خطرات و نکات ایمنی در کار با هیدرازین
هیدرازینبه فرمول N۲H۴ ، در صنعت کاربرد فراوانی دارد. اما همانند هر ماده شیمیاییدیگری ، کار با آن مستلزم رعایت اصول ایمنی و آزمایشگاهی است. با برخی ازخطرات کار با هیدرازین و چگونگی مقابله با این خطرات آشنا می‌شویم.
● دید کلی
هیدرازین به فرمول N۲H۴ ، در صنعت کاربرد فراوانی دارد. اما همانند هرماده شیمیایی دیگری ، کار با آن مستلزم رعایت اصول ایمنی و آزمایشگاهیاست. با برخی از خطرات کار با هیدرازین و چگونگی مقابله با این خطرات آشنامی‌شویم.
● انفجار و آتش سوزی
مخلوط حاوی بیش از ۴,۷% حجمی هیدرازین بی‌آب و هوا می‌تواند در دماهایبالاتر از ۳۸ درجه سانتی‌گراد ، بر اثر گرما ، شعله یا تابش فرابنفش منفجرشود. دمای اشتعال هیدرازین آبدار ۷۵ درجه سانتی‌گراد است. در موردمحلولهای هیدرازین ، خطر انفجار کاهش می‌یابد و در محلولهای رقیقتر از ۴۰درصد خطر اشتعال از بین می‌رود. تماس هیدرازین با فلزات ، اکسیدهای فلزی ومواد اکسید کننده ، اسیدها ، مواد متخلخل نظیر خاک ، چوب ، کاغذ یا پارچهممکن است به آتش سوزی یا انفجار منجر شود.
در صورت کار با پوشاک و تجهیزات آلوده ، محصولات سمی مانند اکسیدهای نیتروژن و آمونیاک بوجود می‌آید.
● طریقه مقابله
برای جلوگیری از بروز خطرها ، هیدرازین بی‌آب را باید در محیط بستهمجهز به تجهیزات الکتریکی هشدار دهنده مورد استفاده قرار داد. هرگز نبایداز هیدرازین در نزدیکی شعله ، جرقه و عوامل مشابه استفاده شود. در محلاستفاده از هیدرازین ، هرگز نباید سیگار استعمال شود. باید از تابش مستقیمنور خورشید و تماس هیدرازین با فلزات و ترکیبهای شیمیایی مانند اکسیدها ،بشکه‌های حاوی هیدرازین را باید با پاشیدن آب خنک کرده ، از نشت هیدرازینبیشتر به محیط جلوگیری و همزمان به خاموش کردن آتش اقدام شود. ماموراناطفا حریق باید مجهز به ماسکهای تنفسی ، ماسک صورت و پوشش کامل ایمنیباشند.
برای خاموش کردن آتش‌سوزی‌های کوچک ناشی از هیدرازین از پاش آب ،مواد شیمایی خنک یا گاز CO۲ استفاده می‌شود. در مورد آتش سوزیهای بزرگباید از کف الکل یا آب با فشار زیاد استفاده شود.
حمل و مقل و ذخیره سازی هیدرازین
هیدرازین را باید در بشکه های محکم دربسته و در جو خنثی نگهداری کرد. محل نگهداری بشکه‌ها باید مجهز به سیستم تهویه ، فاضلاب مطمئن ، دور ازتابش مستقیم نور خورشید و دیگر منابع انرژی باشد. باید از وجود فلزات ،اکسیدهای فلزی ، مواد متخلخل در این محل اجتناب و برای جلوگری از جرقه‌هایالکتریکی ناشی از الکتریسیته ساکن ، مخازن نگهداری هیدرازین را به زمینمنتقل کرد.
طبق مقررات بین‌المللی موجود ، هیدرازین آبدار و محلولهای آبی آنباید در مخازن فلزی با پوشش داخلی پلی اتیلنی ، قوطی‌های پلاستیک یا مخازناستیل ضد زنگ حمل شوند.
● دفع ضایعات هیدرازین
باید کلیه منابع احتمالی ایجاد احتراق را از محیط دور و مایع نشت شدهرا جمع آوری کرد. در صورتی‌که هیدرازین روی سطح زمین یا محل نگهداری ریختهشده باشد، آن را با آب تا غلظت کمتر از ۴۰ درصد رقیق می‌کنند و روی ناحیهناحیه مزبور را کف می‌پاشند تا هیدرازین تبخیر نشود. برای جمع آوری مقادیرکم هیدرازین از شن و ماسه استفاده می‌شود.
افراد مسئول نظافت باید مجهز به تجهیزات کامل ایمنی از جمله ماسک ولباسهای محافظ باشند و پس از رقیق کردن هیدرازین تا محلول کمتر از ۴۰%می‌توان آنرا با محلول رقیق سولفوریک اسید خنثی و به همراه مقادیر زیادیآب به محیط زیست وارد کرد. بقایای هیدرازین را می‌توان پس از رقیق کردن باالکل در یک زباله سوز شیمیایی مجهز به سیستم جذب گازهای مضر دودکش بوسیلهسوختهای هیدروکربنی سوزاند و از بین برد.
● اثرات مضر هیدرازین بر روی انسان
با وجود استفاده های صنعتی گسترده از هیدرازین ، مطالعات مدون کمیدرباره اثرات مضر آن در انسان انجام گرفته است. انسان ممکن است از راههایمختلفی از جمله شغلی ، مصرف داروهای حاوی هیدرازین ، مصرف سیگار یا بهصورت تصادفی در معرض هیدرازین قرار گیرد. هیدرازین از طریق پوست ، ریه ودستگاه گوارش جذب و به سرعت در سراسر بدن پخش می‌شود. در مورد مسمومیتهایحاد انسان ، استفراغ ، آسیبهای متعدد دستگاه تنفسی ، سیستم اعصاب مرکزیکبد و کلیه‌ها گزارش شده است.
هیدرازرین در مطالعات خارج از محیط زنده بدن در برخی از گیاهان ،باکتریها ، قارچها و سلولهای پستانداران ، جهش ژنی و انحرافات کروموزومیایجاد می‌کند. سرطانزایی هیدرازین در جانوران آزمایشگاهی به اثبات رسیدهاست، ولی در مورد انسان ، داده‌های کافی برای چنین ادعایی وجود ندارد. درغیاب چنین داده‌هایی و با در نظر گرفتن اطلاعات موجود در مورد جهش زایی وسرطانزایی هیدرازین در حیوانات ، هیدرازین از سوی موسسه بین المللی سرطان، به عنوان یک ماده سرطانزا برای انسان معرفی شده است. بدین ترتیب بایدقرار گرفتن انسان در معرض هیدرازین به حداقل ممکن کاهش داده شود.
سايت آفتاب
ا این همه گزارشهای موجود از مسمومیتهای حاد خوراکی با هیدرازینروشن می‌کند که خوردن حدود ۲۰ تا ۵۰ میلی‌لیتر هیدرازین ممکن است مرگ آورباشد.
اغلب اثرات مشاهده شده در افرادی که در معرض هیدرازین قرارگرفته‌اند، در حیوانات آزمایشگاهی نیز دیده شده است. علاوه بر اثرات فوق ،کاهش وزن بدن ، کم‌خونی ، کاهش قند خون و چربی کبد نیز در برخی مواردمشاهده شده است.
سمیت هیدرازین نسبت به جنین و جوانه برخی حیوانات آزمایشگاهی وگیاهان به اثبات رسیده است، ولی اطلاعاتی در مورد سمیت هیدرازین بر جنینانسان وجود ندارد. سوزش پوست و چشم در انسان بر اثر تماس با هیدرازینمشاهده شده است، ولی اطلاعات کافی برای بیان بدون اثرات سوزش آور وجودندارد. هیدرازین حساسیت زای قوی برای پوست انسان بوده ، با مشتقات خودتداخل می‌کند.
