرفیت مموری یا فرکانس پردازنده و ... که فقط سه عدد 00 و 25 و 50 برای آن استفاده میشود. این نامگذاری تا GeForce8 ادامه داشت و بعد از آن از پسوند استفاده میشد و به جای آن همواره رقم سوم و چهارم 00 قرار میگرفت. این پسوند در واقع همان تغییراتی که مشتق نشان میداد را نشان میدهد و البته کمی دقیقتر است و هر رده پسوندی برای خود دارد. در زیر فهرستی از این پسوندها را به ترتیب قدرت کارت آورده شده است:
• رده 0 و 5: SE, LE, GS, GT
• رده 6 و 7: LE, GS, GSO, GT, GTS
• رده 8 یا 9: GS, GT, GTS, GTO, GTX, Ultra, GX2
خوب الان میتوانید با دیدن یک کارت GeForce مدل آن را تشخیص دهید. البته این نامگذاری برای کارتهای GeForce FX تا GeForce 9 استفاده میشود و برای نامگذاری کارتهای GTX 200 به جای استفاده از این عدد چهار رقمی از یک عدد سه رقمی (که رقم اول آن 2 است) استفاده میشود و بعد از آن یک حرف M اضافه میکنند. مانند GeForce GTX 260M

ATI Radeon و نامگذاری آن: دسته بندی کارتهای Radeon تقریباً بر اساس ورژن DirectXی که ساپورت میکنند صورت میگیرد. سریهای Radeon عبارتند از R100 و R200 و به همین ترتیب تا R800 که دقیقاً مانند GeForce هر کدام دارای یک پیشرفت نرم افزاری نسبت به قبلی بوده اند. در سال 2000 اولین سری یعنی R100 ساخته شد و دارای اسلات DDR بود. نامگذاری کارتهای Radeon از R200 به بعد از یک قاعده کلی پیروی میکرد. کارتهای Radeon را به چند شکل نامگذاری مانند 9500 یا X1800XT یا HD2600 و ... کارتهای Radeon معمولاً دارای یک پیشوند و یک عدد چهار رقمی و یک پسوند میباشند. مدلهای Radeon از گذشته با اعداد چهار رقمی بیان میشده اند تا اینکه رقم اول به 9 رسید و اگر قرار بود مدلها طبق همین فرمت ادامه پیدا کنند بابد از عددی پنج رقمی استفاده میشد. برای همین از یک پیشوند مثل X به همراه یک عدد سه رقمی استفاده شد. این روند دوباره ادامه پیدا کرد تا این عدد سه رقمی از مرز 999 گذشت و به یک عدد چهار رقمی تبدیل شد. نامگذاری ادامه پیدا کرد و وقتی رقم اول این عدد به 2 رسید از پیشوند HD استفاده شد. برای فهم بهتر مدلها را بر اساس پیشوند به چند دسته زیر تقسیم کردم:
• 9***: این سری که سال 2002 و 2003 تولید میشد و الان دیگر استفاده نمیشود. به هر حال این سری را میتوان به دو بازه تقسیم کرد، کارتهای بین 9000 تا 9250 که R200 بوده و از قدرت بالایی برخوردار نبوده و به دلیل داشتن DirectX 8.1 قادر به اجرای ویندوز ویستا نبودند و کارتهای بین 9500 تا 9800 که R300 بوده و تواناییهای به نسبت بالائی داشتند و قادر به اجرای ویندوز ویستا بودند. این سری را با سری GeForce FX مقایسه میکنند و بعضی از مدلهای آن یک پله بالاتر از کارتهای GeForce FX است.
• X***: این سری هم در بین سالهای 2004 و 2005 تولید میشد و باز هم میتوان آن را به دو دسته تقسیم کرد، یکی کارتهای بین X300-X600 که R300 بوده و با اجرای DirectX 9 توانستند از کارتهای سری GeForce FX پیشی گرفته و کمی پائینتر از GeForce 6 قرار گیرند، دیگری کارتهای R400 بین X700-X850 که با سری GeForce 6 رقابت میکردند.
• X1***: این سری در بین سالهای 2005 و 2006 تولید میشد و آن را میتوان به سه بازه تقسیم کرد، اولی فقط یک مدل ارزان قیمت X1050 میباشد که هنوز یک کارت R300 بود و یک سری توانائیهای بیشتر نسبت به سری قبل داشت. دومی بازه بین X1300-X1550 که از نظر قدرت کمی پائینتر از سری GeForce 7 قرار دارد و بازه دیگر هم شامل یک مدل X1650 و مدلهای بین X1800-X1950 است که کارتهای بسیار خوبی از نظر عملکرد هستند. این دو دسته آخر R500 میباشند.
• HD 2***: کارتهای 2007 که R600 بوده و در آنها از DirectX 10 استفاده میشود و از قدرت بالایی برخوردار هستند. این کارتهای از سری GeForce 7 قویتر و از GeForce 8 ضعیفتر میباشند.
• HD 3***: این سری که R600 میباشد در سال 2007 و 2008 تولید میشد دارای یک سری تغییرات جزئی نسبت به سری گذشته است، از جمله استفاده از DirectX 10.1 و مصرف انرژی کمتر. میتوان این سری را به سه دسته تبدیل کرد، اولی مدل HD 3400 که کلاً توانائیهایش نسبت به سری HD 2 کمتر است، دسته مدل HD 3600 که از نظر عملکرد در حد متوسط است و پائینتر از GeForce 8 قرار دارد. دسته دیگر هم بازه بین HD 3850-3870 میباشد که از سری GeForce 8 کمی پائینتر است اما قیمتش از آن بسیار مناسبتر میباشد.
• HD 4***: آخرین سری تولیدی ATI که از سال 2008 تاکنون در حال تولید است و از R700 استفاده میکند. از جمله تغییرات این سری استفاده از GDDR5 در بعضی مدلهایش میباشد. این سری هم میتوان به چند دسته تقسیم کرد، اولی HD 4300-4500 که دارای مصرف انرژی بسیار پائین و عملکرد متوسط و بسیار ارزان هستند، دومی مدل HD 4600 که از GeForce 8 بهتر و تقریباً در حد GeForce 9 میباشد، سومی مدل HD 4770 که اولین کارت گرافیکی 40 نانومتری بود، چهارمی بازه بین HD 4830-4870 که از GeForce 9 بالاتر و از GTX 200 پائینتر است، و آخری هم HD 4890 که بالاترین مدل ATI میباشد.
خوب حالا که با پیشوند و رقم اول آشنا شدید توضیحی هم در مورد رقم دوم بدهم، رقم دوم را میتوان به سه دسته در نظر گرفت:
• 8 و 9: کارتهای با عملکرد بسیار بالا که دارای اسلات GDDR3 و GDDR4 و GDDR5 هستند. پسوندی که برای این کارتها به کار می رود XTX, XT, XT PE, XL, Pro, GTO, GT میباشد. مانند X1950 یا HD 4870
• 5 تا 7: کارتهای با عملکرد متوسط بالا که دارای اسلات DDR2 و GDDR3 و GDDR4 هستند. پسوندی که برای این کارتها به کار می رود XT, XL, Pro, SE, GTO, GT میباشد. مانند X1600 یا HD 2600
• 0 تا 4: کارتهای ارزان قیمت که دارای اسلات DDR2 و GDDR3 هستند. پسوندی که برای این کارتها به کار می رود SE, HM میباشد. مانند X1050 یا HD 2400
رقم سوم هم به مانند کارتهای GeForce میزان تغییرات آن ورژن از کارت را مشخص میکند.

Intel: کارتهای گرافیکی شرکت اینتل تقریباً همه Integrated هستند و از قدرت بسیار پائینی نسبت به ATI یا NVIDIA برخوردار هستند، برای همین پیشنهاد میکنم که برای خرید اصلاً سراغ Intel نروید. با این حال مدلهای آن را برایتان معرفی میکنم (مدلهای Intel کلاً کمتر از ده تا هستند):
نامگذاری کارتهای Intel بدین صورت است که ابتدا از GMA استفاده میشود و بعد از آن یک عدد سه یا چهار رقمی که میتواند دارای پیشوند و پسوند باشد ذکر میشود. مانند GMA 900 یا GMA X3500 یا GMA X4500HD و ...
کارتهای که دارای پیشوند X نمیباشند از نظر قدرت و عملکرد بسیار ضعیف هستند و استفاده از آنها دیگر متداول نیست. این کارتهای عبارتند از: GMA 900, 950, 3000, 3100. البته مدل GMA 950 ویژه سیستمهای با پردازنده Atom ساخته شده و اگر پردازنده تان Atom است ناچارید از آن استفاده کنید چون شرکتهای دیگر چنین کارت گرافیکی نساخته اند!
اما کارتهایی که دارای پیشوند X هستند از قدر گرافیکی نسبتاً بالایی برخوردارند، کلاً پنج مدل بیشتر در این سری وجود ندارد، یکی X3000 که به دلیل قدرت گرافیکی بسیار پائینش خیلی مورد انتقاد قرار گرفت، در عوض X3100 و X3500 این مشکل را نداشتند. مدلهای دیگر X4500 و X4560 هستند که قویترین کارتهای Intel میباشند و تنها کارتهایی هستند که میتوانند با ATI و NVIDIA رقابت کنند. اینطور بگویم که اگر خواستید کارت Intel بخرید اگر این دو مدل نبود از آن صرف نظر کنید! مدلی هم با نام X4500HD وجود دارد که همان مدل قبلی است با این تفاوت که 1080p HD را هم ساپورت میکند.

مقایسه کارتهای گرافیکی: شما الان میتوانید تمام مدلهای یک برند را با هم مقایسه کنید، اما همانطور که میبینید هیچ راه مقایسه دقیقی برای مقایسه دو مدل از دو برند مختلف وجود ندارد. برای مقایسه دو کارت گرافیکی، اولاً بهتر است به دلیل ضعف گرافیکی Intel را کنار بگذارید و دو برند GeForce و Radeon را با هم مقایسه کنید. راه مقایسه این دو به این ترتیب است که دو مدل هم ارز از این دو برند را پیدا کنید به همان شکلی که بالا گفتم، مثلاً مدل هم ارز GeForce 9 تقریباً HD 4 میباشد. پس از آن سراغ اینکه کارت مورد نظر چه مقدار حافظه دارد و از چه نوع است (DDR و ...) و Dedicated یا Shared است و ... بروید.
سایت زیر میتواند در این زمینه کمک خوبی برایتان باشد:

کد:

http://www.notebookcheck.net/Comparison-of-Graphic-Cards.130.0.html

نوشته شده توسط مهران م.