گاهنبار جشنی به قدمت تاریخ در زرتشت

در هنگام سپيده دم نخستين روز از چهره ي گاهنبار ، مراسم � واج يشت گاهنبار � در محل آتش وَرَهرام ( آتشکده ي اصلي هر شهر که سمبل روشنايي در آن نگهداري مي شود ) برگزار مي شود. در اين مراسم موبدان هوشت (موبد اجرا کننده ي مراسم ديني در هر محل و روستا ) و گروهي از مردم شرکت مي کنند.
يکي از موبدان که زوت نام دارد بخش هايي از هفتاد و دو هات يسنا را مي سرايد و موبد ديگر که راسپي ناميده مي شوددر سرودن قسمت هايي از يسنا با زوت همکاري مي کند.اين مراسم يزشن خواني نام دارد و در اتاق مجاور محل نگهداري آتش که يزشن گاه ناميده مي شود برگزار مي گردد.در هنگام يزشن خواني و سرودن يسنا ، شربت پراهوم-برسم- تهيه مي گردداين شربت از کوبيدن و نرم کردن ساقه هاي گياه هوم با آب در هاون مخصوص برنجي به دست مي آيددر پايان مراسم پراهوم را در ظرف هاي کوچکي مي ريزند و به شرکت کنندگان مي دهند تا بيا شامنددر پايان مراسم واج يشت گاهنبار ، نخستين روز هر چهره ي گاهنبار شروع مي شود.
در بسياري از روستا هاي يزد که هنوز معماري سنتي و بومي ، پايدار مانده است ، گهنبار در خانه ها بر پا مي شوداهل خانه از مدتي پيش از زمان گهنبار ، در تدارک آن مي کوشند.لُرک و خوراکي هايي تهيه مي کنند ، يک روز پيش از گهنبار خانه را جارو و آب پاشي مي کنند ، گِل سفيد در پِسکَمِ مَس و بيرون خانه مي پاشند ، نان و خوراکي هاي سنتي را آماده مي کنند و سفره ي گاهنبار را در پسکم مس مي گسترانند و آن چه که براي سفره ي مراسم لازم است بر آن مي گذارند.خشکباري که براي لرک گهنبار فراهم مي شود با لرک جشن خواني و سدره پوشي اندکي تفاوت دارد.لرک گاهنبار مخلوطي از خرما ، سنجد ، کشمش ، بادام ، گردو ، برگه ي هلو و انجير خشک است که آنها را در دستمال بزرگي به نام چادر شب مي ريزند و آن را کنار سفره در پسکم مس پهن مي کنند و روي آن را يک عدد سيب يا انار قرمز با چند شاخه ي گياه موُرد مي گذارند.مردم هر روستا با موبد و دهموبد به تدريج در خانه يي که گاهنبار در آن برگزار مي شود حاضر مي شوند.موبد و دهموبد در پسکم مس و به کنار سفره گهنبار مي روند و شرکت کنندگان در پسکم هاي ديگر ، اتاق ها و حياط خانه مي نشينند.دهموبد با صداي بلند نام درگذشتگاني را اعلام مي کند که گاهنبار به ياد و از دهش آنها برگزار مي شودسپس با درخواست وي شرکت کنندگان براي نو کردن کُشتي ، همه به پا مي خيزند ، هماهنگ با موبد رو به سوي روشنايي مي کنند و هم آوا با وي اوستاي کشتي مي خوانند.
پس حاضران ، کشتي را از کمر باز مي کنند و در هنگام نيايش آن را دوباره بر کمر مي بندند و در پايان نيايش مي نشينند.با اعلام دهموبد ، يکي از بانوان که در تدارک خوراکي سنتي است در آغاز گاهنبار ، سير و سداب را نيز تهيه مي کند آن را در تاس يا کاسه ي مسي يا روزين مي ريزد و به پِسکَمِ مَس مي آورد
موبد اوستاي آفرينگان گاهنبار را مي سرايد. در اين هنگام دهموبد ميوه هاي داخل سيني را به وسيله ي کارد به اندازه هاي مناسب مي بُرد ، اوستا خواني موبد وهمکاري حاضران و دهموبد ادامه مي يابد.
در پايان مراسم دهموبد مقداري لُرک را به هر نفر مي دهد و سپس سيني ميوه را که � درون � يا � درين � نام دارد جلوي همه مي برد تا هر کس پاره اي ميوه براي خوردن بردارد.در برخي گاهنبار ها همراه با لرک ، يک يا چند قرص نان هم به شرکت کنندگان مي دهند ، اين نان که کوچک تر از نان معمولي است � لووگ � نام دارد.در بعضي گاهنبار ها خوراکي هاي مخصوصي مانند آش و آبگوشت نيز تهيه مي شود.
درکرمان دو نوع نان ديگر نيز براي سفره ي گاهنبار تهيه مي کنند که يکي ازآنها � کُلو � نام داردنان ديگر که دور تا دور آن را با خمير به شکل پرتوهاي خورشيد در مي آورند ، نان خورشيدي يا � خورشيدو � مي نامند.هفت عدد ازاين نان را نيز در سفره ي گاهنبار مي گذارند.در بعضي از گاهنبار هاي کرمانپس از اين که مراسم به پايان رسيد ، لُرک و ميوه بين شرکت کنندگان تقسيممي شود سپس با غذايي که در
گاهنبارتهيه شده است از ميهمانان پذيرايي مي شود و به هر نفر يک عدد � کُلو � کهدر ميان آن مقداري � دونو � و � سداو � گذاشته اند مي دهند.چنين است كهدادو دهش و نيكوكاري از سنت هاي ديرينه ما زرتشتيان است .باشد كه بانيكوداشت آنها در پايداري و نگهداري شان كوشا باشيم. ايدون باد