رويكردخاص به هنرعام

رویکرد خاص به هنر عام
[ برای مشاهده لینک ، با نام کاربری خود وارد شوید یا ثبت نام کنید ] همراه بودن با زمانه یکی از شاخصه های مهم هنر و یکی از موارد همیشه بحث برانگیز میان منتقدان و صاحب نظران بوده است. [ برای مشاهده لینک ، با نام کاربری خود وارد شوید یا ثبت نام کنید ] همراه بودن با زمانه یکی از شاخصه های مهم هنر و یکی از موارد همیشه بحث برانگیز میان منتقدان و صاحب نظران بوده است. اینکه روند آفرینش و نحوه ارائه اثر هنری تا چه حد با نیازها یا فرهنگ زمانه خود همراه است یکی از بی شمار مواردی است که ذهن هنرمند را همواره به خود مشغول می کند تا جایی که بعضاً هنرمند را به ورطه افراط و تفریط می کشاند که حاصل آن آثار صرفاً هنری (و به دور از هرگونه توجه به مخاطب احتمالی) یا آثار بسیار روزمره و پیش پا افتاده است به طوری که اثر ارائه شده عاری از هرگونه ویژگی زیبایی شناسانه و ارزشمند به حساب می آید. در حال حاضر مدتی است که در ایران نوع نگاه بسیاری از هنرمندان ایرانی معطوف به حرکت با زمانه و بودن در کنار مردم شده است؛ و به نوعی دوری جستن از پیچیدگی های زائد (به زعم ایشان) و فرم های کهنه و در عین حال تلاش برای خلق فرم های نوین و برآمده از گرایش های مردمی و ملموس به شدت ذهن برخی از هنرمندان ایرانی را به خود مشغول کرده است. نمونه هایی از این دست را به طور مثال می توان در ادبیات نیز یافت به طوری که یکی از پرفروش ترین و پرسر و صدا ترین کتاب های امسال (کافه پیانو) از این نوع نگاه بهره می برد و تجلیل ها و انتقادهای بسیاری را نیز با خود به همراه داشته است و هنوز هم در محافل ادبی یکی از بحث برانگیز ترین موضوعات به حساب می آید.
در موسیقی نیز مدتی است این نوع گرایش به سمت مردمی بودن و در عین حال ارائه دادن کار ارزشمند و قوی به یکی از مهم ترین دغدغه های فکری موسیقیدانان و خوانندگان غیرپاپ تبدیل شده است. نمونه هایی از این نوع تفکر و شیوه برخورد با موضوع را به طور مثال در کنسرت اخیر گروه مولوی و شهرام ناظری شاهد بوده ایم. این نوع نگاه در واقع با خود، سرزنش ها و انتقادهایی را نیز شاید به همراه داشته باشد که قطعاً در بهبود این روند موثر خواهد بود اما از ذکر این نکته نباید غافل شد که جریان مخاطب گرایی که مدتی است در میان جدی ترین آثار هنری نیز به شدت به چشم می خورد در واقع بازتاب نیازها و رفتارهای اجتماعی حال حاضر ایران است که زمان پرداختن به آن مطمئناً الان نیست و شاید پس از گذشت چیزی حدود نیم قرن بتوان برای اولین بار نگاهی جامع تر و کلی تر به آن انداخت و قضاوتی عادلانه تر داشت.
تیغ انتقاد بسیاری از منتقدان موسیقی در مدت اخیر گروه دستان را نیز نشانه رفت و آخرین آلبومی که تا به حال از این گروه (به آهنگسازی سعید فرج پوری و خوانندگی سالار عقیلی) ارائه شده همان قدر که در میان مخاطب حرفه یی و عامی محبوبیت پیدا کرد (تا جایی که نگارنده از طریق ابراز علاقه یک دوست و موزیسین ایتالیایی با این آلبوم آشنا شد) به همان اندازه به پاپ گرایی و عامه پسندی نیز متهم شد؛ اتهامی که تا حد زیادی غیرمنصفانه به حساب می آید. گروه دستان از ابتدایی ترین زمان تشکیل و ارائه آثارش یکی از منسجم ترین و حرفه یی ترین گروه های موسیقی ایرانی بوده است. اینکه نوازندگان این گروه، هر یک در مکانی متفاوت زندگی می کنند به هیچ وجه خللی در نحوه ارائه آثارشان ایجاد نکرده است و این خود می تواند به عنوان نمونه یی بسیار موفق از کار جمعی و گروهی به حساب آید که در میان ما ایرانیان (آن طور که می گویند) کم نظیر است، اگر نگوییم بی نظیر است. در واقع رمز موفقیت گروه دستان در یکدست بودن آن و قدرت اجرایی بسیار بالای نوازندگان و درک موسیقایی بسیار قوی در میان تمامی اعضا و تفکر خلاق آهنگساز (یا آهنگسازان) در ارائه برنامه های منسجم و قابل تامل از جانب ایشان بوده است.
کنسرت اخیر گروه دستان، برای همایون شجریان نقطه عطفی به حساب می آید؛ اولین حضور مستقل این خواننده جوان و بااستعداد با منسجم ترین و کم حاشیه ترین گروه فعال و در کنار هنرمندانی چون حمید متبسم و سعید فرج پوری برای همایون شجریان می تواند بسیار ارزشمند و قابل اعتنا باشد. در واقع همایون شجریان نه به آن دلیل که فرزند یکی از بزرگ ترین خوانندگان تاریخ موسیقی ایران است، که تنها به دلیل قابلیت های بالایی که دارد از سوی گروه دستان برای اجرای این برنامه انتخاب شده بود که در عمل نشان داد می تواند در آینده یی نه چندان دور تبدیل به یکی از قطب های خوانندگی در موسیقی ایران شود.
اگر از مسائل حاشیه یی این کنسرت، مانند قطعی برق در شب های سوم و چهارم و اعتراض محمدرضا شجریان و... بگذریم (که اصولاً در حال حاضر این حاشیه ها تبدیل به نمک کنسرت ها و اجراهای مختلف شده اند،)، برنامه گروه دستان و همایون شجریان را باید بسیار منسجم و درخور توجه به حساب آورد چرا که هماهنگی بسیار خوب میان اعضای گروه، آهنگسازی مناسب و به دور از گرایش های سنت گرایانه صرف، تنظیم های ویژه و خاص گروه دستان و آوازخوانی و تصنیف خوانی بسیار خوب از جانب همایون شجریان همه و همه نشان از اجرایی کم نقص و منطقی داشت. همایون شجریان اگرچه هنوز زمان زیادی دارد تا به پختگی بیشتری دست پیدا کند، اما بدون شک در اولین اجرای خود نشان داد خواننده یی است با توانایی های بسیار که کمتر دچار لغزش در اجرا می شود و همین مساله به علاوه درک بالا و احاطه اش بر موسیقی ایرانی دست به دست هم دادند تا میان او و گروه دستان هماهنگی لازم برقرار شود. رپرتوار ارائه شده در این برنامه دوقسمتی، از دیدگاهی فرمال، از نوگرایی های ویژه یی برخوردار نبود اما استفاده از اشعار نو که در موسیقی سنتی ایرانی کمتر به آن پرداخته شده است در نوع خود بسیار قابل اعتنا بود اما از آنجایی که نو بودن این حرکت و استفاده از شعر نو در تصنیف درک زیبایی شناسانه متفاوتی را طلب می کند در بسیاری از مواقع به نوعی کلیت و یکدست بودن اجرا را تا حدی دچار مشکل کرد.
به طور کلی اجرای اخیر گروه دستان و همایون شجریان، که این قابلیت را داشت تا به عامه گرایی متهم شود، در نوع خود نشان داد می توان با درک بالا از موسیقی و با اتکا بر همراه شدن با نیازها و دیدگاه های مردم و استفاده از المان های تکنیکی و هنری، اثری ارائه داد که هم دارای ارزش های بالای هنری است و هم از نوعی مردمی بودن بهره می برد که همان طور که پیشتر ذکر شد، می توان آن را نوعی از گرایش های هنری زمان حال ایران به حساب آورد. باید به انتظار نشست و نظاره کرد که این رویکرد به کجا خواهد رفت.