با گسترش شبکه های کامپیوتری و فرصت هایی جدید برای به اشتراک گذاری داده ها و برقراری ارتباطات فراقاره ای، شبکه های بی سیم نیز راهی جهت دستیابی به نقاطی که بسترهای مناسبی برای اتصالات کابلی نداشتند، باز کردند. با توسعه فناوری ها و افزایش نیاز مشترکان تجاری و مسکونی جهت اتصال بی سیم باند وسیع، فناوری وایمکس با تدوین استانداردهایی مدون و قابلیت های ارزش افزوده ای پا به میدان گذاشت.
در این مقاله به بررسی فناوری وایمکس از دیدگاه های مختلف می پردازیم. در ابتدا استاندارد تعیین شده برای آن را مطرح کرده و نسخه های مختلف آن را به عنوان گستره هایی جدید از این فناوری نوظهور عنوان می کنیم. سپس پیرامون سازمانی تحت عنوان WiMAX Forum صحبت به میان می آید که گروهی فعال و مؤثر در پشت صحنه فناوری وایمکس محسوب می شود. در دنباله، برخی از کاربردها و عملکردهای این فناوری مطرح می شوند و در انتها نیز در مورد برخی اصول اولیه این فناوری مطالبی را عنوان خواهیم کرد.
استاندارد IEEE 802.16
وایمکس برگرفته از عبارت WorldwideInteroperability of Microwave Access و به معنای دستیابی گسترده و جهانی به امواج مایکرویو به گونه ای است که از قابلیت تعامل و تقابل داخلی برخوردار باشد.
هنگامی که پیرامون خصوصیات و ویژگی های فناوری وایمکس صحبت می شود، دیدگاه وسیع تری از این فناوری مورد توجه قرار می گیرد و آن استاندارد 802.16 است که توسط مؤسسه استانداردسازی IEEE به تصویب رسیده است. عدد 16 در این استاندارد نشان دهنده گروه کاری است که بر روی دستیابی بی سیم باند وسیع [1] فعالیت دارند که در سال 1999 توسط این مؤسسه استانداردسازی تشکیل شد.
این استاندارد شامل مجموعه خصوصیات و قابلیت های اولیه ای است که در ارتباطات گسترده و جهانی مورد استفاده قرار گرفته و در گروه شبکه های باند وسیع بی سیم شهری [2] جای دارد. چنین شبکه هایی، قابلیت پشتیبانی و پوشش محدوده وسیعی همانند نواحی شهری را دارا بوده و می توانند در محیطی با ارتباطات مش [3] بی سیم اعمال شوند.
استاندارد IEEE 802.16d نسخه ثابت فناوری وایمکس به حساب می آید که امکان دستیابی به چنین شبکه ای را تنها در حالت ایستا و ثابت برای مشترکان خود ممکن می سازد. از دیگر استانداردهای این فناوری می توان به IEEE 802.16e اشاره داشت که نسخه ای گسترش یافته از فناوری وایمکس به حساب می آید و امکان برقراری ارتباط را در حالت سیار بی سیم نیز فراهم می سازد؛ که می تواند در دستگاه های بی سیم سیار مورد استفاده قرار گیرد و در کل می توان تمام گستره های این استاندارد را تحت عنوان فناوری یکپارچه وایمکس به حساب آورد.
اگر چه کارهای اولیه این استاندارد در سال 1999 آغاز شد، ولی پذیرش این استاندارد در دسامبر 2001 صورت پذیرفت که همراه بود با تعیین طیف فرکانسی، قابلیت کیفیت خدمات [4]، قابلیت تقابل و تعامل یکپارچه و مواردی از این جمله که به تدریج گسترش یافته و امکانات بیشتری به آن افزوده شد.
کنترل و نظارت بر این فناوری، توسط سازمان های صنعتی و مؤسساتی بدون سودآوری صورت می پذیرد که در قالب گروهی تحت عنوان WiMAX Forum فعالیت دارند؛ که مأموریت آن توسعه و ترویج و اعطای مجوز به محصولات بی سیمی است که قابلیت سازگاری و تعامل با یکدیگر دارند.
گروه وایمکس فروم
گروه کاری WiMAX Forum در سال 2001 به منظور پشتیبانی و ایجاد سازگاری و هماهنگی با استانداردهای 802.16 شکل گرفت. هدف این گروه، رقابت با دیگر راهکردهای باند وسیع مانند فناوری های کابلی و DSL جهت ارائه سرویس به کاربران نهایی می باشد که می تواند جایگزینی بی سیم برای چنین فناوری هایی به حساب آید.
این گروه همچنین مسئول استانداردسازی و تست سازگاری این محصولات که توسط فروشندگان، سازندگان و تولیدکنندگان ارائه می شود، می باشد؛ که بدین ترتیب، چنین محصولاتی با نشان بین المللی WiMAX Forum Certified به بازارهای جهانی وارد می شوند. در نتیجه محصولاتی با مارک های مختلفی همچون WiMAX Ready، Pre-WiMAX و WiMAX Compliant مورد تائید وایمکس فروم نبوده و تست های سازگاری و یکپارچگی با دیگر تجهیزات مشابه را نگذرانده اند.
کاربردها و عملکردهای فناوری وایمکس
وایمکس به عنوان فناوری شبکه های شهری یا MAN محسوب می شود که می تواند زیرساختی بی سیم برای فناوری ای با استاندارد 802.11 به حساب آید که همان وای فای است که معمولا در کافی شاپ ها، کیوسک های اطلاع رسانی، برخی پارک ها، ساختمان های اداری، رستوران ها، کتاب فروشی ها، خرده فروشی ها و دیگر اماکن عمومی و خصوصی بکار گرفته می شود.
وایمکس می تواند تمامی این نقاط را به سادگی به یکدیگر مرتبط ساخته و در نهایت نیز به زیرساخت شبکه اینترنت متصل سازد؛ که بدین ترتیب می تواند مورد توجه ارائه دهندگان خدمات و مراکز تجاری مختلف قرار گیرد.
این فناوری می تواند جایگزینی برای فناوری های مشابهی چون کابلی و DSL به حساب آید و به ویژه در نقاطی که دستیابی به چنین فناوری هایی دیده نمی شود. همچنین می تواند با بکارگیری فناوری مایکرویو، زمینه های گسترش شبکه های گسترده سیار [5] و شبکه های محلی بی سیم [6] را نیز فراهم سازد.
این فناوری از بردی معادل با 31 مایل و بدون نیاز به دید مستقیم [7] برخوردار است که در واقعیت، بسته به شرایط مختلف، کمتر از این مقدار می باشد. سرعت انتقال داده در این فناوری نیز 70 مگابیت در ثانیه می باشد و همان گونه که می دانیم، توان خروجی و عملی چنین فناوری هایی، از مقدار تعیین شده کمتر می باشد.
چنین فناوری ای می تواند 60 مرکز تجاری را با فناوری T1 پشتیبانی کند یا آنکه 1000 منزل مسکونی را با سرعت 1 مگابیت در ثانیه پوشش دهد که باز هم در واقعیت، اندکی کمتر از این آمارها خواهیم داشت.
در تابستان سال 2006، سرعت 500 کیلوبیت در ثانیه را برای مراکز تجاری داشتیم که بسته به موقعیت فیزیکی این مناطق و توپولوژی موجود، تا 2 مگابیت در ثانیه نیز می رسید. البته با گذشت زمان به سرعت های بسیار بالاتری دست یافته ایم؛ ولی همچنان راه درازی تا رسیدن به معیارهای تعیین شده و ایده آل های مورد نظر در پیش داریم.
این فناوری همچنین توانسته سرویس هایی همچون VoIP[8]، ویدئو و اینترنت را تا کنون به خوبی ارائه کند. بنابراین ارائه دهندگان خدمات اینترنتی می توانند به این فناوری به عنوان مسیری جدید در راستای ارائه سرویس هایی با ارزش افزوده نگاه کنند.
یکی از ویژگی های جالب فناوری وایمکس، امکان بکارگیری آنتن های کنونی و شبکه های سلولی ای که در حال حاضر استفاده می کنیم، می باشد. بدین ترتیب می توان از دکل های مخابراتی کنونی و با سازگار کردن عملکردها و قابلیت های آن ها، بدون نیاز به امکانات پیشرفته ای، از زیرساخت های کنونی برای راه اندازی شبکه وایمکس اقدام کرد. بدین منظور دکل های تلفن همراه می توانند گزینه های مناسبی برای این راه حل ها به حساب آیند.
اهداف نهایی فناوری وایمکس
از جمله مهم ترین اهداف نهایی این فناوری، تسهیل و فراهم سازی
امکاناتی جهت ارائه کاربردهایی با دید مستقیم اندک و یا بدون
دید مستقیم و بهره گیری از تجهیزات و دستگاه هایی با چنین ویژگی هایی که بتوانند با تأخیر عملکرد[9] پائین تری و با قابلیت برقراری ارتباط باند وسیعی مابین ایستگاه های پایه [10] وایمکس و صدها و شاید هزاران دستگاه مشترکان سیار و یا متحرک این فناوری و با بهره گیری از تکنیک هایی همچون کیفیت خدمات برای سرویس هایی مانند صوت، و ویدئو عمل کنند، می باشد.
اصول پایه ای فناوری وایمکس
طبق برنامه ریزی های صورت گرفته، فناوری وایمکس سیار از سرعت داده ای معادل با 15 مگابیت در ثانیه در محدوده ای تا 1.9 مایل (و یا 3 کیلومتر) برخوردار است و برای سیستم های ثابت وایمکس، این مقیاس ها به 40 مگابیت در ثانیه و به شعاع تحت پوشش 1.9 تا 7 مایل (و یا 3 تا 10 کیلومتر) می رسد.
فناوری وایمکس، سیستمی مبتنی بر دکل است، بنابراین نمی توان آن را به عنوان راهکردی تجاری و یا مختص کاربران نهایی به حساب آورد. چنین سیستم هایی توسط ارائه دهندگان خدمات اینترنت بی سیم و مراکز تجاری بکار گرفته می شوند.
این دکل ها می توانند شامل حداقل فضایی باشند که قابلیت جاسازی در دکل های سلولی کنونی را دارا هستند. البته این فناوری با سرعت های انتقال داده و محدوده تحت پوشش در فناوری های سلولی رقابت نمی کند.
توجه به این نکته ضروری است که این فناوری می تواند با فناوری وای فای پیوند خورده و ترکیب شود و راهکردهایی جدید جهت ارائه خدمات اینترنتی توسط ارائه دهندگان خدمات اینترنتی [11] ارائه کند و بدین ترتیب از مزایای ترکیب این دو فناوری به عنوان مکمل یکدیگر بهره گیرند که وایمکس می تواند به عنوان زیرساختی کلیدی برای فناوری وای فای جهت ارائه به کاربران نهایی به حساب آید.
فناوری وایمکس از پهنای باند بالاتر و طیف گسترده تری نسبت به وای فای برخوردار است. این فناوری از دو گروه طیف مختلف فرکانسی استفاده می کند که گروه اول نیازمند اخذ مجوز بوده و گروه دوم مجوزآزاد است. در گروه اول دو طیف فرکانسی در بازه 2.3- 2.7 گیگاهرتزی و 3.3- 3.8 گیگاهرتزی می گنجد. در گروه دوم نیز طیف فرکانسی 5.25- 5.85 گیگاهرتزی را داریم که گامی فراتر از فناوری وای فای به حساب می آید و ممکن است در آینده ای نزدیک با این فناوری همپوشانی نیز داشته باشد.
از جمله ویژگی های فنی وایمکس می توان به مدولاسیون OFDM اشاره داشت که در وایمکس ثابت استفاده می شود که نوعی تسهیم سازی تقسیم فرکانسی به صورت عمودی [12] محسوب می شود. در وایمکس سیار، از نوع دیگری از مدولاسیون OFDM استفاده می شود که به آن OFDMA گویند که نوعی دستیابی چندگانه تقسیم فرکانسی عمودی [13] به حساب می آید. البته امنیت وایمکس نیز موضوع مهمی است که به خوبی در این فناوری به آن پرداخته شده است.
همان طور که در جدول زیر مشاهده می شود، رایج ترین طیف های فرکانسی بکار گرفته شده برای فناوری وایمکس، فرکانس 2.5 گیگاهرتزی، 3.5 گیگاهرتزی و 5.8 گیگاهرتزی می باشد.
باند فرکانسی 3.5 گیگاهرتزی که به طور گسترده تری مورد استفاده قرار گرفته است، به احتمال زیاد برای سیستم های بی سیم قابل حمل و ارائه سرویس هایی در مناطق شهری و حومه ای مورد استفاده قرار می گیرد.
باند فرکانسی 2.5 گیگاهرتزی که به طور گسترده ای در ایالات متحده استفاده می شود، می تواند توسط ارائه دهندگان خدمات اینترنت بی سیم و مراکز تجاری جهت ارائه سرویس هایی منطبق با دستگاه هایی با قابلیت سیار بکار گرفته شود. در نهایت باید توجه داشت که گروه وایمکس فروم تجهیزاتی از وایمکس را تائید می کند که توسط کاربران نهایی مورد استفاده قرار می گیرد.
در انتها نیز تصاویری از آنتن های وایمکس را می بینیم که شامل روتر وایمکس در سمت راست می باشد که در محیط بیرونی [14] بکار گرفته می شود. شکل دوم در سمت چپ نیز آنتن باند وسیع وایمکس می باشد که روتری مایکرویو برای فناوری وایمکس به حساب می آید.
منابع:
[1] CBT Wireless Series: Wireless# Certification Package, Exam-Pack PW0-050, WiMAX Technology Video Tutorial, 2006
[2] Learnkey Wireless Series: Wireless Network Administration and Security Series, Tom Carpenter, Metropolitan Area Network Video Tutorial, 2007
------------------------------------
[1][1] WBA: Wireless Broadband Access
[1][2] WMAN: Wireless Metropolitan Area Network
[1][3] Mesh
[1][4] QoS: Quality of Service
[1][5] Mobile WAN
[1][6] WLAN: Wireless Local Area Network
[1][7] NLOS: Non Line Of Sight
[1][8] Voice over IP
[1][9] Latency
[1][10] Base Station
[1][11] ISP: Internet Service Provider
[1][12] OFDM: Orthogonal Frequency Division Multiplexing
[1][13] OFDMA: Orthogonal Frequency Division Multiple Access
[1][14] Outdoor
نویسنده: علی سقائیان