تمسخر اعتیاد در مجموعه‌های رمضان تاثیر منفی بر مخاطب می‌گذارد
یک متخصص علوم رفتاری و آسیب‌شناسی اجتماعی بازی گرفتن اعتیاد و مواد مخدر و پرده‌دری از آن به نام "چیز" را در مجموعه‌های تلویزیون دارای تاثیر منفی بر مخاطبان ارزیابی کرد.دکتر مجید ابهری درباره تصویر اعتیاد در مجموعه‌های ماه رمضان امسال به خبرنگار مهر گفت: سیما به عنوان پرمخاطب‌ترین سرگرمی تصویری به ویژه در اوقات خاص مثل محرم یا رمضان بیشتر مخاطب دارد و باید روی نکات تربیتی و اخلاقی و ساختار فرهنگی مجموعه‌ها بیشتر دقت شود، چرا که مردم فرصت دارند در جمع خانواده به فیلم‌ها و مجموعه‌ها نگاه کنند.
استاد دانشگاه شهید بهشتی ادامه داد: هر چند اظهار نظر درباره مجموعه‌های ماه رمضان هنوز زود است، اما در "بزنگاه" ارتباط کلامی افراد با یکدیگر بسیار زشت است و برای سنین پائین بدآموزی دارد. همچنین بازی گرفتن اعتیاد و مواد مخدر و پرده‌دری از آن به عنوان "چیز" و مخلوط کردن آن با چای هر چند ممکن است طنز باشد، اما آثار رفتاری آن باید ارزیابی شود.
این متخصص علوم رفتاری و آسیب‌شناسی اجتماعی با اشاره به مجموعه "مامور بدرقه" افزود: در این مجموعه نیز به تصویر کشیدن یک فرد معتاد به عنوان داماد خانواده و بیان نکات مرتبط با اعتیاد و حتی نشان دادن مواد به طور آشکار دارای نکات تربیتی است. نمی‌دانم چرا امسال تصمیم گرفته شده اعتیاد دستمایه مجموعه‌های ماه رمضان قرار بگیرد.
دکتر ابهری با اشاره به مجموعه "روز حسرت" خاطرنشان ساخت: نشان دادن یک ماده مخدر بدون اشاره به نام آن و تصویر کردن نحوه دقیق روش استعمال در این مجموعه دیده شد. هر چند زن بساط خود را به هم می‌زند، اما تاثیر خود را می‌گذارد. با اینکه به نوع مواد اشاره نمی‌شود، ولی رفتار بازیگر حس کنجکاوی مخاطبان را تحریک می‌کند که به نوع ماده مخدر بیندیشند.
وی ادامه داد: از نظر کارشناسی آن ماده کوکائین و هروئین می‌تواند باشد که در هر دو صورت توجه به مقدار و قیمت آن خود جای تامل دارد. نمی‌دانم چه لزومی دارد در این ماه مبارک به جای پرداختن به محتوای ارزشی و نقش روزه چنین تصاویری نشان داده شود. هر چند اعتیاد یکی از آسیب‌های اساسی و جدی کشور ما است، اما برای پرداختن به آن 11 ماه وقت هست.
این استاد دانشگاه در پایان گفت: تصویرسازی از تضاد رفتاری افراد با ارتباط عاطفی آنها و تمسخر بیماری مهلک اعتیاد و پائین آوردن زشتی آن در درازمدت نمی‌تواند نتایج مطلوب در پی داشته باشد. البته باید تا انتهای مجموعه‌ها را دید و قضاوت کرد، اما مقدمات اینگونه نشان داده است.
منتقد پیشکسوت سینما با تاکید بر اینکه مردم خود از مضرات اعتیاد آگاهی دارند، محدود کردن برنامه‌های تلویزیونی را برای نمایش اعتیاد کاری بیهوده دانست.
جمشید ارجمند با اشاره به اینکه تصویر عریان و حتی کمدی اعتیاد در مجموعه‌های رمضانی تلویزیون نمی‌تواند بر مخاطب تاثیر منفی بگذارد، گفت: به اعتقاد من ارائه تصویر بی‌پرده اعتیاد در مجموعه‌های ماه رمضان را می‌توان کاری آزادانه تلقی کرد که برای اولین بار در رسانه تلویزیون رخ داده است.
وی ادامه داد: به این اقدام باید بدون پیشداوری نگاه کرد. اینکه چنین تصویری چه تاثیری روی اجتماع می‌گذارد، چیزی نیست که ما در این مقطع متوجه آن شویم و باید اجازه دهیم این جریان آزادانه راه خود را برود. بدی‌های اعتیاد بارها به شکل‌های مختلف برای جامعه تشریح شده و مردم از عواقب منفی آن آگاهند. مجموعه تلویزیونی نمی‌تواند برای گرایش به مواد مخدر چندان ایجاد رغبت کند.
ارجمند قضاوت در این زمینه را در این مقطع بی‌حاصل دانست و افزود: داد و فریادها را کنار بگذاریم و اجازه دهیم رسانه کار خود را بکند و دخالت در این امور را رها کنیم. من برنامه‌ای را که چنین آزادانه عمل کرده باشد ستایش می‌کنم و معتقدم باید ارزیابی در مورد آن را فقط دولت انجام دهد.
این منتقد با اشاره به اینکه با دید مثبت به اقدام تلویزیون نگاه می‌کند گفت: تجربه سال‌ها زندگی را دارم و درباره کارهای نمایشی، سینما، تئاتر و تلویزیون سال‌ها کار کرده‌ام. به اعتقاد من آزادی در این عرصه‌ها بیش از هر چیزی می‌تواند موثر باشد و کسی با دیدن هم زدن مواد مخدر در لیوان چای به سمت استفاده از مواد گرایش پیدا نمی‌کند.
روش‌های مصرف مواد مخدر را از مجموعه‌های ماه رمضان بیاموزید!
مجموعه‌های تلویزیونی ماه رمضان امسال در حرکتی دور از عرف رایج رسانه ملی انواع و اقسام مواد مخدر را در مقابل دیدگان حیرتزده مخاطبان نمایش و نحوه استفاده از آنها را سخاوتمندانه آموزش می‌دهند.
آثار مناسبتی ماه رمضان سیما در سال‌های اخیر به مجموعه‌هایی پربینننده و به عرصه‌ای برای رقابت شبکه‌ها تبدیل شده‌اند. اما در مجموعه های ماه رمضان امسال نکته‌هایی دیده می‌شود که خبر از تغییر خطوط قرمز دارد. گرچه این تغییر نه تنها امیدوارکننده نیست، بلکه نشاندهنده متزلزل بودن قواعد و ممیزی‌ها در سازمان بزرگ صدا و سیما است.
سال‌های گذشته در یک جریان مستمر و طراحی شده پدیده چندهمسری و ازدواج موقت به یکی از عناصر تکراری مجموعه‌ها و فیلم‌های تلویزیونی تبدیل و با وجود انتقادهایی که به حمایت آشکار رسانه ملی از این پدیده شد، در اغلب مجموعه‌ها و فیلم‌ها خانواده‌های ایرانی درگیر این معضل بودند.
این ماجرا تا آنجا ادامه یافت که قبح مسئله کمرنگ شد و دیگر دیدن مردهای دوزنه یا مردانی که به همسرشان خیانت می‌کنند در رسانه ملی به یک عادت تبدیل شد. به نظر می‌رسد جریانی تازه در تلویزیون شکل گرفته و قصد دارد در میان بهت و حیرت مخاطب معضل اعتیاد را هم مثل پدیده چندهمسری به موضوعی پیش پا افتاده تبدیل کند.
در مجموعه‌های امسال حضور معتادها پررنگتر از قبل شده و پای آنها حتی به مجموعه "روز حسرت" هم کشیده شده که ادعای ماورایی بودن دارد. اگر شوخی با تیپ معتاد در "بزنگاه" و "مامور بدرقه" به نوعی پذیرفتنی باشد در "روز حسرت" با رویکرد خاص به مسائل معنوی اشاره مستقیم به اعتیاد و نمایش تمایل شخصیت فریده به مصرف مواد مخدر سئوال‌برانگیز است.
در این سال‌ها تلویزیون قواعدی عجیب داشته که مدام تغییر کرده و هیچ مدیری خود را موظف ندانسته درباره این سیاست‌های یک بام و دو هوا توضیح بدهد. اگر قرار است خطوط قرمز و حساسیت‌ها کمرنگ شود باید این قاعده شامل همه مجموعه‌ها و فیلم‌ها باشد اما عملا این اتفاق نمی‌افتد و فقط گروهی خاص از این موهبت (اگر بشود نامش را موهبت گذاشت) بهره می‌برند.
هر چه اشاره‌ها، انتقادها و کنایه‌ها پررنگتر و عمیق‌تر بشود، تیغ ممیزی تیزتر می‌شود. به یاد بیاوریم حاشیه‌هایی را که پخش مجموعه "ساعت شنی" به وجود آورد. این مجموعه تصویری از جامعه و بحران‌های اخلاقی آن پیش چشم مخاطب قرار میداد که تاثیرگذار و گاه تکاندهنده بود اما سازمان تاب نیاورد و مجموعه را ممیزی کرد.
فیلم‌های سینمایی زیادی در پخش تلویزیونی به این بهانه که با مقررات سیما همخوانی ندارند جرح و تعدیل می‌شوند و دامن این تغییر گاهی فیلمی معناگرا مثل "خیلی دور، خیلی نزدیک" را هم گرفته است. با این شرایط طبیعی است به این جریان تازه که می‌خواهد اعتیاد را به یک ماجرای مفرح و بامزه تبدیل کند مشکوک باشیم.
در "بزنگاه" روی موضوع اعتیاد نادر (رضا عطاران) تاکید می‌شود و در هر قسمت شاهد تلاش او برای تهیه و مصرف مواد هستیم. همه می‌دانند او معتاد است، مرتب در این باره صحبت می‌کنند و هیچ چیز مانع پرداختن به این ماجرا نمی‌شود. نادر حتی پای دختر خردسالش را هم به ماجرا باز و مواد را در لباس او پنهان می‌کند.
با دیدن این سکانس‌ها و تاکید بر جزئیات شیوه‌های مختلف مصرف انواع مواد مخدر نمی‌توان از کمرنگ شدن خطوط قرمز سیما خوشحال شد. آیا این میزان توجه به جزئیات در مورد اعتیاد، کارکرد داستانی یا زیبایی‌شناسانه در مجموعه دارد یا سیاستی است تا حساسیت مخاطب را نسبت به معضل اجتماعی حاد اعتیاد کمرنگ کند؟
این ماجرا به شکلی دیگر در "مامور بدرقه" و "روز حسرت" تکرار می‌شود و گویی نمی‌توان سراغ قصه‌ای رفت که معتادها در آن حضور نداشته باشند. کارگردان‌های این مجموعه‌ها اشاره‌های غیرمستقیم و گذرا را به اعتیاد کافی نمی‌دانند و به این ضعف شخصیت‌ها اشاره‌هایی پررنگ دارند.
سکانس خرید مواد مخدر در "روز حسرت" کاملا گویا است، اما کارگردان در فصلی دیگر این فرصت را به شخصیت‌ها می‌دهد تا مفصل درباره این موضوع و اعتیاد فریده (مهراوه شریفی‌نیا) صحبت کنند. تمایل این شخصیت برای مصرف هم با نشان دادن مواد و تاکید روی نوع آن و شیوه مصرف همراه است که واقعا ضروری نیست.
مجموعه‌های ماه رمضان در حالی به ترویج اعتیاد می‌پردازند که مطمئنا در رسانه ملی فیلم سینمایی "خون‌بازی" به کارگردانی رخشان بنی‌اعتماد و محسن عبدالوهاب با وجود تحسین شدن در محافل داخلی و خارجی نمی‌تواند فرصت نمایش به شکل کامل پیدا کند. در حالی که این فیلم یک اثر اجتماعی با کارکرد قوی آموزشی است.
مستند خوش‌ساخت و جذاب "سرخ" کیوان علیمحمدی و امید بنکدار با موضوع ایدز با وجود همه امتیازها از شبکه چهار پخش می‌شود تا کمتر بیننده داشته باشد، اما مخاطب میلیونی مجموعه‌های رمضان 30 شب با هر سن و قشر باید در معرض جریانی باشد که به نظر می‌رسد قرار است تصویر تکاندهنده و تلخ اعتیاد را از مقابل دیدگانمان محو کند و این غم‌انگیز است...
کودک، نوجوان، میانسال، پیر، زن، مرد و همه و همه در شب‌های معنوی ماه رمضان امسال در حالی به تماشای روش‌های نوین و سنتی مصرف مواد مخدر می‌نشینند و ناخودآگاه به آن می‌خندند که سال‌هاست بسیاری از همین مخاطبان در حسرت دیدن یکی از سازهای موسیقایی نوین و سنتی مانده‌اند و شاید این آرزو را با خود به دنیای دیگر ببرند.
