مروري بر تاريخ مراكز نجومي ايران
مراكز نجومي ايران شامل كعبه زرتشت ، پاسارگاد ، معبدچغازنبيل ، چارطاقي ها وبرخي از مناطق باستاني ديگر است.
چارطاقي هايي كه در نقاط مختلف كشور ما وجود دارند داراي كاربردها يي دوگانه هستند. بيشتر باستان شناسان معروف از جمله آ ندره گدار ،مري بويس و پروفسور پوپ معتقد هستند كه اين ساختمانها نقش آتشكده وبرجهاي ديدباني را دارند ،چون معمولا بر بالاي كوهي مشرف به شهر ساخته شده بودند. ولي بعضي از استادان ارجمند از جمله آقاي رضا مرادي غياث آبادي معتقد هستند كه اين بناهاي تاريخي در واقع رصدخانه هاي قديمي هستند كه براي مطالعه وضعيت خورشيد و ماه ،درفصلهاي مختلف سال بكار مي رفتند. اين بناهاي تاريخي و برخي ديگر از آثار باقي مانده ،حكايت از گذشته پربار كشور عزيزمان ايران در زمينه اختر شناسي دارند.
[ برای مشاهده لینک ، با نام کاربری خود وارد شوید یا ثبت نام کنید ]
كعبه زرتشت
كعبه زرتشت كه در استان فارس و در منطقه نقش رستم ،در فاصله 6 كيلومتري از مجموعه كاخهاي باستاني تخت جمشيد قرار دارد ،يكي از اين رصدخانه ها است كه در كنار آرامگاه پادشاهان هخامنشي هنوز قد برافراشته است. بناي كعبه زرتشت با ارتفاع تقريبي 5ر12متر و طول ضلع 7 متر قريب 2500 سال قدمت دارد. پلكاني در يك طرف اين ساختمان قرار دارد داراي 30 پله است. مجموعه ساختمان ، پله ها و پنجره هاي اطراف آن ،اين رصدخانه خورشيدي را كامل مي كند. با ترسيم سايه پله و برخي ديگر از بخشهاي اين بنا تعيين دقيق زمان ،ماه،فصل و آغاز سال صورت مي گرفته است. عليرغم صدماتي كه ناشي ازبي مهري و كم توجهي به اين اثر مهم تاريخي وارد شده است ، هنوز جاي تحقيقات مفصلي در اين مورد وجود دارد.
پاسارگاد
بنايي مشابه كعبه زرتشت در پاسارگاد (استان فارس) قرار دارد كه متاسفانه آخرين آثار آن در حال حاضر به جا مانده وطبق مطالعات آقاي غياث آبادي ، اثر ديگري شبيه به اين دو اثر مهم تاريخي (كعبه زرتشت و پاسارگاد) وجود دارد كه البته كمي تفاوت با آنها دارد و اين بنا در ناحيه باستاني ميرا در كشور تركيه قرار دارد.اين بناي تاريخي با شرايط نسبتا سالمي برجاي مانده است.
چارطاقي ها
چار طاقي ها از ديگر مراكز مطالعات نجومي ايران باستان بوده اند و حتي امروزه در منطقه جمهوري آذربايجان نيز چنين اثر هايي ديده مي شوند. منجيل ، لوشان ، بهبهان ، دليجان ، نطنز ، كازرون ، شيراز ، قصر شيرين ، يزد ، كرمان ، تفرش و نياسر كاشان از جمله شهر هايي هستند كه در آنها بناي چار طاقي ديده مي شود. تعيين فصل هاي مختلف سال از جمله كاربردهايي است كه ميتوان به چار طاقي‌ها نسبت داد.
رصدخانه چغازنبيل
رصدخانه چغازنبيل نيز يكي از بناهاي بيسار مهم در عرصه ستاره شناسي است كه در نزديكي شهر شوش ، پاتخت باستاني دولت عيلام قرار دارد.
رصدخانه هاي مراغه و سمر قند كه بترتيب توسط خواجه نصيرالدين طوسي و غياث الدين جمشيد كاشاني بنا نهاده شدند، نمونه هايي از رصد خانه هاي موجود در قرون چهارم و پنجم هجري قمري هستند. علاوه بر اينها نصف النهار نيمروز ، نصف النهار شيراز و حتي نصف النهار خالدات در سيلان (سريلانكاي امروزي) هم وجود دارند.
اينها همه بيان گر گذشته اي پر افتخار از تاريخ اختر شناسي كشور عزيز ما ايران است.
منبع : روزنامه همشهري
