آشنایی با GnuCash

مدیر مالی شخصی
در صورتی که به دنبال این هستید تا امور مالی شخصی خود را با استفاده از یک نرم‌افزار آزاد مدیریت نمایید، GnuCash مناسب‌ترین گزینه است! این نرم‌افزار یک نرم‌افزار سهل الاستفاده، قابل انعطاف و قدرتمند است. GnuCash (گنوکش) به شما امکان مدیریت حساب‌های بانکی، سهام، درآمد و هزینه را می‌دهد. این نرم‌افزار بر پایه مفاهیم حرفه‌ای مالی بنیان نهاده شده است. ممکن است پیش از این با نرم‌افزارهای حسابداری شخصی مانند Quicken یا MS-Money کار کرده باشید. GnuCash نیز برنامه‌ای مشابه با این برنامه‌ها است.
GnuCash امروزه توسط اکثر توزیع‌های عمده لینوکس ارائه می‌شود. بنابراین لازم نیست به دنبال نصب آن روی سیستم خود باشید. در صورتی که در حال حاضر روی سیستم نصب نیست، می‌توانید تا ۹۰ درصد مطمئن باشید که از روی دیسک‌های نصب قادرید آنرا پیدا کنید. در صورتی که از ردهت استفاده می‌کنید، کافی است به بخش Add/Remove Software مراجعه کرده و آنرا نصب نمایید. در SuSE می‌توانید با استفاده از Yast این کار را انجام دهید و در توزیع‌های مبتنی بر دبیان نیز دستور apt-get install gnucash برای نصب آن کافی خواهد بود.
GnuCash امروزه علاوه بر لینوکس، در سایر سیستم‌عامل‌ها مانند یونیکس، سولاریس، AIX، MAC OSX و... نیز قابل اجرا است. در صورتی که علاقه‌مند هستید تا آخرین نسخه‌های این نرم‌افزار قدرتمند را دریافت نمایید، به سایت آن در آدرس [ برای مشاهده لینک ، با نام کاربری خود وارد شوید یا ثبت نام کنید ] مراجعه کنید.

تاریخچه
GnuCash از برنامه‌ای به نام [ برای مشاهده لینک ، با نام کاربری خود وارد شوید یا ثبت نام کنید ] منشا گرفته است که بعنوان یک پروژه مدرسه توسط رابین کلارک (Robin Clark) نوشته شده بود. سپس لیناس وپستاس [ برای مشاهده لینک ، با نام کاربری خود وارد شوید یا ثبت نام کنید ] رابط جدیدی برای آن طراحی کرد، کد آنرا مستندسازی کرد و ساختار آنرا بهبود بخشید و تحت مجوز GPL قرار داد. تا سال ۱۹۹۸ نسخه ۱ این نرم‌افزار ارائه شد. جرمی کالینز (Geremy Collins) نیز شروع کننده پروژه‌ای به نام GnoMoney بود که نام آنرا به GnuCash تغییر داد. جرمی سایت وب GnuCash را راه‌اندازی کرد و نگهداری و توسعه آنرا بر عهده گرفت. همچنین کدهای اولیه GTK نیز توسط وی نوشته شده‌اند. راب بروزینگ [ برای مشاهده لینک ، با نام کاربری خود وارد شوید یا ثبت نام کنید ] نیز Perl را به GnuCash اضافه کرد و فرمت ذخیره داده‌های آنرا به XML تبدیل نمود. تعداد زیادی از افراد دیگر نیز در پروژه GnuCash همکاری می‌کنند که لیست کامل آنها را می‌توانید [ برای مشاهده لینک ، با نام کاربری خود وارد شوید یا ثبت نام کنید ] مشاهده کنید.

قابلیت‌های GnuCash
نسخه‌های جدید نرم‌افزار GnuCash دارای قابلیت‌های فراوانی هستند که در زیر به آنها اشاره می‌شود:
-دریافت/پرداخت زمان‌بندی شده: امکان تعریف دریافت/پرداخت‌های زمان‌بندی شده که هنگام فرارسیدن توسط یادآور به کاربر هشدار داده خواهد شد.
-راهنمای وام: یک دیالوگ راهنما که به شما امکان تعریف وام‌ها را به صورت پرداخت‌های زمان‌بندی شده می‌دهد.
-امکانات اداره حسابداری تجاری: برخی امکانات که در آن قادر خواهید بود یک حسابداری تجاری مبتنی بر فرد/موسسه با پرداخت صورتحساب، مالیات و شرایط پرداخت را اداره کنید.
-پشتیبانی از OFX: نرم‌افزار GnuCash نخستین نرم‌افزار آزادی است که از پروتکل Open Financial Exchange پشتیبانی می‌کند. بسیاری از بانک‌ها و سرویس‌های مالی در حال آغاز به استفاده از این پروتکل هستند.
-پشتیبانی از HBCI: نرم‌افزار GnuCash نخستین نرم‌افزار آزادی است که از پروتکل آلمانی Home Banking Computer Information پشتیبانی می‌کند. به این ترتیب کاربران آلمانی قادر هستند تا به کمک آن امور بانکی خود را بصورت Online انجام دهند.
-ورود اطلاعات از QIF: امکان وارد کردن اطلاعات از برنامه مالی Quicken به GnuCash امکان پذیر می‌باشد.
-تشخیص واژه‌های تایپ شده: با تایپ قسمتی از متن، در صورتی که قبلا تایپ شده باشد، ادامه متن توسط برنامه کامل خواهد شد.
-امکان اداره سهام و Portfolios: برنامه GnuCash امکان اداره اطلاعات مربوط به یک حساب سهام یا مجموعه‌ای از آنها (Portfolios) را فراهم می‌سازد.
-زبان‌های قابل پشتیبانی: تعداد زیادی از زبان‌های مختلف در GnuCash پیاده سازی شده‌اند. البته هنوز امکان استفاده از زبان فارسی در آن وجود ندارد. البته به محض استفاده از GTK 2.0 به طور خودکار می‌توان از زبان فارسی در آن استفاده کرد.
-گزارش گیری: امکانات گزارش گیری مفصلی در مورد موجودی‌ها، سود و زیان، هزینه‌ها، سهام و... بصورت متنی و نمودارهای گرافیکی با امکان ذخیره با فرمت‌های HTML، Postscript و... یا چاپ در چاپگر در GnuCash فراهم شده است.
-جستجوی دریافت/پرداخت: با استفاده از این ابزار قادر خواهید بود بین دریافت‌ها یا پرداخت‌ها جستجو نمایید.
-ورودی دوبل: هنگامی که فعال شود، هر دریافت/پرداخت باید یک حساب یا اعتبار را غیر از سایرین بستانکار نماید. (حسابدارها بهتر سر در می‌آورند!)
-حساب‌های درآمد/هزینه: در GnuCash قادرید تا سطح نامحدودی از طبقه‌بندی‌های درآمد یا هزینه تعریف نمایید. البته تعداد زیادی طبقه‌بندی از قبل تعریف شده و آماده موجود می‌باشد.
-امکان بروزرسانی Online قیمت سهام: با استفاده از GnuCash قادر خواهید بود تا از سایت‌های وب مختلف بصورت خودکار اطلاعات قیمت‌های سهام را دریافت و بروز نمایید.
-چاپ چک: امکان چاپ چک‌های استاندارد و سفارشی در GnuCash وجود دارد.
-چند ارزی: در GnuCash امکان تعریف حساب‌های گوناگون با ارز‌های گوناگون وجود دارد.
-پشتیبانی از کاربران همزمان: با استفاده از سرویس‌دهنده بانک اطلاعاتی Postgres SQL امکان پیاده سازی GnuCash در محیط‌های چند کاربر وجود دارد.

البته این تنها بخشی از امکانات برنامه قدرتمند GnuCash می‌باشد. در این مقاله ما شما را بصورت ابتدایی با کارکرد این برنامه آشنا خواهیم ساخت و راهنمای کامل GnuCash را به زبان انگلیسی می‌توانید از [ برای مشاهده لینک ، با نام کاربری خود وارد شوید یا ثبت نام کنید ] مطالعه نمایید.


اجرای GnuCash
بسته به نوع توزیعی که از آن استفاده می‌کنید، نحوه اجرا و محل قرارگیری GnuCash در منوهای محیط گرافیکی متفاوت خواهد بود. بطور کلی با اجرای برنامه Run در محیط‌های KDE یا Gnome و تابپ درستور gnucash برنامه اجرا خواهد شد.

تنظیم اولیه GnuCash
هنگامی که برای نخستین بار GnuCash را اجرا می‌کنید، یک Druid (یا به قولی ویزارد!) شما را مرحله به مرحله برای تنظیم برنامه راهنمایی می‌کند. این تنظیمات به ترتیب عبارتند از ارز مورد استفاده (ریال ایران قابل انتخاب است)، طبقه‌بندی‌های مورد نیاز که لیستی از انواع طبقه‌بندی‌های تعریف شده در برنامه نمایش داده شده و شما می‌توانید طبقه‌بندی‌های مورد نیاز خودتان را فعال نمایید. مانند انواع هزین‌ها، انواع درآمدها، بازنشستگی و ... می‌توانید با کلیک روی دگمه Select All، همه آنها را انتخاب نمایید. در مرحله سوم می‌توانید مانده ابتدایی طبقه‌بندی‌هایی را که تعیین کردید، وارد نمایید. البته این کار را بعدا هم می‌توانید انجام دهید. در مرحله پایانی با کلیک روی Finish تنظیم برنامه به پایان می‌رسد. تصویر زیر، مرحله دوم Druid تنظیم کننده را نمایش می‌دهد.

[ برای مشاهده لینک ، با نام کاربری خود وارد شوید یا ثبت نام کنید ]

پس از کلیک روی Finish حسابها ایجاد شده و پنجره اصلی برنامه که به شکل زیر است، نمایش داده می‌شود.

[ برای مشاهده لینک ، با نام کاربری خود وارد شوید یا ثبت نام کنید ]

اکنون برنامه برای ورود اطلاعات و سایر تنظیمات آماده می‌شود که به تدریج آنها را توضیح خواهم داد. همانطور که در تصویر مشاهده می‌کنید، لیست حسابها و طبقه‌بندی‌های موجود بصورت درختی نمایش داده می‌شود. در صورتی که قبلا با برنامه‌های مدیریت مالی شخصی مانند Quicken یا MS-Money کار کرده باشید، محیط برنامه برای شما غریب نخواهد بود. تفاوتی که در GnuCash با سایر برنامه‌های مدیریت مالی مشاهده می‌شود، اطلاق نام حساب یا Account به تمام طبقه‌بندی‌ها است که ممکن است در ابتدا سبب گیج شدن شما شود. یعنی حتی طبقه‌بندی‌هایی که شما در سیستم تعریف می‌کنید، بصورت یک حساب مدیریت و بکار برده می‌شوند. برای ایجاد حساب یا طبقه‌بندی جدید زیر هر یک از طبقه‌بندی‌ها، روی طبقه‌بندی مادر مربوطه کلیک راست کرده و گزینه New Account را انتخاب نمایید. در پنجره‌ای که باز می‌شود، قادر هستید تا اطلاعات حساب/طبقه‌بندی جدید مانند مانده، ارز، شرح و ... را وارد نمایید. پس از اینکه کلیه حساب‌ها و طبقه‌بندی‌های مورد نیاز خود را در سیستم تعریف کردید، اکنون قادر هستید تا اطلاعات تبادلات مالی خود را وارد نمایید.
همانطوری که می‌دانید در سیستم‌های مالی برخی از حساب‌ها حالت درآمدی داشته و برخی دیگر نیز حالت هزینه‌ای دارند. هنگامی که تبادلی را در بخش هزینه‌ها وارد می‌کنید، تعیین می‌کنید تا مبلغ آن از محل حساب‌های درآمدی برداشته شود. (ببخشید که پا در کفش حسابداران محترم کردیم!) به هر حال کمی اطلاعات برای شروع کار برای بار اول با یک برنامه حسابداری شخصی لازم است! برای وارد کردن یک تبادل، کافی است روی طبقه‌بندی مربوطه دوبار کلیک کرده، (مثلا هزینه‌های رفت و آمد) و اطلاعات لازم را وارد نمایید.

[ برای مشاهده لینک ، با نام کاربری خود وارد شوید یا ثبت نام کنید ]

البته من در این مقاله قصد ندارم حسابداری شخصی به شما آموزش دهم و بیشتر سعی در معرفی امکانات برنامه را به شما دارم و در صورتی که مایل هستید در سطح حرفه‌ای با این برنامه کار کنید بهتر است نگاهی به مرجع آموزشی که در ابتدای مقاله به آن اشاره شد، بیاندازید.
یکی دیگر از قابلیت‌های بسیار ارزشمند GnuCash، گزارش گیری عالی آن می‌باشد. شما قادرید از اطلاعات خامی که وارد سیستم می‌کنید، گزارشات متنوعی مبتنی بر متن و نمودارهای گرافیکی پویا دریافت نمایید. پویا به این معنی که این نمودارها به کلیک شما حساس هستند و با کلیک روی بخش‌های مختلف، به صفحات ورود تبادلات و یا به نمودارهای دیگری هدایت خواهید شد. انواع مختلف نمودارها از ستونی تا دایره‌ای قابل استفاده هستند. برای ایجاد گزارش، کافی است که از منوی Reports گزارش مورد نظرتان را انتخاب کنید تا نمایش داده شود. همچنین گزارشات را می‌توانید از نظر محدوده خواندن اطلاعات کاملا سفارشی نمایید. برای این منظور، در صفحه گزارش مربوطه، روی دگمه Options نوار ابزار برنامه کلیک کنید. شکل زیر یکی از گزارشان نموداری برنامه GnuCash را نمایش می‌دهد.

[ برای مشاهده لینک ، با نام کاربری خود وارد شوید یا ثبت نام کنید ]

هنگامی که یک گزارش را فعال می‌کنید، تا زمانی که آنرا ببندید، در هربار اجرای برنامه در یک لبه جداگانه در سمت چپ پنجره اصلی برنامه، برای استفاده موجود خواهد بود. ضمنا با کلیک روی دگمه Export قادر خواهید بود تا گزارش را به صورت صفحه HTML ذخیره نمایید.

نتیجه گیری
به طور کلی برنامه GnuCash دارای قابلیت‌های بسیار فراوان و قدرمتندی است که در صورتی که مدتی تجربه کار با سایر نرم‌افزارهای مدیریت مالی شخصی یا حسابداری را داشته باشید به نحو احسن قادر خواهید بود تا امور مالی شخصی خود را به آن بسپارید. در پایان بد نیست بدانید که این برنامه آخرین برنامه‌ای بود که انتقال کامل من را از ویندوز به لینوکس، در حدود یکسال پیش تکمیل کرد. من تا پیش از آن GnuCash را می‌شناختم، ولی فقط امکان تبدیل داده‌های MS-Money به فرمت Quicken یا GnuCash لاینحل باقی مانده بود که خوشبختانه با Crash کردن MS-Money و از میان رفتن داده‌های اصلی و پشتیبان خودکار، (که بیش از ۳ سال اطلاعات بود) مشکل حل شد و من به GnuCash منتقل شدم و آخرین بهانه من برای بوت در ویندوز نیز از میان رفت. به همین دلیل از MS-Money ممنون هستم!

منبع: technotux.com