نقش تهویه
تهويه در سالنهاي مرغدراي
تهويه و کنترل شرايط پرورش (دما ، رطوبت ، هواي تميز) در صنعت طيور از اهميت ويژه اي برخوردار است دستگاه تنفس طيور به صورت لوله اي است و داراي انشعاباتي است که به کيسه هاي هوايي ختم ميگردد وهنگام دم و بازدم تبادل گازها انجام ميگيرد به همين علت راندمان تنفسي طيور تقريا ً 2 برابر حيوانات ديگر مي باشد . از طرف ديگر اخيرا با اصلاحات ژنتيکي که در نژادهاي جديد انجام شده است رشد پرندگان افزايش چشم گيري پيدا کرده وتقريبا ظرف مدت 6 هفته وزن پرنده به پنجاه برابر خود ميرسد به همين علت تامين اکسيژن ودفع گازهاي مضر در پرندگان از اهميت ويژه اي برخوردار است تهويه مناسب فقط جابجايي ساده هوا در سالن نمي باشد بلکه ايجاد شرايط مناسب از نظر تامين اکسيژن مورد نياز پرندگان ودفع گازهاي مضر در سطح بدن پرندگان اهميت دارد تهويه مناسب يکي از ابزار مهم کنترل شرايط زيستي در سالن پرورش است به همين خاطر تهويه از اساسي ترين ارکان مديريتي در فارمهاي طيور ميباشد جهت تهيه مناسب و مطلوب در فارم امکانات وتجهيزات فراوان بسته به نياز پرندگان و شرايط اقليمي منطقه مورد نياز مي باشد .
سالنهاي پرورش طيور به دو فرم باز و بسته طراحي ميگردند در سالنهاي باز تجهيزات زيادي جهت تهويه مورد نياز نيست البته هنگامي کههوا خيلي گرم ميگردد احتياج به تخليه هواي گرم در سالن وجود دارد .
سالنهاي بسته :
در سالنهاي بسته تهويه به دو صورت طراحي ميگردد .
الف – تهويه طبيعي
ب – تهويه مکانيکي
تهويه مکانيکي شامل :
تهويه سقفي
تهويه عرضي
تهويه تونلي
سالنهاي باز : هواي درون سالنهاي باز از نظر دما رطوبت و نور تابع شرايط محيطي بيرون سالن ميباشد طراحي اينگونه سالنها بيشتر در مناطق آب و هوايي گرم و معتدل کاربرد دارد سقف سالنهاي باز از تابش مستقيم نور آفتاب و بارندگي در سالن جلوگيري ميکند ومعمولا ديوارهاي جانبي به ارتفاع نيم تا يک متر از سطح زمين ساخته ميشود وبقيه آن توسط توريهاي فلزي محصور ميگردد. از معايب اينگونه سالنها اين است که شرايط داخل سالن قابل کنترل نميباشد و تابع شرايط محيطي است از محاسن اينگونه سالنها اين است سرمايه گذاري اوليه کمتري جهت ساخت لازم دارند .
سالنهاي بسته : در سالنهاي بسته شرايط داخلي سالن ازنظر تهويه دما ، نور ، رطوبت قابل کنترل است تهويه در اينگونه سالنها به روشهاي مختلفي انجام ميگيرد بطور کلي در تهويه سالنهاي بسته به دو صورت طبيعي و مکانيکي انجام ميگيرد.
الف – تهويه طبيعي
در ديوارهاي جانبي سالنهاي بسته با تهويه طبيعي دريچه هاي ورودي هوا يا پرده هايي در نظر گرفته مي شود در سقف دريچه هايي جهت خروج هوا ايجاد ميگردد. در اين سيستم دريچه هاي ورودي هوا و خروجي هواجهت کنترل ميزان تهويه قابل تنظيم هستند تهويه طبيعي سالنها بر اساس اختلاف وزن هواي سرد و هواي گرم صورت ميگيرد يعني هواي گرم ازهواي سرد سبکتر است و به طرف بالا حرکت ميکند و از دريچه هاي خروجي سقف خارج ميگرددو هواي سرد از طريق دريچه هاي جانبي به داخل سالن کشيده ميگردد در ضمن اگر در منطقه باد وجود داشته باشد به تهويه سالن کمک ميکند .از محاسن اين سيستم تهويه بدون مصرف انرژي انجام ميگيرد و سرمايه گذاري اوليه اين سيستم نسبت به سيستم مکانيکي کمتر ميباشد . از معايب اين سيستم تهويه سالن متاثر از شرايط محيطي است و در شرايط آب وهواي بسيار گرم تهويه در اين روش بستگي به موقعيت دريچه هاي ورودي و خروجي و همچنين اختلاف دماي بيرون ودرون سالن دارد اين سيستم در شرايطي که احتياج به تهويه مناسب ودقيق باشد و يا در شرايط آب وهوايي گرم کاربردي ندارد توصيه ميشود در مناطق گرم از سيستم تهويه مکانيکي با وسايل خنک کننده استفاده گردد.
ب – تهويه مکانيکي
در اين سيستم با استفاده از انرژي هواي سالن به جريان مي افتد که دو حالت دارد تهويه با فشار مثبت وتهويه با فشار منفي . با توجه به موقعيت قرار گرفتن دريچه هاي ورودي هوا و فنها تهويه مکانيکي به سه روش زير انجام ميگيرد.
1- تهويه سقفي
سيستم تهويه سقفي بيشتر در شرايط آب و هوايي سرد و معتدل مورد استفاده قرار ميگيرد در سيستم تهويه سقفي فنها در سقف قرار ميگيرد و دريچه هاي ورودي هوا در ديوارهاي جانبي سالن قرار ميگيرد از محاسن اين سيستم در شرايط آب وهواي خيلي سرد عدم ريزش هواي سرد روي سر جوجه ها در فصول سرد سال مي باشد واز معايب اين سيستم عدم امکان شستشوي مناسب و ضدعفوني اين فن ها مي باشد .
2- تهويه عرضي
اين سيستم در شرايط آب و هوايي گرم مورد استفاده قرار ميگيرد در اين سيستم عرض سالن اهميت دارد و سالنهايي با 12 متر عرض بهترين حالت را جهت ايجاد سيستم تهويه عرضي دارا ميباشند درتهويه عرضي دريچه هاي ورودي هوا در ديوار جانبي نزديک سقف طراحي ميگردند و فنها در ديوارهاي جانبي درجهت مخالف قرار ميگردند درتهويه عرضي تعداد وساير دريچه هاي ورودي هوا و تعداد وسايز فنها از اهميت فراواني برخوردار است و بايد متناسب با نياز پرندگان و عرض سالن محاسبه گردند در صورتيکه فنها بزرگتر از حد نياز باشند ممکن است هوا مستقيما از دريچه هاي ورودي به طرف فنها کشيده شده و تهويه مناسب انجام نگيرد و به همين ترتيب شکل و سايز دريچه هاي ورودي هوا نقش مهمي برنحوه جريان هوا در سالن ايفا مي کنند .
3- تهويه تونلي
سيستم تهويه تونلي بيشتر در مناطق گرم مورد استفاده دارد در اين سيستم فنهاي بزرگ در انتهاي سالن نصب ميگردند و وروديهاي هوا درانتهاي ديگر سالن قرار ميگيرند استفاده از فنهاي بزرگ باعث ميگردد حجم هواي زيادي را از سالن تخليه کنند که باعث افزايش سرعت جريان هوا در سالن ميگردد طول مناسب سالن در اين سيستم 50 الي 60 متر مي باشد و در صورتي که طول سالن بيشتر باشد نياز به فن جت هايي در ميانه سالن جهت به حرکت درآوردن هوا به طرف انتهاي سالن مي باشد افزايش سرعت جريان هوا باعث خنک شدن طيور مي شود البته در فصول گرم سال ميتوان از سيستم سرد کننده نيزجهت کاهش بيشتر دماي سالن استفاده نمود .
انواع فنها
بيشتر فنهايي که در فارمهاي پرورشي طيور به کار مي رود از نوع Axial هستند تعداد پره ها در اين فنها 3 الي 6 عدد است در مقايسه با فنهاي سانتريفيوژي قدرت وسرعت بيشتري دارند ولي فشار منفي کمتري در سالن ايجاد ي نمايند فنهاي Axial به دوصورت هستند يکي فنهاي کوچک که حداکثر قطر انها 75 سانتي متر است و نيروي محرکه مستقيما ً به پره هاي فن منتقل ميگردد اينگونه فنها سرعت چرخش بالايي دارند و بيشتر در تهويه هاي سقفي و عرضي و يا بصورت کمکي در تهويه هاي تونلي کاربرد دارند فنهاي Axial بزرگ قطر بالاي 90 سانتي متر دارند و نيروي محرکه توسط تسمه هايي به محور فن منتقل ميگردد سرعت چرخش اين فنها کمتراست اماقدرت جابجايي هواي زيادي را داشته و نسبت به فنهاي کوچک ارزانتر تمام مي شوند سرعت چرخش اين نوع فنها قابل تنظيم در چند سرعت مي باشد .
دريچه هاي ورودي هوا
خيلي از افراد اعتقاد دارند فنها رکن اساسي سيستمهاي تهويه هستند اما اين تصور اشتباه است دريچه هاي ورودي هوا نقش مهمتري را در سيستم تهويه ايفا مينمايند دريچه هاي ورودي هواشکل و کيفيت جابجايي هواي سالن را تعيين مي کنند البته وجود فنهاي مناسب بسيار مهم است فنها فقط هواي داخل سالن را خارج مي کنند و ميزان و حجم هواي جابجا شده سالن را تعيين مي نمايند نحوه توزيع هواي ورودي به سالن و حجم آن در ايجاد تهويه مناسب بسيار اهميت دارد و بيشترين مشکلات موجود در تهويه مکانيکي از همين جا ايجاد مي گردد پس توسط فنها ماميتوانيم حجم ورودي هوا را تعيين نموده و توسط دريچه هاي ورودي کيفيت جريان هوا را در سالن ميتوان تعيين کرد با طراحي مناسب فنها و دريچه هاي ورودي هوا در سالن پرورش اين امکان را به وجود مي آورد که در فصول مختلف سال با توجه به گرماو سرما ي هوا فشار منفي متناسبي را در سالن ايجاد نمائيم که در نهايت در کيفيت هواي ورودي و نحوه توزيع آن در سالن بسيار موثر مي باشد مثلا در فصول سرد سال عدم ريزش هواي سرد بر سر جوجه ها ازاهميت ويژه اي برخوردار است ودر تابستان افزايش سرعت هوا در سطح پرندگان اهميت دارد .
خصوصيات دريچه هاي ورودي هوا
طراحي و ساخت دريچه هاي ورودي هوااز پرده هاي متحرک ارزانترين نوع در يچه هاي ورودي هوا مي باشد اين نوع دريچه ها در سيستم هاي تهويه طبيعي و مکانيکي کاربرد داشته اين دريچه ها بيشتر در واحدهايي طراحي مي گردند که تهويه و جابجايي هوا اهميت زيادي ندارند ميزان ورودي هوا را در اين سيستم مي توان توسط يک winch تنظيم نمود توصيه مي گردد درمناطقي که اختلاف دماي شب و روز زياد است از تنظيم اتوماتيک دريچه ورودي هوا استفاده گردد در اين روش امکان تنظيم جهت ورود هوا وهدايت آن وجود ندارد . بطور معمول دريچه هاي ورودي هوا از چوب ساخته مي شود و اندازه و شکل دريچه هاي ورودي هوا در طول ديواره جانبي سالن بسته به نياز پرندگان طراحي مي گردند اين نوع در يچه ها علاوه برتنظيم ميزان ورودي هوا جهت هواي ورودي را هدايت و تنظيم مينمايند خصوصاً در فصول سردسال که ممکن است هواي سرد روي سر پرندگان ريزش کند را کنترل نموده و در تابستان که سرعت هوا در سطح بدن پرندگان مورد نياز ميباشد رافراهم مينمايند البته اگر هواي بيرون سالن خيلي گرم باشد رساندن هواي کافي به پرندگان مشکل ميگردد که براي رفع اين مشکل جديدا دريچه هاي طراحي ميگرددکه داراي دريچه مخصوص تابستان نيز هستند اين دريچه ها داراي دريچه کوچکي در زير دريچه اصلي هستند ودرزماني که هوا بسيارگرم مي شود دريچه هاي ورودي اصلي هوا بسته مي شود وتوسط دريچه هاي کوچک هواي تازه مستقيما به پرندگان مي رسد دريچه هاي کوچه باعث مي گردند هوا با سرعت بيشتري وارد سالن گردد و طراحي اين دريچه ها به نوعي است که با چرخش اين دريچه ها مستقيما به سمت پرندگان هدايت مي گردد . استفاده از دريچه هاي ورودي هوا در سقف فقط در فصول سرد سال توصيه ميگردد از مزاياي اين سيستم کنترل ريزش هواي سرد بر سرجوجه ها مي باشد و يان بدليل اختلاط هواي سرد ورودي از سقف سالن با هواي گرم زير سقف سالن مي باشد که بهتر است براي فصول گرم سال دريچه هاي ديگري درديواره هاي جانبي سالن جهت ورودهوا استفاده گردد.
محاسبه ميزان هواي ورودي سالن و محاسبه قدرت مورد نيازفنها
جهت محاسبه وطراحي مناسب سيستم تهويه يک سالن لازم است تعداد و قدرت فنها و مساحت و موقعيت دريچه هاي ورودي سالن با توجه به ظرفيت پرورش سالن حداکثر وزن زنده پرندگان مورد پرورش و حداکثر دماي ممکن در فصول مختلف سال در نظر گرفته مي شود.براي تعيين ميزان هواي مورد نياز پرندگان در يک سالن پرورش مي توان از فرمول زير استفاده نمود .
Cfm =min/ft012/0 *Ib * f *n
فوت مکعب در دقيقه
حداکثر تعداد پرنده = n
حداکثر حرارت سالن =F
حداکثر وزن پرنده =Ib
در طراحي سيستم تهويه عرضي پس از محاسبه Cfm لازم است دقت شود در طول سالن از تعداد فنهاي مناسب با قدرت معين استفاده گردد .
مثال :جهت محاسبه تعداد وقدرت فنهاي سالن پرورش طيور که حداکثر تعداد پرنده 10000 عدد و حداکثر دماي محيط در فصول گرم سال به 120 درجه فارنهايت مي رسد و حداکثر وزن مورد انتظار پرورش 5/2 کيلوگرم يا 6 پوند ميباشد به طريق زيرمحاسبه مي گردد.
cfm = 86400 = 0012 * 6 * 10000
فوت مکعب در دقيقه هواي مورد نياز سالن
اگر در مثال فوق بخواهيم از فنهاي با قدرت cfm 8000 استفاده کنيم بايد تعداد 11 عدد جهت سالن فوق در نظر گرفته شود بهتر است در محاسبه فنهاي ضريب بالاتري در نظر گرفته شود.
جهت محاسبه سطح مورد نياز هواي ورودي به سالن به ازاي هر min / m 113/0 نياز به 5/6 تا 8 سانتي متر مربع سطح هواي ورودي داريم جهت محاسبه سطح ورودي هوادر مثال فوق مي توان بدين ترتيب عمل نمود .
هر 100 فوت مکعب برابر 83/2 متر مکعب است
m /83/2 = Cfm 100
Cfm 88000 = Cfm 8000 * 11 عددفن
هواي خروجي توسط فنها
در نتيجه با توجه به ميزان هواي مورد نياز که CFm 88000 محاسبه گرديد سطح مورد نياز دريچه هاي ورودي هوا به سالن m 63/17 محاسبه و طراحي مي گردد که طراحي شکل دريچه ها بسته به سيستم تهويه سالن تعيين مي گردند.
مجله دنياي کشت و صنعت - دکتر رضا مجري
نیک زاد
